«Ούτε ένα ψέμα δεν πρέπει ν’ ακούει η Ιστορία και προς καμία αλήθεια να μην κλείνει τ’ αυτιά της» ΚΙΚΕΡΩΝΑΣ
Ο Γερμανός φιλόσοφος Φ. ΝΙΤΣΕ πίστευε ότι η ιστορική γνώση είναι πολύτιμη, από την άλλη όμως διαφωνούσε με πολλούς της εποχής του, που θαύμαζαν αυτή καθ’ αυτήν την ιστορική επιστήμη. Θεωρούσε ότι δεν μπορούμε να αντιμετωπίζουμε την ιστορική γνώση ως υπέρτατο αγαθό, χωρίς να σκεφτόμαστε ιδιαίτερα πώς μπορούμε να τη χρησιμοποιήσουμε.
Ο ΝΙΤΣΕ αναγνωρίζει τρεις προσεγγίσεις της ιστορίας, οι οποίες είναι σημαντικές για την κοινωνία. Κατ’ αρχάς, τη μνημειακή ιστορία που αναφέρεται στα σπουδαία γεγονότα και είναι η μνήμη τού παρελθόντος, των μεγάλων επιτευγμάτων της ανθρωπότητας. Αυτή είναι χρήσιμη γιατί μας διδάσκει τι μπορεί να πετύχουν οι άνθρωποι. Μετά, είναι η αρχαιοδιφική ιστορία, η οποία εξετάζει με σεβασμό το παρελθόν και εφοδιάζει τους ανθρώπους με την αίσθηση της ευγνωμοσύνης για όλα τα «καλά» που έγιναν τα παλιά χρόνια. Δημιουργείται έτσι στις συνειδήσεις, η επίγνωση για την κληρονομιά που ενυπάρχει και αντανακλάται στον καθημερινό βίο. Η τρίτη είναι η κριτική ιστορία που επιχειρεί να μάθει από την ιστορία, χρησιμοποιώντας, ως βάση για την κριτική επανεκτίμηση του παρόντος, συμπεράσματα από προηγούμενες περιόδους.
Παρά τις μεγάλες ωφέλειες, ο θαυμασμός προς την ιστορία μπορεί να εκμηδενίσει το παρόν. Αυτό συμβαίνει γιατί οι άνθρωποι μένουν προσκολλημένοι στο παρελθόν, εξιδανικεύοντας πρόσωπα και καταστάσεις. Επιπλέον, αυτό τους καθηλώνει πνευματικά, αφού δεν τους δίνει έναυσμα, ούτε πνευματική καθοδήγηση για το παρόν. Παραμένουν λάτρεις και νοσταλγοί των αξεπέραστων και ενδόξων αιώνων. Ακόμα, θεωρούν ότι οι σπουδαίες ιστορικές περίοδοι βρίσκονται πίσω τους, ενώ κάποιες φορές αντιμετωπίζουν το παρόν με κυνισμό, αδιαφορώντας για το τι συμβαίνει στον τόπο τους και τον υπόλοιπο κόσμο. Άλλες φορές, σχεδόν μοιρολατρικά, αποδέχονται τα πάντα, ακυρώνοντας στην πράξη τον αγώνα τον οποίο – δικαίως- κάνει ο άνθρωπος, για να «αλλάξει» το παρόν και να σχεδιάσει το μέλλον. Ουσιαστικά, εγκαταλείποντας το αγωνιστικό πνεύμα ευνοούν τους δυνατούς που επιθυμούν να καθορίζουν τη ζωή όλων, με γνώμονα τα δικά τους συμφέροντα.
Πολλές φορές η συσσώρευση γεγονότων τού παρελθόντος, πείθει τους ζωντανούς ότι δεν υπάρχει καμιά αξία στα έργα και στις προσπάθειές τους και ότι οι πράξεις τους δεν έχουν καμιά σημασία στο πέρασμα της ιστορίας. Η ιστορική ευρυμάθεια δεν πρέπει να κάνει τους ανθρώπους να υποτιμούν τις πράξεις τους ή να υιοθετούν μια κυνική στάση απέναντι στις ίδιες τους τις πεποιθήσεις. Εμφιλοχωρεί ο κίνδυνος να μεταβάλλονται σε δουλοπρεπή όντα, υπακούοντας στη χυδαία δύναμη της εξουσίας.
Η σύγχρονη κοινωνία επίσης, θα πρέπει να μη θεωρεί την ιστορία ως τη μοναδική βάση αποτίμησης των πάντων. Σταθερά τεκμήρια για να κατανοήσουν οι άνθρωποι δημιουργικά τη ζωή (και να προχωρήσουν μπροστά), είναι: η τέχνη και η θρησκεία. Αυτές συνεισφέρουν ώστε ο καθένας να αντιλαμβάνεται ότι το έργο του, η συμμετοχή στο κοινωνικό γίγνεσθαι, στα γεγονότα εν τέλει, δεν είναι κάτι φευγαλέο και απροσδιόριστο που χάνεται. Αντίθετα, είναι κάτι σπουδαίο και ουσιαστικό το οποίο σε συνδέει με τους άλλους, σε μια κοινή πορεία. Είναι ένα κομμάτι δημιουργίας για να μπορεί να αισθανθεί ο πολίτης ότι στέκεται άξιος συνεχιστής της προόδου.
Τέλος, ένα κρίσιμο κομμάτι της ιστορικής διαπραγμάτευσης αφορά και την άποψη: ότι ο άνθρωπος χρειάζεται να απαλλαγεί από την ψευδαίσθηση ότι η ιστορία φέρνει εμπόδια στο ανθρώπινο μεγαλείο. Το μεγαλείο δεν εναπόκειται σε ρυθμούς, μπορεί να εκδηλωθεί σε κάθε εποχή και περίοδο. Η (κάθε) πολιτεία προκειμένου να συμβάλλει στην ανάπτυξη προσωπικοτήτων, χρειάζεται να ενισχύσει τους θεσμούς, ειδικότερα τα εκπαιδευτικά της ιδρύματα ώστε να αναδείξουν και να προβάλλουν τους αρίστους. Πέρα από τη μαρξιστική αντίληψη ότι η ιστορία είναι δημιούργημα της πάλης των τάξεων, η νέα προσέγγιση αποβλέπει στον κανόνα: οι άνθρωποι να ξεπεράσουν τον εαυτό τους, κινούμενοι πάνω από τον μέσο όρο, υπερνικώντας τα εμπόδια τού παρελθόντος, δημιουργώντας τη δική τους ενάρετη διαδρομή. Έτσι, ενισχύουν την παρουσία τους μέσα στον χρόνο και βοηθούν την ανθρωπότητα να γίνει -πραγματικά- ελεύθερη και δίκαιη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου