Ο Ντεζιντέριους Εράσμους Ροτεροντάμους (Desiderius Erasmus Roterodamus, 28 Οκτωβρίου 1466 – 12 Ιουλίου 1536), γνωστός ως Έρασμος ή Έρασμος του Ρότερνταμ, ήταν Ολλανδός αναγεννησιακός ανθρωπιστής, καθολικός ιερέας, δάσκαλος και θεολόγος. Ο Έρασμος ήταν κλασικός λόγιος που έγραφε σε «καθαρή» λατινική γλώσσα. Έμαθε πολύ καλά αρχαία ελληνικά που δίδαξε για ένα διάστημα στο Κέιμπριτζ της Αγγλίας
Πρώιμα χρόνια και σπουδές
Γεννήθηκε στις 28 Οκτωβρίου του 1466 στο Ρότερνταμ. Ο πατέρας του Gerard ήταν καθολικός ιερέας στην πόλη Gouda κι η μητέρα του Margaretha Rutgers ήταν κόρη ιατρού . Οι γονείς του δεν ήταν παντρεμένοι. Τον αδερφό του και τον ίδιο τους μεγάλωσε η μητέρα τους στην Gouda. Όταν έγινε 9 χρονών (1475) έγινε δεκτός με τον αδερφό του σε ένα από τα καλύτερα σχολεία καθολικών της Ολλανδίας στην πόλη Ντέβεντερ που διοικούσε ο περίφημος λόγιος Alexander Hegius. Εκεί ξεχώρισε γρήγορα για την εξυπνάδα, τη μνήμη και την πρόοδό του. Εκεί έμαθε και τα πρώτα ελληνικά, που είχαν φέρει στο προσκήνιο η Αναγέννηση και ακόμα ελάχιστα σχολεία πρόσφεραν στους μαθητές του. Το 1483 έχασε και τους δυο γονείς του από επιδημία πανώλης. Πάμφτωχος και θλιμμένος, διέκοψε τις σπουδές του.
Στην υπηρεσία της καθολικής εκκλησίας
Το 1487 χειροτονήθηκε διάκονος και το 1492 ιερέας της καθολικής εκκλησίας. Ωστόσο ποτέ δεν αισθάνθηκε ιδιαίτερα άνετα στο ρόλο του κληρικού, προτιμώντας αυτόν του μελετητή λογίου.
Χάρη στα εξαιρετικά του λατινικά σε γραπτό και προφορικό λόγο, έλαβε το 1495 από έναν επίσκοπο υποτροφία για σπουδές στο Παρίσι, όπου και σπούδασε από το 1496, συγκεκριμένα στο Collège de Montaigu, ένα κολλέγιο περίφημο για τις σχολαστικές σπουδές του όπου όμως επίσης είχαν έρθει οι ανθρωποκεντρικές επιδράσεις της Αναγέννησης. Ταξίδεψε στην Αγγλία(Λονδίνο),το Βέλγιο(Λέβεν) την Ελβετία(Βασιλεία). Ειδικά στην Αγγλία το 1498-1499 γνώρισε σημαντικούς λόγιους, θεολόγους και φιλοσόφους της εποχής του όπως ο Τόμας Μορ, ο Τζον Φίσερ κι ο Τόμας Λινάκρ, ενώ του προσφέρθηκε και έδρα διδασκαλίας, που αρχικά αρνήθηκε αλλά έμελλε να αποδεχτεί το 1510. Εκεί άρχισε να μαθαίνει καλύτερα αρχαία ελληνικά για να καταλάβει καλύτερα και να διδάξει το πρωτότυπο της Καινής Διαθήκης. Γύρισε στο Παρίσι και όπως έγραφε σε φίλους του διάβαζε ελληνικά μέρα-νύχτα για τρία χρόνια, για ένα διάστημα με δάσκαλο τον Πελοποννήσιο Γεώργιο Ερμώνυμο, μαθητή του Γεώργιου Πλήθωνα Γεμιστού.
Ταξίδι στην Ιταλία
Tο 1506 πραγματοποίησε ένα όνειρο του και ταξίδεψε έφιππος στην Ιταλία, χάρη και στην οικονομική βοήθεια φίλων από την Αγγλία, αρχικά στο Τορίνο όπου σπούδασε θεολογία. Απο κει πήγε στη Μπολόνια, την Πάντοβα και τελικά στη Ρώμη, όπου γνώρισε τον καρδινάλιο Τζιοβάνι των Μεδίκων (μετέπειτα πάπα Λέων Ι), αλλά γι άλλη μια φορά αρνήθηκε να μείνει εκεί ζώντας ως κληρικός.
Το 1509 έφτασε στη Βενετία όπου εργάστηκε ως διορθωτής για τον εκδότη λόγιο κι ουμανιστή Άλδο Μανούτιο και γνώρισε τον Κρητικό λόγιο Μάρκο Μουσούρο, για τον οποίο κάποτε έγραψε ότι είναι: «...άνδρας πολυμαθέστατος και πανεπιστήμων, κλειδοκράτωρ της ελληνικής γλώσσας και θαυμάσιος ειδήμων της λατινικής φωνής...».
Στην Αγγλία
Μετά την άνοδο στο θρόνο της Αγγλίας του Ερρίκου Η' το 1510, πήγε εκεί ελπίζοντας σε μια φιλελευθεροποίηση της κοινωνίας διδάσκοντας εκτός των άλλων για ένα διάστημα κι ελληνικά στο Queen's College στο Κέιμπριτζ. Έγραφε ασταμάτητα διατηρώντας αλληλογραφία με εκατοντάδες ερευνητές, θεολόγους, κληρικούς, καθηγητές κ.ά., έχοντας αποκτήσει φήμη εξαιρετικά μορφωμένου κι εργατικού καθηγητή. Απογοητεύτηκε όμως από τις πολιτικές του Ερρίκου κι εγκατέλειψε οριστικά την Αγγλία το 1515. Αρχικά πήγε στη Βασιλεία της Ελβετίας για να εκδώσει τη μετάφραση της Καινής Διαθήκης.
Βέλγιο και τελευταία χρόνια στην Ελβετία
Το 1517, μετακινήθηκε στο Βέλγιο για να διδάξει στο φημισμένο πανεπιστήμιο του Λεβέν (Leuven), όπου έμεινε 4 χρόνια. Το ίδιο έτος ο Μαρτίνος Λούθηρος δημοσίευεσε τις 95 Θέσεις του στη Βιτεμβέργη που ξεκίνησαν τη θρησκευτική Μεταρρύθμιση. Αν κι ο Έρασμος, στο απόγειο τη φήμης του τότε, προσκλήθηκε να λάβει μέρος στις δημόσιες θεολογικές συζητήσεις, δεν το έκανε και διατήρησε, τουλάχιστον στη δημόσια σφαίρα, την παροιμιώδη ουδετερότητά του.
Στις 31 Μαΐου 1521 όμως εξαναγκάστηκε να εγκαταλείψει είχε δημιουργηθεί γι' αυτόν περιβάλλον εχθρικό και επικίνδυνο για τη ζωή του και κατέφυγε στις Βρυξέλλες, στο προάστιο Άντερλεχτ, όπου βρήκε καταφύγιο στην κατοικία ενός φίλου του, του πρεσβυτέρου του Άντερλεχτ Pieter Wichmans.
Ο 'Έρασμος είχε συμπληρώσει τα πενήντα χρόνια του, όταν έφτασε στο Άντερλεχτ, εξαντλημένος από τις ταλαιπωρίες και τα ταξίδια που έκανε έφιππος σ' όλη την Ευρώπη. Η υγεία του είχε κλονιστεί από τις ατέλειωτες επιθέσεις εναντίον του με ελονοσία και προβλήματα στα νεφρά του. Βρήκε όμως ανακούφιση στην πλούσια με σπάνια χειρόγραφα βιβλιοθήκη του κληρικού φίλου του. Ήταν απασχολημένος εκείνη την εποχή με την τρίτη έκδοση της μετάφρασης της Καινής Διαθήκης από το ελληνικό κείμενο στα Λατινικά.
Αναγκάστηκε να φύγει από το Άντερλεχτ το φθινόπωρο του 1521, αφού έμεινε στην πόλη για πέντε μήνες, προκειμένου να ξεφύγει από τους πολλαπλασιαζόμενους εχθρούς του. Ταξίδεψε πρώτα στη Λεβέν, όπου συναντήθηκε γι άλλη μια φορά με τους πρώην συναδέλφους του. Στη συνέχεια, συνοδευόμενος από στρατιωτική συνοδεία, για να προστατευθεί από τις συμμορίες που λήστευαν συχνά τους ταξιδιώτες, ταξίδεψε μέσω Μάιντς, Βορμς, Στρασβούργου και Κολμάρ και έφτασε στη Βασιλεία της Ελβετίας, δεκαεπτά ημέρες μετά την αναχώρησή του από το Άντερλεχτ. Ο φίλος του Γιόχαν Φρόμπεν (Johann Froben) του παραχώρησε το σπίτι του, όπου - παρόλη την ψυχική και σωματική του κούραση - άρχισε να εργάζεται και πάλι πάνω στη μετάφραση της Καινής Διαθήκης, η οποία τυπώθηκε τελικά το 1522.
Δεν παντρεύτηκε ποτέ, ούτε απέκτησε παιδιά, ενώ έχουν σημειωθεί από μελετητές ενδείξεις για πιθανή ομοφυλοφιλία του.
Πέθανε στις 12 Ιουλίου 1536 σε ηλικία 70 ετών στη Βασιλεία από κάποια μορφή λοιμώδους δυσεντερίας (κατ' άλλους από τύφο), περιστοιχισμένος από τους φίλους του. Πλήθος κόσμου παρακολούθησε την κηδεία του, ενώ η σορός του μεταφέρθηκε από το πανεπιστήμιο στο βαπτιστήριο του καθεδρικού ναού της Βασιλείας, όπου ενταφιάστηκε.
Έργο
Αν και ο Έρασμος παρέμεινε τυπικά Ρωμαιοκαθολικός σε όλη του τη ζωή, άσκησε στα γραπτά του δριμεία κριτική σε ζητήματα που θεωρούσε ότι αποτελούσαν υπερβολές της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, μέχρι του σημείου να απορρίψει το διορισμό του ως καρδιναλίου όταν του προτάθηκε. Ποτέ όμως δεν την αποκήρυξε, ούτε καν πήγε όταν κλήθηκε το 1517/8 στις δημόσιες συζητήσεις με πρωταγωνιστή το Λούθηρο στη Γερμανία.
Στο έργο του Πραγματεία στην Προετοιμασία για τον Θάνατο (De preparatione ad mortem) έκανε ξεκάθαρη τη θέση του ότι μόνο η πίστη στην εξιλεωτική θυσία του Ιησού Χριστού αποτελεί εγγύηση για αιώνια ζωή και όχι τα ιερά μυστήρια και οι τελετουργίες της Εκκλησίας. Επίσης, κατέκρινε την εξουσία του κλήρου και την λατρεία των ιερών λειψάνων.
Εργάστηκε σκληρά στην προετοιμασία μιας νέας έκδοσης της Καινής Διαθήκης στη λατινική και στην ελληνική γλώσσα το 1516, καθώς όπως είπε ο ίδιος, «θα ήθελα να μεταφραστούν τα ιερά βιβλία σε όλες τις γλώσσες». Αν και οι πηγές στις οποίες βασίστηκε για το έργο του ήταν φτωχές και το αποτέλεσμα αντίστοιχα περιείχε ατέλειες, το κείμενο του Εράσμου αποτέλεσε αργότερα τη βάση του κειμένου της Καινής Διαθήκης το οποίο έγινε γνωστό ως Textus Receptus. Καθώς η βάση της Καινής Διαθήκης του δεν ήταν η επίσημη ρωμαιοκαθολική μετάφραση της Αγία Γραφής, η Βουλγάτα, αλλά τα αρχαιότερα και καλύτερα διαθέσιμα χειρόγραφα, αυτό προκάλεσε τις αντιδράσεις της επίσημης Εκκλησίας.
Άλλα γνωστά έργα του είναι το Μωρίας Εγκώμιον (Laus stultitiae), το Εγχειρίδιο του Χριστιανού Ιππότη (Institutio principis christiani) και το Περί της Ευγενείας των Παίδων (De civilitate morum puerilium).
Το 1500 ένα απο τα πρώτα του έργα ήταν μια συλλογή παροιμιών στα ελληνικά και λατινικά με τον τίτλο Adagia.
Το σπίτι του στο Άντερλεχτ, προάστιο των Βρυξελλών, αποτελεί σήμερα μουσείο.
Η σελίδα του τίτλου της έκδοσης του Κειμένου του Εράσμου
Το Κείμενο του Εράσμου
Το Κείμενο του Εράσμου, πλήρες όνομα στη λατινική Novum Instrumentum omne, diligenter ab Erasmo Rot. Recognitum et Emendatum, αποτελεί την πρώτη έντυπη κριτική έκδοση του ελληνικού κειμένου της Καινής Διαθήκης την οποία επιμελήθηκε ο Ντεζιντέριους Έρασμος· εκδόθηκε το 1516.
Στη διάρκεια των Σκοτεινών Αιώνων, τότε που κυριαρχούσε η λατινική γλώσσα και η Δυτική Ευρώπη ήταν υπό τον σιδηρό έλεγχο της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, το επίπεδο μόρφωσης και μάθησης του λαού ήταν χαμηλό.
Όταν, όμως, το 15ο αιώνα, επινοήθηκε στην Ευρώπη η τυπογραφία με κινητά στοιχεία και ξεκίνησε, στις αρχές του 16ου αιώνα, η Μεταρρύθμιση, επικράτησε μεγαλύτερη ελευθερία λόγου και αναπτύχθηκε έντονο ενδιαφέρον για την ελληνική γλώσσα. Στη διάρκεια της αρχικής αυτής αναζωογόνησης της μάθησης, ο διάσημος Ολλανδός λόγιος Ντεζιντέριους Έρασμος τύπωσε την πρώτη έκδοση ενός κριτικού ελληνικού κειμένου της Καινής Διαθήκης. Η πρώτη έκδοση του έργου αυτού τυπώθηκε στη Βασιλεία της Ελβετίας το 1516, ένα έτος πριν αρχίσει η Μεταρρύθμιση στη Γερμανία. Η πρώτη έκδοση περιείχε πολλά λάθη, αλλά το κείμενο παρουσιάστηκε βελτιωμένο στις επόμενες εκδόσεις τού 1519, 1522, 1527 και 1535. Όταν παρέβαλε και προετοίμαζε το κριτικό του κείμενο, ο Έρασμος είχε διαθέσιμα μόνο λίγα μικρογράμματα χειρόγραφα, και αυτά δεν ήταν και πολύ παλιά. Δίπλα στη στήλη με το ελληνικό κείμενο βρισκόταν η στήλη με το αντίστοιχο κείμενο της λατινικής Βουλγάτας. Εντούτοις, κειμενικές αποδόσεις οι οποίες δεν βρισκόταν σε συμφωνία με τη Βουλγάτα αποτέλεσαν αιτία για να δεχτεί σκληρή επίθεση από την επίσημη Εκκλησία
 |
| Η τελευταία σελίδα της έκδοσης του Κειμένου του Εράσμου (Αποκάλυψη 22:8-21) |
Το κριτικό ελληνικό κείμενο του Εράσμου αποτέλεσε αργότερα τη βάση για βελτιωμένες μεταφράσεις σε διάφορες γλώσσες της Δυτικής Ευρώπης. Αυτό έκανε δυνατό να γίνουν μεταφράσεις της Αγίας Γραφής ανώτερες εκείνων που είχαν γίνει παλιότερα με βάση τη λατινική Βουλγάτα. Ο πρώτος που έκανε χρήση του κειμένου του Εράσμου ήταν ο Μαρτίνος Λούθηρος από τη Γερμανία, ο οποίος ολοκλήρωσε τη δική του μετάφραση των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών στη γερμανική το 1522. Παρά το μεγάλο διωγμό που αντιμετώπισε, ο Γουίλιαμ Τίντεϊλ από την Αγγλία έκανε κι αυτός μια μετάφραση στην αγγλική από το κείμενο του Εράσμου, την οποία ολοκλήρωσε ενώ ήταν εξόριστος στην ηπειρωτική Ευρώπη, το 1525. Επίσης, ο Αντόνιο Μπρουτσιόλι από την Ιταλία μετέφρασε το κείμενο του Εράσμου στην ιταλική το 1530.
Μετά από το έργο του αυτό, ο Έρασμος ξεκίνησε να γράφει τις Παραφράσεις του, που αποτελούσαν ερμηνευτικές παραφράσεις των Ευαγγελίων.
Επίδραση στις μεταγενέστερες εκδόσεις του κειμένου της Καινής Διαθήκης
Με την εμφάνιση του ελληνικού κειμένου του Εράσμου, ξεκίνησε μια εποχή κριτικής του κειμένου των Άγιων Γραφών. Το έργο αυτό αποτέλεσε τη βάση για την εμφάνιση αργότερα του Textus Receptus (Τέξτους Ρεκέπτους, που σημαίνει "Παραδεδεγμένο Κείμενο") της Καινής Διαθήκης.
Ο Ρομπέρ Εστιέν (Robert Estienne, γνωστός και ως Στέφανος), ένας επιφανής τυπογράφος και εκδότης του 16ου αιώνα, κυκλοφόρησε στο Παρίσι διάφορες εκδόσεις της ελληνικής Καινής Διαθήκης. Το κείμενο του Εράσμου αποτελούσε τη βάση αυτών των εκδόσεων, με διορθώσεις σύμφωνα με το Κομπλούτειο Πολύγλωττο του 1522 και 15 μικρογράμματα χειρόγραφα των προηγούμενων λίγων αιώνων. Η τρίτη έκδοση του Ελληνικού κειμένου που έγινε από τον Στέφανο, το 1550, αποτέλεσε στην ουσία το Textus Receptus, στο οποίο βασίστηκαν άλλες αγγλικές μεταφράσεις του 16ου αιώνα, και η ευρύτατα διαδεδομένη Μετάφραση Βασιλέως Ιακώβου του 1611. Άλλες πηγές θεωρούν ότι μια έκδοση της Καινής Διαθήκης του Γάλλου λόγιου Τεοντόρ Ντε Μπεζ (Theodore de Beze, γνωστός και ως Βέζας) που τυπώθηκε στο Λέιντεν το 1633 αποτέλεσε το Textus Receptus, το "κείμενο [της Καινής Διαθήκης] που είναι αποδεκτό από όλους" όπως ανέφερε στον πρόλογό της.
Το Κείμενο του Εράσμου και το παράγωγο Textus Receptus μονοπώλησαν ως προς τη χρήση τους για τους επόμενους λίγους αιώνες. Στα μέσα, όμως, του 18ου αιώνα ο Γερμανός λόγιος Γκρίσμπαχ (Johann Jakob Griesbach) εξέδωσε το ελληνικό κείμενο της Καινής Διαθήκης στηριζόμενος όχι στις διαθέσιμες έντυπες εκδόσεις της εποχής του αλλά σε αρχαιότερα χειρόγραφα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την εμφάνιση ενός κύματος επιφανών ερευνητών του ελληνικού κειμένου, όπως ο Λάχμαν (Karl Lachmann), ο Τρετζέλις (Samuel Prideaux Tregelles) και ο Τίσεντορφ (Constantin von Tischendorf).
«Μπορεί να ονομάζεται ζωή, αν αφαιρεθεί η απόλαυση;»
Μωρίας Εγκώμιον
Στη χώρα των τυφλών ο μονόφθαλμος βασιλεύει»
Έρασμος
Γράφει ο Κωνσταντίνος Σαπαρδάνης
Τον καιρό που ο Ολλανδός ιερέας, θεολόγος και λόγιος Έρασμος έγραψε το Μωρίας Εγκώμιον (1509), ο Αναγεννησιακός Ανθρωπισμός είχε μόλις αρχίσει να συγκρούεται με τον Σχολαστικισμό και πνευματικοί άνθρωποι έρχονταν σε αντιπαράθεση με κληρικούς. Ενώ οι σχολαστικοί της εποχής ακολουθούσαν τις διδαχές του Θωμά του Ακινάτη και του Αλβέρτου του Μέγα, ο Έρασμος επηρεάστηκε από τον κλασικό, μη χριστιανικό, Ελληνισμό και τον σατιρικό ρήτορα Λουκιανό για να βρει έμπνευση και, παραδόξως, να βοηθήσει τους Χριστιανούς να ζήσουν μια ενάρετη ζωή για να κερδίσουν την θέση τους στη βασιλεία του θεού.
 |
| O Desiderius Erasmus (1466-1536) σε πορτρέτο του 1523 από τον Hans Holbein the Younger |
Στόχος του με αυτό το κείμενο δεν είναι η επίθεση σε άτομα, αλλά σε γενικές φαυλότητες, και εξάλλου δεν θα έπρεπε, λέει, κάποιος να πάρει και πολύ στα σοβαρά το κείμενο, καθώς η προσπάθειά του αυτή είναι μια άσκηση στην ελαφρότητα, που δικαιούνται και οι λόγιοι όσο και όλοι οι υπόλοιποι.
Αυτό που έκανε εντύπωση στον Έρασμο είναι πως οι θρησκευόμενοι, ενώ ανέχονται τις μεγαλύτερες βλασφημίες προς την θρησκεία τους, ενοχλούνται και εγείρονται με το παραμικρό αστείο εις βάρος του Πάπα ή κάποιου τοπικού πρίγκιπα. Και μάλιστα την ίδια στιγμή που και οι ίδιοι συντηρούν και κάνουν πράξη την μωρία, εμμένοντας στους πιο ανόητους εκκλησιαστικούς και μοναστικούς κανόνες. Στην πραγματικότητα, οι κανόνες αυτοί τους απομακρύνουν από την αληθινή πίστη και το πραγματικό πνεύμα του Χριστιανισμού, που είναι η βοήθεια προς τους πιστούς και η κατεύθυνσή τους προς τη Σωτηρία. Οπότε αν κάποιος προσβληθεί, θα φταίει είτε η ενοχή του είτε η συνείδησή του.
Στο κείμενο τον λόγο τον παίρνει η ίδια η Μωρία, προσωποποιημένη, και ξεκινάει κυριολεκτικά πλέκοντας το εγκώμιό της. Η Μωρία του Έρασμου δεν είναι η ηλιθιότητα ή η α-νοησία˙ είναι η καλώς νοούμενη φαιδρότητα, η έλλειψη σοβαρότητας όταν η σοβαρότητα περισσεύει, είναι η χαρά της ζωής. Χωρίς αυτήν, οι άνθρωποι δεν θα παντρεύονταν και δεν θα κάνανε παιδιά και η μεγάλη ηλικία θα ήταν ανυπόφορη. «Κάλεσε έναν σοφό σε γιορτή και θα χαλάσει την παρέα, είτε με κακοδιάθετη σιωπή είτε με εκνευριστικές διαφωνίες». Οι γυναίκες οφείλουν στην Μωρία τα φτιασιδώματά τους, αλλά σε αυτά οφείλεται η προσοχή των (επίσης μωρών) ανδρών και ο έρωτας. Ούτε οι φιλίες θα άντεχαν χωρίς αυτήν, αφού ο καθένας μας πρέπει να πείθει τον εαυτό του ότι η μωρία των φίλων του (οι ιδιοσυγκρασίες και τα ελαττώματά τους) είναι ακριβώς η αρετή τους. Ακόμα και οι θεοί χαρακτηρίζονται από την Μωρία, όπως μπορούμε να διαπιστώσουμε σε κάθε εξιστόρηση των κατορθωμάτων τους. Η απόλυτη ειλικρίνεια και η αλήθεια μπορούν να γίνουν επικίνδυνες, άρα η κολακεία (χαρακτηριστικό της μωρίας) μπορεί να γίνει ακόμα και αρετή. Μια δόση αυταπάτης είναι υγιής και βοηθάει τους ανθρώπους να ξεχνούν τα ελαττώματά τους, και να κάνουν σπουδαία πράγματα με τη βοήθεια και τη συνεργασία άλλων. Άρα η μωρία προωθεί κάθε σπουδαίο πράγμα που κάνουν οι άνθρωποι.
Η Μωρία σε σχέδιο του HansHolbein στην πρώτη έκδοση του 1515.
Η Μωρία συνεχίζει τον λόγο της σε πιο αυστηρό τόνο, απευθυνόμενη τώρα σε κάθε είδους επαγγελματίες˙ γιατρούς, δικηγόρους, φιλοσόφους, επιχειρηματίες, ακόμα και σε πόλεις και έθνη, καταλογίζοντας στη συμπεριφορά τους έντονα στοιχεία μωρίας, που προσπαθούν να αποκρύψουν με σοβαροφάνεια. Ο Έρασμος αρχίζει εδώ να γίνεται ειρωνικός, καθώς αυτό που πριν λίγο αποθέωνε, τώρα το καταλογίζει σαν ψεγάδι, καλύπτοντάς το σαν πλεονέκτημα που μένει μόνο να φανερωθεί. Απευθύνεται εκτενέστερα στους θεολόγους, που της χρωστάνε περισσότερα από κάθε άλλη κλάση επαγγελματιών. Αναλώνονται σε ανόητα επιχειρήματα, διαστρεβλώνουν τα διδάγματα των Γραφών για να ταιριάζουν με τα δικά τους γούστα και πράξεις και ταυτόχρονα αγνοούν το αληθινό μήνυμα του Χριστού. Οι μοναχοί ξοδεύουν τη ζωή τους σε κανόνες, ο Πάπας και οι αρχιεπίσκοποι ζουν σε περιττά πλούτη και οι άρχοντες ξεχνάνε το καλό της χώρας και εντρυφούν στα καπρίτσια τους.
Τέλος, απευθύνεται στον «μωρό Χριστιανό». Προκαλεί κάθε αναγνώστη να πάει στην εκκλησία κατά τη διάρκεια ενός κηρύγματος και θα διαπιστώσει ότι αν λέγεται κάτι σοβαρό, το ακροατήριο είτε κοιμάται είτε χασμουριέται. Αν όμως ο ιερέας χρησιμοποιεί σαν παράδειγμα κάποια ευφάνταστη ιστοριούλα για να μεταδώσει το μήνυμά του, αμέσως τεντώνουν τ’ αυτιά τους και δίνουν προσοχή. Οι Γραφές οι ίδιες εξυψώνουν την άγνοια και την «απλότητα». Η μηλιά ως απαγορευμένο δέντρο της γνώσης, φράσεις από τον Εκκλησιαστή και τον Ιερεμία της Βίβλου όπως «ο αριθμός των ανόητων είναι άπειρος» και «Κάθε άντρας γίνεται ανόητος μέσα από την ίδια του την σοφία» αποδίδουν τη σοφία μόνο στον θεό, ενώ «κανένας άνθρωπος δεν δύναται να δοξαστεί με τη σοφία του θεού». Ο Χριστός συγχωρεί τους εκτελεστές του επειδή «δεν καταλαβαίνουν τι κάνουν». Η παρομοίωση των πιστών με πρόβατα είναι επίσης καταδεικτική των αναγκαίων προσόντων του καλού Χριστιανού.
Ο λόγος της Μωρίας κλείνει υπενθυμίζοντας πως ό,τι ειπώθηκε δεν πρέπει να ληφθεί στα σοβαρά και πως ακόμα και η ίδια θα ξεχάσει αυτά που μόλις είπε.
Λέγεται ότι ο Έρασμος με το έργο του οδήγησε στην απόσχιση μέρους της Εκκλησίας και τη δημιουργία του Προτεσταντισμού, καθώς ο Λούθηρος ήταν κατά πολύ επηρεασμένος από αυτόν. Ο Έρασμος όμως δεν είχε θελήσει ποτέ η κριτική του να οδηγήσει σε τέτοιο δρόμο και ο ίδιος έμεινε πιστός στην Καθολική πίστη μέχρι το θάνατό του. Όχι πολύ αργότερα η Εκκλησία έβγαλε την πρώτη της λίστα με απαγορευμένα βιβλία όπου συμπεριέλαβε τον Έρασμο με το σύνολο του έργου του.
Κάπου η Μωρία χαμογελάει ειρωνικά.
Πηγές:
Τα αποσπάσματα από τον Εκκλησιαστή και τον Ιερεμία είναι μετάφρασή μου στα ελληνικά από το αγγλικό κείμενο που είχα διαθέσιμο.
Κωνσταντίνος Σαπαρδάνης
ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ http://eranistis.net/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου