Ο Λέοναρντ Κόεν ή Κοέν (Leonard Norman Cohen, 21 Σεπτεμβρίου 1934 – 7 Νοεμβρίου 2016) ήταν Καναδός συγγραφέας, συνθέτης και τραγουδιστής.
Θεωρείτο μουσικός της ποπ, αν και τα τραγούδια του — κυρίως μπαλάντες — είχαν πολλά στοιχεία από την αμερικανική μουσική κάντρυ και την μουσική των ευρωπαϊκών καμπαρέ. Τα κύρια θέματα της δημιουργίας του ήταν η θρησκεία, ο έρωτας και η μοναξιά, χωρίς ωστόσο να λείπουν και οι τοποθετήσεις σε κοινωνικοπολιτικά θέματα όπως ο πόλεμος, οι εκτρώσεις, κ.λπ.
Γεννήθηκε στο Μόντρεαλ του Καναδά. Ο πατέρας του ήταν ευκατάστατος εβραίος έμπορος υφασμάτων. Σε ηλικία έξι ετών, ο Κόεν έχασε τον πατέρα του και αυτό τον σημάδεψε για όλη του την ζωή. Έφηβος έμαθε κιθάρα και έγινε μέλος του μουσικού γκρουπ Buckskin Boys, το οποίο έπαιζε μουσική κάντρυ. Αργότερα, τον καιρό που ήταν σπουδαστής στο Πανεπιστήμιο McGill εξέδωσε τα πρώτα του ποιήματα που τον έκαναν γνωστό στους καναδικούς λογοτεχνικούς κύκλους. Το 1960 αγοράζει ένα σπίτι στην Ύδρα στην οποία θα διαμείνει για αρκετά χρόνια, όπου συνέχισε να γράφει. Με το μυθιστόρημα Beautiful Losers (Θαυμάσιοι αποτυχημένοι, 1966), γνώρισε την παγκόσμια επιτυχία ως συγγραφέας. Ωστόσο, το 1967 αποφάσισε να εγκατασταθεί στις ΗΠΑ για να αφοσιωθεί στην μουσική.
Σε συναυλίες φολκ στις ΗΠΑ το 1967, η τραγουδίστρια Τζούντυ Κόλλινς (Judy Collins) έκανε γνωστό το τραγούδι του Κόεν Suzanne. Έτσι την ίδια χρονιά, ο Κόεν μπόρεσε να κυκλοφορήσει τον πρώτο του δίσκο με τίτλο Songs of Leonard Cohen. Ακολούθησαν πολλοί άλλοι δίσκοι, μεταξύ των οποίων και ο δίσκος Songs of Love and Hate που περιέχει το τραγούδι - ύμνο στην αγάπη και τη μοναξιά Famous Blue Raincoat (1971) με την φωνή της Τζένιφερ Γουαρνς (Jennifer Warnes).
Το 1992 κυκλοφόρησε τον πιο πολιτικοποιημένο δίσκο του με τίτλο The Future, και δύο χρόνια κατόπιν αποφάσισε να γίνει βουδιστής, μέχρι που χειροτονήθηκε μοναχός. Αλλά το 1999 εγκατέλειψε τον μοναστικό βίο, για να εκδώσει δύο ακόμα δίσκους. Το 2005, το όνομα του Κόεν βρέθηκε ξανά στις στήλες των εφημερίδων, επειδή ο επί χρόνια μάνατζέρ του τον εξαπάτησε κλέβοντας το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων του καλλιτέχνη.
Ο Κόεν δεν παντρεύτηκε ποτέ, αλλά είναι πατέρας δύο παιδιών, του Άνταμ (1972) και της Λόρκα (1974), που απέκτησε με την Σούζαν Έλροντ (Suzanne Elrod).
Το 2010 τιμήθηκε με Τιμητικό Γκράμι για το σύνολο της προσφοράς του.
Πέθανε στο Λος Άντζελες, Καλιφόρνια, Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, στις 7 Νοεμβρίου του 2016.
Εργογραφία
Δίσκοι
Songs of Leonard Cohen (1967)
Songs from a Room (1969)
Songs of Love and Hate (1971)
Live Songs (1973)
New Skin for the Old Ceremony (1974)
Death of a Ladies' Man (1977)
Recent Songs (1979)
Various Positions (1984)
I'm Your Man (1988)
The Future (1992)
Cohen Live: Leonard Cohen in Concert (1994)
Field Commander Cohen: Tour of 1979 (2001)
Ten New Songs (2001)
Dear Heather (2004)
Old Ideas (2012)
Popular Problems (2014)
Can't Forget: a Souvenir of the Grand Tour (2015)
You want it darker (2016)
Συλλογές
The Best of Leonard Cohen (1975) (επίσης γνωστό ως Greatest Hits)
More Best of Leonard Cohen (1997)
The Essential Leonard Cohen (2002), διπλό CD
Βιβλία
Let Us Compare Mythologies (ποίηση) 1956
The Spice-Box of Earth (ποίηση) 1961
The Favourite Game (μυθιστόρημα) 1963
Flowers for Hitler (ποίηση) 1964
Beautiful Losers (μυθιστόρημα) 1966
Parasites of Heaven (ποίηση) 1966
Selected Poems 1956–1968 (ποίηση) 1968
The Energy of Slaves (ποίηση) 1972
Death of a Lady's Man (ποιήματα και πεζά) 1978
Book of Mercy (πεζά ποιήματα/ψαλμοί) 1984
Stranger Music (επιλογή ποιημάτων και τραγουδιών) 1993
Book of Longing (ποίηση) 2006
Στα ελληνικά κυκλοφορούν τα βιβλίο του
Το αγαπημένο παιχνίδι (πρωτότυπος τίτλος: The Favourite Game), εκδ. Μελάνι, Αθήνα 2005. ISBN 960-8309-44-1.
Το βιβλίο του πόθου (πρωτότυπος τίτλος: Book of Longing), εκδ. Ιανός, Αθήνα 2008. ISBN 978-960-7827-88-3.
Η μουσική του ξένου: Επιλογή από ποιήματα και τραγούδια, (πρωτότυπος τίτλος: Stranger Music, μετάφραση: Λίνα Νικολακοπούλου), εκδ. Ιανός, Αθήνα 2008. ISBN 978-960-7827-90-6.
Υπέροχοι απόκληροι (πρωτότυπος τίτλος: Beautiful Losers), εκδ. Κέδρος, Αθήνα 2012. ISBN 978-960-04-4280-9.
Το βιβλίο του ελέους (πρωτότυπος τίτλος: Book of Mercy), εκδ. Περισπωμένη, 2013. ISBN 978-618-80542-8-8
ΒΙΒΛΙΑ
Το αγαπημένο παιχνίδι -The Favourite Game
Θέλω ν' αγγίζω τους ανθρώπους σαν μάγος, να τους αλλάζω ή να τους πληγώνω, να αφήνω το σημάδι μου, να τους ομορφαίνω. Θέλω να είμαι ο υπνωτιστής που δεν διακινδυνεύει να αποκοιμηθεί ο ίδιος. Θέλω να φιλάω με το ένα μάτι ανοιχτό...
Στο "Αγαπημένο Παιχνίδι", ο Κοέν αναδεικνύεται μαιτρ της αφήγησης, ιδιοφυής νοσταλγός, και σκληρά συμπονετικός, όπως ο Νέλσον Όλγκερν. Οι εναλλαγές της ψύχραιμης, εποπτευτικής ματιάς και της φορτισμένης με λεπταίσθητη συγκίνηση νοσταλγίας είναι συναρπαστικές. Βολικά χωρισμένο σε τέσσερα βιβλία, το μυθιστόρημα απλώνεται σε δύο δεκαετίες, από τα τέλη της δεκαετίας του 1930 έως τα τέλη της δεκαετίας του 1950, και ιστορεί τις φάσεις της διάπλασης και της διαμόρφωσης ενός ποιητή που είναι εραστής της ζωής, λάτρης αθεράπευτος του κάλλους, καταγραφέας των ψυχικών και πνευματικών διακυμάνσεων, παρατηρητής των όσων συμβαίνουν γύρω του, σε μιαν εποχή ραγδαίων αλλαγών (πολιτικών, κοινωνικών, οικονομικών, πολεοδομικών). Τα τέσσερα βιβλία παρακολουθούν τέσσερις περιόδους της ζωής του Λόρενς Μπρίβμαν (παιδική ηλικία, εφηβεία, πρώτη νιότη, ενηλικίωση) που όλες είναι διάστικτες από τον ερωτικό πόθο, τη λαχτάρα για γνώση, και κυρίως για έκφραση αυτής της γνώσης, για μια ποιητική του βίου. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Το Βιβλίο του Πόθου
Ο Λέοναρντ Κοέν είναι γνωστός σε όλο τον κόσμο για την μουσική του, τα τραγούδια του, και τα βιβλία του που διαβάστηκαν από γενιές αναγνωστών. "Το Βιβλίο του Πόθου" είναι ο πολυαναμενόμενος νέος τόμος των ποιημάτων του - χρειάστηκαν είκοσι χρόνια για να ολοκληρωθεί - μετά την δημοσίευση, το 1993, του ευπώλητου Strange Music, το οποίο έτυχε ευνοϊκής υποδοχής από το κοινό. Τα ποιήματα, που δεν είχαν δημοσιευτεί ποτέ πριν υπό μορφή βιβλίου, γράφτηκαν στο όρος Μπώλντυ και στο Λος Άντζελες, στο Μόντρεαλ και στο Μουμπάι. Με ωραίο εξώφυλλο, αυτή η εξαιρετική νέα ποιητική συλλογή, είναι εμπλουτισμένη με χιουμοριστικά και προκλητικά σκίτσα του συγγραφέα που συνδέονται και αλληλοσυμπληρώνονται με έναν συναρπαστικό και απρόβλεπτο τρόπο με τα ποιήματα που είναι άχρονα, στοχαστικά, και ορισμένα από αυτά με σκοτεινό χιούμορ. Το βιβλίο περιέχει όλα τα στοιχεία της καλλιτεχνικής γλώσσας του Λέοναρντ Κοέν, που του πρόσφερε διεθνή αναγνώριση. (Από την έκδοση)
"Δεν μπορώ ν' ανέβω τις πλαγιές
Το σύστημα κατέρρευσε
παίρνω χάπια για να ζω
Γι' αυτό δοξάζω το θ-ό
Πήρα τον δρόμο που οδηγεί
Από το χάος στην τέχνη
Πόθος είναι το άλογο
και άμαξα η θλίψη
Αρμένισα σαν κύκνος
Βυθίστηκα σαν βράχος
Μα πέρασε ο καιρός
Το γέλιο είναι παρελθόν
Κατάλευκη η σελίδα μου
Το μελάνι μου αραιό πολύ
Η μέρα αντιστεκόταν στην γραφή
Όσων η νύχτα επινοεί
Το ζώο μου ουρλιάζει
Ο άγγελός μου είναι θυμωμένος
Μα δεν έχω περιθώρια
να φανώ μετανοιωμένος
Όποια θελήσει να κάνει χρήση
Αυτού που δεν μπορούσα να 'μαι
Η καρδιά μου απρόσωπα
Δικής της θα 'ναι
Θα πάρει ένα μονοπάτι
Θα δει ποια είναι η σημασία
Στα δύο κομμένη η θέλησή μου
Κι ανάμεσα η ελευθερία
Σε κλάσματα δευτερολέπτου
Θα συγκρουστούνε οι ζωές μας
Θα αιωρηθεί η απεραντοσύνη
Κι η πόρτα ορθάνοιχτη θα μείνει
Κι τότε αυτή θα γεννηθεί
Μέσα σε κάποιον σαν κι εσένα
Αυτό που κανείς δεν έχει κάνει
Αυτή θα συνεχίσει να το κάνει
Ξέρω πως θα 'ρθει
Ξέρω πως θα κοιτάξει
Εδώ είναι ο πόθος
Εδώ και το βιβλίο"
Το βιβλίο του ελέους - Book of Mercy
Ο ΛΕΟΝΑΡΝΤ ΚΟΕΝ αναμοχλεύει το υλικό της ψυχής του και αντλεί, από την πίστη της και την απιστία της, από την ελπίδα και την απόγνωσή της, ποιήματα που θυμούνται τον Ψαλμωδό της Γραφής, ξαναβρίσκοντας μια θρησκευτικότητα γυμνή από κοινωνικές συμβάσεις, που η αλήθεια της μέσα στους αιώνες δεν έχει αλλάξει ούτε ένα της ιώτα.
Αυτοί που δεν ανένηψαν ποτέ από τις συγκινήσεις των τραγουδιών που αποστάζει εδώ και δεκαετίες -δηλαδή όλοι μας- και όσοι από μας διερωτώνταν πάντα σε ποιο πυρετό οφείλονται τα ρίγη που τα διαπερνούν, θα μάθουν επιτέλους εδώ: για τον πίθηκο που γέννησε η φιλοδοξία του· για τα στρατηγήματά του που τον κηλίδωσαν, πριν γνωρίσει τη σωτήρια πτώση· για την ασπίδα της μοναξιάς που δίνει ο Θεός στον άνθρωπο· για το αβαρές στέμμα· για το θηλυκό άγγελο του τραγουδιού· για τη διαθήκη του ελέους· και πολλά άλλα ακόμα - πρωτόγνωρα και οικεία, ή πρωτόγνωρα οικεία, όπως είναι κάθε φορά αυτά που ξεμυτίζουν στο βάθος της μνήμης, όταν μια φωνή απλώνει, και πυκνώνει, γύρω της, τη σιωπή. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Υπέροχοι απόκληροι - Beautiful Losers
Στο επίκεντρο της πλοκής του έργου βρίσκεται η Κάτερι Τεκακουίθα, μια αυτόχθων Καναδή (Μοϊκανή) αγία της Καθολικής Εκκλησίας, που έζησε κι έδρασε τον 17ο αιώνα, και η παράξενη γοητεία που ασκεί στους συναισθηματικά τραυματισμένους ήρωες που συνθέτουν το αξέχαστο ερωτικό τρίγωνο της ιστορίας: τον ανώνυμο αφηγητή, ειδήμονα περί τη φυλή των Α_______ς που κινδυνεύει με εξαφάνιση, τη γυναίκα του Έντιθ, που αποτελεί ένα από τα τελευταία εναπομείναντα μέλη της εν λόγω εθνότητας, καθώς και τον παθιασμένο, αυταρχικό φίλο τους, τον Φ.
Πρόστυχο, μεγαλειώδες, παράφορο και πνευματώδες, το βιβλίο του Λέοναρντ Κοέν εξερευνά τον τρόπο που ο καθένας από τους ήρωες δρομολογεί ή αναστέλλει την άνευ όρων παράδοση στα ένστικτά του, ακολουθώντας ένα λαβυρινθώδες ταξίδι, στη διάρκεια του οποίου υποδύεται με την ίδια άνεση το ρόλο του αγίου και το ρόλο του ηδονοθήρα. Άλλοτε επώδυνα διασκεδαστικό, άλλοτε ανελέητα βασανιστικό και άλλοτε βίαια συγκινητικό, το "Υπέροχοι απόκληροι" είναι μια κλασική ερωτική τραγωδία, ο πυρακτωμένος λόγος της οποίας προσδίδει μια λάμψη στην εύφλεκτη ένωση της θρησκευτικής πίστης με τη σεξουαλικότητα που σιγοκαίει στον πυρήνα της.
Ένα από τα πρωτοποριακά λογοτεχνικά έργα της δεκαετίας του '60.
Μία από τις πιο προκλητικές και τολμηρές δημιουργίες του Λέοναρντ Κοέν.
Ένα από τα κλασικά αριστουργήματα της καναδικής λογοτεχνίας του 20ού αιώνα. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
[...] Η Γη δεν είναι παρά μια επαρχία της αιωνιότητας, λέει κάπου ο συγγραφέας. Και αλλού: "Ποιος είμαι εγώ που θα φέρω αντιρρήσεις στο Σύμπαν;" Αυτό είναι ίσως και το κεντρικό δραματουργικό στοιχείο στη μετέπειτα καλλιτεχνική πορεία του Λέοναρντ Κοέν: η τελική αίσθηση ότι υφίσταται ένα υπέρτερο Σύμπαν, η αναγωγή της ζωής σε άγνωστους νόμους και υπερκείμενες πραγματικότητες. Να γιατί το βιβλίο αυτό, πέραν της αυταξίας του, μας εισάγει με τον καλύτερο τρόπο και σε ό,τι έμελλε να ακολουθήσει στη μακρά του καριέρα ως μουσικού και ποιητή, όπου πολλοί τον ανακήρυξαν, δίπλα στον Μπομπ Ντίλαν και τον Νιλ Γιανγκ, σε σύμβολο της γενιάς του. (Μιχάλης Μοδινός, Τα Νέα, 3/11/2012)
Η Μουσική του Ξένου
Η Μουσική του Ξένου: Επιλογή από Ποιήματα και Τραγούδια, γιορτάζει την καταπληκτική καριέρα του Λέοναρντ Κοέν, που αναγνωρίζεται σε ολόκληρο τον κόσμο, σαν ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς, μουσικούς και τολμηρότερους τραγουδοποιούς τους καιρού μας. Η Μουσική του Ξένου συγκεντρώνει για πρώτη φορά μια περιεκτική επιλογή των στίχων των τραγουδιών και της ποίησης του Κοέν, μαζί με κάποια ποιήματα που δεν έχουν δημοσιευτεί πρωτύτερα. Αυτή η έκδοση ορόσημο καταδεικνύει το εύρος και το βάθος της δουλειάς του Κοέν, αποκαλύπτοντας ένα ασυνήθιστο λεκτικό δώρο που μιλάει με σπάνια καθαρότητα, πάθος και διαχρονικότητα. (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ)
Τα βιβλία και οι περιγραφές τους είναι από :
ΔΥΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ - ΔΥΟ ΙΣΤΟΡΙΕΣ
i.So long Marianne
Λέοναρντ Κοέν – Μαριάν Ιλέν: ένας παθιασμένος έρωτας έγινε ντοκιμαντέρ
Οι δυο τους συναντήθηκαν τυχαία στο νησί της Ύδρας στις αρχές της δεκαετίας του '60 & η ιστορία του θρυλικού έρωτα ξεκινά...
Κείμενο: ελc team
Email: info@elculture.gr
Όταν η 81χρονη Μαριάν Ιλέν, μούσα και σύντροφος του Λέοναρντ Κοέν από τα χρόνια της αθωότητας και της Ύδρας βρισκόταν το καλοκαίρι του 2016, κλινήρης, στα τελευταία στάδια της μάχης της με τη λευχαιμία, παντοτινός φίλος και θαυμαστής της σοφίας και της ομορφιάς της Λέοναρντ της έστειλε μια συγκλονιστική επιστολή.
«Λοιπόν Μαριάν, έφτασε αυτή η στιγμή που είμαστε πια τόσο γέροι και τα σώματά μας καταρρέουν και νομίζω ότι θα σε ακολουθήσω πολύ σύντομα. Να ξέρεις ότι είμαι τόσο κοντά σου που αν τεντώσεις το χέρι σου, νομίζω ότι μπορείς να φτάσεις στο δικό μου. Και ξέρεις ότι πάντα σε αγαπούσα για την ομορφιά σου και για τη σοφία σου, αλλά δεν χρειάζεται να πω τίποτα περισσότερο γι’ αυτό, επειδή ξέρεις όλα αυτά. Αλλά τώρα, θέλω μόνο να σου ευχηθώ ένα πολύ καλό ταξίδι. Αντίο παλιά φίλη. Ατελείωτη αγάπη θα τα πούμε σύντομα στο τέλος του δρόμου».
Η Μαριάν δύο ημέρες, αφού ο φίλος της της διάβασε το γράμμα έπεσε σε λήθαργο και ξεψύχησε.
Λίγους μήνες αργότερα, το Νοέμβριο του 2016, ο Λέοναρντ Κοέν πέρασε και αυτός στην άλλη πλευρά. Η ιστορία τους ξεκινά και σβήνει στην Ύδρα, στο μποέμικο νησί της δεκαετίας του ’50 και του ’60 που είχε διαλέξει ο Κοέν για να ζήσει και να γράφει την ποίησή του. Ο Κοέν είχε αφήσει το σκοτεινό καταθλιπτικό Λονδίνο για έναν τόπο ηλιόλουστο και για ένα μεγάλο έρωτα που ήρθε στο πρόσωπο της 22χρονης τότε Μαριάν.
«Δεν πίστευα ποτέ ότι σε αυτό το νησί θα συναντούσα τη γυναίκα με την οποία θα ζούσα τα επόμενα 10 χρόνια της ζωής μου», έλεγε ο ίδιος αργότερα.
Οι δυο τους συναντήθηκαν τυχαία στο νησί στις αρχές της δεκαετίας του ’60, όπου ο Λέοναρντ Κοέν είχε αγοράσει, τον Σεπτέμβριο του 1960, λίγο μετά τα 26α γενέθλιά του, έναντι 1.500 δολαρίων, ένα σπίτι το οποίο χρησιμοποιούσε ως καταφύγιο. Εκείνη βρισκόταν εκεί με τον σύζυγό της τον συγγραφέα Αξελ Γιένσεν και το νεογέννητο αγοράκι τους. Η σχέση τους παράπαιε, ο Άξελ έλειπε συχνά σε ταξίδια και είχε συνδεθεί ερωτικά με άλλες γυναίκες και η Μαριάν βρήκε στο πρόσωπο του νεαρού ποιητή τον άντρα που την αποθέωσε. Ο Κοέν λάτρευε την ομορφιά της παρόλο που η ίδια έλεγε πως «ποτέ δεν ένιωθα όμορφη. Γι΄αυτό και όταν μου το έλεγε ο Λέοναρντ, ξανά και ξανά, δεν τον πίστευα. Ούτε κι εκείνος όμως πίστευε ότι είναι όμορφος. Είχαμε και οι δύο τα προβλήματά μας…».
Στην Ύδρα έζησαν ο Λέοναρντ, η Μαριάν και ο μικρός γιος της Άξελ σαν οικογένεια σχεδόν για μια δεκαετία. Ταξίδευαν συχνά, από την Ύδρα μέχρι τη Νορβηγία και τον Καναδά. Το τραγούδι So long Marianne, που κυκλοφόρησε το 1967 με το δίσκο Songs of Leonard Cohen, ήταν αφιερωμένο σε εκείνη. Στο δίσκο του Songs of a room, πάλι, του 1969, η Μαριάν κοσμούσε το οπισθόφυλλο καθισμένη στο γραφείο του αγαπημένου της, στο σπίτι του στην Ύδρα, να χαμογελά μπροστά στη γραφομηχανή του. Σε αυτόν τον δίσκο βρισκόταν το αγαπημένο τραγούδι της, το Bird on the Wire, που ήταν αφιερωμένο σε εκείνη.
Το τραγούδι που μας τη φέρνει πάντα στο μυαλό είναι το So Long Marianne ένα τραγούδι, τελικά, αποχαιρετισμού:
«Όταν το έγραφα, δεν καταλάβαινα ότι με εκείνο το τραγούδι την αποχαιρετούσα. Αυτό έκανα όμως. Δεν θυμάμαι πώς χωρίσαμε. Οι περίοδοι που ζούσαμε χωριστά γίνονταν ολοένα και μεγαλύτερες και έπειτα, με κάποιον τρόπο, όλο αυτό κατέρρευσε», έλεγε αργότερα ο Κοέν.
Τον έρωτά τους περιέγραψε η Κάρι Χεστχάμαρ σε ένα συναρπαστικό βιβλίο με τίτλο So Long, Marianne, Μαριάνε Ιλέν-Λέναρντ Κοέν: μια ιστορία έρωτα, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ποταμός και τώρα έφτασε η στιγμή που αυτός ο θρυλικός έρωτας, ένα έρωτας σε χρόνια ελευθερίας και αντισυμβατικότητας έγινε ντοκιμαντέρ που αφού προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Σάντανς μόλις πριν ώρες και συμπαρέσυρε το κοινό στην ερωτική τους ιστορία, άνοιξε το 21ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης στο Ολύμπιον. Το ντοκιμαντέρ του Νικ Μπρούμφιλντ Marianne & Leonard: Words of Love περιγράφει αυτό το ταξίδι έμπνευσης και έρωτα με μοναδικό τρόπο.
Ο πολυβραβευμένος σκηνοθέτης Νικ Μπρούμφιλντ είχε προσκληθεί από το Φεστιβάλ στη Θεσσαλονίκη για να παρουσιάσει μια ιστορία που νιώθει πολύ προσωπική. Άλλωστε έτρεφε για τη Μαριάν Ιλέν βαθιά αγάπη ο ίδιος. Την γνώριζε από το 1968 όταν βρέθηκε στην Ύδρα ως νεαρός φωτογράφος. Έγινε φίλος της, αλλά και εραστής της. Μοιάζει μοιραίο να κάνει τώρα αυτό το ντοκιμαντέρ για την πρώτη του αγάπη.
—
ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ https://www.elculture.gr/
ii.Dance me to the end of love
Lyrics:
Dance me to your beauty with a burning violin
Dance me through the panic 'til I'm gathered safely in
Lift me like an olive branch and be my homeward dove
Dance me to the end of love
Dance me to the end of love
Oh let me see your beauty when the witnesses are gone
Let me feel you moving like they do in Babylon
Show me slowly what I only know the limits of
Oh dance me to the end of love
Dance me to the end of love
Dance me to the wedding now, oh dance me on and on
Dance me very tenderly and dance me very long
We're both of us beneath our love, we're both of us above
Dance me to the end of love
Dance me to the end of love
Dance me to the children who are asking to be born
Dance me through the curtains that our kisses have outworn
Raise a tent of shelter now, though every thread is torn
Dance me to the end of love
Dance me to your beauty with a burning violin
Dance me through the panic 'til I'm gathered safely in
Touch me with your naked hand, touch me with your glove
Dance me to the end of love
Dance me to the end of love
Dance me to the end of love
Η συγκλονιστική ιστορία πίσω από το «Dance me to the end of Love»
Ο Λέοναρντ Κοέν κυκλοφόρησε το 1984 το τραγούδι «Dance me to the end of Love», ένα πραγματικό αριστούργημα το οποίο έκτοτε έχει «ντύσει» χιλιάδες ερωτικές στιγμές της ανθρωπότητας και της Τέχνης.
Σε συνέντευξη του όμως ο θρυλικός Κοέν είχε αποκαλύψει την έμπνευση του πίσω από αυτό το τραγούδι, η οποία είναι πολύ πιο τραγική από ότι θα πίστευε κανείς.
Αναλυτικά είπε:
«Είναι περίεργο το πώς γράφονται τα τραγούδια γιατί κάθε τραγούδι προέρχεται από ένα «σπόρο» που σου δίνει κάποιος ή που σου δίνει ο κόσμος και αυτό είναι που κάνει τη διαδικασία σύνθεσης ενός τραγουδιού τόσο μυστηριακή. Το συγκεκριμένο τραγούδι προήλθε από πράγματα που άκουσα ή διάβασα για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Β’ παγκοσμίου πολέμου. Σε κάποια από αυτά, ακριβώς δίπλα στα κρεματόρια, υπήρχε ένα κουαρτέτο μουσικών το οποίο εξαναγκαζόταν να παίζει κλασσική μουσική ενώ οι άνθρωποι δίπλα τους καιγόταν ζωντανοί. Οπότε ο στίχος «dance me to your beauty with a burning violin» εννοεί την ομορφιά του να είσαι παρόν στην ολοκλήρωση μιας ζωής, στο τέλος της ύπαρξης της. Βέβαια, η γλώσσα είναι ίδια με αυτή που θα χρησιμοποιούσε κάποιος για να «παραδοθεί» σε ένα αγαπημένο πρόσωπο. Οπότε, αφού η γλώσσα είναι η ίδια δε χρειάζεται να ξέρει κάποιος την πραγματική σημασία του τραγουδιού, αφού μπορεί εξίσου να χρησιμοποιηθεί για οποιονδήποτε παθιασμένο σκοπό»
Ο Λέοναρντ Κόεν έγραψε το «Dance me to the end of love» για να υμνήσει την ακατάλυτη δύναμη τής αγάπης, με αφορμή την τραγική εμπειρία τού εκ Θεσσαλονίκης Ελληνοεβραίου «βιολιστή του Άουσβιτς» Ιάκωβου Στρούμσα, ο οποίος ήταν υποχρεωμένος από τους αξιωματικούς των Ες Ες να αποχαιρετά με κλασική μουσική και εμβατήρια συγγενείς και φίλους που όδευαν προς τους θαλάμους αερίων.
Το «Dance me to the end of love» του Λέοναρντ Κόεν υπήρξε για μένα ένα από τα πιο αινιγματικά τραγούδια όλων των εποχών. Μέχρι πρόσφατα, οι στίχοι του μου φαίνονταν εντελώς ακατανόητοι, σαν ένα ποιητικό Τεστ Ρόρσαχ ή, έστω, ένα ερωτικό κοάν απελευθέρωσης της φαντασίας από το παραμικρό ίχνος λογικής. Δεν έβγαζα νόημα, γιατί με μπέρδευαν οι πέραν πάσης ευλογοφάνειας αναφορές στο «φλεγόμενο βιολί», στον «πανικό», στους «μάρτυρες» και σε ένα είδος «απειλής», στο σκοτεινό φόντο της οποίας οι δύο ερωτευμένοι του άσματος χορεύουν. Είναι βέβαια σαφές στους στίχους πως ένα από τα δύο αγαπημένα πρόσωπα απευθύνεται, μέσω της φωνής του Κόεν, στο άλλο αποχαιρετώντας το. Κατά πάσα πιθανότητα, η ερωμένη προς τον εραστή ή η σύζυγος προς τον σύζυγο. Τον καλεί να παίξει μουσική («dance me» –κάθε μουσική είναι χορός) ως το τέλος της αγάπης, λες και χωρίζουν, αν και εκθειάζει την ομορφιά του («dance me to your beauty») και επικαλείται την ανάγκη της να τυλιχθεί προστατευτικά στον ήχο της μουσικής και στο συναίσθημα της αγάπης («till I’m gathered safely in»). Γιατί όμως; Τι απειλεί την αφηγήτρια; Ποιος απειλεί την αγάπη τους; Γιατί ο χορός δύο ερωτευμένων οδεύει στο θάνατο της αγάπης («to the end of love»); Πρόκειται για έναν απαγορευμένο έρωτα, για μια αγάπη καταδικασμένη, στο πρότυπο του θέματος όλων των ρομαντικών μυθιστορημάτων με «κακό» τέλος; Από πού προκύπτει, όμως, το φλεγόμενο βιολί («burning violin»), σε τι εμπλέκονται οι μάρτυρες («witnesses»), ποιος ακριβώς απειλεί την ευτυχία του ζεύγους («raise a tent of shelter now, though every thread is torn») και γιατί η πρωταγωνίστρια του τραγουδιού διακατέχεται από πανικό («dance me through the panic»); Κάποια συγκεκριμένη εικόνα περιγράφεται εδώ, αλλά ποια; «Άρχισα να συνδέω αυτό που περιέγραφε ο Κόεν με τα όσα λεπτομερή στοιχεία γνώριζα για το Άουσβιτς, μετά από τη δεκαετή ερευνά μου για το Ολοκαύτωμα με σκοπό την ολοκλήρωση μιας σειράς βιβλίων»
............................................
Εκείνο, ωστόσο, που δεν είναι ευρέως γνωστό και το οποίο σας αποκαλύπτουμε είναι το γεγονός ότι η αφορμή για τη δημιουργία του εν λόγω τραγουδιού είναι ακόμα πιο συγκεκριμένη. Αφορά ευθέως σε μια εμβληματική προσωπικότητα του στρατοπέδου Άουσβιτς ΙΙ-Μπικερνάου, μια άκρως τραγική μορφή, τον κρατούμενο που σημαδεύτηκε στο χέρι με τον «επουράνιο αριθμό τηλεφώνου» (όπως τον χαρακτήριζαν μεταξύ τους οι κρατούμενοι, κάνοντας μαύρο χιούμορ αλληλεγγύης) 121000097. Σε αυτήν την ουδέτερη «στάμπα», την αυτόματη αριθμητική έκλειψη της προσωπικότητας, τη γραφειοκρατική μελανιά με την οποία δηλωνόταν ευθαρσώς ο σαδισμός μιας εύτακτης μοιρασιάς εξευτελισμού και πόνου, αντιστοιχούσε η εμβριθής προσωπικότητα του Ελληνοεβραίου Ιάκωβου Στρούμσα (Jacques Strοumsa), γεννηθέντος στη Θεσσαλονίκη το 1913, ο οποίος έμελλε να μείνει στην ιστορία ως ο «βιολιστής του Άουσβιτς». Ο καλλιτέχνης-ψυχοπομπός Στον Στρούμσα, λοιπόν, και στο μακάβριο καθήκον του εντός του χιτλερικού στρατοπέδου αναφέρεται ο Λέοναρντ Κόεν στο τραγούδι «Dance me to the end of love». Προσέξτε την ειδική νύξη στον στίχο περί «burning violin». Πρόκειται για το φλεγόμενο εκείνο βιολί που αναριγούσε κάτω από τα δεξιοτεχνικά δάχτυλα του Στρούμσα, ο οποίος ήταν υποχρεωμένος από τους δημίους του, προκειμένου να κερδίσει μια έστω και αβέβαιη παράταση ζωής, να αποδίδει με άψογο τρόπο κλασικά αριστουργήματα (αλλά και στρατιωτικά εμβατήρια), ως ο αρχιβιολιστής μιας ορχήστρας εγχόρδων με «ειδικά καθήκοντα».
........................................
Ο Κόεν τραγουδά εκ μέρους μιας γυναίκας. Μιας συγκεκριμένης γυναίκας, η οποία ξεψύχησε στο Άουσβιτς. Πρόκειται για τη σύζυγο του Στρούμσα. Μέσα από τη φωνή του και με τους στίχους του, εκείνη απευθύνεται στον αγαπημένο της για τελευταία φορά, καθώς σπρώχνεται μέσα στο γενικευμένο ΠΑΝΙΚΟ προς τους θαλάμους αερίων και τους φούρνους, αναζητώντας μια ύστατη ευλογία απαντοχής και αναπτέρωσης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, προσπαθώντας να αποχαιρετίσει τον κόσμο τυλιγμένη στην αγάπη που της χάρισε η ζωή, η ζωή που ήταν καταδικασμένη από τους ναζί να σβήσει εντός ολίγων λεπτών με τον πιο βάρβαρο τρόπο. Απέναντί της, ο αγαπημένος της παίζει βιολί σε αυτήν την ύστατη συνάντησή τους, παρηγορώντας την, προτού εκείνη αποχωρίσει για πάντα από τη σκηνή και από τη ζωή του βιολιστή και από τη ζωή της αγάπης. Εκείνη τον παρακαλά, τον παροτρύνει: «Dance me to the end of love». Αυτήν την εικόνα μελοποίησε ο Κόεν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου