Πολύπλευρη και θρυλική προσωπικότητα των Γραμμάτων ο Τίμος Μωραϊτίνης καλλιέργησε με το πληθωρικό του ταλέντο τα κυριότερα είδη του γραπτού λόγου κατά το πρώτο ήμισυ του 20ο αιώνα. Θέατρο (πρόζα και επιθεώρηση), Χρονογράφημα, Ποίηση, Μυθιστόρημα, Αθηναϊογραφία, Διήγημα, Ταξιδιωτικά, διακρίνονται για το λεπτό χιούμορ, την πρωτοτυπία, το στοχασμό, το λυρισμό και ένα αστείρευτο κέφι μαζί με ρομαντική διάθεση. Η Ακαδημία Αθηνών τον συγκαταλέγει μεταξύ των λογοτεχνών που συνετέλεσαν στην ανάπτυξη και καλλιέργεια των ελληνικών γραμμάτων.
• Σαν Θεατρικός συγγραφέας χαρακτηρίστηκε «ως πατέρας και δημιουργός της νεοελληνικής κωμωδίας», με δεκάδες θεατρικά και με αποκορύφωμα της προσφοράς του την Αιωνία Ζωή και τον Άρχοντα του Κόσμου, τις δύο φιλοσοφικές κωμωδίες του, που καταγράφονται σαν εφάμιλλα ή και καλύτερα αντίστοιχων του ξένου ρεπερτορίου. Τα θεατρικά του έργα σημείωναν τεράστια επιτυχία και αποτελούσαν Θεατρικό, κοσμικό και εισπρακτικό γεγονός, διανύοντας μακρά σειρά παραστάσεων. • Σαν Χρονογράφος, «επέβαλε» το χρονογράφημα ως λογοτεχνικό είδος και του αποδόθηκε ο τίτλος του κορυφαίου και έδωσε στο είδος αυτό την οριστική του μορφή
. • Σαν Ποιητής ο Μωραϊτίνης αναφέρθηκε ως αυθόρμητος τραγουδιστής που βαδίζει αμέριμνος ανάμεσα στους μετρικούς κανόνες με την ευσυγκίνητη μελωδία. Ο λυρικός τροβαδούρος με τον μουσικώτατο οίστρο.
• Σαν Αθηναιογράφος αποτελεί τη μοναδική πρωτογενή πηγή αναφοράς στην Παληά Αθήνα (τέλη 19ου- αρχές 20ου αιώνα). Είναι ο πρώτος που ανέδειξε αυτήν την Αθήνα με το δικό του μοναδικό τρόπο. Ο χαρακτηρισμός του Αθηναιολάτρη τον συνόδευε σε όλες τις άλλες λογοτεχνικές του εκφράσεις, αποκαλύπτοντας τις άγνωστες πλευρές εκείνης της Αθήνας. Αποκορύφωμα της αθηναιολατρείας του είναι το τραγούδι «Στης Πλάκας της ανηφορίες» σε στίχους και μουσική Τίμου Μωραϊτίνη. Το τραγούδι αυτό γράφτηκε για τις ανάγκες του θεατρικού του έργου «Η Μπερλίνα».
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1876. Εγκαταλείποντας τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Αθηνών αφοσιώθηκε στο χρονογράφημα και την ποίηση. Υπήρξε χρονογράφος για μεγάλο διάστημα στην εφημερίδα «Εμπρός» αλλά και σε πολλές άλλες εφημερίδες και περιοδικά της εποχής. Ασχολούμενος με το θέατρο αναδείχθηκε σπουδαίος θεατρικός συγγραφέας. Ιδιαίτερα σε κωμωδίες και επιθεωρήσεις που στέφθηκαν με πλήρη επιτυχία. Σημαντικότερα εξ αυτών ήταν: «Μαραθώνιος δρόμος» (1906), «Πρωθυπουργίνα» (1908), «Πανόραμα» (επιθεώρηση του 1908), «Εύθυμος χήρος» (1909), «Το τσάι της Νίτσας» (1912), «Βαμπίρ» (1917), «Το παλιοκόριτσο» (1921), «Η επιστροφή των θεών» (1923), «Ένα ταξιδάκι στη Σελήνη» (1924), «Δακτυλογράφος ζητεί θέσιν» (1925), «Μοντέρνο σπίτι» (1926), «Μπερλίνα» (επιθεώρηση), «Αιώνια ζωή» (1929) και «Ιστορία της Αθήνας» (1931).
Στη δεκαετία του 1930 και ειδικότερα στα χρόνια πριν τον Β' Π.Π. υπήρξε η ψυχή της αθηναϊκής αποκριάς. Ήταν αυτός που ανέδειξε την Πλάκα της Αθήνας ως κέντρο του αποκριάτικου κεφιού, από τα μέσα της δεκαετίας του 1920, αλλά και μετά τον πόλεμο επιμελούνταν των διαφόρων αποκριάτικων εκδηλώσεων. Μία μεγάλη σειρά από ποιήματα αφιερωμένα σε πρόσωπα της αποκριάς,(πιερότους κολομπίνες, μάσκες και κομφετί) αναδείχθηκαν σε σπουδαία τραγούδια της αποκριάς, και του κρασιού. Κάποια δε εξ αυτών ήταν αφιερωμένα και σε λαϊκούς τύπους της παλιάς Αθήνας χάρη των οποίων και διασώθηκαν πολλά λαογραφικά στοιχεία της περιόδου εκείνης. Σημαντικότερες επιθεωρήσεις του εκείνης της εποχής ήταν: «Όνειρο αποκριάτικης βραδυάς», «Τζιτζίκι», «Ξιφίρ Βαλέρ, «Α-μπε-σε-ντέ», κ.ά.
Ο Τίμος Μωραϊτίνης διακρίνονταν για το σπινθηροβόλο αλλά και δροσερό πνεύμα του με μια ρομαντική διάθεση επιστροφής στο παρελθόν θεωρώντας το ωραιότερο και αγνότερο. Στα διάφορα επιθεωρησιακά σκετς καυτηρίαζε τακτικά τις ξένες εκφράσεις, κυρίως γαλλικές, που χρησιμοποιούσαν οι νεόπλουτοι, πολλές φορές αγνοώντας την ακριβή σημασία τους, πλέκοντας παρεμφερείς ή ελαφρά παραποιώντας τις.
Παράλληλα ο Τ. Μωραϊτίνης ασχολήθηκε και με το μυθιστόρημα γράφοντας το «Ολόκληρη ζωή», καθώς και με την ποίηση γράφοντας την ποιητική συλλογή «Φθινοπωρινά φύλλα» ενώ στις αρχές της δεκαετίας του 1950 ασχολήθηκε περισσότερο με την ιστορική λαογραφία της Αθήνας αποδίδοντάς τη επίσης σε ποίηση.
Ο Τίμος Μωραϊτίνης είχε λάβει μέρος στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, κατά τον οποίο και τραυματίστηκε, και μέχρι τον θάνατό του σεμνυνόταν για την "επ΄ ανδραγαθία" τιμητική διάκριση που έλαβε από τον Βασιλέα Γεώργιο τον Α΄. Το 1910 διετέλεσε γραμματέας του Δημοτικού Συμβουλίου Αθηναίων. Τον Σεπτέμβριο του 1912 εξέδωσε την καθημερινή πολιτική εφημερίδα "Ημερήσια Νέα". Το 1938 ανέλαβε πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Συντακτών. Το 1947 η Ακαδημία Αθηνών του απένειμε το Αριστείο Γραμμάτων.
Ο Τίμος Μωραϊτίνης πέθανε στην Αθήνα το 1952.
Σημειώσεις
Πολλά ποιήματα που έγραψε έγιναν σπουδαία τραγούδια που τραγουδιούνται ακόμα και σήμερα. Μεταξύ αυτών είναι τα «Στης Πλάκας τις ανηφοριές», «Εγώ το πίνω», κ.ά. Ειδικότερα για το πρώτο, με το οποίο και "έμαθε η ανθρωπότης πως ο θεός είναι Πλακιώτης", το συνέταξε, όπως ο ίδιος ομολογούσε μέσα από τις θεατρικές παρλάτες που έγραφε, όταν πηγαίνοντας τακτικά στο πατρικό σπίτι της μητέρας του, στην οδό Λυσίου, περιδιάβαινε την Πλάκα καταγράφοντας τις εικόνες της που έβλεπε τότε.
Πλούσιο αρχείο με θεατρικά τραγούδια του Τ. Μωραϊτίνη διαθέτει το Μουσείο ελληνικού θεάτρου.
Επίσης το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας σ΄ ένα αγώνα που κατέβαλε στη δεκαετία του 1970 διέσωσε πολλά θεατρικά σκετς, σε κείμενα του Τ. Μωραϊτίνη, στις μαγνητοφωνήσεις των οποίων, στους ραδιοθαλάμους Ζαππείου συμμετείχαν εκλεκτοί ηθοποιοί όπως οι αδελφές Άννα και Μαρία Καλουτά, ο Αλέκος Λειβαδίτης κ.ά.π. με κυρίαρχο βέβαια στα τραγούδια του κρασιού τον Πέτρο Κυριακό που απέδιδε θαυμάσια, με τους απαραίτητους λοξιγκισμούς, όπως το «Με λεν μπεκρή! που το ΄χουν βρει;»
ΕΙΠΑΝ ΓΙ ΑΥΤΟΝ
Ο ακαδημαϊκός Πέτρος Χάρης την επαύριον του θανάτου του, το Σεπτέμβριο του 1952:
«Θα ‘πρεπε να μη ζω σ’ αυτόν τον τόπο- γράφει ο Π. Χάρης- για να μην ξέρω πόσο δημοφιλής ήταν ο Μωραϊτινης. ‘Εως που όμως έφτανε αυτή η δημοτικότητά του το κατάλαβα μόλις κατέβηκα από το αεροπλάνο. Το πρώτο πράγμα που μου είπαν ήταν: Πέθανε ο Μωραϊτίνης! Κι έπειτα όλα τ’ άλλα. Έπειτα η πολιτική, έπειτα η οικονομική κρίση, έπειτα τα γενικά, τα ατομικά, τα μεγάλα ή μικρά ζητήματα».
Και ο Γεώργιος Φτέρης γράφει στο «Βήμα» το 1961: «Γράφοντας « Ο Τίμος» δεν θα χρειαζότανε ασφαλώς να εξηγήσουμε στους αναγνώστες μας, τουλάχιστον της περασμένης γενιάς και στους παληούς Αθηναίους για ποιον Τίμο πρόκειται. Ένας ήταν ο Τίμος. Ο Μωραϊτίνης.»
Ο ακαδημαϊκός Σπύρος Μέλας έγραψε: «Όσοι ενεκρολόγησαν τον αλησμόνητο Τίμο Μωραϊτίνη , σημειώνουν την σοβαρήν έκφρασι της μορφής του στην καθημερινή του εμφάνισι. Όταν τον έβλεπε κανείς χωρίς να ξέρη ποιος είναι ήταν αδύνατο να υποθέση ότι αυτός ο υποβλητικός κύριος ήταν ο άνθρωπος, που επί πενήντα και πλέον χρόνια διεσκέδαζε τους Αθηναίους με τα πνευματώδη γραψίματά του. Στο δρόμο θα τον έπερνε κανείς για πρόεδρο Εφετών μάλλον παρά για ευθυμογράφο. Είναι όμως μονάχα αυτό το χαρακτηριστικό του Τίμου Μωραϊτίνη;».
Παράλληλα ο Δημ . Ψαθάς έγραψε μεταξύ άλλων «Ένα πράγμα που χαιρόταν κανείς στον Τίμο Μωραϊτίνη μόλις τον γνώριζε από κοντά ήταν αυτός ο αέρας της αξιοπρέπειας και της εντιμότητας. Ένα κορμί ίσιο που έλεγες και συμβόλιζε το χαρακτήρα του.»
Και ο Νικ. Σύριος παρατηρεί «… προπαντός ήταν ένας ωραίος και ιδιόρρυθμος τύπος. Ένας εξαιρετικός άνθρωπος.»
ΠΟΙΗΜΑΤΑ
ΘΕΑΤΡΙΝΟΙ
Ένα πρωί ανοίγει η αυλαία,
Με γέλιο, με τραγούδι ή με κλάμα,
Κι αρχίζει η παράσταση.Το δράμα
,Δεν έχει τίτλο ούτε συγγραφέα.
Και ρόλους παίζουμε μεγάλους και σπουδαίους
Πότε τους ήρωες, τους δυστυχείς ή τους μοιραίους
,Πότε ιππότες με τη μάσκα την αστεία,
Πότε το δούλο, τον ελεύθερο, το σκλάβο,
Κι ακούγονται φωνές απ’ την πλατεία:
Μπράβο, Παλιάτσο! Μπράβο!
Το υστερνό το δάκρυ που θα τρέξη,
Θα ‘ναι του έργου η πράξη η τελευταία …
Τώρα θα έρθη άλλος θίασος να παίξη.
Εμείς ετελειώσαμε: ΑΥΛΑΙΑ.
✿ ✿ ✿ ✿
Ο ΑΛΛΟΣ
Κανείς δεν ξέρει κι ούτε θα με μάθη
Και ας διαβαίνω με τον κόσμο όλο μαζί,
Βαθιά, μεσ’ της ψυχής μου έχω τα βάθη
Τον άλλον που κλεισμένος πάντα ζη.
Με ξέρουν μόνον κάποιες ερημιές,
Εκεί που ανθίζουν τ’ άγρια τα κρίνα,
Του κάμπου τα λουλούδια, οι κυκλαμιές,
Κάποια φτωχά δρομάκια στην Αθήνα.
Κρυφομιλώ με τη μικρή μου καμαρούλα
Και, πού και πού, η σιωπή της μ’ απαντά.
Και τάπαμε πολλές φορές με τη βροχούλα
Στο παραθύρι μου κοντά.
Κανείς δεν ξέρει αυτόν που ‘χω στα βάθη.
Μα ποιος σκοτίσθηκε να μάθει…
✿ ✿ ✿ ✿
«Ακρόπολις»:
Ο γκιώνης στην Ακρόπολι μοιρολογάει και κλαίει
Και μιά φωνή απ’ τα μάρμαρα περήφανη του λέει:
-Μην κλαίς, πικρέ τραγουδιστή και δεν θα γίνω σκλάβα
Στου χρόνου το ξετύλιγμα και στου καιρού το διάβα,
Όσες σκλαβιές κι’ αν γνώρισα, όσους εχθρούς κι’ αν είδα
Έγερνα σκλάβα από βραδύς και ξύπναγα Ελληνίδα.
http://www.timos-moraitinis.gr/
✿ ✿ ✿ ✿
ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΕΣΠΕΡΙΣ
Στης Χρίσταινας της καφετζούς, προχθές νωρίς-νωρίς,
μια φιλολογική εδόθη εσπερίς.Ο Φώτης ο μπαλωματής για έναν τσαγκάρη Τήνιον
έκανε μίαν κρίση.
Η Κώσταινα εμίλησε για την μπουγάδα και την πλύση
κι επεκαλέσθη και τον Πλίνιον.
Έπειτα ο Στραβάραπας με στυλ Μεταξουργείου
ομίλησε περί Θεοδοσίου...
Κατόπιν ο Κρεμανταλάς, που τον φωνάζουν και γρουσούζη,
πλανόδιος από ετών,
που με τη ζέστη πάντοτε πουλά το κρύο-μπούζι,
έκανε μια διάλεξη περί των νέων ποιητών.
Ο Χρήστος ο αμανετζής ομίλησε περί του Μπαχ
εν σχέσει με το αχ και βαχ.
Ο κανονιέρης ο Στρατής, περί Δανίας και Δανών·
κι ο καρβουνιάρης ο Λουκάς, περί λευκών μικρών κλινών.
Η Διαμαντούλα έπειτα, με μιαν εισήγηση λαμπρά,
ανέλυσε τον Ντεκομπρά
και είπε και περί φωτός και ουρανού ενάστρου·
και, τέλος, η κυρία Κάστρου,
κρατούσα εγχειρίδιον περί φιλοσοφίας,
μετά μεγάλης ευφραδείας
και μετά χάριτος απείρου
απήγγειλε τεμάχια εκ του Ομήρου.
✿ ✿ ✿ ✿
ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΧΟΡΟΣ
Εις τον δημόσιον χορόν της αριστοκρασί,
που έπιναν εν τούτοις και κρασί,ήτανε τόσοι γόητες και γοητείαι τόσαι,
συνωστισμός δ’ αφόρητος, πατείς με και πατώ σε.
Και διεκρίθησαν πολλές, η καμαριέρα η Τερέζα
κι η Αντριάνα η Αράπω,
που είναι και ξανθόμαλλη κι ολίγον τι Κινέζα
και ενθυμίζει τον Βορράν και την Ανατολήν την Άπω.
Επίσης διεκρίθησαν, η Φρόσω η καμπούρα
με το Σωτήρη το σελέμη,
που περπατάει και τρέμει,
η Βαγγελιώ η μουρμούρα,
η Χρίσταινα η τέως αμαξού,
η Κατινίτσα η μυξού
κι ο Νικολός που έπεσε εις το τανγκό ανάσκελα
και εγερθείς εντός λεφτού
είπε: «Φτου!»
- και έδωσε στην ντάμα του αμέσως δύο φάσκελα.
Περί το μεσονύκτιον απ’ τον ψωμά το Λάζαρο
μοιράστηκε και κοτιγιόν απ’ το μπαγιατοπάζαρο.
Κι εκεί κατά την μίαν,
εισήλθον διά του φακού εις την αθανασίαν.
Στο τέλος, χορευτήκανε κι οι κλασικές καντρίλιες,
με γκάφες και παρεξηγήσεις χίλιες.
Οι χορευταί που ήτανε στα γαλλικά ξεφτέρια
στο πρόσταγμα «Donnez les mains!» ήλθαν ευθύς στα χέρια!...
Κι αφού κεφάλια σπάσανε εν μέσω ύβρεων και κρότων,
έγινε αμέσως μπαλ ντε τετ... μετ’ επιδέσμων και τσιρότων.
✿ ✿ ✿ ✿
Από τη ζήλεια μου σου ξέσχισα
τη σεμιζέτα που φορούσες'
εθύμωσες και τώρα πια δεν μου γελάς,
όπως αθώα και παιδιάτικα
άλλες φορές χαμογελούσες,
και όλο για τη σεμιζέτα σου μιλάς.
Τρελή! Δε συλλογιέσαι τα γεράματα'
πως θάρθει μια ημέρα -συμφορά!-
που δεν θα ζεις με ζήλιες και με κλάματα
και θάναι όλα τα ρούχα σου γερά!
http://www.sarantakos.com
Εχει η Αθήνα ωμορφιές έχει και κάτι ζωγραφιές μα σαν της Πλάκας τα στενά δεν έχει άλλα τέτοια πουθενά ] 2x Ρε το ξέρει η Ανθρωπότης πως κι ο Θεός είναι Πλακιώτης κι όταν σιγοψιχαλίζει, ω τα βασιλικά ποτίζει Στης Πλάκας τις κατηφοριές που γέρνουν οι κληματαριές είναι κάτι Πλακιώτισες που λες ροδόσταμο τις πότισες ] 2x Τι ρετσίνα κεχριμπάρι ταβερνιάρη, ταβερνιάρη βρε βάλε μας να σβήσει η έννοια από την κεχριμπαρένια Πλέκουνε στα μπαλκόνια της φωλιές τα χελιδόνια της κι απάνω από το κάστρο της τον Παρθενώνα έχει γι' άστρο της ] 2x και το σούρουπο σαν φτάνει βγαίνουν οι Θεοί σεργιάνι βρε και τα κοπανάν γιά γούρι στην ταβέρνα του Τζουτζούρη
Στίχοι - /Μωραϊτίνης Τίμος
Μουσική - Κωνσταντινίδης Γρηγόρης
Καλλιτέχνης: Λουκία Γεωργαντή : Τίμος Μωραϊτίνης
Στο βάθρο αναγράφεται: «ΘΕΕ ΜΟΥ ΚΑΝΕ ΝΑ ΓΕΝΗ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΑΔΕΛΦΟΣ ΤΑ ΜΑΤΩΜΕΝΑ ΧΕΡΙΑ ΤΟΥ ΝΑ ΞΕΠΛΥΘΟΥΝ ΣΤΟ ΦΩΣ ΝΑ ΒΑΣΙΛΕΨΗ Η ΕΙΡΗΝΗ ΚΑΙ ΣΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ ΤΟ ΝΑΟ ΝΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΗΣΕΙ Η ΚΑΛΩΣΥΝΗ ΤΙΜΟΣ ΜΩΡΑΪΤΙΝΗΣ».
Στο πλαϊ του βάθρου αναγράφεται «Ο ΔΗΜΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΕΣΤΗΣΕΝ 1969».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου