ΝΗΣΑΚΙ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ , ΣΑΝ ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ. - ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΛΜΠΟΥΜ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΔΟΥΝΑ

Το νησί και ο οικισμός στη λίμνη Παμβώτιδα,μαζί με τον Άγιο Αχίλλειο Πρεσπών είναι ένα από τα δύο κατοικημένα νησιά σε λίμνη στην Ελλάδα.Το νησί βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα της λίμνης πολύ κοντά στον οικισμό Αμφιθέα.Έχει έκταση 200 στρέμματα και μέγιστο υψόμετρο 520 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας ή 59 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της λίμνης.Το μέγιστο μήκος του είναι 800 μέτρα και το πλάτος του 500 μέτρα. Η δυτική του πλευρά είναι βαλτώδης ενώ το υπόλοιπο τμήμα του είναι βραχώδες και δασωμένο στο μεγαλύτερο μέρος του.

Ο οικισμός βρίσκεται στο βόρειο άκρο του νησιού και αποτελείται από 110 περίπου σπίτια. Είναι ανακηρυγμένος παραδοσιακός οικισμός καθώς είναι χτισμένος ακολουθώντας την παραδοσιακή ηπειρώτικη αρχιτεκτονική με τις χαρακτηριστικές στέγες από σχιστόλιθο. Από το 1926 αποτελεί ξεχωριστή κοινότητα. Ο πληθυσμός του σύμφωνα με την απογραφή του 2011 είναι 219 κάτοικοι...

Info:Βικιπαίδεια,Καθημερινή(ένθετο ταξίδια),Η μηχανή του χρόνου,Θόδωρος και Κώστας Γκέκας,Άρης Λιούμπος,natura graeca.

***Λήψεις Οκτώβρης 2016

 Δεν είναι κάποιο απομονωμένο μέρος το Νησάκι.Το καλοκαίρι ειδικά,τα καραβάκια πηγαινοέρχονται από το μόλο των Ιωαννίνων κάθε μισή ώρα.Η διαδρομή δεν διαρκεί περισσότερο από δέκα λεπτά,όμως όσο τα Γιάννενα ξεμακραίνουν,στη ματιά του επισκέπτη δεσπόζουν το κάστρο και το επιβλητικό Αρσλάν τζαμί από την πλευρά της πόλης και το Νησάκι απέναντι.Το απειροελάχιστο αυτό ταξίδι μοιάζει από τις πρώτες στιγμές σαν ένα μίνι πισωγύρισμα στο χρόνο...Στην προκυμαία του νησιού, οι ταβέρνες σε επαναφέρουν, πάντως, στον πραγματικό χρόνο.Από εκεί ξεκινούν τα σοκάκια του οικισμού,ασπρισμένα τα περισσότερα σαν των αιγαιοπελαγίτικων χωριών.Λευκές είναι και οι μικρές αυλές των σπιτιών,που όμως εδώ είναι πέτρινα,εξαίσια δείγματα της ηπειρώτικης αρχιτεκτονικής. Δίπατα όλα τους,με πλάκα στη σκεπή,ανήκουν στις ίδιες οικογένειες πολλές γενιές πίσω.Τα μαγαζάκια λαϊκής τέχνης στα σοκάκια είναι ενδιαφέροντα και ενταγμένα στο περιβάλλον -αν δεν πέσετε πάνω σε «στίφη» άλλων τουριστών, θα διανθίσουν τη βόλτα σας ευχάριστα-, ενώ για όποιον θελήσει να αποφύγει πιθανό «μπούγιο» στην προκυμαία, οι ταβέρνες, τα μικρά καφέ και μεζεδοπωλεία στο εσωτερικό του οικισμού,στην πλατεία Αλιέων και στο δρομάκι του Αγίου Παντελεήμονος προς το Μουσείο του Αλή πασά, είναι σκιερά και «νόστιμα» μέρη...

 Η ιστορία της κυρα-Φροσύνης(Ευφροσύνη Βασιλείου)

Η Φροσύνη ήταν γνωστή για την ομορφιά και την καταγωγή της.

Ήταν σύζυγος ενός πλούσιου εμπόρου από τα Γιάννενα,του Δημητρίου Βασιλείου και ανιψιά του μητροπολίτη Λάρισας και μετέπειτα Ιωαννίνων,Γαβριήλ Γκάγκα.Η Φροσύνη είχε δυο παιδιά.

Ο σύζυγός της έλειπε συχνά για μεγάλα χρονικά διαστήματα στο εξωτερικό,λόγω της δουλειάς του.Ο μύθος θέλει την όμορφη γυναίκα, αρκετά απελευθερωμένη για την εποχή της,που τολμούσε να βγαίνει βόλτες κατά την απουσία του άντρα της,προκαλώντας αρνητικά σχόλια....Σε ένα από τα ταξίδια του Βασιλείου,η Κυρά Φροσύνη συνδέθηκε ερωτικά με τον γιο του Αλή Πασά,Μουχτάρ,που την είχε ερωτευτεί,μάλλον παράφορα.

Όλα θα ήταν καλά, αν ο Μουχτάρ δεν ήταν και αυτός παντρεμένος, με μια σύζυγο που δεν είχε καμία διάθεση να υπομείνει την προσβολή. 

Η ζήλια και ο πληγωμένος της εγωισμός,την οδήγησαν να ζητήσει ακρόαση από τον πεθερό της, Αλή Πασά,τον οποίο δε δυσκολεύτηκε να πείσει ότι πρέπει να παρέμβει. 

Ο πασάς διέταξε να συλληφθεί η Κυρά Φροσύνη και να τιμωρηθεί. 

Κάποιοι μελετητές υποστηρίζουν, ότι η σκληρή στάση του Αλή Πασά εξηγείται από το γεγονός ότι ήταν και αυτός ερωτευμένος μαζί της και από ζήλια,δεν μπορούσε να δεχτεί τη σχέση της με τον γιο του. 

Με την πρόφαση ότι θέλει να επιβάλει την ηθική και για να μην κατηγορηθεί για προσωπική ανάμειξη,ο Αλή συνέλαβε άλλες 17 γυναίκες,που τις χαρακτήρισε μοιχαλίδες και γυναίκες ελευθέρων ηθών.Έτσι,ικανοποίησε και τον συμπέθερό του,τον Πασά του Βερατίου,καθώς θα αποκαθιστούσε την τιμή της απατημένης κόρης του.Άλλες πηγές αναφέρουν, ότι ο έρωτας του Αλή Πασά για την ερωμένη του γιου του ήταν γνωστός και ποτέ δεν χρησιμοποίησε κάποιο πρόσχημα.Τιμώρησε την Κυρά Φροσύνη επειδή τον αρνήθηκε... 

Μάλιστα αναφέρεται,ότι στην προσπάθειά του να την κερδίσει,ο Αλή Πασάς κάποια στιγμή την απήγαγε και τη μετέφερε στο χαρέμι του, χωρίς όμως να καταφέρει να την κάνει δική του με τη θέλησή της. 

Ο μητροπολίτης Γαβριήλ και θείος της Φροσύνης,προσπάθησε να τη σώσει,ζητώντας την ευσπλαχνία του Αλή Πασά, αλλά δεν τα κατάφερε.Το μόνο που του επετράπη, ήταν να πάρει υπό την προστασία του τα παιδιά της και να τα μεγαλώσει. 

Η σκληρή διαταγή του Αλή Πασά πραγματοποιήθηκε το βράδυ της 11ης Ιανουαρίου του 1801.Οι δεσμοφύλακες έδεσαν τις 17 γυναίκες και τις πέταξαν στη λίμνη των Ιωαννίνων.Ο θρύλος λέει,ότι τα άψυχα κορμιά τους ξεβράστηκαν,αλλά μάλλον είναι ακόμη στη λίμνη,καθώς τα λιμνάζοντα ύδατα δεν ξεβράζουν τα πτώματα. 

Οι αδικοχαμένες γυναίκες χαρακτηρίστηκαν «καλλιμάρτυρες». 

Παρόλο που οι λεπτομέρειες της ιστορίας της Κυρά Φροσύνης δεν έχουν τεκμηριωθεί, το σίγουρο είναι,ότι πλήρωσε την ομορφιά της και τον έρωτά με τη ζωή της. 

Η ιστορία της Κυρά Φροσύνης έχει γίνει δημοτικό τραγούδι,κινηματογραφική ταινία("Η λίμνη των στεναγμών") και τηλεοπτική σειρά.

«Είναι καλότυχο να ζεις σε έναν όμορφο τόπο, που άλλοι άνθρωποι πάντοτε ήθελαν να επισκεφτούν. Και μου αρέσει να τους υποδέχομαι», λέει ο ογδοντάχρονος Θόδωρος Γκέκας -ένας από τους 250 μόνιμους κατοίκους του μικρού νησιού της λίμνης των Ιωαννίνων- κι εμείς ανυπομονούμε να γνωρίσουμε τον τόπο του...Είναι ένα από τα ελάχιστα κατοικημένα νησιά λίμνης στον κόσμο.'Αρρηκτα συνδεδεμένο με τη λίμνη Παμβώτιδα και τα Γιάννενα,έμεινε ένα νησί δίχως όνομα - το μικροσκοπικό «Νησί της Λίμνης» ή «Νησάκι των Ιωαννίνων».'Ενας πευκόφυτος βράχος,που η έκτασή του δεν ξεπερνά τα 200 στρέμματα, με έναν παραδοσιακό ηπειρώτικο οικισμό,καμωμένο από πέτρα, στη λιμανίσια κόγχη του.Στη λιλιπούτεια ενδοχώρα και στις ακτές του, χτισμένα το ένα δίπλα στο άλλο σχεδόν,επτά βυζαντινά και μεταβυζαντινά μοναστήρια σχηματίζουν μια μοναστική πολιτεία αιώνων, που είναι και η τρίτη μεγαλύτερη στην Ελλάδα, μετά το Αγιον Ορος και τα Μετέωρα.Στην ίδρυση των πρώτων μοναστηριών μπορεί να εντοπιστεί και ο μίτος της ιστορίας του νησιού,που ξετυλίγεται σαν παραμύθι,με κινηματογραφικό «highlight» το φόνο του Αλή Πασά, αλλά, ανέκαθεν, πραγματικούς πρωταγωνιστές τους λίγους κατοίκους του και τη μικρή, ψαράδικη κοινότητα όπου γεννήθηκαν, καταμεσής μιας λίμνης της Ηπείρου..

 "Οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού λέγεται ότι ήταν Μανιάτες αιχμάλωτοι πολέμου,σκλάβοι εκείνα τα χρόνια,τους οποίους ο Αρσλάν πασάς πήρε μαζί του στα Γιάννενα,αφού βοήθησε τον Χουρσίτ να καταπνίξει την ορλοφική επανάσταση.Ο Αρσλάν είχε διεξαγάγει επιχειρήσεις στην παράκτια Μάνη - προφανώς οι αιχμάλωτοι ήταν εξοικειωμένοι με τη ναυτική τέχνη και το ψάρεμα, οπότε αρχικά εγκαταστάθηκαν σε παραλίμνιες εκτάσεις απέναντι από το Νησάκι.Στα τέλη του 18ου αιώνα, αναζητώντας ένα περισσότερο προστατευμένο περιβάλλον, εγκαταστάθηκαν στο Νησί.Από τότε, κύρια ασχολία τους ήταν το ψάρεμα.Και ο τουρισμός..."Θοδ.Γκέκας-κάτοικος νησιού.

 Οι Νησιώτες είναι διαχρονικά εξοικειωμένοι με την υποδοχή και τη φιλοξενία επισκεπτών στον τόπο τους.Στις γιορτές των μοναστηριών του, συγκεντρώνονταν στο Νησάκι πιστοί από την ευρύτερη περιοχή.Στα χρόνια της οθωμανικής αυτοκρατορίας, οι κάτοικοι των πολυπολιτισμικών Ιωαννίνων μίσθωναν τις βάρκες των Νησιωτών,έφερναν μαζί τους φαγητό και μουσικά όργανα και έκαναν νυχτερινές βαρκάδες υπό το φεγγαρόφως.«Στις αργίες τους πάντα - Κυριακή οι χριστιανοί, Σάββατο οι Εβραίοι, Παρασκευή οι μουσουλμάνοι»...«Ικανοί κωπηλάτες και κυνηγοί καθώς ήταν, συνόδευαν τους “παράγοντες” και σημαντικούς επισκέπτες της πόλης στα κυνήγια που οργάνωναν στη λίμνη», προσθέτει, θυμίζοντάς μου το διήγημα του Δημήτρη Χατζή «Σιούλας ο ταμπάκος», όπου οι «ταμπάκοι», όπως λέγονταν οι βυρσοδέψες της εποχής, ξεπεσμένοι άρχοντες των Ιωαννίνων, μόνο τους Νησιώτες καταδέχονταν στα κρασοπουλειά όπου σύχναζαν,αφού «μοιράζονταν μαζί τους το πάθος του κυνηγιού».Περιγραφή Θοδ.Γκέκας

 Πέστροφες και κυπρίνοι στην πλατεία Αλειαίων...

Πάντοτε,βέβαια, το ψάρεμα παρέμενε κύρια επαγγελματική ασχολία των Νησιωτών μιας λίμνης της οποίας το αρχαιοελληνικό όνομα δηλώνει πως καθετί που προέρχεται από αυτήν είναι βρώσιμο.Περισσότερα από δέκα είδη ψαριών του γλυκού νερού ζουν στα νερά της, εκτός από τα χέλια αλλά και τους κυπρίνους που εισήγαγε το 1924 από την Ιταλία ο Αλιευτικός Συνεταιρισμός των Νησιωτών, ο πρώτος που ιδρύθηκε σε ολόκληρη την Ελλάδα. Μάλιστα,ο κυπρίνος, που για αρκετά χρόνια δεν είχε ενταχθεί στη «δίαιτα» των Γιαννιωτών, την περίοδο της Κατοχής έσωσε τον πληθυσμό της πόλης από το λιμό, όταν οι Νησιώτες, μετά από παράκληση του τότε μητροπολίτη, ψάρευαν μεγάλες ποσότητες και τις διένειμαν στους κατοίκους.Δραστήριοι οι Νησιώτες,ήρθαν σε επαφή με ιχθυογεννητικούς σταθμούς από την Ευρώπη και σταδιακά έκαναν αρκετές προσπάθειες εμπλουτισμού της λίμνης με νέα είδη, ακόμη και οξύρρυγχο από την Κασπία έφεραν.Κάποιες ευοδώθηκαν, κάποιες απέτυχαν. Χαβιάρι, πάντως, δεν κατάφεραν να φτιάξουν. Σήμερα, οι μεγαλύτερες ποσότητες ψαριών της λίμνης εξάγονται στα Βαλκάνια, κυρίως στη Ρουμανία...

 Το περιβάλλον της λίμνης:

Η Παμβώτιδα, όμως, δεν είναι πλούσια όσο στο παρελθόν. Η αποξήρανση της «δίδυμης αδελφής» της, της λίμνης Λαψίστα στα μέσα της δεκαετίας του ’50, μείωσε δραστικά την τροφοδοσία της Παμβώτιδας σε νερό και σχεδόν εξαφάνισε τα χέλια, που πλέον δεν είχαν διέξοδο στον ποταμό Καλαμά και μέσω αυτού στην ανοιχτή θάλασσα για το ταξίδι τους έως και τη θάλασσα των Σαργασών, όπου αναπαράγονται. Και αν για τα χέλια το πρόβλημα αποκαταστάθηκε εν μέρει με την τεχνητή εισαγωγή τους από μονάδες παραγωγής, τα περιβαλλοντικά προβλήματα της λίμνης διογκώνονταν συνεχώς. Τα φυτοφάρμακα και τα λιπάσματα, που χρησιμοποιούνταν όλο και πιο εντατικά, καθώς και τα λύματα της πόλης αλλά και των κάθε λογής παραλίμνιων πτηνοτροφείων, χοιροτροφείων, βιοτεχνικών και βιομηχανικών εγκαταστάσεων κατέληγαν για δεκαετίες «απρόσκοπτης ανάπτυξης» εντελώς ανεπεξέργαστα στο βυθό ενός πολύπλοκου οικοσυστήματος, που τελικά απώλεσε σημαντικό μέρος και των δυνατοτήτων αυτοκάθαρσής του.«Κανονικά, η μεγαλύτερη παράκτια έκταση της λίμνης ήταν πρανές και καλαμιώνες που “φιλτράριζαν” την όποια επιβάρυνσή της.Τώρα, παντού βλέπεις κρηπιδώματα και μπαζώματα. Θέλαμε να “βγάλουμε” οικόπεδα, να φτιάξουμε νυχτερινά κέντρα… Τελικά, την κάναμε μια “μπανιέρα”, όπου όλα μας τα απορρίμματα κατακρατούνται και καθιζάνουν. Φανήκαμε αχάριστοι…» λέει ο Κώστας Γκέκας, δημοτικός σύμβουλος στον Δήμο Ιωαννιτών. Η λειτουργία του βιολογικού καθαρισμού των Ιωαννίνων ανακούφισε εν μέρει την Παμβώτιδα, παραμένει όμως το πρόβλημα των βαρέων μετάλλων που μαζεύει το βρόχινο νερό καθώς ξεπλένει την πόλη και προτού καταλήξει σε αυτήν. «Και είναι απαράδεκτο να μη λειτουργεί ο βιολογικός καθαρισμός του Νησιού, παρότι στοίχισε 900 εκατομμύρια (δραχμές), ή μηχανήματα, που αποκτήθηκαν για τον καθαρισμό της και επίσης κόστισαν πανάκριβα, να τελούν σε σχεδόν μόνιμη αχρηστία»,προσθέτει ο ίδιος...

 Το όνομα «Παμβώτις» σημαίνει «αυτή που βόσκει τα πάντα»,κάτι που υποδεικνύει την διαχρονική αξία της λίμνης σαν πηγή τροφής για την κτηνοτροφία και τα άγρια ζώα. Η λίμνη βρίσκεται σε υψόμετρο 470 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας και έχει σχήμα τριγωνικό με μήκος 7,5 περίπου χιλιόμετρα, και πλάτος από 1 ως 5 χιλιόμετρα. Το μέγεθος της φτάνει τα 24 τετραγωνικά χιλιόμετρα, ενώ το μήκος της ακτογραμμής φτάνει τα 30 χιλιόμετρα. Το μέσο βάθος της Παμβώτιδας είναι 4,5 μέτρα και το μέγιστο βάθος 9,2 μέτρα. Στα βόρεια της απλώνεται σαν κάθετο τείχος το Μιτσικέλι και στα νότια της καταλήγουν οι ανατολικές πλαγιές του Τόμαρου. Η λίμνη σχηματίζεται από τα νερά των πηγών Ντραμπάντοβας, Σεντενίκου, Τούμπας, Μπλιτσίου και Κρύας Βρύσης που αναβλύζουν στους πρόποδες του Μιτσικελίου και από τα ρέματα Σερβιανών, Λαγκάτσας, Γκούρας και Κυδωνίας. Στα βόρεια της λίμνης βρίσκεται το γραφικό Νησί των Ιωαννίνων, συνολικής έκτασης 320 στρεμμάτων. Παλιότερα η Παμβώτιδα ενωνόταν με τα έλη της Λαψίστας καλύπτοντας ένα μεγάλο μέρος του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων με ένα μοναδικό υγροτοπικό σύστημα, που συγκέντρωνε τεράστιους αριθμούς πουλιών. Δυστυχώς μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο η Λαψίστα αποξηράνθηκε και έκτοτε η οικολογική αξία της περιοχής άρχισε να φθίνει δραματικά...

Η βλάστηση της Παμβώτιδας αποτελείται κυρίως από ελόβια και λιγότερο από υδρόβια είδη. Οι όχθες της λίμνης και οι ακτές του νησιού καλύπτονται από πυκνούς καλαμιώνες με είδη, όπως τα Phragmites austarlis, Typha angustifolia, T. domingensis, T. latifolia. Η παραλίμνια βλάστηση περιλαμβάνει υδροχαρή δάση ιτιάς, λεύκες, οστρυές, γαύρους, φτελιές, σκλήθρα, σφενδάμια, πλατάνια και χρυσοξυλιές, καθώς και περιορισμένα υγρά λιβάδια που αποτελούν ιδιαίτερα σημαντικές περιοχές για πολλά είδη πουλιών. Λίγο μετά τη λίμνη προς το Μιτσικέλι απαντώνται κέδρα (Juniperus oxycedrus), δάση πρίνου και φρύγανα με θάμνους, ενώ στο Νησί της λίμνης έχει γίνει αναδάσωση με μαύρη πεύκη.

Σημαντική είναι η παρουσία στα νερά της λίμνης του σπάνιου στην Ευρώπη χαρόφυτου Chara kokeilii το οποίο έχει αναφερθεί μόνο στη λίμνη Παμβώτιδα και σε λίγες βαλκανικές χώρες. Η επιπλέουσα βλάστηση περιλαμβάνει υδροχαρή φυτά, όπως φακές του νερού (Lemna gibba, L. minor, L. trisulca), ποταμογείτονες (Potamogeton crispus, P. lucens, P. nodosus, P. perfoliatus, P. pectinatus), νούφαρα (Nymphaea albae, Nuphar lutea, Nymphoides peltata), την ίριδα Iris pseudacorus, γιούνκους (Juncus articulates, J. bufonius), κερατόφυλλα (Ceratophyllum demersum, C. submersum), το μυριόφυλλο Myriophyllum spicatum, νεραγκούλες (Ranunculus aquatilis, R. marginatus, R. peltatus baudotii, R. trichophyllus), σκίρπους (Scirpus holoshoenus, S. lacustris lacustris, S. lacustris tabernaemontanii, S. maritimus maritimus, S. mucronatus), το Hydrocharis morsus-ranae, το καλλίτριχο Callitriche stagnalis, την Najas marina, το Nasturtium officinale, τα Sarganium erectum και S. erectum neglectum...

Η ορνιθοπανίδα της περιοχής περιλαμβάνει περισσότερα από 170 είδη. Από τα αρπακτικά πάνω και γύρω από τη λίμνη πετάνε σπάνιοι τσιφτάδες, καλαμόκιρκοι, βαλτόκιρκοι, χειμωνόκιρκοι, φιδαετοί, σφηκιάρηδες, γερακίνες, πετρίτες, ξεφτέρια, κιρικινέζια, βραχοκιρκίνεζα, μαυροκιρκίνεζα, κουκουβάγιες, κ.ά. Η πανίδα από παρυδάτια και υδρόβια είδη περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, σκουφοβουτηχτάρια, μαυροβουτηχτάρια, νανοβουτηχτάρια, κορμοράνους, σπάνιες λαγγόνες, βουβόκυκνους, χουλιαρόπαπιες, πρασινοκέφαλες πάπιες, σπάνιες βαλτόπαπιες, ήταυρους, κρυπτοτσικνιάδες, πορφυροτσικνιάδες, σταχτοτσικνιάδες, μαχητές και αλκυόνες. Άλλα πουλιά της περιοχής είναι οι πελαργοί, τα μπεκατσίνια, οι όμορφοι μουστακαλήδες, οι τσιχλοποταμίδες, οι υφάντρες, οι αιγίθαλοι και οι δεντροτσοπανάκοι.

Στη λίμνη ζούνε 9 είδη αμφιβίων και 24 είδη ερπετών. Από αυτά σημαντικότερα είναι ο μακεδονικός τρίτωνας (Triturus carnifex), η σαλαμάνδρα, η κιτρινομπομπίνα, ο δεντροβάτραχος, ο ηπειρωτικός βάτραχος, ο γραικοβάτραχος, ο κοινός φρυνος, η βαλτοχελώνα, η ποταμοχελώνα, η μεσογειακή χελώνα, το νερόφιδο, το λιμνόφιδο, το σπιτόφιδο και ο λαφίτης. Στο λεκανοπέδιο της λίμνης έχουν καταγραφεί και πολλά είδη θηλαστικών: αλεπούδες, κουνάβια, ασβοί, λαγοί, σκαντζόχοιροι, ασπάλακες, βαλτομυγαλίδες, κηπομυγαλίδες και τρανορινόλοφοι. Περιστασιακή είναι η εμφάνιση λύκων και αγριόγατων, ενώ η παρουσία της βίδρας, που παλιότερα ζούσε κατά δεκάδες στη περιοχή, έχει πλέον περιοριστεί αρκετά...

 Στη λίμνη ζούνε 24 είδη ψαριών από τα οποία πολλά είναι εισηγμένα και δυστυχώς έχουν εκτοπίσει τα αυτόχθονα είδη της Παμβώτιδας. Τα πιο σημαντικά ψάρια της λίμνης είναι ο ενδημικός ποταμοκέφαλος της Παμβώτιδας (Squalius pamvoticus), ο ιδιαίτερα σπάνιος ηπειρωτικός πελασγός (Pelasgus epiroticus), τα χέλια (Anguilla anguilla), η λουροβελονίτσα (Cobitis hellenica), το γριβάδι (Cyprinus carpio), ο λουρογωβιός (Economidichthys pygmaeus), το στρωσίδι (Luciobarbus albanicus), η δρομίτσα (Rutilus panosi), το γλανίδι (Silurus aristotelis), ο γουλιανός (Silurus glanis) και το γλήνι (Tinca tinca). Από τα εισηγμένα είδη, εδώ συναντάει κανείς τον οξύρυγχο του Δούναβη (Acipenser gueldenstaedtii), το χρυσόψαρο (Carassius auratus), την πεταλούδα (Carassius cf. gibelio), τον χορτοφάγο κυπρίνο (Ctenopharyngodon idella), τον ασημοκυπρίνο (Hypophthalmichthys molitrix), τον μαρμαροκυπρίνο (Hypophthalmichthys nobilis), την τιλάπια του Νείλου (Oreochromis niloticus) και την αμερικάνικη σπάτουλα (Polyodon spathula). Τέλος στην Παμβώτιδα ζούνε και πολλά ενδιαφέροντα μαλάκια, όπως το ενδημικό της λίμνης γαστερόποδο του είδους Bithynia graeca και τα γαστερόποδα Trichonia trichonica, Pisidium obtusale, Gyraulus piscinarum και Pseudobithynia westerlundii.

Η Παμβώτιδα έχει υποστεί πλήθος παρεμβάσεων, που υποβάθμισαν με τα χρόνια την οικολογική της αξία. Η αποξήρανση των ελών της Λαψίστας, η χρησιμοποίηση της λίμνης για αρδευτικούς σκοπούς, η οργανική ρύπανση από τα αστικά και γεωργικά λύματα, οι καταπατήσεις παραλίμνιων εκτάσεων και η εισαγωγή ξενικών ειδών ψαριών στη λίμνη είναι τα σημαντικότερα προβλήματα...

Επικοινωνία με τα Γιάννενα:Από τις αφηγήσεις των γερόντων του χωριού γίνεται σαφές ότι η μεγαλύτερη δυσκολία της ζωής στο Νησί ήταν η επικοινωνία των κατοίκων του με τα Γιάννενα. Μοναδικό μέσο, τότε, οι βάρκες τους που «δούλευαν» με το κουπί εν μέσω χειμώνων βαρύτερων από τους τωρινούς, με δυνατούς βοριάδες που σήκωναν κύματα απαγορευτικά για κάθε μετακίνηση. Πλέον, οι μέρες που οι Νησιώτες αδυνατούν να περάσουν απέναντι είναι σπάνιες. Και, φυσικά, δεν χρειάζεται να «τραβήξουν κουπί». Ολοι τους έχουν βάρκες με εξωλέμβιες και δεν χρησιμοποιούν καν το «καραβάκι» της γραμμής, ούτε εξαρτώνται από το «ωράριό» του. Διαφορές όμως από τη «συνηθισμένη» ζωή εξακολουθούν να υπάρχουν. Στον οικισμό δεν κυκλοφορούν αυτοκίνητα, γιατί απλούστατα δεν χωράνε στα δρομάκια του, ενώ δεν είναι δυνατόν να χτιστούν νέα σπίτια. Οχι μόνο επειδή έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός, αλλά και γιατί στο νησί δεν υπάρχουν νέα οικόπεδα. Κάθε οικογένεια εδώ έχει ένα πατρογονικό σπίτι, με μια αυλή λίγων τετραγωνικών μέτρων. Οι κάτοικοι δεν είχαν ποτέ στην κατοχή τους άλλες εκτάσεις, κτήματα ή οικόπεδα. Εκτός των ορίων του χωριού, όλα ανήκουν στο Δασαρχείο ή στις μονές. Νομοτελειακά, λοιπόν, από τα παιδιά κάθε οικογένειας μόνο ένα θα μπορέσει να συνεχίσει να ζει στο Νησί, αφού οι επιλογές κατοικίας εκτός του «πατρικού» είναι ασφυκτικά περιορισμένες έως ανύπαρκτες...

  Οι ιστορικές αναφορές για το νησί ξεκινούν τον 13ο αιώνα όταν ιδρύθηκαν τα πρώτα μοναστήρια. Το πρώτο μοναστήρι που ιδρύθηκε στο νησί ήταν η Μονή του Αγίου Νικολάου των Φιλανθρωπινών που ιδρύθηκε τον 13ο αιώνα και το καθολικό της κτίστηκε το 1292 όπως αναφέρεται σε επιγραφή στην είσοδο του ναού. Κτήτορας της μονής αναφέρεται ο Μιχαήλ Φιλανθρωπινός που είχε διατελέσει και μητροπολίτης Ιωαννίνων. Την ίδια περίπου περίοδο ιδρύθηκε και η Μονή Αγίου Νικολάου Ντίλιου (ή Στρατηγόπουλου) που ιδρύθηκε από την Βυζαντινή οικογένεια των Στρατηγόπουλων. Τον 16ο αιώνα η μοναστική κοινότητα στο νησί άκμασε με αποτέλεσμα να ιδρυθούν άλλες δύο μονές. Η Μονή του Αγίου Νικολάου Mεθοδίου που μετονομάστηκε αργότερα σε Αγία Ελεούσα και η Μονή Προδρόμου, ενώ τον επόμενο αιώνα ιδρύθηκαν άλλες τρεις μονές Η Μονή του Αγίου Παντελεήμονα, η Mονή Μεταμόρφωσης του Σωτήρα και η Μονή Προφήτη Ηλία χτισμένη στην κορυφή του νησιού...

Ο οικισμός δημιουργήθηκε τον 17ο αιώνα και σύμφωνα με την παράδοση των κατοίκων που δεν είναι επιβεβαιωμένη σήμερα, οι πρώτοι κάτοικοι προέρχονταν από την Μάνη.Την εποχή του Αλή Πασά το νησί παρήκμασε λόγω της μεγάλης φορολογίας που επιβλήθηκε. Την περίοδο αυτή τα μοναστήρια σχεδόν εγκαταλείφτηκαν.Το 1820 ο Αλή ήρθε σε ρήξη με τον Σουλτάνο Μαχμούτ Β΄ με αποτέλεσμα να σταλεί εναντίον του ο ΧουρσίτΜεχμέτ Πασάς που πολιόρκησε τα Ιωάννινα.Ο Αλή είχε τοποθετήσει στο νησί, φρουρά χιλίων Αλβανών με αποτέλεσμα αυτό να βομβαρδιστεί από τον Χουρσίτ και να υποστεί μεγάλες καταστροφές. Τον Ιανουάριο του 1822 ο Αλή και ενώ πλέον είχε νικηθεί, κατέφυγε στο νησί, στο μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονα όπου δολοφονήθηκε στις 17 ή 25 Ιανουαρίου.

Το 1872 λειτούργησε στην Μονή Ελεούσας (πρώην Μονή του Αγίου Νικολάου Mεθοδίου) ιερατική σχολή που έκλεισε το 1922.Το νησί αποτέλεσε ξεχωριστή κοινότητα το 1926. Σήμερα το νησί στηρίζεται κυρίως στην τουριστική ανάπτυξη. Συνδέεται με τα Ιωάννινα με συχνά δρομολόγια πλοιαρίων που μεταφέρουν πολυάριθμους επισκέπτες.Κυριότερα αξιοθέατα του νησιού είναι οι ανακαινισμένες μονές και το μουσείο Αλή Πασά που στεγάζεται στη μονή Αγίου Παντελεήμονα...

 Τουρισμός στην κρίση:Η έλλειψη οικοπέδων είναι και ένας λόγος που το Νησάκι δεν διαθέτει καταλύματα, απογοητεύοντας επισκέπτες που ζητούν δωμάτιο για μία-δύο μέρες.Ο μοναδικός ξενώνας που υπήρχε μετατράπηκε ξανά σε σπίτι.Η ελληνική κρίση και τα «απόνερά» της, σε μια κοινωνία της οποίας η οικονομία βασίζεται πλέον στον τουρισμό, έχει επηρεάσει τη ζωή των Νησιωτών. Βάσει του αριθμού των εισιτηρίων στα «καραβάκια» της λίμνης, οι επισκέπτες του Νησιού από την αρχή της ελληνικής κρίσης έχουν μειωθεί κατά 40%, ενώ η πτώση του τζίρου στους ελεύθερους επαγγελματίες του τουρισμού ξεπερνά το 60%. Η τουριστική κίνηση στο Νησάκι βασίζεται κυρίως στους Ελληνες επισκέπτες, οπότε οι Νησιώτες είναι επιφυλακτικοί...Πάντως, και μετά από προσπάθειες και του Δήμου Ιωαννιτών, τον τελευταίο χρόνο ξεκίνησε μια ροή οργανωμένου τουρισμού τόσο από τη Ρωσία, αξιοποιώντας το ενδιαφέρον των Ρώσων για τα μοναστήρια του Νησιού, όσο και από την Τουρκία και την Αλβανία, λόγω της τοπικής ιστορίας και του μουσείου του Αλή Πασά. Η λειτουργία της Εγνατίας Οδού έχει κάνει το Νησάκι (και την Ηπειρο εν γένει) εύκολα προσβάσιμους προορισμούς στους κατοίκους της βόρειας Ελλάδας και όλοι περιμένουν κάποτε και την Ιονία Οδό, που θα αντικαταστήσει τη «βομβαρδισμένη» εθνική οδό (και εθνική πίκρα) Πατρών - Ιωαννίνων.Oι κάτοικοι: «Επιστρέφουν στο ψάρεμα, στη διαχρονική κινητήριο δύναμη της οικονομίας μας.... Με τις ίδιες βάρκες, φτιαγμένες από “ρόμπολο”, όπως λέγεται το λευκόδερμο πεύκο που φύεται στη βόρεια Πίνδο, με τα ίδια δίχτυα που χρησιμοποιούσαν οι “παππούδες” μας. Ειδικά το Νοέμβριο και το Δεκέμβριο, που είναι οι παραγωγικότεροι μήνες, οι περισσότεροι ψαρεύουμε, ελπίζοντας να φέρουμε “ίσα βάρκα ίσα νερά” το οικογενειακό εισόδημα...

 Ενοποίηση των μοναστηριών:Σήμερα,πέρα από την περιβαλλοντική αναβάθμιση και προστασία της λίμνης,το μεγαλύτερο αναπτυξιακό «στοίχημα» για το Νησάκι και τους κατοίκους του είναι η ανάδειξη και ενοποίηση των επτά μονών του σε ένα ενιαίο και πλήρως προσβάσιμο δίκτυο μοναστηριών. Οι δύο βυζαντινές μονές, Φιλανθρωπινών και Στρατηγοπούλου, έχουν τεράστια ιστορική και θρησκευτική αξία. Οι Φιλανθρωπινοί και οι Στρατηγόπουλοι, βυζαντινές αριστοκρατικές οικογένειες, εγκατέλειψαν την Πόλη μετά την Αλωσή της από τους Σταυροφόρους το 1204 και κατέφυγαν στο Δεσποτάτο της Ηπείρου. Υπήρξαν κτήτορες των μοναστηριών αυτών, που τελικά πήραν και το όνομά τους. Πέτρινες, με ξύλινα, λεπτοσκαλισμένα τέμπλα και αγιογραφίες μοναδικής τέχνης, αποτελούν εξαίσια δείγματα της ηπειρώτικης τέχνης, που έσμιγε την κρητική ζωγραφική παράδοση με δυτικές τεχνοτροπίες. Μέχρι και τα μέσα του 18ου αιώνα, οπότε τα Γιάννενα αναδείχτηκαν σε κέντρο του ελληνικού Διαφωτισμού και λειτούργησαν διδασκαλεία και σχολές εντός της πόλης, οι μονές αυτές «παρήγαν» σημαντικό εκπαιδευτικό έργο. Η Μητρόπολη Ιωαννίνων τις αναστήλωσε, δημιούργησε ένα συνεδριακό κέντρο στη Μονή Μεταμόρφωσης και με τη συνεργασία του Δήμου Ιωαννιτών και του υπουργείου Πολιτισμού μετατρέπει σε σύγχρονο μουσείο το σκευοφυλάκιο της Μονής Ελεούσης. Με την ολοκλήρωση του έργου θα δημιουργηθεί ένας πόλος έλξης θρησκευτικού - ιστορικού και συνεδριακού τουρισμού υψηλού επιπέδου

 «Το βασικό εισόδημα των περισσοτέρων από τους περίπου 250 μόνιμους κατοίκους προέρχεται από τα “καραβάκια” της λίμνης, σε καθένα από τα οποία εργάζονται συνεταιρικά τα μέλη δύο, τριών, μπορεί και τεσσάρων οικογενειών. Και υπάρχουν πάνω από είκοσι μαγαζιά, κυρίως ταβέρνες, ζαχαροπλαστεία και καταστήματα με είδη λαϊκής τέχνης, τα περισσότερα εκ των οποίων ανήκουν σε Νησιώτες», λέει ο Αρης Λιούμπος, νέος άνθρωπος και πρόεδρος του τοπικού συμβουλίου της (πρώην) κοινότητας Νήσου. Παρότι οι μισοί και πλέον κάτοικοι του Νησιού είναι ηλικιωμένοι, ο πληθυσμός του τα τελευταία χρόνια παραμένει σταθερός, με περίπου δεκαπέντε οικογένειες να ζουν εκεί μόνιμα. Γυμνάσιο στο Νησάκι δεν υπήρχε ποτέ. Παλιότερα το δημοτικό σχολείο αριθμούσε κοντά στα σαράντα παιδιά - σήμερα λειτουργεί νηπιαγωγείο, αλλά δημοτικό δεν υπάρχει. Εκλεισε το 2000, ως φυσιολογική συνέπεια τόσο της μείωσης των μαθητών όσο και της επιλογής πολλών γονιών να στέλνουν τα παιδιά τους σε δημοτικά της πόλης των Ιωαννίνων, θεωρώντας πως εκεί θα τύχουν καλύτερης εκπαίδευσης....

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΖΩΗ ΔΟΥΝΑ
ΚΕΙΜΕΝΑ - ΖΩΗ ΔΟΥΝΑ