ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΑΡΒΑΝΙΤΗ "Ο μύθος του Σίσυφου και η προσπάθεια της κάθε νέας γενιάς να συντελεί στην ανοδική πορεία της ανθρωπότητας προς την κορυφή των κατακτήσεων της."

Ο μύθος του Σίσυφου και η προσπάθεια της κάθε νέας γενιάς 

να συντελεί στην ανοδική πορεία της ανθρωπότητας 

προς την κορυφή των κατακτήσεων της. 

Πρωτότυπη ανάλυση της Μαργαρίτας Αρβανίτη. 

Σύμφωνα με τον μύθο ο Σίσυφος, ο πολύ σοφός, ο «κέρδιστος των ανδρών» όπως τον χαρακτηρίζει ο Όμηρος στην Ιλιάδα, επειδή θύμωσε τους θεούς γιατί τους ξεγέλαγε με την κατάλυση του θανάτου, του δικού του και της ανθρωπότητας, τον τιμώρησαν να ζει μέσα στα Τάρταρα και στα σκοτάδια του. Εκεί τον ανάγκασαν να σπρώχνει σε μία διαρκή και επίπονη προσπάθεια ένα βράχο προς την κορυφή ενός λόφου. Λίγο πριν φτάσει στην κορυφή ο βράχος κάθε φορά κατρακυλάει πίσω. Ο Σίσυφος είναι καταδικασμένος να ξεκινάει διαρκώς την ίδια προσπάθεια και διαρκώς ο βράχος να του ξεφεύγει. Να καταλήγει ξανά στους πρόποδες. 

Συχνά η αναφορά στον μύθο του Σίσυφου σχετίζεται με την άκαρπη και μάταιη προσπάθεια του ανθρώπου όπως αυτή του Σίσυφου. Ο μύθος όμως του Σίσυφου αντιπροσωπεύει τη συμπυκνωμένη προσπάθεια της ανθρωπότητας σε μία χωρίς τέλος επίπονη, ανοδική και εξελικτική πορεία προς την «κορυφή» και όχι την αποτυχημένη ατομική προσπάθεια του κάθε ανθρώπου μεμονωμένα. 

Η ανθρωπότητα έχει τον «βράχο» της, το βαρύ της φορτίο που με πολύ κόπο και συνεχή προσπάθεια το σπρώχνει προς την κορυφή η κάθε γενιά της. Σπρώχνοντας το «φορτίο» της, το φορτίο της γνώσης, της επιστήμης, της τεχνολογίας, του καλού του κακού, του άδικου του δίκαιου των θεσμών και των αξιών γενικότερα της κοινωνίας μέσα από μία διαρκή πάλη των αντιθέσεων που φέρνει την εξέλιξη, κοπιάζει, αγωνιά και βήμα- βήμα σπρώχνει το «βράχο» της προς τη κορυφή. Φτάνει τον «βράχο» λίγο πριν την κορυφή. Ο «βράχος» όμως ξεφεύγει, κατρακυλά και φτάνει ξανά στους πρόποδες. Δεν θα μπορούσε ο μύθος να ισορροπήσει τον βράχο στην κορυφή! Η κορυφή θα σήμαινε το τέλος της προσπάθειας. Θα σήμαινε το τέλος της εξέλιξης . Θα σήμαινε το τέλος της αναγέννησης των προσπαθειών. 

Οι αντικειμενικές συνθήκες γύρω μας διαμορφώνουν διαρκώς νέες ανάγκες που ζητούν τη λύση τους. Προκύπτουν νέα ερωτηματικά που επιζητούν τις απαντήσεις του. Απαιτούνται νέες γνώσεις και νέοι χειρισμοί ικανοί να ανταποκριθούν στις νέες ανάγκες. 

Η ανθρωπότητα και η γενιά που την εκπροσωπεί την κάθε συγκεκριμένη χρονική στιγμή με την ευρύτερη έννοια μέσα στον χρόνο, μπορεί και φέρνει τον «βράχο», το φορτίο της λίγο πριν την κορυφή. Κάποια στιγμή όμως «αδειάζει», πεθαίνει βιολογικά και πνευματικά και είναι κατώτερη των διαμορφωμένων περιστάσεων. Κουράζεται, χάνει τον έλεγχο όπως ο Σίσυφος, και ο «βράχος» ξεφεύγει, κατρακυλά. Φτάνει στους πρόποδες. Εκεί που όλα ξεκινούν από την αρχή. Σηματοδοτείται μια καινούργια αρχή. Η ανθρωπότητα είναι υποχρεωμένη να ζήσει τα ίδια από την αρχή. 

Η καινούργια γενιά που προορίζεται να συνεχίσει τον επίπονο ανηφορικό δρόμο της εξέλιξης είναι υποχρεωμένη να κατακτήσει τη γνώση από την αρχή, από τις πρώτες βαθμίδες εκπαίδευσης καθώς και τις αξίες και ανάγκες της ζωής. Τι είναι ισότητα, ελευθερία, δημοκρατία, ισοπολιτεία, αδικία , απολυταρχία, πληροφορίες και γνώσεις οι οποίες δεν είναι καταγραμμένες στον ανθρώπινο εγκέφαλο σαν κληρονομικότητα. Όχι μόνο είναι υποχρεωμένη να εκπαιδευτεί θεωρητικά σε αυτές τις ανάγκες και αξίες ζωής αλλά να τις ζήσει και εμπειρικά. Ο Αριστοτέλης έχει πει ότι η νέα γενιά είναι άγραφη! Ο πολιτισμός διδάσκεται. Το βλέπουμε και στην καθημερινή ζωή μας. Οι νέοι δεν δέχονται τις συμβουλές των εμπείρων ενηλίκων. Αρνούνται. Αμφισβητούν. Θέλουν μόνοι τους να αποκτήσουν γνώσεις ζωής ακόμα και μέσα από τις προσωπικές τους εμπειρίες έστω και αν κάνουν λάθη. Αυτή είναι η μοίρα της ανθρωπότητας. Είναι υποχρεωμένη να τα ζει όλα από την αρχή! 

Αυτή είναι και η σημασία του Μύθου του Σίσυφου. Τιμωρήθηκε ο Σίσυφος γιατί με την κατάλυση του θανάτου εμπόδιζε τη δυνατότητα εξασφάλισης όρων νέας εξελικτικής δημιουργίας καθώς ο θάνατος αποτελεί συντελεστή βιολογικής εξέλιξης της ζωής καθώς συγκρατεί σε μικρά μεγέθη τους αριθμούς των ατόμων κάθε μορφής ζωής, επιτρέποντας άνεση και χώρο για την ανάδειξη βελτιωμένων ειδών υπέρτερης μορφής όλο και πιο προσαρμοσμένης στις ανάγκες του ζωτικού και κοινωνικού της περιβάλλοντος, το οποίο επίσης αλλάζει ανά τους αιώνες. Μέσα στα πλαίσια της αναγκαιότητας για εξέλιξη συμπεριλαμβάνεται και η προσωρινότητα των ανθρώπων της εκάστοτε γενιάς. Αποτελεί ανάγκη να φεύγουν οι παλιοί και να έρχονται οι καινούριοι για κατάκτηση νέων γνώσεων αντιλήψεων και αξιών ζωής, για δόμηση κοινωνιών πιο κοντά στις ανάγκες πνεύματος ψυχής και σώματος του εκάστοτε σύγχρονου ανθρώπου. Η νέα γενιά των ανθρώπων, στο καινούργιο αυτό ξεκίνημα με ότι έχει «σωθεί» ή έχει επιλεγεί από την μέχρι τότε συσσωρευμένη πείρα της ανθρωπότητας, συν τις νέες γνώσεις που προσθέτει η ίδια μέσα από την πάλη των αντιθέσεων που φέρνει την εξέλιξη, σπρώχνει επίπονα το δικό της φορτίο προς την κορυφή. Το φέρνει με τη σειρά της λίγο πριν την κορυφή. Δίνει ότι μπορεί να δώσει. Εκεί γίνεται και αυτή κατώτερη των περιστάσεων, ξεφεύγει και πάλι ο «βράχος», κυλά προς τα κάτω. Καταλύεται η παλιά προσπάθεια για να δώσει την θέσει της στην νέα. Και πάλι από την αρχή. Το μέλλον αβέβαιο δεν ξέρεις τι θα βγάλει. 

Σκοτεινό όπως και τα Τάρταρα όπου αγωνιά και δουλεύει ο Σίσυφος.Κάποτε είχε πει ο Αϊνστάιν « Δεν ξέρω με τι όπλα θα γίνει ο 3ος παγκόσμιος πόλεμος, αλλά ο 4ος θα γίνει με ξύλα και πέτρες.» Υπονοούσε μία κοινωνία πρωτόγονης κατάστασης που όλα θα ξεκινήσουν πάλι από την αρχή. 

Σε πρώτη ματιά μας στενοχωρεί η συνεχής κατρακύλα του βράχου, εκεί όμως βρίσκεται και η ουσία της εξέλιξης της ζωής. Δίνει την δυνατότητα της νέας αρχής. Της αναγεννημένης ζωής! Δεν υπάρχει τέλος. Υπάρχει πάντα μια νέα αρχή. Ένα νέο ξεκίνημα. Η ανθρωπότητα μέσα από την νέα γενιά σπρώχνει διαρκώς το φορτίο της προς την κορυφή. Η προσπάθεια δεν είναι άκαρπη, ούτε μάταιη. Αντίθετα είναι κομμάτι της γενικότερης εξέλιξης μέσα στον χρόνο. Η ζωή περνάει μέσα από κάθε σώμα το οποίο κάνει τον κύκλο του ζει και πεθαίνει. Δίνει τη θέση του στον επόμενο για να «πατήσει» πάνω του το γένος-το είδος- η ίδια η ανθρωπότητα και να συνεχίσει την πορεία της προς το μέλλον.«Πατήματα» είμαστε όλοι μας με αρχή και τέλος στο διάβα της ζωής το αιώνιο! Όταν το κουκούλι που μας φιλοξενεί γεράσει αρρωστήσει και το πνεύμα δώσει ότι ήταν δώσει, η σοφία του δημιουργού του σύμπαντος δίνει τη σκυτάλη στο επόμενο που ακολουθεί για να πάει τη ζωή πιο μπροστά. Συντελείται το πέρασμα από το ειδικό που είναι ο κάθε άνθρωπος στο γενικό της ανθρωπότητας. Συντελείται η ενσωμάτωση της ατομικότητας στον βασικό κορμό της ανθρωπότητας.Το μεγαλείο βρίσκεται σε αυτή την επίγνωση. Το ελπιδοφόρο κάθε φορά νέο ξεκίνημα, παρά την γνώση της αναγκαίας «κατρακύλας», γεννάει την νέα αρχή. Το μήνυμα του Μύθου είναι αισιόδοξο.. Ο βράχος συνεχώς κυλάει … «Τα πάντα ρει» … και ο σοφός λαός μας λέει «Πέτρα που κυλά δεν χορταριάζει!» 

Δεν θα μπορούσε η Ελληνική Μυθολογία με τον Μύθο του Σίσυφου να πραγματεύεται ένα μύθο με αποθαρρυντικό μήνυμα για τον ανθρώπινο κόπο, όπως θα συνέβαινε αν υπονοούσε το μάταιο των προσπαθειών του ανθρώπου. Θα ερχόταν σε αντίθεση με την αξιολόγηση που υπήρχε από τους Θεούς σχετικά με τους θνητούς, εκ των οποίων μόνο όσοι είχαν αξιοποιήσει με σημαντικά έργα τα προσόντα και τις δεξιότητες που τους δώρισαν οι αθάνατοι ευεργέτες τους, τους περίμεναν σύμφωνα την Μυθολογία τα Ηλύσια πεδία!Όσοι δεν αξιοποίησαν αυτές τις δυνατότητες κατά την διάρκεια του βίου τους οδηγούντο ως νεκροί στα σκοτεινά παλάτια του Άδη και στα Τάρταρα όσοι διέπραξαν εγκλήματα. Αν ο Μύθος του Σίσυφου, αναφερόταν στην ατομική ζωή και στο μάταιο των προσπαθειών του ανθρώπου, θα αναγνωριζόταν τρόπον τινά η φυσική αδυναμία του ανθρώπου να πράξει έργα σπουδαία. Σε αυτή την περίπτωση αφού από την μοίρα του ο άνθρωπος δεν θα μπορούσε να ολοκληρώσει το έργο του δεν θα υπήρχε η απαίτηση των θεών για έργα ανάλογα των δεξιοτήτων και δυνατοτήτων του ούτε θα υπήρχαν Ηλύσια Πεδία. Συνεπώς ο μύθος του Σίσυφου συμβολίζει την συλλογική προσπάθεια της ανθρωπότητας και όχι τη ματαιότητα των προσπαθειών του ανθρώπου σε ατομική βάση. 

Συμπερασματικά, συμβολίζει την συλλογική προσπάθεια της ανθρωπότητας που είναι υποχρεωμένη να τα ζει όλα από την αρχή κάθε φορά που αναλαμβάνει η νέα γενιά να σηκώσει το βάρος της εξέλιξης προς την κορυφή. Μέχρι να γίνει και αυτή με την σειρά της κατώτερη των περιστάσεων και να αναλάβει η επόμενη και η εκάστοτε επόμενη σε μία αέναη προσπάθεια προς την κορυφή των επιδιώξεων της ανθρωπότητας που δεν τελειώνει καθώς διαρκώς επέρχεται η εξέλιξη και ότι σημαίνει αυτό σε απαιτήσεις ζωής και δημιουργίας. 

Ο Σίσυφος ο ήρωας του μύθου που κατέλυσε τον θάνατο, τιμωρήθηκε να συντελεί στο ακατάλυτό του που οδηγεί στην εξέλιξη της ζωής, της ανθρωπότητας, του κόσμου γενικότερα μέσα στην απεραντοσύνη του σύμπαντος που μας περιβάλλει! 

Μαργαρίτα Αρβανίτη

Τισιάνο - Σίσυφος 1549