Η Γιάννα Περσάκη (5 Ιουνίου 1921 - 20 Ιανουαρίου 2008) ήταν Ελληνίδα ζωγράφος αφηρημένης τέχνης και σύντροφος του ποιητή Μίλτου Σαχτούρη.
Γεννήθηκε στις 5 Ιουνίου του 1921. Σε ηλικία 8 ετών παρακολουθεί τα πρώτα της μαθήματα ζωγραφικής από τη ζωγράφο Ελευθερία Σταθοπούλου και αργότερα από τους Φάνη Γαλανό και Δημήτρη Δαβή. Το 1943 παντρεύεται τον γλύπτη Κώστα Κουλεντιανό. Ο γάμος δεν θα κρατήσει παρά μονάχα τρία χρόνια. Το 1945 συμμετέχει στην πρώτη της ομαδική έκθεση, όπου και την ξεχωρίζει ο ζωγράφος Κωνσταντίνος Παρθένης, με τον οποίον αναπτύσσουν μια σχέση αμοιβαίου θαυμασμού. Το 1946 φεύγει για το Παρίσι, και συνεχίζει εκεί τις σπουδές της δίπλα στον Fernand Léger.
Από τις πρώτες καλλιτέχνιδες της αφηρημένης τέχνης της Ελλάδας, θεωρείται επίσης πρωτοπόρος του τρίτου κύματος του μοντερνισμού (τα προηγούμενα ήταν ο κύκλος του Παρθένη και η γενιά του '30).
Το 1949 παίρνει υποτροφία από τη Γαλλία για να φοιτήσει στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών νωπογραφία στο εργαστήρι του Ducos de la Haye. Παράλληλα παρακολούθησε μαθήματα ζωγραφικής, σχεδίου και κεραμικής και έκανε μαθήματα στα εργαστήρια των André Lhote και Jean Souverbie, καθώς και στην Ακαδημία Grande Chaumière.
Το 1955 επιστρέφει στην Ελλάδα για οικογενειακούς λόγους. Δύο χρόνια αργότερα και μέχρι το 1982 αναλαμβάνει την διεύθυνση της Χ.Ε.Ν. όπου διδάσκει σχέδιο, ζωγραφική και κεραμική. Την ίδια χρονιά γνωρίζει τον ποιητή Μίλτο Σαχτούρη. Εννιά χρόνια αργότερα γίνονται ζευγάρι αλλά δεν θα παντρευτούν ποτέ, ούτε καν θα συγκατοικήσουν. Το 1971 της αφιερώνει την ποιητική συλλογή του Το σκεύος. Η Περσάκη απεβίωσε στις 20 Ιανουαρίου του 2008.
Δυο χαρακτηριστικά έργα της κοσμούν κτίρια της Αθήνας επί των οδών Μαυρομματαίων 5 και Αμερικής 11. Ένα από τα έργα της στη Συλλογή Καγκελάρη εκτέθηκε στην Δημοτική Πινακοθήκη Ψυχικού (2008-2009), στο πλαίσιο της έκθεσης "Σύγχρονη Ελληνική Ζωγραφική: Συλλογή Καγκελάρη".
Γεννήθηκε στις 5 Ιουνίου του 1921. Σε ηλικία 8 ετών παρακολουθεί τα πρώτα της μαθήματα ζωγραφικής από τη ζωγράφο Ελευθερία Σταθοπούλου και αργότερα από τους Φάνη Γαλανό και Δημήτρη Δαβή. Το 1943 παντρεύεται τον γλύπτη Κώστα Κουλεντιανό. Ο γάμος δεν θα κρατήσει παρά μονάχα τρία χρόνια. Το 1945 συμμετέχει στην πρώτη της ομαδική έκθεση, όπου και την ξεχωρίζει ο ζωγράφος Κωνσταντίνος Παρθένης, με τον οποίον αναπτύσσουν μια σχέση αμοιβαίου θαυμασμού. Το 1946 φεύγει για το Παρίσι, και συνεχίζει εκεί τις σπουδές της δίπλα στον Fernand Léger.
Από τις πρώτες καλλιτέχνιδες της αφηρημένης τέχνης της Ελλάδας, θεωρείται επίσης πρωτοπόρος του τρίτου κύματος του μοντερνισμού (τα προηγούμενα ήταν ο κύκλος του Παρθένη και η γενιά του '30).
Το 1949 παίρνει υποτροφία από τη Γαλλία για να φοιτήσει στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών νωπογραφία στο εργαστήρι του Ducos de la Haye. Παράλληλα παρακολούθησε μαθήματα ζωγραφικής, σχεδίου και κεραμικής και έκανε μαθήματα στα εργαστήρια των André Lhote και Jean Souverbie, καθώς και στην Ακαδημία Grande Chaumière.
Το 1955 επιστρέφει στην Ελλάδα για οικογενειακούς λόγους. Δύο χρόνια αργότερα και μέχρι το 1982 αναλαμβάνει την διεύθυνση της Χ.Ε.Ν. όπου διδάσκει σχέδιο, ζωγραφική και κεραμική. Την ίδια χρονιά γνωρίζει τον ποιητή Μίλτο Σαχτούρη. Εννιά χρόνια αργότερα γίνονται ζευγάρι αλλά δεν θα παντρευτούν ποτέ, ούτε καν θα συγκατοικήσουν. Το 1971 της αφιερώνει την ποιητική συλλογή του Το σκεύος. Η Περσάκη απεβίωσε στις 20 Ιανουαρίου του 2008.
Δυο χαρακτηριστικά έργα της κοσμούν κτίρια της Αθήνας επί των οδών Μαυρομματαίων 5 και Αμερικής 11. Ένα από τα έργα της στη Συλλογή Καγκελάρη εκτέθηκε στην Δημοτική Πινακοθήκη Ψυχικού (2008-2009), στο πλαίσιο της έκθεσης "Σύγχρονη Ελληνική Ζωγραφική: Συλλογή Καγκελάρη".
ΓΙΑΝΝΑ ΠΕΡΣΑΚΗ -Ασυμβίβαστη καλλιτεχνικά
Συζήτηση με τη σημαντική εικαστική δημιουργό
Γιάννα Περσάκη. Για τους περισσότερους, το όνομά της συνδέεται με τη ζωή του Μίλτου Σαχτούρη, αφού για 40 χρόνια στάθηκε στο πλάι του. Για εκείνους, όμως, που είχαν την τύχη να τη γνωρίσουν, αποτελεί μία σημαντική εικαστική δημιουργό, πρωτοστάτη της αφαίρεσης στην ελληνική ζωγραφική. Μία δυναμική παρουσία, που, με σεμνότητα και επιμονή, διεκδίκησε τη θέση της σε μία εποχή που ο εικαστικός χώρος αντιμετώπιζε με επιφυλακτικότητα τις γυναίκες - εικαστικούς. Φρέσκο, κεραμική, σκηνογραφία, ζωγραφική, οι τομείς που συγκέντρωσαν το ενδιαφέρον της.
Γιάννα Περσάκη. Ασυμβίβαστη, ζωντανή, αυθόρμητη. Η «έφηβη» των 84 χρόνων, μας μιλά για τη ζωή και τη δημιουργία της. Αφορμή, η έκθεση έργων της που πραγματοποιείται στην γκαλερί «Το μήλο» (πλατεία Προσκόπων, Παγκράτι). Ο λόγος της γεμάτος εικόνες. Μικρά περιστατικά, από μια μεγάλη ζωή, συνθέτουν τη μεστή σε γεγονότα πορεία της δημιουργού.
Η Γιάννα Περσάκη γεννήθηκε στην Αθήνα, το 1921. Μόλις σε ηλικία 8 χρόνων πήρε τα πρώτα μαθήματα ζωγραφικής. Εκείνη την περίοδο, οι γονείς της, «άνθρωποι καλλιεργημένοι και δημοκρατικοί», όπως τους χαρακτηρίζει η ίδια, αποφάσισαν να μάθει αριθμητική και γραμματική στο σπίτι. Στην οδό Στουρνάρη όπου έμενε, ξεκίνησε ιδιαίτερα με την κυρία Λέλα, τα οποία πολύ σύντομα κατέληξαν σε μαθήματα ζωγραφικής, αφού αμέσως η δασκάλα της κατάλαβε τη μεγάλη της αγάπη και την κλίση που είχε. «Λέγοντας στους γονείς μου ότι πάω για γραμματική, εγώ μάθαινα ζωγραφική και μάλιστα με μοντέλο που είχε η κυρία Λέλα. Από παιδί εκεί ήταν το μυαλό μου. Στη συνέχεια, ο πατέρας μου, με έγραψε στη Σχολή του Φάνη Γαλανού, ο οποίος είχε έρθει πρόσφατα από το Παρίσι, με καινούριες ιδέες. Ηταν εξαιρετικός δάσκαλος».
Στην Κατοχή, η Γ. Περσάκη μαθήτευσε κοντά στον Δημήτρη Δάβη, ενώ παράλληλα δούλευε στην Εθνική Τράπεζα, παίρνοντας μάλιστα ενεργό μέρος στους αγώνες του ΕΑΜ Τραπεζοϋπαλλήλων. «Το χώρο, στο πίσω μέρος της Εθνικής, τον είχα μετατρέψει σε εργαστήριο πλακάτ στην Κατοχή. Κάναμε πολλά πλακάτ, που το βράδυ τα κολλούσαμε στους δρόμους. Μερικές φορές ερχόταν και η Κατερίνα Χαριάτη». Στην τράπεζα η Γ. Περσάκη γνώρισε τον γλύπτη Κώστα Κουλεντιανό, τον οποίο παντρεύτηκε το 1944. Πολλές φορές ο Κ. Κουλεντιανός τη βοηθούσε στο τύπωμα και το κόλλημα των πλακάτ.
Με τον Κ. Κουλεντιανό χώρισε το 1946, όταν έφτασε στο Παρίσι, ένα χρόνο μετά την εγκατάσταση του συζύγου της. «Η δεκάχρονη, περίπου, παραμονή μου στο Παρίσι είναι τα καλύτερα καλλιτεχνικά μου χρόνια. Εκεί, μαθήτευσα στα εργαστήρια των: Φ. Λεζέ και Α. Λοτ, ενώ παράλληλα, σχεδίαζα στην ακαδημία της Grande Chaumiere. To 1949 σπούδασα νωπογραφία και έμαθα κεραμική. Το πρωί δούλευα ως γραμματέας». Τα χρόνια του Παρισιού, εκτός από πολλή δουλιά και σκληρό αγώνα για επιβίωση, ήταν χρόνια αναγνώρισης και καλλιτεχνικών επιτυχιών. Ομως, διακόπηκαν στα μέσα της δεκαετίας του '50, όταν γύρισε αιφνιδιαστικά στην Ελλάδα, για να είναι κοντά στον άρρωστο πατέρα της.
«Τα άφησα όλα και γύρισα. Εδώ τα βρήκα "σκούρα"». Οι εκθέσεις έργων της συνέπεσαν με την εποχή της αναγνώρισης του Θεόφιλου, με την «ανακάλυψη» της λαϊκής τέχνης, τη δραστηριότητα του Λυκείου των Ελληνίδων... Η αφαιρετική διάθεση των έργων της, οι κυβιστικές αναζητήσεις, το γεγονός ότι ήταν γυναίκα - δημιουργός, ήταν στοιχεία αρνητικά για την αποδοχή της από το ελληνικό ανδροκρατούμενο εικαστικό δυναμικό.
«Επειδή ήμουν αριστερή, κάθε πρωί με πήγαιναν στην Μπουμπουλίνας και με φοβέριζαν, με παρακολουθούσαν. Από τις εκθέσεις που έκανα, δεν μπορούσα να ζήσω. Ευτυχώς, από το 1957 έως το 1982 δούλεψα στη ΧΕΝ Αθηνών. Από εμένα βγήκαν όλες οι κεραμίστριες καλλιτέχνιδες. Καλοί μου φίλοι ήταν ο Γ. Τσαρούχης, ο Ν. Χατζηκυριάκος - Γκίκας, ο σπουδαίος Διαμαντής Διαμαντόπουλος, ο Γ. Μόραλης... Με εκτιμούσαν οι καλοί καλλιτέχνες. Οι μέτριοι με υποδέχτηκαν άσχημα».
Στα πρώτα χρόνια της επιστροφής της στην Ελλάδα, η Γ. Περσάκη φιλοτέχνησε και τρία έργα μεγάλων επιφανειών με φρέσκο. Δύο από αυτά κοσμούν πολυκατοικίες στην Αθήνα (Μαυρομματαίων 5 και Αμερικής 11). Στη ζωγραφική της δημιουργία, κυριαρχούν οι παλλόμενες επιφάνειες καθαρού χρώματος. Αυτό επιτυγχάνεται με τη συνεχή αναγωγή των μορφών σε απλούστερα σχήματα και λιτές γεωμετρικές συνθέσεις. Το αποτέλεσμα είναι ένα οργανωμένο σύνολο που αποπνέει δυναμισμό και αποκαλύπτει το συγκινησιακό υπόβαθρο της σύλληψης.
Αν και η γνωριμία της με τον Μίλτο Σαχτούρη ήταν το 1955, η κοινή ζωή τους ξεκίνησε δέκα χρόνια αργότερα. «Εγώ είχα τη μανία της ζωγραφικής, εκείνος της ποίησης. Και οι δύο, όμως, είχαμε τη μανία του βιβλίου». Δίπλα του ως την τελευταία στιγμή, μιλά με παράπονο για τη στάση της πολιτείας απέναντι σε σημαντικούς ανθρώπους των Γραμμάτων και των Τεχνών. «Κανείς δεν τον επισκέφτηκε από την πολιτεία, στους δύσκολους τελευταίους του μήνες. Το βραβείο που πήρε το 2003, του είχαν πει ότι ήταν 10 εκατομμύρια, μετά έγινε 8, μετά 6 και τελικά πήρε 4,5 εκατομμύρια. Ωραία είναι τα μπράβο και οι έπαινοι. Με ρώτησε, όμως, κανείς πώς τα έβγαλα πέρα; Η σύνταξη του Μίλτου ήταν 600 ευρώ. Για το γηροκομείο όμως, που έμεινε τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, χρειάζονταν 900 ευρώ. Ευτυχώς, με βοήθησαν φίλοι. Με βοήθησε πολύ ο Θάνος Κωνσταντινίδης. Αγαπούσε πολύ τον Μίλτο. Επρεπε η πολιτεία να προνοήσει για ένα ίδρυμα για τους καλλιτέχνες, τους ανθρώπους της Τέχνης. Να φροντίσει να έχουν μια ευπρεπή σύνταξη για να μπορούν να ζήσουν αξιοπρεπώς στα γεράματά τους».
Γιάννα Περσάκη. Ασυμβίβαστη, ζωντανή, αυθόρμητη. Η «έφηβη» των 84 χρόνων, μας μιλά για τη ζωή και τη δημιουργία της. Αφορμή, η έκθεση έργων της που πραγματοποιείται στην γκαλερί «Το μήλο» (πλατεία Προσκόπων, Παγκράτι). Ο λόγος της γεμάτος εικόνες. Μικρά περιστατικά, από μια μεγάλη ζωή, συνθέτουν τη μεστή σε γεγονότα πορεία της δημιουργού.
Η Γιάννα Περσάκη γεννήθηκε στην Αθήνα, το 1921. Μόλις σε ηλικία 8 χρόνων πήρε τα πρώτα μαθήματα ζωγραφικής. Εκείνη την περίοδο, οι γονείς της, «άνθρωποι καλλιεργημένοι και δημοκρατικοί», όπως τους χαρακτηρίζει η ίδια, αποφάσισαν να μάθει αριθμητική και γραμματική στο σπίτι. Στην οδό Στουρνάρη όπου έμενε, ξεκίνησε ιδιαίτερα με την κυρία Λέλα, τα οποία πολύ σύντομα κατέληξαν σε μαθήματα ζωγραφικής, αφού αμέσως η δασκάλα της κατάλαβε τη μεγάλη της αγάπη και την κλίση που είχε. «Λέγοντας στους γονείς μου ότι πάω για γραμματική, εγώ μάθαινα ζωγραφική και μάλιστα με μοντέλο που είχε η κυρία Λέλα. Από παιδί εκεί ήταν το μυαλό μου. Στη συνέχεια, ο πατέρας μου, με έγραψε στη Σχολή του Φάνη Γαλανού, ο οποίος είχε έρθει πρόσφατα από το Παρίσι, με καινούριες ιδέες. Ηταν εξαιρετικός δάσκαλος».
Στην Κατοχή, η Γ. Περσάκη μαθήτευσε κοντά στον Δημήτρη Δάβη, ενώ παράλληλα δούλευε στην Εθνική Τράπεζα, παίρνοντας μάλιστα ενεργό μέρος στους αγώνες του ΕΑΜ Τραπεζοϋπαλλήλων. «Το χώρο, στο πίσω μέρος της Εθνικής, τον είχα μετατρέψει σε εργαστήριο πλακάτ στην Κατοχή. Κάναμε πολλά πλακάτ, που το βράδυ τα κολλούσαμε στους δρόμους. Μερικές φορές ερχόταν και η Κατερίνα Χαριάτη». Στην τράπεζα η Γ. Περσάκη γνώρισε τον γλύπτη Κώστα Κουλεντιανό, τον οποίο παντρεύτηκε το 1944. Πολλές φορές ο Κ. Κουλεντιανός τη βοηθούσε στο τύπωμα και το κόλλημα των πλακάτ.
Με τον Κ. Κουλεντιανό χώρισε το 1946, όταν έφτασε στο Παρίσι, ένα χρόνο μετά την εγκατάσταση του συζύγου της. «Η δεκάχρονη, περίπου, παραμονή μου στο Παρίσι είναι τα καλύτερα καλλιτεχνικά μου χρόνια. Εκεί, μαθήτευσα στα εργαστήρια των: Φ. Λεζέ και Α. Λοτ, ενώ παράλληλα, σχεδίαζα στην ακαδημία της Grande Chaumiere. To 1949 σπούδασα νωπογραφία και έμαθα κεραμική. Το πρωί δούλευα ως γραμματέας». Τα χρόνια του Παρισιού, εκτός από πολλή δουλιά και σκληρό αγώνα για επιβίωση, ήταν χρόνια αναγνώρισης και καλλιτεχνικών επιτυχιών. Ομως, διακόπηκαν στα μέσα της δεκαετίας του '50, όταν γύρισε αιφνιδιαστικά στην Ελλάδα, για να είναι κοντά στον άρρωστο πατέρα της.
«Τα άφησα όλα και γύρισα. Εδώ τα βρήκα "σκούρα"». Οι εκθέσεις έργων της συνέπεσαν με την εποχή της αναγνώρισης του Θεόφιλου, με την «ανακάλυψη» της λαϊκής τέχνης, τη δραστηριότητα του Λυκείου των Ελληνίδων... Η αφαιρετική διάθεση των έργων της, οι κυβιστικές αναζητήσεις, το γεγονός ότι ήταν γυναίκα - δημιουργός, ήταν στοιχεία αρνητικά για την αποδοχή της από το ελληνικό ανδροκρατούμενο εικαστικό δυναμικό.
«Επειδή ήμουν αριστερή, κάθε πρωί με πήγαιναν στην Μπουμπουλίνας και με φοβέριζαν, με παρακολουθούσαν. Από τις εκθέσεις που έκανα, δεν μπορούσα να ζήσω. Ευτυχώς, από το 1957 έως το 1982 δούλεψα στη ΧΕΝ Αθηνών. Από εμένα βγήκαν όλες οι κεραμίστριες καλλιτέχνιδες. Καλοί μου φίλοι ήταν ο Γ. Τσαρούχης, ο Ν. Χατζηκυριάκος - Γκίκας, ο σπουδαίος Διαμαντής Διαμαντόπουλος, ο Γ. Μόραλης... Με εκτιμούσαν οι καλοί καλλιτέχνες. Οι μέτριοι με υποδέχτηκαν άσχημα».
Στα πρώτα χρόνια της επιστροφής της στην Ελλάδα, η Γ. Περσάκη φιλοτέχνησε και τρία έργα μεγάλων επιφανειών με φρέσκο. Δύο από αυτά κοσμούν πολυκατοικίες στην Αθήνα (Μαυρομματαίων 5 και Αμερικής 11). Στη ζωγραφική της δημιουργία, κυριαρχούν οι παλλόμενες επιφάνειες καθαρού χρώματος. Αυτό επιτυγχάνεται με τη συνεχή αναγωγή των μορφών σε απλούστερα σχήματα και λιτές γεωμετρικές συνθέσεις. Το αποτέλεσμα είναι ένα οργανωμένο σύνολο που αποπνέει δυναμισμό και αποκαλύπτει το συγκινησιακό υπόβαθρο της σύλληψης.
Αν και η γνωριμία της με τον Μίλτο Σαχτούρη ήταν το 1955, η κοινή ζωή τους ξεκίνησε δέκα χρόνια αργότερα. «Εγώ είχα τη μανία της ζωγραφικής, εκείνος της ποίησης. Και οι δύο, όμως, είχαμε τη μανία του βιβλίου». Δίπλα του ως την τελευταία στιγμή, μιλά με παράπονο για τη στάση της πολιτείας απέναντι σε σημαντικούς ανθρώπους των Γραμμάτων και των Τεχνών. «Κανείς δεν τον επισκέφτηκε από την πολιτεία, στους δύσκολους τελευταίους του μήνες. Το βραβείο που πήρε το 2003, του είχαν πει ότι ήταν 10 εκατομμύρια, μετά έγινε 8, μετά 6 και τελικά πήρε 4,5 εκατομμύρια. Ωραία είναι τα μπράβο και οι έπαινοι. Με ρώτησε, όμως, κανείς πώς τα έβγαλα πέρα; Η σύνταξη του Μίλτου ήταν 600 ευρώ. Για το γηροκομείο όμως, που έμεινε τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, χρειάζονταν 900 ευρώ. Ευτυχώς, με βοήθησαν φίλοι. Με βοήθησε πολύ ο Θάνος Κωνσταντινίδης. Αγαπούσε πολύ τον Μίλτο. Επρεπε η πολιτεία να προνοήσει για ένα ίδρυμα για τους καλλιτέχνες, τους ανθρώπους της Τέχνης. Να φροντίσει να έχουν μια ευπρεπή σύνταξη για να μπορούν να ζήσουν αξιοπρεπώς στα γεράματά τους».
Η. ΜΟΡΤΟΓΛΟΥ
Εφημερίδα Ριζοσπάστης - Κυριακή 20 Νοέμβρη 2005
Untitled , 2000
Little girl with toys, 1950
Lady closed within herself
Cubist composition
Remembrance of Hydra, 1963
"Η Χαρά της Ελευθερίας", 1989
Woman and her thoughts
Freedom 1984
Freedom
Little girl with fish
Οι πίνακες είναι από
http://www.artnet.com/
https://gr.pinterest.com/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου