«Ο Σολωμός με τον Όμηρο θεωρούνται από το Δάσκαλο Λιαντίνη, ότι αποτελούν την Αγία Δυάδα του λαού μας (χάσμα σεισμού σ.21) και ότι «ο Σολωμός δεν ημπορούσε να χωρέσει στην εποχή του, ούτε στα έργα της εποχής του ούτε στην κουλτούρα της Ευρώπης, αφού με τη δική του φωνή εμίλησε ο τόπος του, που δεν τον χωρούν τα ιστορικά περιγράμματα ΄(ό,π σ 158)
«Χάσμα σεισμού, ο φιλοσοφικός Σολωμός »
Στα 1833, στην κορυφή της ζωής του, ο Σολωμός έχει τελειώσει με όλες τις μεγάλες συλλήψεις, που έμειναν ατελείωτα έργα. Εκείνη τη χρονιά της ισορροπίας των άνω και των κάτω μάς έδωκε τον Παρθενώνα του Βράχου του, τον Κρητικό.
Ο Σολωμός στον Κρητικό χάραξε την εικόνα της ζωής, του πνεύματος, και της τέχνης, ιστορώντας τη συγκεκριμένη στιγμή, το στίγμα του στερεοποιημένου χρόνου, που το δημιουργεί η αγωνία του θνητού και η γαλήνη του αθάνατου. Τον ήχο του παρελθόντος τον θερίζει το βλέμμα του μέλλοντος:
Γιατί άκουγα τα μάτια της μέσα στα σωθικά μου
Που ετρέμαν και δεν μ΄άφηναν να βγάλω τη μιλιά μου
Η φεγγαροντυμένη είναι το πλάσμα του φωτός της νύχτας, που γεννιέται και πατάει στην κόψη των κυμάτων.
Η ποίηση γίνεται Θεά της αλήθειας και Σώτειρα του χρόνου:
Ξυπνώ φρενίτης, κάθομαι, κι ο νους μου κινδυνεύει,
Και βάνω την παλάμη μου, κι αμέσως γαληνεύει.
Εκεί που ο άνθρωπος πάει να καταποντιστεί στην άβυσσο της υπαρκτικής αγωνίας του, τον παραπαίρνει ξαφνικά ρεύμα ανέλπιστης γαλήνης κι αντί τρελός γίνεται αλαφροΐσκιωτος.
Μήτε όταν εκροτούσαμε, πετώντας τα θηκάρια,
Στα 1833, στην κορυφή της ζωής του, ο Σολωμός έχει τελειώσει με όλες τις μεγάλες συλλήψεις, που έμειναν ατελείωτα έργα. Εκείνη τη χρονιά της ισορροπίας των άνω και των κάτω μάς έδωκε τον Παρθενώνα του Βράχου του, τον Κρητικό.
Ο Σολωμός στον Κρητικό χάραξε την εικόνα της ζωής, του πνεύματος, και της τέχνης, ιστορώντας τη συγκεκριμένη στιγμή, το στίγμα του στερεοποιημένου χρόνου, που το δημιουργεί η αγωνία του θνητού και η γαλήνη του αθάνατου. Τον ήχο του παρελθόντος τον θερίζει το βλέμμα του μέλλοντος:
Γιατί άκουγα τα μάτια της μέσα στα σωθικά μου
Που ετρέμαν και δεν μ΄άφηναν να βγάλω τη μιλιά μου
Η φεγγαροντυμένη είναι το πλάσμα του φωτός της νύχτας, που γεννιέται και πατάει στην κόψη των κυμάτων.
Η ποίηση γίνεται Θεά της αλήθειας και Σώτειρα του χρόνου:
Ξυπνώ φρενίτης, κάθομαι, κι ο νους μου κινδυνεύει,
Και βάνω την παλάμη μου, κι αμέσως γαληνεύει.
Εκεί που ο άνθρωπος πάει να καταποντιστεί στην άβυσσο της υπαρκτικής αγωνίας του, τον παραπαίρνει ξαφνικά ρεύμα ανέλπιστης γαλήνης κι αντί τρελός γίνεται αλαφροΐσκιωτος.
Μήτε όταν εκροτούσαμε, πετώντας τα θηκάρια,
Μάχη στενή με τους πολλούς ολίγα παλληκάρια.
Μήτε όταν τον Μπόμπο- Ισούφ και τα άλλους δυό βαρούσα
σύρριζα στη Λαβύρινθο, π΄αλαίμαργα πατούσα.
Σκέψεις συναρτημένες με τα «δασικά μονοπάτια» του Heidegger ( Holzwege). Στην κυριολεκτική του σημασία δηλώνει δρόμους που διανοίγονται στο δάσος για την ξύλευση, ενώ στην κοινή, μεταφορική του χρήση σημαίνει την έλλειψη διόδου και προοπτικής, την απατηλή οδό, το αδιέξοδο. Σε σημείωμά του στην αρχή του τόμου, ο Χάιντεγκερ λαμβάνει αποστάσεις από αυτήν τη μεταφορική σημασία και επεξηγεί τη δική του χρήση, αναφέροντας μεταξύ άλλων: «Στο δάσος [Holz] υπάρχουν δρόμοι που συνήθως χάνονται στη βλάστηση, καταλήγοντας απότομα σε αδιέξοδα. Ονομάζονται Holzwege. Ο καθένας τους οδεύει χωριστά, αλλά μέσα στο ίδιο δάσος. Συχνά δίνεται η εντύπωση ότι ο ένας μοιάζει με τον άλλο. Πρόκειται όμως για απλή εντύπωση. Υλοτόμοι και δασοφύλακες γνωρίζουν τους δρόμους. Γνωρίζουν τι σημαίνει να βρίσκεται κανείς πάνω σε έναν Holzweg».
Στενωποί, και αδιέξοδα μας παραπέμπουν στον μυθικό Δαίδαλο ∙ στο χρέος του ανθρώπου να πολεμάει τη «στενή μάχη» , τη σκοτεινή Λαβύρινθο, για να βγει στο φως , στην έξοδο, στην ηθική και πνευματική ολοκλήρωση
Ο Σολωμός, αν και είδε το χάσμα της φύσης, που πάντα θα υπάρχει θαυμαστό, και το χάος της ιστορίας, που τώρα πλησιάζει τερατώδες, έμεινε ο ποιητής της αισιοδοξίας όσο κανένας έλληνας και λίγοι ευρωπαίοι. Αμέτε και κυττάξτε ένα πρωινό του Ιουλίου τη μαρμαρόσπαρτη Δήλο, πώς δηλοί. Αστράφτει στον ήλιο σαν τα αξόνια και τα μάτια του Απόλλωνα. Και μυρίζει στη θάλασσα σαν τα δάση και τα μαλλιά της Αρτέμιδας. Δύναμη που κρύβεται στο μουσικό όργανο του Σολωμού:
Τα κύματα έσχιζα μ’αυτό, τ’ άγρια και μυρωδάτα.
Ο Σολωμός έζησε ισχυρός και ερημίτης σε μια ώρα αρχής και ανυδρίας. Εν τούτοις αυτή η φυλετική ώρα ήταν μεγάλη. Γιατί μέσα από τον καύσωνα και τη λιγονεριά ο λαός του εξέρχοταν βλοσυρός «εκ γης δουλείας». Σ’αυτή την έρημο ήταν ταγμένος να τον οδηγήσει και να τον νομοθετήσει, έστω και χωρίς να το ξέρει συνειδητά.(...)
Και πιο κάτω:
Μόλις είν’ έτσι δυνατός ο Έρωτας και ο Χάρος.
Με τον έρωτα και το θάνατο ιστοριέται η ιδέα της πανεπίσκοπης εξουσίας, που ενσαρκώνεται στην απέραντη λειτουργία της ύλης. Η ισοδυναμία των αντιπάλων οδηγεί σε μια σύρραξη, στην οποία νικητής αναδείχνεται ο ηττημένος, κατά τον τρόπο που στην τακτική του πολέμου η υποχώρηση ημπορεί να κυκλώνει και η επίθεση να εγκλωβίζεται. Η πορεία του λουλουδιού προς την άνθιση είναι σύγκαιρα κίνηση προς το μαρασμό. Το τέλος της ακμής συμπίπτει με την αρχή της παρακμής. Το νόημα της μεταβολής αναπαύεται σ’ ένα ελάχιστο «μόλις», που αποτελεί το κλειδί του απείρου, το δείκτη δηλαδή της αύξησης και της μείωσης στην ενιαία κίνηση του όντος.
Αυτό το «μόλις», που δεν είναι άλλο από το «ωυτό»* της ηρακλείτειας οδού, που γυροφέρνει μόνιμα στη μουσική σκέψη του ποιητή και εκφράζεται σταθερά στο στίχο του Κρητικού.
Στην Ηθική οι έννοιες του Είναι και του Μηδενός συμβολίζονται στις παραστάσεις του αγαθού και του κακού, τα οποία καθαυτά και μονωμένα έχουν τη σημασία μιας πέτρας στο βυθό του Ειρηνικού, που κανείς δεν είδε και ποτέ δεν θα ιδεί. Το νόημα αυτών των δύο δυνάμεων ευρίσκεται μόνο στην ασίγαστη αμάχη, που ανοίγει την άπειρη διάσταση της ηθικής απάνου στο ελάχιστο «μόλις» της απόφασης. Το όσιο και το ανόσιο είναι μπλεγμένα καθώς το νερό και το χώμα στο κορμί του δέντρου. Αυτή την αποτρόπαιη βούληση του όντος ο Σολωμός την παρασταίνει πολύ σημαδιακά.
Ο Λάμπρος θα δώσει λόγο για τις ανομίες του τη Λαμπρή:
Χείλη με χείλη τότε εκολληθήκαν
Όσα εδώσαν φιλιά, τόσα μαχαίρια
Στού δυστυχή τα φυλλοκάρδια εμπήκαν.
Η κράση δηλαδή του Μηδενός και του Είναι στην απερινόητη διάσταση του οντολογικού στίγματος, ερμηνεύεται με τη Στιγμή, στην οποία δίνει μορφή το φως της αστραπής.
Άστραψε φως κι εγνώρισεν ο νιός τον εαυτό του.
Ημπορεί ο άνθρωπος να εντάξει τη ζωή του στα όρια αυτής της στιγμής;
Να ανοίξει τη στιγμή σε διάσταση ή να πυκνώσει τη διάσταση σε στιγμή;
Να στίξει τη ζωή του ή να χρονώσει τη στιγμή του;
Ένας σολωμικός στίχος αναγνωρίζει αυτή τη δυνατότητα:
Κι έζησε ζωή ατέλειωτη σε μια στιγμή.
Σκέψεις συναρτημένες με τα «δασικά μονοπάτια» του Heidegger ( Holzwege). Στην κυριολεκτική του σημασία δηλώνει δρόμους που διανοίγονται στο δάσος για την ξύλευση, ενώ στην κοινή, μεταφορική του χρήση σημαίνει την έλλειψη διόδου και προοπτικής, την απατηλή οδό, το αδιέξοδο. Σε σημείωμά του στην αρχή του τόμου, ο Χάιντεγκερ λαμβάνει αποστάσεις από αυτήν τη μεταφορική σημασία και επεξηγεί τη δική του χρήση, αναφέροντας μεταξύ άλλων: «Στο δάσος [Holz] υπάρχουν δρόμοι που συνήθως χάνονται στη βλάστηση, καταλήγοντας απότομα σε αδιέξοδα. Ονομάζονται Holzwege. Ο καθένας τους οδεύει χωριστά, αλλά μέσα στο ίδιο δάσος. Συχνά δίνεται η εντύπωση ότι ο ένας μοιάζει με τον άλλο. Πρόκειται όμως για απλή εντύπωση. Υλοτόμοι και δασοφύλακες γνωρίζουν τους δρόμους. Γνωρίζουν τι σημαίνει να βρίσκεται κανείς πάνω σε έναν Holzweg».
Στενωποί, και αδιέξοδα μας παραπέμπουν στον μυθικό Δαίδαλο ∙ στο χρέος του ανθρώπου να πολεμάει τη «στενή μάχη» , τη σκοτεινή Λαβύρινθο, για να βγει στο φως , στην έξοδο, στην ηθική και πνευματική ολοκλήρωση
Ο Σολωμός, αν και είδε το χάσμα της φύσης, που πάντα θα υπάρχει θαυμαστό, και το χάος της ιστορίας, που τώρα πλησιάζει τερατώδες, έμεινε ο ποιητής της αισιοδοξίας όσο κανένας έλληνας και λίγοι ευρωπαίοι. Αμέτε και κυττάξτε ένα πρωινό του Ιουλίου τη μαρμαρόσπαρτη Δήλο, πώς δηλοί. Αστράφτει στον ήλιο σαν τα αξόνια και τα μάτια του Απόλλωνα. Και μυρίζει στη θάλασσα σαν τα δάση και τα μαλλιά της Αρτέμιδας. Δύναμη που κρύβεται στο μουσικό όργανο του Σολωμού:
Τα κύματα έσχιζα μ’αυτό, τ’ άγρια και μυρωδάτα.
Ο Σολωμός έζησε ισχυρός και ερημίτης σε μια ώρα αρχής και ανυδρίας. Εν τούτοις αυτή η φυλετική ώρα ήταν μεγάλη. Γιατί μέσα από τον καύσωνα και τη λιγονεριά ο λαός του εξέρχοταν βλοσυρός «εκ γης δουλείας». Σ’αυτή την έρημο ήταν ταγμένος να τον οδηγήσει και να τον νομοθετήσει, έστω και χωρίς να το ξέρει συνειδητά.(...)
Και πιο κάτω:
Μόλις είν’ έτσι δυνατός ο Έρωτας και ο Χάρος.
Με τον έρωτα και το θάνατο ιστοριέται η ιδέα της πανεπίσκοπης εξουσίας, που ενσαρκώνεται στην απέραντη λειτουργία της ύλης. Η ισοδυναμία των αντιπάλων οδηγεί σε μια σύρραξη, στην οποία νικητής αναδείχνεται ο ηττημένος, κατά τον τρόπο που στην τακτική του πολέμου η υποχώρηση ημπορεί να κυκλώνει και η επίθεση να εγκλωβίζεται. Η πορεία του λουλουδιού προς την άνθιση είναι σύγκαιρα κίνηση προς το μαρασμό. Το τέλος της ακμής συμπίπτει με την αρχή της παρακμής. Το νόημα της μεταβολής αναπαύεται σ’ ένα ελάχιστο «μόλις», που αποτελεί το κλειδί του απείρου, το δείκτη δηλαδή της αύξησης και της μείωσης στην ενιαία κίνηση του όντος.
Αυτό το «μόλις», που δεν είναι άλλο από το «ωυτό»* της ηρακλείτειας οδού, που γυροφέρνει μόνιμα στη μουσική σκέψη του ποιητή και εκφράζεται σταθερά στο στίχο του Κρητικού.
Στην Ηθική οι έννοιες του Είναι και του Μηδενός συμβολίζονται στις παραστάσεις του αγαθού και του κακού, τα οποία καθαυτά και μονωμένα έχουν τη σημασία μιας πέτρας στο βυθό του Ειρηνικού, που κανείς δεν είδε και ποτέ δεν θα ιδεί. Το νόημα αυτών των δύο δυνάμεων ευρίσκεται μόνο στην ασίγαστη αμάχη, που ανοίγει την άπειρη διάσταση της ηθικής απάνου στο ελάχιστο «μόλις» της απόφασης. Το όσιο και το ανόσιο είναι μπλεγμένα καθώς το νερό και το χώμα στο κορμί του δέντρου. Αυτή την αποτρόπαιη βούληση του όντος ο Σολωμός την παρασταίνει πολύ σημαδιακά.
Ο Λάμπρος θα δώσει λόγο για τις ανομίες του τη Λαμπρή:
Χείλη με χείλη τότε εκολληθήκαν
Όσα εδώσαν φιλιά, τόσα μαχαίρια
Στού δυστυχή τα φυλλοκάρδια εμπήκαν.
Η κράση δηλαδή του Μηδενός και του Είναι στην απερινόητη διάσταση του οντολογικού στίγματος, ερμηνεύεται με τη Στιγμή, στην οποία δίνει μορφή το φως της αστραπής.
Άστραψε φως κι εγνώρισεν ο νιός τον εαυτό του.
Ημπορεί ο άνθρωπος να εντάξει τη ζωή του στα όρια αυτής της στιγμής;
Να ανοίξει τη στιγμή σε διάσταση ή να πυκνώσει τη διάσταση σε στιγμή;
Να στίξει τη ζωή του ή να χρονώσει τη στιγμή του;
Ένας σολωμικός στίχος αναγνωρίζει αυτή τη δυνατότητα:
Κι έζησε ζωή ατέλειωτη σε μια στιγμή.
εδώ το σχετικό βίντεο:
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
*«Άδης καί Διόνυσος έν’ καί ωυτό» (Ο Άδης, ο θάνατος, και ο Διόνυσος, ο έρωτας, είναι το ίδιο πράγμα.). Ο Εμπεδοκλής είπε ακριβώς το ίδιο με τη φιλότητα και το νείκος, η φιλότης, ο έρωτας, το νείκος, φιλονικία, έρις, διάλυση, καταστροφή, απάνω σ’ αυτές τις δύο δυνάμεις, συντελείται όλο το δράμα του σύμπαντος.
Ετικέτες «Ο Λιαντίνης για τον «Κρητικό » του Σολωμού
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου