Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ (31 Μαΐου 1945 - 10 Ιουνίου 1982)

Ο ασυμβίβαστος Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ

Ενας από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες της μεταπολεμικής περιόδου στη Γερμανία, ο Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ (Rainer Werner Fassbinder), γεννήθηκε στις 31 Μαΐου του 1945 και έφυγε από τη ζωή, στις 10 Ιουνίου του 1982 σε ηλικία μόλις 37 χρονών. Ο υπερδραστήριος καλλιτέχνης, θα καταφέρει μέσα σε μόλις 13 χρόνια να σκηνοθετήσει 41 ταινίες μεγάλου μήκους, ένα απίστευτο όσο και ακατάρριπτο ρεκόρ στην ιστορία της έβδομης τέχνης. Μαζί με τους Βιμ Βέντερς (Wim Wenders) και Βέρνερ Χέρτζογκ (Werner Herzog) θα αποτελέσουν την αιχμή του δόρατος για το ιδιαίτερο σημαντικό κινηματογραφικό ρεύμα που θα δημιουργηθεί στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και θα φέρει την επωνυμία: Νέος Γερμανικός Κινηματογράφος.

«Ο καθένας μπορεί να αποφασίσει για τον εαυτό του αν είναι καλύτερα να ζήσει μια ζωή σύντομη και περισσότερο ενδιαφέρουσα παρά μια ζωή καθημερινή και αδιάφορη» Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ (31 Μαΐου 1945 - 10 Ιουνίου 1982)

Γεννημένος στις 31 Μαΐου του 1945 ο πολυπράγμων Γερμανός σκηνοθέτης Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ, έμελλε να καταγραφεί στην ιστορία ως ένας από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες της μεταπολεμικής περιόδου στη Γερμανία. Από το 1969, όταν γύρισε την πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία με τίτλο «Η Αγάπη Είναι πιο Κρύα από τον Θάνατο», μέχρι το τραγικό του τέλος (λόγω υπερβολικής δόσης το 1982), ο Φασμπίντερ θα καταφέρει κάτι το απίστευτο... θα σκηνοθετήσει 41 ταινίες μεγάλου μήκους, μέσα σε διάρκεια μόλις δεκατριών χρόνων, δημιουργώντας παράλληλα ένα μοναδικό και ακατάρριπτο ρεκόρ στην ιστορία του Κινηματογράφου. 

Στις περισσότερες από τις ταινίες του ο Φασμπίντερ αιχμαλωτίζει την ψυχή της δυτικογερμανικής κοινωνίας από το 1960 μέχρι τις αρχές του 1980, απογυμνώνοντας την απελπισία αλλά και την αγριότητα που υποβόσκει στις καρδιές ενός κόσμου εγκλωβισμένου στις υλικές απολαύσεις.

Αυτό ακριβώς είναι και το βασικό θέμα του θρυλικού «Berlin Alexanderplatz». Ένα πραγματικό έπος, διάρκειας σχεδόν 16 ωρών (939 λεπτά) μέσα από το οποίο ξαναζωντανεύει η νουβέλα του Αλφρεντ Ντάμπλιν.

«Η αγάπη είναι το καλύτερο, το πιο ύπουλο, το πιο αποτελεσματικό εργαλείο κοινωνικής καταπίεσης» Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ

Από τα τελευταία έργα του σπουδαίου δημιουργού, είναι η τριλογία: «Ο γάμος της Μαρίας Μπράουν», «Λόλα» και «Βερόνικα Βος». Ταινίες οι οποίες παρουσιάζουν ανάγλυφα το πορτραίτο της τσακισμένης ζωής των ανθρώπων του περιθωρίου της αστικής κοινωνίας που συντηρείται στα ίχνη της παρακμής της δημοκρατίας της Βαϊμάρης, βαδίζοντας αβοήθητη και με μαθηματική ακρίβεια προς το τρίτο Ράϊχ...

Όπως προαναφέραμε, ο Φασμπίντερ ανήκε σε εκείνη τη γενιά των Γερμανών σκηνοθετών, μαζί με τον Βιμ Βέντερς και τον Βέρνερ Χέρτζογκ, που αν και υπήρξαν πολύ διαφορετικοί μεταξύ τους και με εντελώς μοναδικό έργο ο καθένας τους, ωστόσο αποτέλεσαν στα τέλη της δεκαετίας του 1960, ένα ιδιαίτερο και μοναδικό κινηματογραφικό ρεύμα, το οποίο καταγράφηκε με την επωνυμία Νέος Γερμανικός Κινηματογράφος.

Η ανθρώπινη φθορά, ο πόνος, η αδυναμία έκφρασης των συναισθημάτων, η βία σε όλες τις εκφάνσεις της, βρίσκονται στο επίκεντρο του Φασμπίντερ με τους ήρωες του να ζουν καταπιεσμένοι στο περιθώριο, αντιμέτωποι με τα πάθη τους. Από τις δύο πρώτες ταινίες του «Η Αγάπη είναι πιο κρύα από τον Θάνατο» (Liebe ist kälter als der Tod - 1969) και «Ο Έλληνας Γείτονας» (Katzelmacher - 1969), μέχρι τις δύο τελευταίες του «Βερόνικα Φος» (Veronika Voss - 1982) και «Querelle» (1982), ο Φασμπίντερ εστιάζει στα αδιέξοδα των ηρώων του ασκώντας παράλληλα μία δριμύ κριτική στην ηθική παρακμή της κοινωνίας στη μεταπολεμική Γερμανία.

Παράλληλα, η δύσκολη συμφιλίωση με τη σεξουαλική του ταυτότητα, η μοναχική του ζωή, αλλά και η ροπή του προς τα ναρκωτικά, αποτέλεσαν για τον Φασμπίντερ μια μόνιμη πηγή προβλημάτων και διαταραχών, αλλά και έμπνευσης, θεματικές οι οποίες συχνά πυκνά μετουσιώθηκαν μέσα στο μοναδικό του κινηματογραφικό σύμπαν.

«Ο κάθε ευπρεπής σκηνοθέτης έχει μόνο ένα θέμα και τελικά κάνει την ίδια ταινία ξανά και ξανά. Το δικό μου θέμα είναι η εκμετάλλευση των αισθημάτων χωρίς να έχει σημασία ποιος μπορεί να είναι αυτός που τα εκμεταλλεύεται. Αυτό δεν τελειώνει ποτέ. Είναι ένα θέμα διαρκείας. Μπορεί η πολιτεία να εκμεταλλεύεται τον πατριωτισμό, η στη σχέση ενός ζευγαριού ο ένας να καταστρέφει τον άλλο» Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ

Για τη συνέχεια ας ταξιδέψουμε σε τρεις χαρακτηριστικές, αν και τόσες διαφορετικές μεταξύ τους, δημιουργίες του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ:

*«Δικτυακός Κόσμος» (World on a Wire / - 1973)

*«Ο Φόβος Τρώει τα Σωθικά» (Ali: Fear Eats the Soul / Angst essen Seele auf - 1974)

*«Berlin Alexanderplatz» (1980)

«Δικτυακός Κόσμος» (World on a Wire / - 1973)

Ένα θρίλερ επιστημονικής φαντασίας, που γύρισε ο Φασμπίντερ το 1973 και είχαμε την ευκαιρία να το παρακολουθήσουμε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το 2011, μετά από ψηφιακή αποκατάσταση από το Ίδρυμα Φασμπίντερ, τον διευθυντή φωτογραφίας της ταινίας, Μάικλ Μπάλχαους και το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης (MoMA).

Ο «Δικτυακός Κόσμος» (World on a Wire / - 1973) είναι μία προφητική ταινία πολύ μπροστά από την εποχή της. Ουσιαστικά αναφέρεται σε ανθρώπους-ομοιώματα, που δημιουργούνται από την ιδιοφυΐα ενός κεντρικού και παντοδύναμου υπολογιστή. Μέσα από μία πρωτότυπη κινηματογραφική φαντασία, παρουσιάζεται ένας κόσμος μεταξύ αλήθειας και πραγματικότητας, με όντα που ίσως και να είναι απλώς οπτικές προβολές της φαντασίας μας.

Μια εντυπωσιακή ταινία επιστημονικής φαντασίας, αλλά κι ένας φιλοσοφικός στοχασμός για το πόσα απ’ όσα ζούμε είναι αληθινά ή όχι... Πρωταγωνιστούν οι: Κλάους Λέβιτς, Μπάρμπαρα Βαλεντίν, Μάσα Ράμπεν, Καρλ Χάιντζ Βοσκεράου, Βόλφγκανγκ Σενκ, Γκούντερ Λάμπρεχτ και Ούλι Λόμελ.

«Ο Φόβος Τρώει τα Σωθικά» (Ali: Fear Eats the Soul / Angst essen Seele auf - 1974)

Η Emmi, μία κάπως ηλικιωμένη καθαρίστρια, ερωτεύεται και παντρεύεται τον κατά πολύ νεώτερό της Ali, γκασταρμπάιτερ από το Μαρόκο. Οι συγγενείς κι η γειτονιά της αντιδρούν αρνητικά μέχρις ότου ανακαλύψουν τη χρηστική αξία του ζευγαριού.

Ένα κοινωνικό και παράλληλα κριτικό μελόδραμα, για τη μετανάστευση, τον ρατσισμό, τον κοινωνικό αποκλεισμό, τον εσωτερικό διχασμό, αλλά και μια ταινία «για την αγάπη που ουσιαστικά είναι κάτι το απίθανο, παρόλα αυτά όμως και μια κάποια πιθανότητα», όπως την ονόμαζε ο Φασμπίντερ.

Η ταινία «Ο Φόβος Τρώει τα Σωθικά» (Ali: Fear Eats the Soul - 1974) του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ, κέρδισε το Χρυσό Βραβείο της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας το 1974 για την Καλύτερη Ερμηνεία Α’ Γυναικείου Ρόλου στην υπέροχη Brigitte Mira, καθώς και το Βραβείο FIPRESCI, αλλά και το Βραβείο της Οικουμενικής Επιτροπής στο Φεστιβάλ των Καννών το 1974. 

«Berlin Alexanderplatz» (1980)

Ο Φραντζ Mπίμπερκοφ είναι ένας άνθρωπος που δεν τον ξεχνάς. Τρυφερός, ευγενικός με καλούς τρόπους, αλλά ταυτόχρονα σκληρός, βάναυσος και κάπως τραχύς. Περιπλανιέται στο Βερολίνο του 1920 χωρίς δουλειά, χωρίς σκοπό και προοπτική. Εκείνο που τον κρατά σε κίνηση είναι η πίστη ότι οι ανθρώπινες υπάρξεις είναι καλές, άσχετα με το πόσο διεφθαρμένες μπορεί να γίνουν.

Η ιστορία μας αρχίζει από τη στιγμή που ο Φρανζ Μπίμπερκοφ βγαίνει από τη φυλακή Τέγκελ στο Βερολίνο, όπου είχε μείνει τέσσερα χρόνια καταδικασμένος και εκτίωντας την ποινή του για μία δολοφονία. Ο ήρωας μας, περιφέρεται στο Βερολίνο και αποφασίζει ν' αρχίσει μία καινούργια ζωή. Για αρχή, έχει κάποιους ανθρώπους στους οποίους μπορεί να υπολογίζει...

Ανάμεσα τους η Έβα, η πρώην ερωμένη του που τώρα δουλεύει σαν πόρνη πολυτελείας και ο προσγειωμένος πανδοχέας μαζί με τη γυναίκα του. Όμως κανένας δεν μπορεί να του βρει δουλειά. Νοιώθει ξοφλημένος άχρηστος και μισητός από την κοινωνία. Λίγες βδομάδες αργότερα, θα σηκωθεί, θα προσπαθήσει να μαζέψει τα συντρίμμια του και με όση δύναμη του έχει απομείνει, είναι αποφασισμένος να δείξει στον κόσμο την καλή πλευρά του Φράνζ Μπίμπερκοφ.

Μοιραία όμως θα συναντήσει τον Ρέινχολτ. Έναν γοητευτικό τυχοδιώκτη, αλλά παράλληλα κι έναν μυστηριώδη τύπο με εγκληματικό παρελθόν. Δέσμιος της μαγικής γοητείας του Ρέινχολντ, ο Μπίμπερκοφ είναι έτοιμος να τον εμπιστευθεί απόλυτα έστω και αν αυτό σημαίνει ότι θα ξεφύγει από τον νόμο, για ακόμη μία φορά.

Τα πράγματα δεν εξελίσσονται όπως τα σχεδίαζαν και ο Φραντζ θα χάσει το χέρι του, αλλά και τη φιλία του Ρέινχολτ. Τότε ακριβώς είναι που θα του συμβεί κάτι πραγματικά σπουδαίο. Η αγάπη της Μίζε, της γλυκιάς και ευγενικής Μίζε που βρίσκεται στον δρόμο για χάρη του. Όμως ο Ρέϊνχολντ ενεδρεύει στο σκοτάδι και αποζητάει εκδίκηση. Εντοπίζει την Μίζε και την σκοτώνει. Πλέον ο Φράντζ, έχει χάσει και τη μοναδική αχτίδα φωτός που τον κρατούσε στη ζωή... 

Το αριστούργημα του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ «Berlin Alexanderplatz» (1980), είναι ένα έργο ζωής για τον Γερμανό σκηνοθέτη. Ένα έπος, διάρκειας 939 λεπτών που όμοιο του δύσκολα θα ξανασυναντήσουμε. Ένα πραγματικό κινηματογραφικό μνημείο και σημείο αναφοράς για τον σπουδαίο καλλιτέχνη, μέσα από το οποίο ξαναζωντανεύει η νουβέλα του Αλφρεντ Ντάμπλιν. Ένα έργο που όπως έλεγε χαρακτηριστικά ο ίδιος ο Φασμπίντερ, καρφώθηκε στο μυαλό, στην ψυχή, στο σώμα και στη σάρκα του... 

«Η αμερικάνικη μέθοδος της δημιουργίας ταινιών προκαλεί στον θεατή συγκίνηση και τίποτε άλλο. Εγώ θέλω να του δώσω συγκίνηση μαζί με τη δυνατότητα να στοχαστεί και να αναλύσει τα συναισθήματα του...» Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ https://tvxs.gr/