Ο Ανδρέας Καραντώνης (Άνδρος, 1910 - Αθήνα, 27 Ιουνίου 1982) ήταν Έλληνας λογοτέχνης, κριτικός, δοκιμιογράφος, ποιητής και μεταφραστής
Ο Ανδρέας Kαραντώνης γεννήθηκε στην Άνδρο και σε ηλικία δεκατριών χρόνων εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στην Αθήνα, όπου τέλειωσε το γυμνάσιο και σπούδασε στη Νομική Σχολή χωρίς να αποφοιτήσει. Πρωτοπαρουσιάστηκε στο χώρο της λογοτεχνίας το 1927 με δημοσιεύσεις ποιημάτων του στο παράρτημα της Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας του Πυρσού. Το 1929 δημοσίευσε τη μελέτη Εισαγωγή στο Παλαμικό έργο. Ακολούθησαν μια μελέτη για το Σεφέρη και μια ακόμη για τον Παλαμά. Τόσο η ποίηση όσο και η δοκιμιογραφία του ως το 1935 κινήθηκε στα παραδοσιακά πλαίσια γραφής. Τομή στο έργο του σημειώθηκε γύρω στο 1935 με τη συγγραφική δραστηριότητά του από τη θέση του διευθυντή του περιοδικού Νέα Γράμματα. Την περίοδο αυτή ο Καραντώνης στράφηκε προς την υπερρεαλιστική θεωρία της τέχνης και μετάφρασε έργα των Απολλιναίρ, Βαλερύ, Μπρετόν, Ελυάρ και άλλων. Μετά τη γερμανική κατοχή ανέπτυξε δημοσιογραφική δραστηριότητα με επίκεντρο την αντίθεσή του στον κομμουνισμό και την αριστερή διανόηση στην Ελλάδα. Στο ίδιο πνεύμα εντάσσονται θεατρόμορφα κείμενά του με τίτλους όπως τα Σπουδή στο Κρεμλίνο και Ο Καραγκιόζης βγαίνει από το καλύβι του. Συνεργάστηκε με το περιοδικό Αγγλοελληνική Επιθεώρηση (1945-1952) και από το 1949 ως το 1974 πραγματοποίησε ραδιοφωνικές εκπομπές κριτικού περιεχομένου στην ΕΙΡ. Υπήρξε μόνιμο μέλος της επιτροπής απονομής των κρατικών λογοτεχνικών βραβείων, μέλος της Ομάδας των 12 και γενικός γραμματέας του ιδρύματος Παλαμά. Τιμήθηκε με το Βραβείο του Δήμου Αθηναίων (1957), το Βραβείο Πουρφίνα της Ομάδας των 12 (1959), το Α΄ Κρατικό Βραβείο Κριτικής (1971) και το Μέγα Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας (1972). Ογκώδης είναι η κριτική παραγωγή του Καραντώνη ενώ ασχολήθηκε επίσης με τη λογοτεχνική μετάφραση. Τα ποιήματά του συγκεντρώθηκαν σε οχτώ τόμους.
Εργογραφία
(πρώτες αυτοτελείς εκδόσεις)
Ι.Ποίηση
• Ωροσκόπιο· Ποιήματα. Αθήνα, Δίφρος, 1957.
• Βίος και αέτωμα· Ποιήματα. Αθήνα, Δίφρος, 1959.
• Το τρίτο στερέωμα. Αθήνα, Το ελληνικό βιβλίο, 1961.
• Το χαλί της Ερμίνης. Αθήνα, Το ελληνικό βιβλίο, 1962.
• Επεισόδια. Αθήνα, Το ελληνικό βιβλίο, 1964.
• Δείκτες. Αθήνα, 1966.
• Ιστορίες φαντασμάτων. Αθήνα, Δίφρος, 1972.
• Τυμπανοκρουσίες· Ποιήματα. Αθήνα, Παπαδήμας, 1980.
ΙΙ.Μελέτες - Δοκίμια
• Εισαγωγή στο Παλαμικό έργο. Αθήνα, τυπ.Εστία, 1929.
• Ο ποιητής Γ.Σεφέρης. Αθήνα, τυπ.Εστία, 1931 (και εκδοση έκτη συμπληρωμένη, Αθήνα, Παπαδήμας, 1984).
• Γύρω στον Παλαμά. Αθήνα, τυπ.Εστία, 1932.
• Πνευματική ελευθερία· Τέχνη και πολιτική. Αθήνα, Άλφα, 1947.
• Θέματα του καιρού μας. Αθήνα, 1950.
• Εισαγωγή στη νεώτερη ποίηση. Αθήνα, Δίφρος, 1958.
• Γύρω στον Παλαμά• Πρώτη σειρά. Αθήνα, Εστία, 1959.
• Φυσιογνωμίες. Αθήνα, Δωρικός, 1966.
• Φυσιογνωμίες·Σειρά πρώτη. Αθήνα, Δίφρος, 1959 (και έκδοση τρίτη, συμπληρωμένη, Αθήνα, Παπαδήμας, 1977).
• Φυσιογνωμίες· Σειρά δεύτερη. Αθήνα, Εστία, 1960 (και έκδοση τρίτη, συμπληρωμένη, Αθήνα, Παπαδήμας, 1977).
• Γύρω από τη σύγχρονη ελληνική ποίηση. Αθήνα, Φέξης, 1961 (και έκτη, συμπληρωμένη έκδοση, Αθήνα, Παπαδήμας, 1984).
• ΠροβολέςΑ’. Αθήνα, 1965.
• Φυσιογνωμίες• Κριτικά δοκίμια. Αθήνα, Δωρικός, 1966.
• Προσωπικό (Με την Ποίηση του Παπαδίτσα). Αθήνα, Δωδώνη, 1976 (και έκδοση β΄συμπληρωμένη, Αθήνα, Γνώση, 1981).
• Η ποίησή μας μετά το Σεφέρη. Αθήνα, Δωδώνη, 1976.
• Πεζογράφοι και πεζογραφήματα της γενιάς του ΄30. Αθήνα, Φέξης, 1962 (και δεύτερη, συμπληρωμένη έκδοση, Αθήνα, Παπαδήμας, 1977).
• Από το Σολωμό στον Μυριβήλη. Αθήνα, Εστία, 1969.
• Γύρω στον ΠαλαμάΒ΄. Αθήνα, Γκοβόστης, 1971.
• Εισαγωγή στη νεώτερη ποίηση. Αθήνα, Γαλαξίας, [1971] (και έκτη συμπληρωμένη έκδοση Αθήνα, Παπαδήμας, 1984).
• Προσωπικό - Αναφορές στον Υπερρεαλισμό. Αθήνα, Δωδώνη, 1976.
• Η ποίησή μας μετά το Σεφέρη. Αθήνα, Δωδώνη, 1976.
• Ποιητικά (κριτικά κείμενα). Αθήνα, Νικόδημος, 1977.
• Για τον Οδυσσέα Ελύτη. Αθήνα, Παπαδήμας, 1979.
• 24 σύγχρονοι πεζογράφοι. Αθήνα, Νικόδημος, 1978.
• Ξένη λογοτεχνία• ΦυσιογνωμίεςΓ΄. Αθήνα, Παπαδήμας, 1979.
• Κωστής Παλαμάς• Από τη ζωή και το έργο του. Αθήνα, Νικόδημος, 1980.
• Για τον Οδυσσέα Ελύτη. Αθήνα, Παπαδήμας, 1980.
• Κριτικά ·Απόψεις για πρόσωπα και θέματα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Αθήνα, 1981.
• Μια φυσιογνωμία και μια εποχή · Συνολική θεώρηση του έργου του Πέτρου Χάρη · πρόλογος Δ. Π. Παπαδίτσα. Αθήνα, Ε.Λ.Ι.Α., 1985.
• Φαναριώτικη και Επτανησιακή ποίηση. Αθήνα, Επικαιρότητα, 1987.
• Η περιπέτεια της γραφής (γραφτά 1954-1994). Αθήνα, 1994.
• Οι πειρασμοί του Έρωτα· Στοχασμοί. Αθήνα, 1994.
• Στην εξωτική Ασία με τον Ι.Βασιλείου· Κριτικά μελετήματα. Αθήνα, χ.χ.
ΙΙΙ. Ταξιδιωτική λογοτεχνία - Πεζογραφία
• Ελληνικοί χώροι· Ταξιδιωτικές εικόνες και στοχασμοί. Αθήνα, Εστία, 1979.
• Μύκονος - Δήλος. Αθήνα, Πεχλιβανίδης & Σία, 1958.
• Νησιά του Σαρωνικού. 1960.
• Θυμάμαι την ΑμερικήΑ΄. Αθήνα, Το ελληνικό βιβλίο, 1963.
• Αττίλας και Ταμερλάνος. Αθήνα, Δωδώνη, 1979.
ΙV. Μεταφράσεις - Διασκευές
• Jules Supervielle, Ποιήματα· Εισαγωγή και απόδοση Αντρέα Καραντώνη. Αθήνα, 1938.
• Andre Gide, Η επιστροφή του ασώτου· Κι ένα ακόμα διήγημα μεταφρασμένο από τον Αντρέα Καραντώνη . Αθήνα, Ίκαρος, 1946.
• Ο κολοσσός του Μαρουσιού του Χένρυ Μίλλερ. Αθήνα, Γαλαξίας, 1965.
• Robert Flaceliere, Ο έρωτας στην Αρχαία Ελλάδα. Αθήνα, Παπαδήμας, 1977.
• Λέοντος Μελά• Ο μικρός Πλούταρχος• Μεταφορά στη δημοτική Ανδρέα Καραντώνης – Εικονογράφηση Ρούλας Κανάκη. Αθήνα, Αστήρ, 1978.
• Ερρίκου Ίψεν, Η κωμωδία του έρωτα. Αθήνα, Νικόδημος, 1979.
• Σατωμπριάν, Οδοιπορικό· Η Ελλάδα του 1806 – Από το Παρίσι στην Ιερουσαλήμ· Πρόλογος – μετάφραση Ανδρέα Καραντώνη. Αθήνα, Δωδώνη, 1979.
• Αντρέ Ζιντ, Η επιστροφή του ασώτου. Αθήνα, Κάκτος, 1980.
• Πρότυπα μεγάλης κριτικής• Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια Ανδρέα Καραντώνη. Αθήνα, Γνώση, 1981.
• Ηχώ· Μεταφράσεις ποιημάτων. Αθήνα, Γνώση, 1982.
• Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, Οι έμποροι των εθνών• Μεταφορά στη δημοτική Ανδρέα Καραντώνη• Εικονογράφηση Βυρ.Απτόσογλου. Αθήνα, Αστήρ, 1983.
• Ταξιδεύοντας με τον Ηρόδοτο• Εικονογράφηση Βύρωνα Απτόσογλου. Αθήνα, Αστήρ, 1985.
V. Θέατρο
• Σπουδή στο Κρεμλίνο. Αθήνα, 1950.
• Παπουτσής στη λαοκρατία – Μαύρος κόσμος· Θεατρικοί διάλογοι. 1948 (και δεύτερη έκδοση Αθήνα, 1950).
• Ο Καραγκιόζης βγαίνει από το καλύβι του (Θεατρική σάτιρα σε δυό πράξεις). Αθήνα, 1950 (έκδοση β΄).
Καθιστοί από αριστερά : 'Aγγελος Τερζάκης, Κ.Θ. Δημαράς, Γιώργος Κατσίμπαλης, Κοσμάς Πολίτης, Ανδρέας Εμπειρίκος. Όρθιοι: Θανάσης Πετσάλης-Διομήδης, Ηλίας Βενέζης, Οδυσσέας Ελύτης, Γιώργος Σεφέρης, Ανδρέας Καραντώνης, Στέλιος Ξεφλούδας, Γιώργος Θεοτοκάς. (Μάρτιος 1963)
ΣΤΗΝ ΠΥΘΑΡΑ
(Τοποθεσία στην Άντρο)
Το κάμα του μεσημεριού δεν το λογιάζουμε, όχι.
Το μονοπάτι, παίρνουμε κατά τη ρεματιά
Τους πλάτανους πώχει στολή, και για κορώνα πώχει
Βράχους, κοτρώνια ολάγρια, και γκρίζα, και σταχτιά.
Μέσα ή ψυχή μας, κάτι τις από τους βράχους παίρνει
Κι απόκοτο, κι αστραφτερό, και σαν κι αυτούς σκληρό,
Σαν κάποιος μυστικός εκεί μαγνήτης να μας σέρνει
Προς τον ολόβαθο, τραχύ, και γλιστερό γκρεμό . . .
Αγνάντια μας από πυκνά θυμάρια σκεπασμένος
Ό λόφος – κ' ένα μοναστήρι ερειπωμένο εκεί –
Μοιάζει σαν άγριος γίγαντας φωτοπεριχυμένος
Υψώνοντας προς τ' άπειρο δικιά του προσευκή.
Στ' αριστερά κ' η θάλασσα, σαν ένα κομματάκι
Κομμένο από τ' απέραντο τον γαλανού ουρανού,
Κ' ένα μικρό, λευκόπανο, και σαν περιστεράκι
Καράβι, που τραβάει πολύ σε μάκρητα το νου.
Και μεις αμίλητοι, βουβοί, κ' ήλιοπεριχυμένοι
Το κατηφόρι αρχίζουμε προς τη ρεματαριά
Και σαν από κακά στοιχειά νάμαστε μαγεμένοι
Σάν τα κοτρώνια, νιώθουμε τα στήθια μας βαριά.
Και φτάνουμε. Να οι πλάτανοι με τα πλατιά τους φύλλα
Των βράχων τη γυμνότητα να κρύψουν προσπαθούν
Και ναρκωμένοι φαίνουνται άπ' τη φωτοκαΐλα
Σα ν' αγωνίζουνται – κι ώ πώς – στα πόδια να σταθούν.
Μα να, άξαφνα, κι απίστευτα κι όνειρο μέγα, θάμα,
Πιο πέρα, εκεί μες στη στενή, στενή χαρακωσιά
Των βράχων, σαν ψιθύρισμα, και σαν τραγούδι αντάμα
Φτάνει ως εμάς μουρμούρισμα, φτάνει ως εμάς δροσιά.
Σα να πηγάζει άπ' τ' άπειρο, και στ' άπειρο να τρέχει
Νερό διάφανο, κρύσταλλο, νερό κατρακυλά,
Και τα ξερά τα μέτωπα των εγκρεμνών τα βρέχει
Και με τις λυγαριές γλυκά, γλυκά κρυφομιλά.
Σαν κεραυνόπληχτα δέντρα, σωριαζουμάστε χάμου
Και πίνουμε, και πίνουμε, και στον παληό καιρό,
Ποιος ξέρει αν το αθάνατο – που μού 'λεγε η γιαγιά μου
Στα παραμύθια, μια φορά – δεν ήτανε νερό . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Πρώτη φορά μες στο ναό της φύσης της μητέρας
Βρεθήκαμε. – Στερνή φορά ; Ποιος ξέρει αν πότε πια
Θε να βρεθούμε λειτουργοί μιας αγίας τέτοιας μέρας,
Που τη χρυσώνανε όνειρα και χρόνια παιδικά ...
Αθήνα 8 Μαΐου 1927
Φως χινοπώρου
Όσα κλεισμένα σκοτεινά λουλούδια μέσα σου έχεις
φέρε να πιουν το υπέρτατο του χινοπώρου φως,
στο λόγο ανέβα, την αυγή του Νου σα να παντέχεις,
του ήλιου που σβήνει, ταπεινός και μέγας αδερφός.
Από τον λόφο που έθρεφες το απόκρυφο κοπάδι
τα βλέμματα σου σπαταλάς στη διάφανη Αττική
ρόδινο φέγγος πλημμυρά το ενδόμυχο σκοτάδι
και στ ακροβούνια χάνουνται δυο θύσανοι λευκοί.
Δε βλέπεις τί να θυμηθείς για να το τραγουδήσεις
της αλησμόνητης χαράς χαϊδεύεις τα μαλλιά
και η πίκρα του καλού καιρού στο μέγα φως της δύσης
γλυκαίνει και χαμογελά συντρόφισσα παλιά...
Όσα καλόφωνα πουλιά καιρό μέσα σου κλείνεις
φέρε να πιουν το αβράδιαστο του χινοπώρου φως
κι απόλυτος στους ωκεανούς αιθέριας καλοσύνης
πέθανε για μια θείαν αυγή, διαβατικός αφρός!
15/9/1933
ΤΟ ΩΚΕΑΝΕΙΟ ΠΝΕΥΜΑ ΕΝΟΣ ΝΗΣΙΟΥ
Στόν ίσκιο του μοναδικού πλάτανου της πλατείας του Θεόφιλου Καΐρη, στη Χώρα της Άνδρου, πίνουμε τον πρωινό μας καφέ. Ό ιδιόρρυθμος φιλόσοφος – και μάρτυρας μαζί της ιδέας του – στημένος στο κέντρο της πλατείας και μαρμαρωμένος για πάντα, κοιτάζει με ασάλευτα μεταφυσικά βλέμματα πέρα, προς τ' ακρογιάλι του Νειμποριού. Κοντά σε μια μαρμαρένια κρήνη που δεν τρέχει πια, καθώς και στις καρέκλες των ολόγυρα μικρών καφενείων, κάθουνται κάμποσοι νησιώτες, απόμαχοι της θάλασσας και της ζωής, σα μαρμαρωμένοι κι αυτοί. Άλλοι παίζουνε τάβλι, άλλοι συζητούνε. Απόλυτη γαλήνη βασιλεύει. Η μικρή έρημη πλατεία, πλακόστρωτη και καθαρή, μοιάζει με ανοιχτή παλάμη γιομάτη πρωινό ήλιο. Δεξιά κι αριστερά, κατά το μέρος που αρχίζουν οι πέτρινες σκάλες προς τα κάτω, φαίνουνται οι θάλασσες των δύο ορμών, του Παραπορτιού και του Νειμποριού, αρυτίδωτες, ανοιχτογάλανες, περιμένοντας να σηκωθεί – αν σηκωθεί – το μελτέμι. Τ' ακρογιάλι του Παραπορτιού, πλατύ, ασπρόξανθο, κάτι σα λεωφόρος ερημική του ήλιου, τελειώνει στο γυμνό, χρυσοκόκκινο «κάβο Σταρά». Τα παράθυρα των αρχοντικών σπιτιών της πλατείας, χτυπημένα από τον ήλιο, είναι ακόμα κλειστά. Μιαν αύρα φτερουγίζει ανάμεσα στις δυο θάλασσες κι άλαφροσαλεύει τα πράσινα πλατανόφυλλα, που συμπλέκουν τις σκιές τους και τις μετατοπίζουν παιχνιδιάρικα πάνω στο σιδερένιο τραπεζάκι μας. Πίνουμε τον καφέ μας, τρώμε το γλυκό του κουταλιού, καρυδάκι, νεράντζι, μοσκοβολιστό άνθος. Όλα είναι σα νά 'χουν από καιρό τώρα αποτελειωθεί, ταχτοποιηθεί. Κατάσταση μακαριότητας και νιρβάνας θά 'λεγε κανένας, μα όχι και χαύνωσης. Ή θαλασσινή αρμύρα, ή αύρα, τα πλατανόφυλλα που σειούνται, ή φωτισμένη πρωινή σιγαλιά, μας βυθίζουν σε μια μακαριότητα ενεργητική, που απολαμβάνει τον εαυτό της. Είναι μια μακαριότητα οπλισμένη με μάτια που θέλουν να ιδούν και με αισθήσεις που απολαμβάνουν αυτή την ευδαιμονία. Οι νησιώτες, απόμαχοι της ζωής και της θάλασσας, δε σαλεύουν σχεδόν στις καρέκλες τους – λες και δε θα σηκωθούν ποτέ από κει. Κάθε τόσο έρχεται να καθήσει και κάποιος καινούριος. Τώρα θα περάσουν κι ο γιατρός κι ο δικηγόρος κι ο καθηγητής, να πουν την καλημέρα τους και κανένα εσωτερικό νέο. […]
Ανδρέας Καραντώνης, Ελληνικοί χώροι, Βιβλιοπωλείο της «Εστίας» Ι. Δ. Κολλάρου & Σιας Α.Ε, Αθήνα 1979, σ. 333
ΠΕΖΟΓΡΑΦΟΙ ΚΑΙ ΠΕΖΟΓΡΑΦΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΓΕΝΙΑΣ ΤΟΥ '30
Η λογοτεχνική γενιά που είχε αρχίσει να δηλώνει την παρουσία της, εκεί γύρω από το 1930, και να παρουσιάζει τα σημάδια μιας "νέας εποχής" και τους πρώτους καλούς καρπούς μιας δημιουργικής ευφορίας, ξεκίνησε κάπως "ομαδικά" με την πεζογραφία, για να ολοκληρωθεί αμέσως έπειτα και να αποσαφηνιστεί σαν "καινούρια κατάσταση" με τη μοντέρνα ποίηση και την κριτική που πήγασε απ' αυτήν... Από τη χρονιά αυτή που έχει καθιερωθεί σαν ορόσημο της σύγχρονης λογοτεχνίας μας, αρχίζει μια γενική άνοδος των γραμμάτων. Νέα ονόματα και νέα ταλέντα εμφανίζονται στην ποίηση, στην πεζογραφία, στην κριτική: Μυριβήλης, Θεοτοκάς, Βενέζης, Καραγάτσης, Κοσμάς Πολίτης, Τερζάκης, Καστανάκης, Λιλίκα Νάκου, Τάσος Αθανασιάδης, Αλκιβιάδης Γιαννόπουλος, Μαγκλής, Παντελής Πρεβελάκης, Γιάννης Σκαρίμπας, οι σημαντικότεροι από τους πεζογράφους αυτής της γενιάς του '30... Γρήγορα επιβάλλονται οι νέοι αυτοί συγγραφείς, αγαπιούνται από το κοινό, αναγνωρίζονται από την κριτική, αποκτούν μαθητές και μιμητές... Και σήμερα μπορούμε να πούμε πως μέσα στη διαδρομή της νεοελληνικής λογοτεχνίας, ένα από τα σημαντικότερα κεφάλαιά της είναι αυτό που αντιπροσωπεύεται από τη λεγόμενη γενιά του '30. Η γενιά αυτή έχει μια πλήρη φιλολογική ιστορία, μια πλουσιότατη γραμματολογία. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Περιεχόμενα
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
ΣΤΡΑΤΗΣ ΜΥΡΙΒΗΛΗΣ
ΓΙΩΡΓΟΣ ΘΕΟΤΟΚΑΣ
ΗΛΙΑΣ ΒΕΝΕΖΗΣ
Μ. ΚΑΡΑΓΑΤΣΗΣ
ΚΟΣΜΑΣ ΠΟΛΙΤΗΣ
ΑΓΓΕΛΟΣ ΤΕΡΖΑΚΗΣ
ΘΑΝΑΣΗΣ ΠΕΤΣΑΛΗΣ
ΘΡΑΣΟΣ ΚΑΣΤΑΝΑΚΗΣ
ΛΙΛΙΚΑ ΝΑΚΟΥ
Γ. ΑΜΠΟΤ
ΤΑΣΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ
ΑΛΚ. ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
ΑΡΚΑΔΙΟΣ ΛΕΥΚΟΣ
ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΟ
ΑΛΚ. ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
ΤΑΣΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ
ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΓΚΛΗΣ
ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΠΡΕΒΕΛΑΚΗΣ
ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΚΑΡΙΜΠΑΣ
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ (ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΤΟΜΟΣ) (ΧΑΡΤΟΔΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ)
ΠΑΡΑ πολλοί, νομίζουμε, πώς υπάρχουν στην Ελλάδα - ανάμεσα σ' αυτούς, κι' εμείς-πού εξακολουθούν να βλέπουν το έργο του Νίκου Καζαντζάκη, ζωσμένο από ένα είδος σκοτεινού μεγαλείου. Επιβάλλεται το έργο αυτό από μακρυά, σα μια μεγαλόπρεπη οροσειρά χώρας άγνωστης και ανεξερεύνητης. Τη μελετούμε όχι με την έρευνα της λεπτομέρειας, δηλαδή με το μικροσκόπιο, αλλά με το τηλεσκόπιο πού αναδεικνύει κάπως πιο ανάγλυφα, καί μας τα φέρνει πιο κοντά, το μεγέθη, τους κύριους όγκους, τις γενικές γραμμές, τα σύνολα πού αφ' εαυτών ξεχωρίζουν. Προσπαθούμε ν' αφουγκραστούμε τον γενικό ήχο πού βγαίνει απ' αυτόν τον αστρόκοσμο-το μήνυμα του συγγραφέα, καθώς συνηθίσαμε να λέμε. Κι' ακόμα, καλά-καλά, δεν έχει ξεκαθαριστεί από την κριτική μας, τί ακριβώς υποβαστάζει και κατευθύνει αυτό το μεγαλείο : ή ποίηση, ή πεζογραφία, ή φιλοσοφία, το θέατρο, ό ελεύθερος στοχασμός, ό προφητισμός, ή ηθική, ή κοινωνιολογία. Τόσα αλλά. Ο Καζαντζάκης, εξεπροσώπησε μ' έναν τρόπο ολοκληρωτικό τον ρόλο του συγγραφέα. Θυμίζει τους μεγάλους δημιουργούς του περασμένου αιώνα για τους οποίους κανένα είδος λόγου δεν έπρεπε να μείνει αδοκίμαστο από τις εμπνεύσεις τους. (. . .) (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ)
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ (ΠΡΩΤΟΣ ΤΟΜΟΣ) (ΧΑΡΤΟΔΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ)
Πρωτοσπαρμένες στα βάθη των εφηβικών μας χρόνων σαν υλικό συγκινήσεων και εντυπώσεων από τα πρώτα μας λογοτεχνικό. διαβάσματα κι αποκρυσταλλωμένες σ' ώριμα χρόνια, σε μορφές μικρών μελετών, πορτραίτων και δοκιμίων, παίρνουν τώρα την οργανική ζωή του βιβλίου, τούτες οι "Φυσιογνωμίες". Γράφτηκαν, όλες σχεδόν, μέσα στα τελευταία δέκα χρόνια, και δημοσιεύτηκαν σε διάφορα λογοτεχνικά περιοδικά, στην "Αγγλοελληνική Επιθεώρηση", στην "Ελληνική Δημιουργία", στη "Νέα Εστία" και σε άλλα. Κύριες αφορμές, τα πανηγυρικά και αναμνηστικά τεύχη των περιοδικών αυτών, κάποια διάλεξη, οι επέτειοι θανάτων και, γεννήσεων λογοτεχνών μας, ακόμα και οι παραγγελίες. Το τμήμα κάθε λογοτεχνίας που λέγεται "κριτική", ένα μεγάλο του μέρος το χρωστά σ' αυτές τις αφορμές, που φαίνουνται εξωτερικές χωρίς όμως και να είναι. Γιατί το λογοτεχνικό περιοδικό που δίνουν αυτές τις αφορμές, γίνουνται βαθύτερα κίνητρα πνευματικής δημιουργίας και αναμόχλευσης των περασμένων. [...] (Από τον πρόλογο της έκδοσης)
Περιεχόμενα
Πρόλογος
Ιωάννης Μακρυγιάννης
Θεόφιλος Καΐρης
Ιάκωβος Πολυλάς
Αντώνιος Μάτεσις
Ανδρέας Λασκαράτος
Λορέντζος Μαβίλης
Κωνσταντίνος Θεοτόκης
Αλέξανδρος Μωραϊτίδης
Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης
Γιάννης Ψυχάρης
Κώστας Κρυστάλλης
Αριστομένης Προβελέγγιος
Γεώργιος Σουρής
Γεώργιος Δροσίνης
Γρηγόριος Ξενόπουλος
Ανδρέας Καρκαβίτσας
Σπήλιος Πασαγιάννης
Μιλτιάδης Μαλακάσης
Κωνσταντίνος Χατζόπουλος
Κωσνταντίνος Χρηστομάνος
Ίων Δραγούμης
Κωστής Παλαμάς
Κωνσταντίνος Καβάφης
Γιάννης Βλαχογιάννης
Άγγελος Σημηριώτης
Σωτήρης Σκίπης
Άγγελος Σικελιανός
Βιογραφικά σημειώματα
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΕΩΤΕΡΗ ΠΟΙΗΣΗ
Στην "Εισαγωγή στη Νεότερη Ποίηση" ο συγγραφέας, βαθύς μελετητής και εμπνευσμένος κριτικός της νεοελληνικής λογοτεχνίας, παρουσιάζει τους αισθητικούς σταθμούς στην πορεία της Νεότερης Ποίησης, όπως αυτή διαμορφώθηκε στα ξένα πνευματικά κέντρα, ως την ελληνική της μεταμόσχευση. Εξιστορεί και αναλύει τα διάφορα νεοτεριστικά ρεύματα που όλα μαζί διαπλάσανε το νέο ποιητικό ύφος, έτσι καθώς ξεκινούν από τον Μπωντλαιρ, περνούν από τον παρνασσισμό και τον συμβολισμό, φτάνουν ως την καθαρή ποίηση, και επανεμφανίζονται αλλαγμένα, με τον φουτουρισμό, τον κυβισμό, τον ντανταϊσμό, και τον υπερρεαλισμό, ο οποίος δημιούργησε μια νέα ποίηση και μια νέα αντίληψη για την καλλιτεχνική έκφραση. [...] (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
ΓΙΑ ΤΟΝ ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ
Ο Οδυσσέας Ελύτης εμφανίστηκε για πρώτη φορά στη λογοτεχνία μας, τον Νοέμβριο του 1935, από το περιοδικό "ΤΑ ΝΕΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ", του οποίου διευθυντής ήταν ο κριτικός Αντρέας Καραντώνης. Η ποίησή του, παρθενικός ύμνος της εφηβείας, του φωτός, της υγείας και της θάλασσας του Αιγαίου, τον επέβαλε μονομιάς. Ο Αντρέας Καραντώνης υπήρξε ο πρώτος συστηματικός μελετητής και ενθουσιώδης κριτικός της ποίησης του Ελύτη, από την ώρα που εμφανίστηκε. Στον τόμο αυτό αναλύεται και προβάλλεται σχολιασμένη όλη η ποιητική εξέλιξη του Ελύτη και εξετάζεται σε συσχετισμό της με την ποίηση του Σεφέρη και ιδίως με το επαναστατικό φαινόμενο του υπερρεαλισμού, τον οποίο ο ποιητής του " Άξιον Εστί" αφομοίωσε αλλά και υπόταξε δημιουργικά στη δική του ελληνική ιδιοσυγκρασία και αυστηρή καλλιτεχνική συνείδηση. Η Σουηδική Ακαδημία απονέμοντας το λογοτεχνικό βραβείο Νόμπελ του 1979 στον Οδυσσέα Ελύτη, δεύτερο Έλληνα ποιητή μετά τον Γιώργο Σεφέρη (1963), έκρινε πως η ποίησή του ερμηνεύει και λαμπρύνει κατά τον πιο αιθέριο τρόπο, όλες τις πνευματικές, ηθικές και ποιητικές αρετές που αναπτύχθηκαν από την εποχή του Ομήρου ως σήμερα, με κέντρο το Αιγαίο, τα νησιά του και τις Ιωνικές και αιολικές ακτές. Η ποίηση του Ελύτη, από τα πρώτα φανερώματά της, έδειξε πως είχε το μέλλον μπροστά της. Το απέδειξε ο μισός αιώνας και πλέον της ως τώρα διάρκειάς της. Οι Έλληνες διάβασαν, διαβάζουν μα και τραγουδούν Ελύτη. Το Νόμπελ, που ακόμα αστράφτει, θα ξεθωριάσει κάπου μα τα κρύσταλλα της ποίησης αυτής πάντα θα ακτινοβολούν απολλώνιο φως και οι θάλασσές της και οι Παναγίες της και τα κορίτσια της θα παραμένουν αμόλυντες από τα μιάσματα των φθαρτών καιρών. Το βιβλίο "Για τον Οδυσσέα Ελύτη" είναι η πλατύτερη κριτική λεωφόρος που ανοίχτηκε προς τα πολλαπλά ποιητικά μυστικά της μεγάλης δημιουργίας του ποιητή που συνέθεσε το " Άξιον Εστί". (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ)
Περιεχόμενα
Προλογικά
Ο πρώτος Ελύτης
Συμπλήρωμα στον "Πρώτο Ελύτη"
Το Αιγαίο του Ελύτη
H Σαντορίνη στην ποίηση του Σεφέρη και του Ελύτη
Ο μύθος του "Αλαφροΐσκιωτου" στη νεοελληνική ποίηση
Η ποιητική λειτουργία του Ελύτη
Η "Αλβανιάδα"
Η ελληνική αίσθηση στην ποίηση του Σεφέρη και του Ελύτη
Γύρω από το "ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ"
Α' Πρώτος και σύντομος λόγος για το " Άξιον Εστί"
Β'
Γ' Σαν επιμύθιο
Έξη και μια τύψεις για τον ουρανό
Ο ποιητικός Ελύτης των χρόνων 1971-78
"Φωτόδεντρο"
"Τα Ετεροθαλή"
"Μονόγραμμα"
Για τη "Μαρία Νεφέλη"
Ο ΠΟΙΗΤΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ
Ο ποιητικός λόγος του Γιώργου Σεφέρη ανέτρεψε εκ βάθρων τα καθιερωμένα, ανοίγοντας νέους ορίζοντες στην ποίηση και τη λογοτεχνία μας. Παράλληλα, πρώτος αυτός ανάμεσα σε μια ομάδα νέων ποιητών με ίδια αισθητικά ιδανικά, ολοκλήρωσε ένα μεγάλο έργο. Ο συγγραφέας αυτού του βιβλίου Αντρέας Καραντώνης, ταυτίζεται χρονικά και αισθητικά με την επική αυτή πορεία. Τα κριτικά του δοκίμια είναι συνάμα και μαρτυρίες. Στον Αντρέα Καραντώνη ανήκει η τιμή ότι επισήμανε αμέσως τη σημασία του Σεφέρη και προείδε την αποφασιστική, για την ελληνική ποίηση, επίδραση του έργου του. Ο Καραντώνης άλλωστε ανήκει στην ομάδα των ανακαινιστών. Είναι ο εκδότης και ο κριτικός των «Νέων Γραμμάτων». Για όσους θέλουν να πλησιάσουν την ποίηση του Σεφέρη, το βιβλίο αυτό είναι ο καλύτερος οδηγός. Συμπορεύεται μέσα στο χρόνο με τον ποιητή της «Στροφής» στα ίχνη μιας επικής πορείας προς την κορυφή της δημιουργίας. Η έκδοση του βιβλίου του, σε πρώτη μορφή, χρονολογείται από τα 1931. Από τότε έως σήμερα, και κατά τη διάρκεια και διαδοχή των έξι εκδόσεων που σημείωσε, παρακολούθησε βήμα προς βήμα την ποιητική δημιουργία του Γιώργου Σεφέρη. Η έκτη έκδοση περιλαμβάνει και επτά ανέκδοτες μελέτες που έγραψε ο Καραντώνης μετά την απονομή του Νόμπελ στον Σεφέρη. (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ)
Περιεχόμενα
ΕΝΑ ΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΚΩΣΤΗ ΠΑΛΑΜΑ
Ο ΠΟΙΗΤΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ
Η ΕΙΣΗΓΗΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΑΠΟΝΟΜΗ ΤΟΥ ΕΠΑΘΛΟΥ ΠΑΛΑΜΑ
Η ΩΡΑ ΤΟΥ ΒΡΑΒΕΙΟΥ ΝΟΜΠΕΛ
ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΝΟΜΠΕΛ 1963
ΤΑ «ΤΡΙΑ ΚΡΥΦΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ»
ΕΝΑ ΓΡΑΜΜΑ ΣΤΟΝ ΣΕΦΕΡΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΙΧΛΗ
ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ
Ο ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΗΣ
Η ΩΡΑ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΕΦΕΡΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου