Η Ίμα Σουμάκ (Yma Sumac, 13 Σεπτεμβρίου 1922 - 1 Νοεμβρίου 2008) ήταν διάσημη κολορατούρα* σοπράνο από το Περού. Στη δεκαετία του 1950 αποτέλεσε μία από τις κυριότερες ερμηνεύτριες εξωτικής μουσικής (είδος τζαζ με στοιχεία λατινοαμερικάνικης και πολυνησιακής μουσικής). Σημείωσε παγκόσμια επιτυχία, κυρίως λόγω του ακραίου φωνητικού εύρους της, που ξεπερνούσε τις τέσσερις οκτάβες (Σι 2 - Ντο# 7), καλύπτοντας μια έκταση από το φωνητικό φάσμα ενός βαρύτονου έως και αρκετά πάνω απ' αυτό μιας συνηθισμένης σοπράνο.
Το πραγματικό της όνομα ήταν Zoila Augusta Emperatriz Chávarri del Castillo και γεννήθηκε στο χωριό Ιτσοκάν του Περού. Πριν φύγει για τις Ηνωμένες Πολιτείες τη δεκαετία του 1940 υιοθέτησε το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο Ίμα Σουμάκ, που σύμφωνα με την ίδια σημαίνει "όμορφη κοπέλα".
Πρωτοεμφανίστηκε στο ραδιόφωνο το 1942, ενώ στις 6 Ιουνίου του ιδίου χρόνου παντρεύτηκε τον συνθέτη και διευθυντή μουσικού σχήματος Μόισες Βιβάνκο (Moisés Vivanco). Τον επόμενο χρόνο μαζί με τον σύζυγό της και το μουσικό σχήμα του Compañía Peruana de Arte, ηχογράφησαν παραδοσιακά περουβιανά τραγούδια στην Αργεντινή, για την δισκογραφική εταιρεία Odeon. Το 1946 βρίσκονται και οι δύο στην Νέα Υόρκη, όπου μαζί και με τον εξάδελφό της Τσολίτα Ριβέρο (Cholita Rivero) αποτελούν το μουσικό σχήμα Inka Taky Trio. Ο γιος της, Τσαρλς, γεννιέται το 1949 και τον επόμενο χρόνο υπογράφει συμβόλαιο με την Capitol Records, οπόταν και εδραιώνεται με το όνομα Ίμα Σουμάκ.
Η απογείωση της καριέρας της
Στη δεκαετία του 1950 συνεργάστηκε με τους Λες Μπάξτερ και Μπίλυ Μέη· έκαναν πολλές ηχογραφήσεις, πολλές από τις οποίες θεωρούνται πλέον θρυλικές. Το υβριδικό ύφος της μουσικής τους, ημι-χολυγουντιανό ημι-παραδοσιακό, σε συνδυασμό με την εξαιρετική της φωνή και εξωτική παρουσία, κέρδισε αμέσως τους Αμερικανούς ακροατές. Το 1951 μάλιστα, έπαιξε τον ρόλο της ξένης πριγκίπισσας στο μιούζικαλ Flahooley που ανέβηκε στο θέατρο Μπρόντγουεϊ. Το έργο γράφτηκε από τον Σάμυ Φέιν και τον Έντγκαρ Χάρμπουργκ, αλλά τα τρία κομμάτια που τραγουδούσε η Σουμάκ ήταν του συζύγου της, Βιβάνκο. Παράλληλα με το τραγούδι, η Σουμάκ εμφανίστηκε και στις ταινίες "Secret of the Incas" (1954) και "Omar Khayyam" (1957). Στις 22 Ιουνίου 1955 παίρνει την αμερικανική υπηκοότητα, ενώ το 1957 παίρνει διαζύγιο από τον Βιβάνκο. Τον ίδιο χρόνο τον ξαναπαντρεύεται και τον χωρίζει ξανά οριστικά το 1965.
Λόγω οικονομικών δυσκολιών, το 1961, η Σουμάκ και το Inka Taky Trio κάνουν μια πενταετή παγκόσμια περιοδεία, παίζοντας σε 40 πόλεις της Σοβιετικής Ένωσης, και σε όλη την Ευρώπη, την Ασία και τη Λατινική Αμερική. Η ηχογράφηση από τη συναυλία στο Βουκουρέστι της Ρουμανίας αποτέλεσε και το μοναδικό της "λάιβ" δίσκο, με τίτλο "Recital", ενώ το υπόλοιπο της δεκαετίας του 1960 εμφανίζεται μόνο σποραδικά.
Το 1971 κάνει έναν δίσκο με ροκ μουσική, το "Miracles" ("θαύματα") και επιστρέφει μόνιμα στο Περού. Οι εμφανίσεις της τη δεκαετία του 1970 είναι περιορισμένες, κυρίως στο Περού και την Νέα Υόρκη. Εντούτοις την επόμενη δεκαετία επιστρέφει στο προσκήνιο, με ατζέντη τον Άλαν Άισλερ· δίνει αρκετές συναυλίες στις Ηνωμένες Πολιτείες (Χόλυγουντ, Νέα Υόρκη, Σαν Φρανσίσκο) και το εξωτερικό. Το 1987 χαρίζει τη φωνή της στο τραγούδι "I Wonder" για την ταινία της Ντίσνεϋ "Ωραία Κοιμωμένη" και ακόμη ηχογραφεί έναν δίσκο με γερμανική τέκνο μουσική, με τίτλο "Mambo ConFusion". Οι εμφανίσεις της συνεχίζονται τόσο στην Αμερική όσο και την Ευρώπη, ενώ το 1990 παίζει την Χάϊντι στο θεατρικό έργο του Στέφεν Σόντχάιμ "Follies" ("τρέλες").
Τα τελευταία χρόνια
Στα τέλη του 1990, με το ενδιαφέρον για την lounge μουσική να αναθερμαίνεται, η Σουμάκ αναδεικνύεται και πάλι στο προσκήνιο, μέσα από το τραγούδι "Ataypura" που ακούγεται στην ταινία των Αδελφών Κοέν "Ο μεγάλος Λεμπόφσκι". Ένα άλλο τραγούδι, το "Bo Mambo", ακούγεται σε τηλεοπτικές διαφημίσεις σε όλο τον κόσμο, ενώ πολλά άλλα της τραγούδια εντάσσονται στην μουσική επένδυση αρκετών κινηματογραφικών ταινιών.
Στις 6 Μαΐου, στη Λίμα, ο πρόεδρος του Περού Αλεχάντρο Τολέδο της απονέμει το μετάλλιο του Τάγματος του Ηλίου. Επιπλέον, το μετάλλιο Χόρχε Μπασάδρε της απονέμεται από το Universidad Nacional Mayor του Σαν Μάρκος.
Η Ίμα Σουμάκ πεθαίνει την 1η Νοεμβρίου του 2008, στα 86 της χρόνια στο Λος Άντζελες· εννέα μήνες πριν, της είχε διαγνωστεί καρκίνος του παχέος εντέρου. Ο τάφος της βρίσκεται στο κοιμητήριο Hollywood Forever της Καλιφόρνια.
Δισκογραφία
18 ηχογραφημένα κομμάτια για την εταιρία Odeon στην Αργεντινή, 1943
Voice of the Xtabay (1950)
Flahooley (1951)
Legend of the Sun Virgin (1952)
Inca Taqui (1953)
Mambo! (1954)
Voice of the Xtabay & Inca Taqui, (1955)
Legend of the Jivaro, (1957)
Fuego Del Ande, (1959)
Recital, (1961)
Miracles, (1971)
I Wonder on Stay Awake, 1988 (ερμηνείες τραγουδιών από παλαιές ταινίες της Ντίσνεϋ)
Mambo ConFusion, (1991)
*Ο μουσικός όρος κολορατούρα προέρχεται από το λατινικό ρήμα colorare που σημαίνει χρωματίζω· από την ίδια ρίζα προέρχεται και το color, το φθογγόσημο αξίας ενός ογδόου στη λατινική ορολογία της μουσικής. Στην παγκόσμια μουσική ορολογία χρησιμοποιείται στη φωνητική μουσική και αναφέρεται στο περίτεχνο τραγούδι, ιδιαιτέρως στα πλαίσια της όπερας του 18ου και 19ου αιώνων. Με τον όρο κολορατούρα αναφερόμαστε συνηθέστερα σε γρήγορες κλιμακες, τρίλιες και παρόμοια δεξιοτεχνικά περάσματα, που απαντώνται τόσο στην όπερα, όσο και στο ορατόριο, ληντ κλπ.
Η λέξη κολορατούρα συχνά αποτελεί και επιθετικό προσδιορισμό ενός τύπου φωνής (π.χ. σοπράνο κολορατούρα), όπου ο εκτελεστής καλείται να εκτελέσει ως επί το πλείστο δεξιοτεχνικά περάσματα. Θεωρητικά, μπορούμε να αναφερθούμε σε "τενόρο κολορατούρα", "κοντράλτο κολορατούρα" κλπ, ωστόσο συνήθως αναφερόμαστε στη σοπράνο. Ειδικά για τη φωνή της σοπράνο (υψίφωνος), εκτός της ιδιότητας να εκτελεί δεξιοτεχνικά περάσματα, έχει και την ιδιότητα να εκτείνεται περίπου μια οκτάβα πάνω από τη συνήθη έκταση μιας κανονικής υψιφώνου (τυπικά, ντο 4 - φα 6). Επιπλέον, μια σοπράνο κολορατούρα διακρίνεται στην ελαφριά (ή λυρική) και τη δραματική κολορατούρα, αναλόγως τον οπερατικό ρόλο που καλείται να ερμηνεύσει. Ένας ρόλος δραματικής κολορατούρας είναι και η Βασίλισσα της Νύχτας (Königin der Nacht) στην όπερα Μαγικός Αυλός του Μότσαρτ. Ένας ακόμη τύπος σοπράνο κολορατούρα αποτελεί και η σοπράνο sfogato (ή και σοπράνο assoluta), της οποίας η έκταση υπερβαίνει το φα 6.
Η κολορατούρα σαν τεχνική απαντάται σε πολλά έργα του κλασικού ρεπερτορίου, κυρίως δε σε όπερες και άλλα φωνητικά έργα του Βιβάλντι, Χαίντελ, Μότσαρτ, Ροσσίνι και Ντονιτσέτι.
Η Ίμα Σουμάκ ποζάρει μπροστά από τον αρχαίο ναό του Ερεχθείου.
πηγή φωτογραφίας https://www.taathinaika.gr/
( Η Ιμα Σουμάκ επισκέφτηκε την Ελλάδα το 1957)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου