Ιωάννινα-Βίτσα-Μονοδένδρι-Τσεμπέλοβο-Καπέσοβο-Γυφτόκαμπος-Χάνι Τερόβου-Λούρος-Μπιζάνι
"Χάραζε ο τόπος με βουνά πολλά
κι ανάτελλε τα ζωντανά του,
καλούς ανθρώπους και κακούς,νυφίτσες,
αλεπούδες,μια λίμνη ως κόρην
οφθαλμού και κάστρα πατημένα...
Θα’ναι τα Γιάννενα,ψιθύρισα,
στο χιόνι και στον άγριο καιρό
γυάλινα και μαλαματένια.
Κι όσο πήγαινε η μέρα,
σαν το βαπόρι σε καλά νερά,
είδα και μιναρέδες κι άκουσα
τα μπακίρια να βελάζουν...".
Μιχάλης Γκανάς-"Γυάλινα Γιάννενα"
----------
*Λήψεις:Νοέμβρης 2016
*Ιnfo:Βικιπαίδεια,partetavouna.zagoroxoriagr.
-----------
Οι πρώτες ενδείξεις ανθρώπινης δραστηριότητας στην περιοχή των Ιωαννίνων εντοπίζονται από την Παλαιολιθική Εποχή (πριν 38.000 χρόνια).Αυτό έχει αποδειχθεί από τα λίθινα εργαλεία που βρέθηκαν στο σπήλαιο της Καστρίτσας.
Η πόλη ιδρύθηκε τον 6ο αιώνα από το Βυζαντινό Αυτοκράτορα Ιουστινιανό.Η ονομασία της πιθανότατα προέρχεται από τη Μονή του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου που βρισκόταν στο χώρο του κάστρου και ιδρύθηκε πιθανώς περί το 510 μ.Χ. ή επειδή ήταν υπό την προστασία του Αγίου Ιωάννη του Πρόδρομου.Η πόλη αναφέρεται για πρώτη φορά το 527 μ.Χ. από τον ιστορικό Προκόπιο με την ονομασία Ευροία...
Τα Ιωάννινα είναι η πρωτεύουσα και η μεγαλύτερη πόλη του Νομού Ιωαννίνων και της Ηπείρου,με πληθυσμό 65.574 κατοίκους για την πόλη και 111.740 κατοίκους για το διευρυμένο Δήμο Ιωαννιτών (2011).Άξιο αναφοράς είναι και το νησάκι της λίμνης (νήσος Ιωαννίνων) στο οποίο βρίσκεται μικρός οικισμός και διάφορα μνημεία και αξιοθέατα, όπως η τελευταία κατοικία του Αλή Πασά.
Κατά το διάστημα των σλαβικών επιδρομών στην ευρύτερη περιοχή-τέλος του 6ου και αρχές του 7ου αι. μ.Χ-.δεν διασώζονται στοιχεία για την τύχη της πόλης,αν και θεωρείται πιθανή η κατάληψή της από τους επιδρομείς για ορισμένες δεκαετίες. Το 879 η πόλη αναφέρεται για πρώτη φορά με το σημερινό της όνομα και ήταν έδρα Επισκόπου. Η πόλη καταλήφθηκε προσωρινά από τους Βουλγάρους του τσάρου Σαμουήλ. Το 1082 η πόλη καταλήφθηκε από τους Νορμανδούς, υπό τον Βοημούνδο του Τάραντα, που επιδιόρθωσε τα τείχη της πόλης για να απωθήσει αντεπίθεση του αυτοκράτορα Αλέξιου Κομνηνού.Η πόλη απελευθερώθηκε από τον Αλέξιο Κομνηνό το 1108. Το 13ο αι. με την εγκαθίδρυση του Δεσποτάτου της Ηπείρου τα Ιωάννινα ήταν το δεύτερο σημαντικότερο αστικό κέντρο της Ηπείρου, μετά την Άρτα. Ο ιδρυτής του Δεσποτάτου Μιχαήλ Α’ Κομνηνός Δούκας συνέβαλε στην εγκατάσταση στην πόλη επιφανών οικογενειών από την Κωνσταντινούπολη που είχαν διαφύγει λόγω της Άλωσης του 1204 από τους Σταυροφόρους. Από το 1337-1340 ο Ανδρόνικος Γ' Παλαιολόγος με τη βοήθεια του Ιωάννη Καντακουζηνού καταλύουν το Δεσποτάτο της Ηπείρου και τα Ιωάννινα περιέρχονται υπό βυζαντινό έλεγχο. Το 1367 τα Ιωάννινα ελέγχονται από τον Σέρβο Θωμά Πρελούμπου που οι Γιαννιώτες ονόμασαν Δεσπότη, όμως τελικά κατηγορήθηκε για τις τυραννικές του μεθόδους.Μέχρι την κατάκτηση από τους Τούρκους το 1430, παρόλο που η πόλη περιήλθε υπό σε Σέρβους και Ιταλούς ηγεμόνες (οικογένεια Τόκκων), γνώρισε σημαντική οικονομική και πνευματική άνθιση...
Τουρκοκρατία: Το 1430 οι Οθωμανοί, υπό τον Σινάν Πασά με την είσοδό τους στην πόλη δεσμεύτηκαν με έγγραφη συμφωνία (ορισμός) να γίνουν σεβαστά πολλά προνόμια των κατοίκων, κυρίως περιουσιακά και εκκλησιαστικά. Το 1611 ο Διονύσιος ο Φιλόσοφος (ή Σκυλόσοφος), πρώην Επίσκοπος Λάρισας ηγήθηκε εκτεταμένης εξέγερσης στην περιοχή. Η εξέγερση όμως καταπνίγηκε από το διοικητή της πόλης Ασλάν Πασά, που ήτανγενίτσαρος ελληνικής καταγωγής, ενώ ο Διονύσιος βρήκε μαρτυρικό θάνατο στην πόλη των Ιωαννίνων. Απόρροια του ξεσηκωμού αυτού ήταν και η κατάργηση των προνομίων. Ο ναός του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου καταστράφηκε και οι μοναχοί θανατώθηκαν. Στη θέση του ανεγέρθηκε το 1618 τζαμί (Ασλάν Τζαμί, σήμερα μουσείο, επί του κάστρου) αφιερωμένο στον Ασλάν Πασά που κατέπνιξε το κίνημα του Διονύσιου. Από την εποχή εκείνη εγκαταστάθηκαν οικογένειες Τούρκων και Εβραίων στο κάστρο της πόλης. Οι εκδιωχθέντες Έλληνες ίδρυσαν νέους οικισμούς για πρώτη φορά έξω από το κάστρo: της Καλούτσιανης, της Σιαράβας, της Καραβατιάς, τα Δυο Αδέλφια, τα Λακώματα κ.α.
Παρόλη την αναταραχή, η πόλη επανέκαμψε, οι Γιαννιώτες συνέχισαν τις εμπορικές και χειροτεχνικές τους δραστηριότητες. Οι εμπορικές σχέσεις με σημαντικά κέντρα της Ευρώπης (Βενετία και Λιβόρνο) ήταν έντονες, όπου έμποροι από τα Ιωάννινα ίδρυαν εμπορικούς και τραπεζικούς οίκους. Ταυτόχρονα, διατηρούσαν την επαφή τους με την πατρίδα και χρηματοδοτούσαν την κατασκευή εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Αυτοί οι έμποροι υπήρξαν και οι πιο σημαντικοί εθνικοί ευεργέτες...
Τα Ιωάννινα αποτέλεσαν το σημαντικότερο κέντρο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού μαζί με την Κωνσταντινούπολη και τα κέντρα του απόδημου Ελληνισμού στη Βιέννη και στο Βουκουρέστι. Ιωαννίτες ήταν οι ιδρυτές και των τεσσάρων ελληνικών τυπογραφείων της Βενετίας:του Νικολάου Γλυκύ, Ανδρέα Ιουλιανού, Νικολάου Σάρου και Δημητρίου Θεοδοσίου.Στον 17ο και 18ο αιώνα χτίστηκαν πολλες σχολές: η Επιφανείου το 1647,η Μπαλάνειος το 1676, η Μαρούτσιος το 1742,η Καπλάνειος τo 1805 και αργότερα η Ζωσιμαία Σχολή το 1828.Οι σχολές αυτές αποτέλεσαν σημαντικά κέντρα στην ανάπτυξη του Νεοελληνικού Διαφωτισμού...
Το 1789 η πόλη έγινε έδρα της περιοχής (πασαλίκι) που έλεγχε ο Αλή πασάς, μουσουλμάνος αλβανικής καταγωγής από το Τεπελένι,ο οποίος είχε υπό τον έλεγχό του όλη την περιοχή της βορειοδυτικής Ελλάδας,τη Θεσσαλία,τμήμα της Εύβοιας και την Πελοπόννησο. Κατά το διάστημα αυτό η πόλη γνώρισε το απόγειο της ακμής της.Από τότε έχει μείνει γνωστή η έκφραση ότι τα Ιωάννινα είναι «πρώτα στα άρματα, στα γρόσια και στα γράμματα».
Το 1828 ιδρύεται η Ζωσιμαία Σχολή με χορηγία των αδελφών Ζωσιμά σε περίοδο δύσκολη για την πόλη. Τα Ιωάννινα δεν περιήλθαν εντός της επικράτειας του νεοσύστατου ελληνικού κράτους (1832).Το 1869 μεγάλο μέρος της πόλης καταστράφηκε από πυρκαγιά, όμως ανακατασκευάστηκε γρήγορα. Ειδικά η αγορά κατασκευάστηκε με σχέδια του Γερμανού αρχιτέκτονα Χολτς,γενικό υπήρξε και το ενδιαφέρον των απόδημων Γιαννιωτών που συνέβαλλαν στη χρηματοδότηση για την ανέγερση πολλών ναών (Αγίου Νικολάου, Αγίας Μαρίνας κ.α.),σχολείων και άλλων κοινωφελών ιδρυμάτων.Στις 21 Φεβρουαρίου 1913 τα Ιωάννινα απελευθερώθηκαν κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους και ενσωματώθηκαν στο Ελληνικό Κράτος. Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή (1922) και την ανταλλαγή πληθυσμών, οι περισσότερες τούρκικες οικογένειες αποχώρησαν για την Τουρκία και ταυτόχρονα εγκαταστάθηκαν στην πόλη των Ιωαννίνων πολλοί Έλληνες πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία.Το 1943,κατά την διάρκεια της Γερμανικής κατοχής, σχεδόν το σύνολο της Εβραϊκής κοινότητας της πόλης (Ρωμανιώτες), εστάλησαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Πολωνία και τη Γερμανία, από τους οποίους ελάχιστοι επέστρεψαν. Διατηρείται η Εβραϊκή Συναγωγή Ιωαννίνων.Το 1970 ιδρύθηκε το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων ενώ τα Ιωάννινα έχουν θέσει υποψηφιότητα για την ανάδειξή τους σε Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης το 2021...
Στον οικισμό που βρίσκεται εντός του κάστρου...μια δεύτερη πόλη μέσα στην πόλη!
 |
 |
Από την κεντρική πύλη, στην οποία οι Τούρκοι απαγχόνισαν το νεομάρτυρα Γεώργιο,πολιούχο των Ιωαννίνων, μπαίνουμε στο χώρο του κάστρου. Η πύλη αυτή είναι στο τέλος της οδού Αβέρωφ.
Επάνω από την κεντρική πύλη διακρίνουμε το οικόσημο του Αλή Πασά. Στη δεξιά πλευρά, υψώνεται πιο πάνω από το τείχος ο πύργος που χτίστηκε επί τουρκοκρατίας για το «Βενετσιάνικο» ρολόϊ του Κάστρου.Το ρολόϊ αυτό το αχρήστευσαν οι Ιταλοί το 1917 και αντικαταστάθηκε πρόσφατα από Γιαννιώτες.
Τα στενά του δρομάκια μας οδηγούν στο λόφο που βρίσκεται το τζαμί του Ασλάν Πασά στη βόρεια ακρόπολη. Χτίστηκε το 1618 από τον ομώνυμο Πασά σε ανάμνηση της συντριβής της επανάστασης του Διονυσίου Φιλόσοφου (1611).Δεσπόζει στο ομορφότερο ίσως σημείο της πόλης με θέα προς τη λίμνη, το νησί και την ίδια την πόλη. Στη θέση που καταλαμβάνει σήμερα το τζαμί, ήταν ο ναός του Αγ. Ιωάννου του προδρόμου που καταστράφηκε το 1611. Σήμερα ο χώρος λειτουργεί ως Δημοτικό Μουσείο. Δεξιά και αριστερά, καθώς αρχίζει ο ανηφορικός δρόμος, συναντούμε πολλά κτίσματα της τουρκοκρατίας.
Ένα από τα πολλά μαγαζιά τουριστικών ειδών και ασημικών...Εδώ έχει αναπτυχθεί μια ιδαίτερη παραδοσιακή τέχνη:Αυτή της χειροποίητης επεξεργασίας του ασημιού με σκοπό την παραγωγή αντικειμένων μοναδικής τέχνης.
Κατά τους προηγούμενους αιώνες, τα εργαστήρια της πόλης εξέλιξαν και ανέπτυξαν τις τεχνικές τους με αποτέλεσμα τα περίφημα "Γιαννιώτικα Ασημικά" να αναγνωρίζονται ως τα καλύτερα του είδους.
Οι αρχές της Γιαννιώτικης τέχνης ξεκινούν περίπου με την ιστορία της πόλης των Ιωαννίνων. Από αναφορές γνωρίζουμε ότι το ασήμι δουλεύεται στα Ιωάννινα από τα χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας καθώς επίσης και τουρκικά έγγραφα μας δείχνουν ότι το 1430 ο κλάδος της ασημουργίας βρίσκεται στην ακμή του. Καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας υπάρχουν στοιχεία για την εμπορική και την εξαγωγική δραστηριότητα προϊόντων αργυροχοΐας από τους Γιαννιώτες τεχνίτες σε περιοχές όπως το Βελιγράδι, την Βενετία, το Βουκουρέστι, την Πράγα, την Βιέννη ακόμη και στα Σκόπια και την Ρωσία.
Σήμερα στα Γιάννενα υπάρχουν περίπου 90 εργαστήρια που εξακολουθούν να παράγουν χειροποίητα έργα τέχνης με παραδοσιακές τεχνικές, όπως είναι:
• Τα περίφημα σκαλιστά σκεύη
• Τα σκαλιστά εκκλησιαστικά αντικείμενα, όπως καντήλια και εικόνες
• Τα χυτά αντικείμενα, όπως κουτάλια γλυκού και σερβίτσια
• Τα χυτά φωτιστικά
• Τα συρματερά ή φιλιγκράν κοσμήματα και σκεύη, που κατασκευάζονται εξολοκλήρου από σύρμα στριμμένο σε σχέδια, όλο με το χέρι, τεχνική η οποία είναι γνωστή από τα προ Χριστού χρόνια.
• Τα γνωστά Βυζαντινά και Αρχαϊκά κοσμήματα.
Μουσείο κέρινων ομοιωμάτων Παύλου Βρέλλη.
Το Μουσείο Ελληνικής Ιστορίας Παύλου Βρέλλη, επίσης γνωστό και ως Μουσείο Κέρινων Ομοιωμάτων, βρίσκεται στην περιοχή των Ιωαννίνων, στην Ήπειρο. Θεμελιώθηκε με πρωτοβουλία του Παύλου Βρέλλη τον Φεβρουάριο του 1983 και άνοιξε τις πόρτες του το 1995 και είναι το πλέον γνωστό μουσείο αυτού του είδους στην Ελλάδα. Είναι έργο ενός και μόνο ανθρώπου-του Παύλου Βρέλλη, όπου για 13 χρόνια εργάστηκε ακατάπαυστα, μόνο γι' αυτό το έργο. Σκοπός του καλλιτέχνη, ήταν να αναπαραστήσει Ιστορικά γεγονότα από διάφορες περιοχές της Ελλάδας, σε φυσικό μέγεθος μέσα στο μουσείο. Έτσι θα μπορούσε να παρουσιάσει τους ήρωες και τον ρόλο που διαδραμάτισαν, στους αντίστοιχους χώρους. Με δικές του ιδέες, μελέτες και πολλή προσωπική εργασία, έφτιαξε χώρους και ανθρώπους, για να βοηθήσει τον θεατή να βιώσει γεγονότα που πέρασαν. Το Μουσείο φιλοξενεί περίπου 150 κέρινα ομοιώματα και 36 ιστορικά θέματα εμπνευσμένα από σημαντικά γεγονότα της Ελληνικής Ιστορίας
Το Μουσείο βρίσκεται περίπου 14 χλμ. νότια των Ιωαννίνων, στον Δήμο Μπιζανίου, επί του 12ου Χλμ.της Εθνικής οδού Ιωαννίνων - Αθηνών.Το κέρινα ομοιώματα του μουσείου παριστάνονται σε φυσικό μέγεθος, μέσα σε περιβάλλον πιστής παρουσίασης του εκάστοτε περιβάλλοντός τους, αναπαριστώντας μορφές και γεγονότα της Ελληνικής Ιστορίας. Ο επισκέπτης αισθάνεται ότι ταξιδεύει σε βουνά, παλιά οικήματα, σπηλιές, εκκλησίες, μονοπάτια, ακολουθώντας μια κυκλικού χαρακτήρα ξενάγηση...
Μουσείο Παύλου Βρέλλη.
-----------
Εξωτερικά διαβάζεται ως κτίριο αστικής φρουριακής αρχιτεκτονικής της Ηπείρου του 18ου αιώνα,με πολεμίστρες,καταχύτρες,σαχνισιά, ψηλούς τοίχους πέτρινους (με μικρά ανοίγματα),καμινάδες, κ.λπ,ενώ ο εσωτερικός χώρος έχει συνολικό όγκο 2.500 κυβικών μέτρων...
Ο Παύλος Βρέλλης (25 Μαρτίου 1923 - 23 Ιουλίου 2010) γλύπτης, ζωγράφος και ποιητής, θεωρείται από τους πιο σημαντικούς Έλληνες γλύπτες, ειδικά για την προσφορά του με τη δημιουργία του Μουσείου Ελληνικής Ιστορίας στο Μπιζάνι Ιωαννίνων(Φεβρουάριος 1983).Βίωσε σε μικρή ηλικία τον θάνατο της μητέρας του (4 ετών) κι αργότερα του πατέρα του (13 ετών).Την ανατροφή του ανέλαβε η θεία του, Σοφία Παραμυθιώτη,αδερφή της μητέρας του.
Κατά τη διάρκεια της κατοχής οι Γερμανοί τον συνέλαβαν και τον έβαλαν μαζί με άλλα παιδιά να καθαρίζει απομεινάρια πολεμικού υλικού που δεν είχε εκραγεί. Όντας φυλακισμένος και βλέποντας φίλους του να χάνονται, ξεκίνησε να σκαλίζει ξύλινα αντικείμενα κι αποτύπωνε τις μορφές συγκρατουμένων του...
Οι σπουδές του Παύλου Βρέλλη ξεκίνησαν το 1945 στη Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία, απ' όπου αποφοίτησε το 1947. Ήδη στα 23 του χρόνια είχε ξεκινήσει να δημιουργεί προτομές ατόμων, μεταξύ των οποίων και του αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνος Βλάχου, ο οποίος, λόγω του θαυμασμού για το έργο του, του προσέφερε μεγάλη χρηματική αμοιβή, την οποία ο Βρέλλης αρνήθηκε λέγοντας χαρακτηριστικά ότι: "δε θέλω να αρχίσω την καριέρα μου με χρήματα". Το 1949 ξεκινά να φοιτά στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, αλλά τον διακόπτεται από τη θητεία του στον στρατό κατά τον εμφύλιο πόλεμο.
Μετά το τέλος της θητείας συνεχίζει τις σπουδές του στη Α.Σ.Κ.Τ. και παράλληλα ασχολείται με τον αθλητισμό στο γυμναστήριο «Φωκιανός», εξασκείται στη ζωγραφική και τη χαρακτική και κάνει μαθήματα βυζαντινής μουσικής και ορθοφωνίας. Κάποιες από αυτές τις ασχολίες του αναγκάστηκε να τις εγκαταλείψει λόγω της εντατικοποίησης των σπουδών του στη Α.Σ.Κ.Τ.. Διδάχθηκε ακόμα καλλιτεχνική ανατομία, την οποία θεωρούσε "ορθογραφία της δουλειάς του". Το 1954 αποφοίτησε από τη Σχολή με Θεωρητικό και Πρακτικό πτυχίο.
Στη συνέχεια επεκτείνει τις σπουδές του και μαθαίνει χαλκογλυπτική στη Φλωρεντία και ψηφοθετική στη Ραβέννα...
Από της πιο σημαντικές εμπειρίες του υπήρξε η ανάθεση σε αυτόν του έργου της συντήρησης τμημάτων του Μουσείου της Ακρόπολης από τον Ιερό Βράχο. Δούλεψε ακόμα για 3 χρόνια ως ξεναγός στο Αρχαιολογικό Μουσείο, στο οποίο εισηγήθηκε και θεμελίωσε το Τμήμα Αναπαραγωγής Κλασικών Αρχαιοτήτων...
Ο Παύλος Βρέλλης υπήρξε και καθηγητής στο Τζάνειο Πειραματικό Γυμνάσιο του Πειραιά, όπου δίδαξε εφαρμόζοντας δικές του μεθόδους και δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην επίσκεψη αρχαιολογικών χώρων, την οποία θεωρούσε απαραίτητο μέρος της παιδείας.Υπήρξε, επίσης, για κάποια χρόνια ξεναγός σε μέρη όπως η Αρχαία Ολυμπία, οι Δελφοί, ο Μιστράς, η Κωνσταντινούπολη, η Αρχαία Δωδώνη, το Νεκρομαντείο της Νικόπολης, τα μοναστήρια του Νησιού των Ιωαννίνων και άλλα.Εργάσθηκε όμως, κυρίως,σαν καθηγητής Τεχνικών σε Γυμνάσια και Λύκεια καθώς και στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων,όπου παρέδωσε μαθήματα Ιστορίας της Τέχνης...
Το 1983 αγοράζει ένα χώρο 17 στρεμμάτων στο χωριό Μπιζάνι, τον οποίο, αφού το διαμορφώσει κατάλληλα, μετατρέπει στο Μουσείο Ελληνικής Ιστορίας, και το γεμίζει με κέρινα ομοιώματα και σκηνικά παρμένα από την Ελληνική Ιστορία.Το Μουσείο προσελκύει ακόμα και σήμερα πλήθος επισκεπτών...
Μια άλλη, λιγότερο γνωστή, ασχολία του Παύλου Βρέλλη ήταν η σύνθεση ποιημάτων. Ο ίδιος είχε εκδώσει μία σειρά από ποιητικές συλλογές: Θύμησες (1969), Φόρμες (1972), Σίδερα, Πέτρες και Λουλούδια (1975), Ήταν και Είναι (1982) και Λαμαρίνες και Παράνομοι (1982).
***Κατόπιν επιθυμίας του δημιουργού,οι φωτογραφίες απαγορεύονται.Θεωρώντας πως θα έπρεπε να συμπεριλάβω κάποια εικόνες,κυρίως για όσους δε γνωρίζουν ή δεν έχουν επισκεφτεί το μουσείο,επέλεξα κάποια εκθέματα από το σχετικό site...***
Η θεματολογία καλύπτει 24 αιώνες Ελληνικής Ιστορίας (από το 500 π.Χ.), με ιδιαίτερη έμφαση στην νεώτερη ιστορία της Ηπείρου και χωρίζεται σε τρεις ενότητες 1) την ενότητα της Προεπανάστασης, 2) την ενότητα της Επανάστασης του 1821 και 3) την ενότητα του Β' Παγκοσμίου πολέμου. Το Μουσείο κλείνει με αναφορές και υπενθυμίσεις βασικών σημείων της Ελληνικής Ιστορίας και με το εργαστήρι του Καλλιτέχνη. Ορισμένα από τα ιστορικά γεγονότα και θέματα που αναπαριστάνονται είναι τα εξής:
Το Κρυφό σχολείο κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας
Το μαρτύριο του Διονύσιου του Φιλόσοφου (1611)
Ο όρκος της Φιλικής Εταιρείας (1814)
Κλέφτες και Αρματολοί
Η σφαγή του Αλή Πασά στο νησί των Ιωαννίνων (Γενάρης 1822)
Οι γυναίκες της Πίνδου, κατά τη Μάχη της Πίνδου (1940)
Το Στρατηγείο της VIII Μεραρχίας, στη σπηλιά του Καλπακίου, (με το ομοίωμα του Στρατηγού Χαράλαμπου Κατσιμήτρου,1940)
Η Κυρά της Ρω κ.α.
----------------
"Ευχαριστώ αυτούς που κράτησαν τη Θρησκεία μου, τη Γλώσσα μου και την Εθνικότητά μου, για να είμαι Χριστιανός και να λέγομαι Έλληνας.
Η αγάπη και η λατρεία που είχα,από μικρό παιδί, στους ήρωες της προεπανάστασης και της επανάστασης του 1821,έγινε αγάπη και θαυμασμός για τους μετέπειτα ήρωες.Αυτοί σφάχτηκαν, κρεμάστηκαν,γδάρθηκαν,ταπεινώθηκαν..., για να κερδίσουμε εμείς σήμερα τον τόπο τούτο ελεύθερο, χωρίς σκλαβιά.
Αυτός ο μικρός λαός της γης,έδειξε την ανδρεία του σε όλες τις εποχές.Αντικατέστησε το δόρυ με το καριοφίλι ή το σύγχρονο όπλο και βροντοφώναξε προς όλους τους λαούς της γης,"η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει".
Σα φόρο τιμής, αγάπης και πίστης,στους ανώνυμους και επώνυμους ήρωές μας,έφτιαξα τούτο το Μουσείο Ελληνικής Ιστορίας με κέρινα ομοιώματα,στο χωριό Μπιζάνι Ιωαννίνων.Θέλω να κάνω Ιστορική Αγωγή, μνήμη Ιερή όλων των ηρωικών μορφών και γεγονότων που έζησαν μέσα μου.
Οι συνθέσεις είναι όλες δικές μου.Δούλεψα,όχι μόνο με βάση τη βιβλιογραφία που συγκέντρωσα (για ιστορικά και λαογραφικά στοιχεία),αλλά και τις πληροφορίες -στοιχεία- που πήρα από τα μέρη που περπάτησα, γνώρισα, φωτογράφησα και σχεδίασα επί χρόνια.
Ευχαριστώ όλους τους Έλληνες και ξένους συγγραφείς, που στάθηκαν με τις πηγές τους πολύτιμοι οδηγοί μου, στο δρόμο της δημιουργίας τούτου του έργου, αλλά και στο γράψιμο του βιβλίου που έχετε στα χέρια σας σήμερα.
Επίσης,ένα μεγάλο ευχαριστώ,οφείλω στους καθηγητές και δασκάλους μου στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, για τις γνώσεις που μου έδωσαν, στα θεωρητικά και πρακτικά μαθήματα. Γνώσεις που τόσο πολύ με βοήθησαν για τη δημιουργία τούτου του έργου..."
Παύλος Παν.Βρέλλης
Μπιζάνι, χειμώνας 1994/5
Μονοδένδρι.
Είναι κτισμένο στο βόρειο άκρο του Ζαγορίου σε υψόμετρο 1060 μέτρων,κοντά στον παραπόταμο του Αώου, Βοϊδομάτη και απέχει 41 χλμ από τα Ιωάννινα.
Αξιοθέατα της περιοχής είναι ο - ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής κατασκευής - ναός του Αγίου Αθανασίου, που αναστηλώθηκε με δαπάνη των αδελφών Ριζάρη και δεσπόζει στην κεντρική πλατεία (μεσοχώρι) του χωριού, ο ναός του Αγίου Γεωργίου ( ανακαινίστηκε το 1538 το μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής που ιδρύθηκε το 1412 από τον βοεβόδα Μιχαήλ Θερειανό επί κυριαρχίας Καρόλου Τόκκου στο Δεσποτάτο της Ηπείρου και βρίσκεται στο χείλος του φαραγγιού του Βίκου, ο αρχαιολογικός χώρος στη θέση Γενίτσαρη και οι πέτρινοι πύργοι στη θέση Οξιά. Το χωριό διαθέτει και ένα αμφιθεατρικά κτισμένο πέτρινο θέατρο όπου την θερινή περίοδο αποτελεί χώρο τέλεσης πολιτιστικών εκδηλώσεων. Στο Μονοδένδρι υπάρχουν επίσης εκθεσιακό κέντρο και χειροτεχνική σχολή.
Τα τελευταία χρόνια σημειώνεται αξιόλογη τουριστική ανάπτυξη, ιδιαίτερα κατά την χειμερινή περίοδο. Αρκετά δημοφιλή είναι και τα ορειβατικά μονοπάτια που διαπερνούν το χωριό...
Το Μονοδένδρι υπήρξε η γενέτειρα των εθνικών ευεργετών Μάνθου και Γεωργίου Ριζάρη...
 |
Βίτσα.
Βίτσα.
Βρίσκεται στο βόρειο τμήμα του νομού, στο Κεντρικό Ζαγόρι, στην είσοδο του φαραγγιού του Βίκου, στις νοτιοανατολικές πλαγιές της κορυφής Στούρος,37 χλμ. ΒΑ της πόλης των Ιωαννίνων...
Πρόκειται για ένα οικιστικό σύνολο που διακρίνεται για την ενότητα των λιθόκτιστων οικιών, εκκλησιών, δρόμων και πλατειών του, που το καθιστούν ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά χωριά των Ζαγοριών του Κεντρικού Ζαγορίου. Αποτελείται από δύο χωρικές ενότητες (μαχαλάδες), την Άνω Βίτσα και την Κάτω Βίτσα. Οι κύριες οικονομικές δραστηριότητες των κατοίκων στρέφονται γύρω από την κτηνοτροφία και τον αγροτικότουρισμό. Σημαντικά προϊστορικά ευρήματα έχουν ανασκαφεί στο βορειοδυτικό τμήμα του οικισμού..
Γεφύρι του Αρκούδα.
Το γεφύρι του Καπετάν-Αρκούδα βρίσκεται στο Δίλοφο Ζαγορίου.Είναι ένα μονότοξο γεφύρι που κατασκευάστηκε το 1806 με χρηματοδότηση του Εβραίου Σολομώντα Ματσίλη. Παλαιότερα ονομαζόταν γεφύρι του Ξηροποτάμου ή γεφύρι του Εβραίου.Το όνομα με το οποίο είναι γνωστό σήμερα το πήρε από τον Μακεδονομάχο Καπετάν-Αρκούδα, τον οποίο σκότωσε ο τουρκικός στρατός σε αυτό το σημείο, το 1906...
Γεφύρι Κοκκόρη.
Το γεφύρι του Νούτσου (ή Κοκκόρη όπως είναι επίσης γνωστό) βρίσκεται, κοντά στο χωριό Κουκούλι, στο ποτάμι του Βοϊδομάτη.Ο Νούτσος Κοντοδήμος από το Βραδέτο χρηματοδότησε την κατασκευή του γεφυριού, το οποίο πήρε το όνομα του. Σε επιγραφή σε πλάκα αναγράφει χρονολογία 1750 (ο Λαμπρίδης αναφέρει και τον Νούτσο Καραμερσίνη ως κατασκευαστή το 1768).
Λέγεται και γεφύρι του Κοκκόρη(ή Κόκκορου)γιατί ο Κόκκορος από το Κουκούλι, που είχε μύλο εκεί, διέθεσε το 1910 χρήματα για την επισκευή του.Τελευταία,το γεφύρι επισκευάστηκε ξανά από την ένωση Ζαγορισίων. Δίπλα στο γεφύρι βρίσκεται η σπηλιά που κρύφτηκε ο λήσταρχος Νταβέλης με δύο άλλους ληστές. Από μια πρόχειρη ξύλινη γέφυρα κοντά στο γεφύρι του Κόκκορου περνούσαν φορτωμένες με πυρομαχικά και εφόδια οι γυναίκες της Πίνδου κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο...
 |
Τσεπέλοβο.
Το Τσεπέλοβο είναι το μεγαλύτερο χωριό σε πληθυσμό της περιοχής του Ζαγορίου και έδρα του Δήμου Τύμφης.Απέχει 51 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα του Νομού,Ιωάννινα.
Η παραδοσιακή πετρόκτιστη αρχιτεκτονική είναι παρούσα σε όλες τις κατοικίες, στα μονοπάτια και στις εκκλησίες του χωριού.Ξεχωρίζουν το πολιτιστικό κέντρο της «Εστίας», ο Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου που χτίστηκε το 18ο αιώνα σαν τρίκλιτη βασιλική με τρούλο και αγιογραφήθηκε το 1786 από τους δεξιοτέχνες αγιογράφους από το Καπέσοβο,οι Ναοί Κοιμήσεως της Θεοτόκου, Κάτω Παναγιάς και διάφορα αρχοντικά ιστορικών οικογενειών του χωριού.
Το Τσεπέλοβο υπήρξε το διοικητικό κέντρο του Ζαγορίου από τον 18ο αιώνα και ήκμασε εμπορικά κατά τα οθωμανικά χρόνια ιδιαίτερα λόγω του εμπορίου ξυλείας. Το 1700 λειτούργησε το πρώτο σχολείο του χωριού. Στο χωριό κατέφυγαν πριν την πτώση του Αλή Πασά και το ξέσπασμα της Επανάστασης (1820) ο Γιαννιώτης ποιητής Ιωάννης Βηλαράς και ο δάσκαλος του Γένους Αθανάσιος Ψαλίδας και συγκρότησαν κεντρική επαναστατική οργάνωση που ανέλαβε την καθοδήγηση του Αγώνα κατά την πρώτη του φάση. Ο Α. Ψαλίδας, μάλιστα δίδαξε για μικρό χρονικό διάστημα στο σχολείο του χωριού...
Ο Νεόφυτος Δούκας ήθελε να ιδρύσει ανώτερο εκπαιδευτικό ίδρυμα («Ανωτέρα Σχολή»),όμως το όραμά του τελικά δεν πραγματοποιήθηκε με τις αναταραχές κατά την πτώση του Αλή Πασά.
 |
Γυφτόκαμπος.
Ο Γυφτόκαμπος είναι ορεινή τοποθεσία της Τύμφης, ευρισκόμενη σε υψόμετρο 1100-1200 μέτρων και υπαγόμενη διοικητικά στο Σκαμνέλι του Δήμου Ζαγορίου Ιωαννίνων. Αν και ακατοίκητος, είναι γνωστός για τη Σαρακατσάνικη Στάνη,ένα μοναδικό στο είδος του ανοικτό λαογραφικό μουσείο.
Στην περιοχή έχουν ανακαλυφθεί ίχνη ανθρώπινης εγκατάστασης από την προϊστορική εποχή. Τους πιο πρόσφατους αιώνες δεν υπήρξε μόνιμος οικισμός, παρά μόνο εποχική κατοίκηση από νομάδες κτηνοτρόφους τα καλοκαίρια - κάτι που έπαυσε μόλις τη δεκαετία του '50.
Ο τοπικός θρύλος αφηγείται πως επί Τουρκοκρατίας βρέθηκε εκεί το πτώμα ενός δολοφονημένου Τσιγγάνου γυρολόγου. Κατά τα τότε ισχύοντα, από τη στιγμή που δεν βρισκόταν ο δράστης, έπρεπε να τιμωρηθούν με ειδικό φόρο οι κάτοικοι - η περιοχή όμως ήταν έρημη και δεν ανήκε σε κανένα από τα κοντινά χωριά. Έξυπνα σκεπτόμενοι, οι Σκαμνελιώτες συγκέντρωσαν γρήγορα το φόρο και τον κατέβαλαν στις οθωμανικές αρχές. Έτσι ο Γυφτόκαμπος έλαβε όχι μόνο τη σημερινή ονομασία του, αλλά και παραχωρήθηκε στο Σκαμνέλι.
Η Σαρακατσάνικη Στάνη, δημιουργημένη σχεδόν δίπλα στο δρόμο που συνδέει το Σκαμνέλι με Λαΐστα-Ηλιοχώρι, αποτελεί πιστή αναπαράσταση σαρακατσάνικου εποχικού οικισμού. Καλύπτει συνολική έκταση 16 στρεμμάτων και περιλαμβάνει σε φυσικό μέγεθος τα «κονάκια» (αχυρένιες καλύβες που χρησιμοποιούνταν ως κατοικίες ή εργαστήρια), τον «οβορό» και το «γρέκι» (χώροι φύλαξης των ζώων). Ανάλογα με τη χρήση του, κάθε κονάκι είναι εξοπλισμένο με τα αντίστοιχα αντικείμενα της καθημερινής ζωής, από κρεβάτια μέχρι σκεύη μαγειρικής, αργαλειό και εργαλεία τυροκομίας.
Η εγκατάσταση είναι επισκέψιμη δωρεάν καθ' όλη τη διάρκεια του έτους, λόγω όμως της τοποθεσίας και του χαρακτήρα της, είναι δύσκολο να την περιηγηθεί κανείς όταν έχει χιόνι. Δημιουργός και συντηρητής της είναι η Αδελφότητα Σαρακατσαναίων Ηπείρου, η οποία λειτουργεί στο χώρο μία παραδοσιακή ταβέρνα, ενώ κάθε χρόνο διοργανώνει πανελλαδικό αντάμωμα των μελών της με εκδηλώσεις και υπαίθρια κατασκήνωση στις αρχές Αυγούστου...
 |
Γυφτόκαμπος-Σαρακατσάνικη στάνη-Στρούγκα.
Ένα "ανοιχτό"λαογραφικό μουσείο!
Καπέσοβο
Το Καπέσοβο είναι χωριό του Ζαγορίου, ανήκει διοικητικά στον Δήμο Ζαγορίου ενώ έως το 2010 υπαγόταν στον Δήμο Τύμφης.Απέχει 43 χιλιόμετρα από τα Ιωάννινα.
Το χωριό βρίσκεται σε μικρή απόσταση από το φαράγγι του Βίκου,στα 1.100μ υψόμετρο,όπου από ορισμένα σημεία του χωριού η θέα προς αυτό είναι πανοραμική. Αξιοσημείωτο είναι και το πετρόκτιστο μονοπάτι που συνδέει το Καπέσοβο με το γειτονικό Βραδέτο (σκάλα Βραδέτου).
Τον 17ο και 18ο αιώνα πολλοί Καπεσοβίτες διακρίθηκαν ως αγιογράφοι (μπογάδες στην τοπική διάλεκτο) και ξυλογλύπτες και πολλές από τις εκκλησίες του Ζαγορίου και γενικότερα της Ηπείρου διακοσμήθηκαν από έργα εντόπιων τεχνιτών. Από το χωριό κατάγονται και οι ευεργέτες Κωνσταντίνος και Παύλος Πασχάλης, οι οποίοι ίδρυσαν με δικές τους δαπάνες την Πασχάλειο σχολή (ιδρύθηκε το 1861), όπου φιλοξενεί σήμερα ένα από τα τρία πρωτότυπα έντυπα της Χάρτας του Ρήγα Φεραίου.
Σήμερα το χωριό διατηρεί την παραδοσιακή ζαγορήσια αρχιτεκτονική, ξεχωρίζουν ο ναός του Αγίου Νικολάου, κτισμένος το 1793 με δαπάνη του Καπεσοβίτη Ιωαννούτσου Καραμεσίνη,το πολιτιστικό κέντρο και το λαογραφικό μουσείο.Κατά τους χειμερινούς μήνες αποτελεί τουριστικό προορισμό για Έλληνες και ξένους περιηγητές...Από το Καπέσοβο κατάγονταν ο αγιογράφος Αναγνώστης Οικονόμος,οι έμποροι και ευεργέτες Κωνσταντίνος και Παύλος Πασχάλης, ο γενικός προεστός του Ζαγορίου επί τουρκοκρατίας Γιαννούτσος Καραμεσίνης και ο σύμβουλος του Αλή πασά και πολιτικός της Ελληνικής Επανάστασης, Αλέξιος Νούτσος...
 |
 |
Το Ζαγόρι είναι μία από τις πιο δημοφιλείς για τουρισμό περιοχές της ορεινής Ελλάδας.Πρόκειται για μία μεγάλη έκταση που βρίσκεται στην Ήπειρο και πιο συγκεκριμένα στο βορειοανατολικό κομμάτι του Ν. Ιωαννίνων. Η περιοχή αυτή έχει σχήμα περίπου κυκλικό, με διάμετρο περίπου 38 χλμ. Αν θέλαμε να δώσουμε το στίγμα αυτής της γεωγραφικής ενότητας, πρέπει να γνωρίζουμε ότι αυτή ορίζεται σε γενικές γραμμές ως εξής: στα νότια από το όρος Μιτσικέλι (το οποίο υψώνεται ακριβώς πάνω από τη λίμνη των Ιωαννίνων), στα δυτικά από τον οδικό άξονα που συνδέει τα Γιάννενα με την Κόνιτσα, στα βορειοδυτικά από την όμορφη Κόνιτσα (μέσα από την οποία περνάει ο ποταμός Αώος), στα βόρεια από τη λάκκα του Αώου (δηλαδή την κοιλάδα ανάμεσα στην Κόνιτσα και το όρος Βασιλίτσα), στα βορειοανατολικά από το Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου (δηλαδή τους ενοποιημένους Εθνικούς Δρυμούς "Βίκου - Αώου" και "Βάλια Κάλντα"), στα ανατολικά από την τεχνητή λίμνη των πηγών του Αώου και στα νοτιοανατολικά από το τμήμα της Εγνατίας Οδύ που βρίσκεται ανάμεσα στο Μέτσοβο και τον ποταμό Άραχθο (δηλαδή τη γέφυρα της Μπαλντούμας).
Το τοπωνύμιο Ζαγόρι ετυμολογικά προέρχεται από το σλαβικό "Ζα Γκόρα" (За Гора) που σημαίνει "πίσω από το βουνό". Ή πιο σωστά "ο τόπος πέρα από το βουνό". Τώρα θα πει κανείς και ποιο είναι δηλαδή αυτό το βουνό; Μα προφανώς το Μιτσικέλι! Αν βρεθούμε στα Γιάννενα, και κατεβούμε κάτω στο μόλο, απ' όπου αναχωρούν τα καραβάκια για το νησάκι της λίμνης, θα διαπιστώσουμε ότι απέναντι στο βάθος υψώνεται το βουνό Μιτσικέλι. Ε λοιπόν, πίσω από το βουνό αυτό βρίσκονται τα Ζαγοροχώρια. Εδώ πρέπει να επισημάνουμε ότι στον ίδιο ακριβώς σλαβικό όρο οφείλεται και το όνομα του χωριού Ζαγορά, που βρίσκεται στο Πήλιο, το πανέμορφο βουνό του Ν. Μαγνησίας. Πρόκειται για το μεγαλύτερο χωριό του βουνού των Κενταύρων και φυσικά δεν έχει καμία σχέση με την Ήπειρο. Και βέβαια όταν λέμε Ζαγοροχώρια εννοούμε τα χωριά που βρίσκονται στο Ζαγόρι και όχι εκείνα που βρίσκονται κοντά στη Ζαγορά!
Τα Ζαγοροχώρια είναι ένα σύμπλεγμα από 52 χωριουδάκια,που βρίσκονται στο Ζαγόρι. Αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο με πολλά κοινά αρχιτεκτονικά, πολιτισμικά και ιστορικά στοιχεία. Τα περισσότερα έχουν ανακηρυχθεί παραδοσιακοί οικισμοί. Είναι χτισμένα σύμφωνα με τη ζαγορίσια λαϊκή κουλτούρα, στην οποία δεσπόζουσα θέση κατέχουν πρωτίστως η πέτρα και δευτερευόντως το ξύλο. Αυτό είναι απόλυτα λογικό, αν αναλογιστούμε ότι στο τμήμα αυτό της Πίνδου η πέτρα αφθονεί! Τα πάντα είναι πετρόχτιστα: σπίτια, αρχοντικά, σκεπές, καμινάδες, αυλές, φράχτες, πεζούλες, καλντερίμια, βρύσες, πηγάδια, εκκλησίες, καμπαναριά, σχολεία, πλατείες, δρόμοι, γεφύρια και οτιδήποτε άλλο μπορείς να φανταστείς! Το έδαφος είναι άγονο, τραχύ και δύσβατο. Στο επιβλητικό φυσικό τοπίο κυριαρχούν τα πανύψηλα βουνά, οι άγριες χαράδρες, τα βαθιά φαράγγια, τα απύθμενα σπηλαιοβάραθρα, τα ορμητικά ποτάμια, οι αλπικές λίμνες, οι εντυπωσιακοί καταρράκτες και τα απάτητα δάση, ενώ απουσιάζουν σχεδόν παντελώς (πλην ελαχίστων εξαιρέσεων) τα χωράφια και οι καλλιέργειες.
Στα Ζαγοροχώρια σώζονται σε εξαιρετική κατάσταση αρκετές δεκάδες παραδοσιακά πέτρινα γεφύρια, αδιάψευστοι μάρτυρες της αυθεντικής ζαγορίτικης παραδοσιακής αρχιτεκτονικής.Άλλα από αυτά είναι εύκολα προσεγγίσιμα και άλλα δύσκολα.Άλλα είναι μονότοξα, άλλα δίτοξα και άλλα τρίτοξα. Τα περισσότερα από αυτά κατασκευάσθηκαν το 19ο αι., υπάρχουν και κάποια ακόμη παλαιότερα, του 18ου αι. Το καθένα έχει τη χάρη του, την ομορφιά του και τη γοητεία του. Επιβάλλεται να περπατήσουμε πάνω σε κάποιο από αυτά τα αριστουργήματα για να πάρουμε μια μικρή γεύση του πώς διεξαγόταν παλαιότερα η επικοινωνία ανάμεσα στα χωριά. Όχι βέβαια με αυτοκίνητα, αλλά με μουλάρια! Μέσα στην παγωνιά, το χιόνι, τη βροχή και τη λάσπη...
Είπαμε και πιο πριν ότι το Ζαγόρι είναι μια πολύ μεγάλη περιοχή. Σήμερα ο ασφαλτοστρωμένος δρόμος έχει φτάσει και στο πιο απομακρυσμένο χωριό. Δυστυχώς όμως το ανάγλυφο του εδάφους, οι υψομετρικές διαφορές και οι χιλιάδες στροφές στους δρόμους καθιστούν την οδήγηση κουραστική. Το δε χειμώνα με τις χιονοπτώσεις η κατάσταση επιδεινώνεται, αν και το οδικό δίκτυο εκχιονίζεται τακτικά. Εν πάση περιπτώσει η περιήγηση είναι αναμφισβήτητα αρκετά χρονοβόρα και θεωρείται εντελώς απίθανο να καταφέρει κανείς να επισκεφθεί όλα τα χωριά μέσα σε ένα τετραήμερο ή ακόμη και πενθήμερο. Γιαυτό και οι ντόπιοι λένε συνήθως ότι στο Ζαγόρι κανένας δεν πηγαίνει για μία μόνο φορά. Όλοι κάποτε επιστρέφουν.
Το Ζαγόρι κατοικείται από αρχαιοτάτων χρόνων. Επί τουρκοκρατίας τα Ζαγοροχώρια καταφέρνουν να αποσπάσουν την εύνοια της Υψηλής Πύλης, συστήνοντας αυτόνομη επαρχία, στην οποία οι κατακτητές παραχωρούν σημαντικά προνόμια. Ήδη από τα μέσα του 17ου αι. πολλοί Ζαγορίσιοι ξενιτεύονται σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της τότε Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Επιδίδονται με επιτυχία στο εμπόριο, πραγματοποιώντας συναλλαγές με τη Θεσσαλονίκη, την Κωνσταντινούπολη, το Βουκουρέστι, το Βελιγράδι, την Οδησσό, την Αλεξάνδρεια, τη Σμύρνη, ακόμη και τη Βιέννη! Αρκετοί από αυτούς μορφώνονται και γίνονται γιατροί, διπλωμάτες ή και τραπεζίτες! Όσοι επιτυγχάνουν να αποκτήσουν πλούτο προικίζουν την πατρίδα τους χτίζοντας αρχοντικά, σχολεία, εκκλησίες, νερόμυλους, γεφύρια κλπ. Η ακμή συνεχίζεται και το 18ο αι. Ήδη όμως μετά το θάνατο του Αλή Πασά, σταδιακά τα προνόμιά τους μειώνονται, ώσπου χάνονται εντελώς στα μέσα του 19ου αι. Αρχίζει τότε η περίοδος της παρακμής, η οποία συνεχίζεται δυστυχώς μέχρι και σήμερα.
Τα Ζαγοροχώρια την περίοδο της ακμής τους έφτασαν να κατοικούνται από 40.000 μόνιμους κατοίκους. Δυστυχώς όμως ακολούθησαν η βιομηχανική επανάσταση, οι συνεχείς πόλεμοι του 20ού αι., η αστυφυλία και τελικά η εγκατάλειψη, όχι μόνο του Ζαγορίου, αλλά και ολόκληρης σχεδόν της ορεινής Ελλάδας. Σήμερα συνολικά στα Ζαγοροχώρια κατοικούν μόνιμα περίπου 3.000 άνθρωποι. Οι περισσότεροι είναι συνταξιούχοι, υπάρχουν αρκετοί κτηνοτρόφοι και κάποιοι μελισσοκόμοι. Υπάρχουν επίσης τα εισοδήματα από τον τουρισμό αλλά και από οικοδομικές εργασίες (τα τελευταία χρόνια στην περιοχή δουλεύουν αρκετοί "πετράδες", κυρίως βορειοηπειρώτες). Στα χωριά του ανατολικού Ζαγορίου η κυριότερη πηγή εισοδήματος είναι η υλοτομία. Γενικά σε όλο το Ζαγόρι οι δημόσιοι υπάλληλοι είναι ελάχιστοι, τα σχολεία λιγοστά και οι μαθητές μηδαμινοί. Η εικόνα που αντικρίζει ο επισκέπτης (ειδικά τις αργίες και τα τριήμερα) είναι πλασματική. Σημαντικό ποσοστό εργαζομένων σε ταβέρνες ή ξενώνες αφενός είναι περιστασιακό και αφετέρου προέρχεται από τα Γιάννενα. Κάποιοι δηλαδή δουλεύουν την ημέρα στα Ζαγοροχώρια και επιστρέφουν το βράδυ στο σπίτι τους μέσα στα Γιάννενα.
Με την ανάπτυξη του τουρισμού στην περιοχή, πλέον σχεδόν όλα τα χωριά έχουν αποκτήσει ανεπτυγμένες υποδομές για τη φιλοξενία των επισκεπτών. Τα περισσότερα χωριά διαθέτουν παραδοσιακούς πέτρινους ξενώνες, ταβερνάκια που σερβίρουν τοπικές λιχουδιές (σπεσιαλιτέ της περιοχής οι ζαγορίσιες πίτες!), καφενεία, καταστήματα που πωλούν παραδοσιακά ντόπια προϊόντα, μέλι, ξυλόγλυπτα κλπ. Η συντριπτική πλειοψηφία των επισκεπτών (όπως εξάλλου και σε ολόκληρη την ορεινή Ελλάδα) είναι Έλληνες. Αυτοί ταξιδεύουν για εκδρομή στα Ζαγοροχώρια όλες τις εποχές του έτους, απλώς τα τελευταία χρόνια έχουν σχετικά μειωθεί λόγω της κρίσης. Οι αλλοδαποί έρχονται στα Ζαγοροχώρια κυρίως το καλοκαίρι. Τα καταλύματα είναι είτε αναπαλαιωμένα αρχοντικά, είτε σύγχρονες κατασκευές αλλά εναρμονισμένες με το οικιστικό τους περιβάλλον. Μεγάλες πολυώροφες μονάδες δεν υπάρχουν.
Στο Ζαγόρι βρίσκεται και το φαράγγι του Βίκου, που θεωρείται ένα από τα βαθύτερα στον κόσμο. Έχει μήκος περίπου 12 χλμ. και μέγιστο βάθος περίπου 950 μ. Στο βάθος της χαράδρας κυλάει ο ποταμός Βοϊδομάτης, ο οποίος στο μεγαλύτερο τμήμα του είναι εποχιακός, δηλαδή στεγνώνει το καλοκαίρι. Όμως κοντά στην έξοδο του φαραγγιού (δηλαδή λίγο πριν το χωριό Βίκος) βρίσκονται οι πηγές του Βοϊδομάτη, οι οποίες μας δίνουν όλο το χρόνο πεντακάθαρο και παγωμένο νερό. Η θερμοκρασία του νερού στις πηγές έχει μετρηθεί Αύγουστο μήνα στους 6°C, ενώ το χειμώνα στους 5°C. Η διάσχιση του φαραγγιού αυτού είναι πολύ δημοφιλής σε ορειβάτες και πεζοπόρους, τόσο ημεδαπούς όσο και αλλοδαπούς. Η συνηθέστερη διαδρομή αρχίζει από το μοναστήρι της Αγ. Παρασκευής κοντά στο Μονοδένδρι και τελειώνει κοντά στο χωριό Βίκος. Εννοείται ότι μέσα στο φαράγγι δεν επιτρέπονται ανθρώπινες δραστηριότητες εκτός της πεζοπορίας.
Το Ζαγόρι είναι μια ορεινή περιοχή. Το χαμηλότερο σημείο βρίσκεται στα 500 μ. υψόμετρο και το υψηλότερο στα 2.497 μ. υψόμετρο (η κορυφή του όρους Τύμφη ή Γκαμήλα). Η χλωρίδα του Ζαγορίου παρουσιάζει μεγάλη βιοποικιλότητα. Αγριολούλουδα, βότανα, αρωματικά και θεραπευτικά φυτά, φυλλοβόλα δέντρα, κωνοφόρα, πλατάνια, πουρνάρια, πεύκα, μαυρόπευκα, βελανιδιές, καστανιές, ρόμπολα και έλατα είναι τα είδη που κυριαρχούν. Η πανίδα επίσης είναι πλούσια, καθώς εκεί ζουν μόνιμα ή περιστασιακά εκατοντάδες είδη του ζωικού βασιλείου. Έντομα, πεταλούδες, αμφίβια (μεταξύ των οποίων και ο αλπικός τρίτωνας), ερπετά, πουλιά και σχεδόν όλα τα μικρά και μεγάλα θηλαστικά που φιλοξενεί η πατρίδα μας έχουν βρει καταφύγιο στο Ζαγόρι, στο δε ανατολικό κομμάτι που γειτνιάζει με τη Βάλια Κάλντα συχνά πυκνά κάνουν την εμφάνισή τους και αρκούδες...Δεν είναι λίγοι αυτοί που επισκέπτονται τα Ζαγοροχώρια με σκοπό να ασχοληθούν με τα λεγόμενα extreme sports ή τον εναλλακτικό τουρισμό ή πιο απλά τις δραστηριότητες στη φύση. Συνηθέστερα είναι η ορειβασία (πολύ δημοφιλής διαδρομή η ανάβαση στη Δρακολίμνη, όπου πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο του 2004 και η 64η πανελλήνια ορειβατική συνάντηση), η πεζοπορία, το kayak, η καταρρίχηση στα σπηλαιοβάραθρα κλπ. Ευτυχώς για το Ζαγόρι και δυστυχώς για τους λάτρεις του σκι δεν υπάρχει στην περιοχή χιονοδρομικό κέντρο. Υπάρχουν όμως ιστορικά μοναστήρια (όπως π.χ. η μονή Ρογκοβού, η Παναγία η Σπηλιώτισσα, η Αγ. Παρασκευή στο Μονοδένδρι και η μονή Βουτσάς), αλλά και εξαιρετικά μουσεία (όπως π.χ. το λαογραφικό μουσείο του Αγάπιου Τόλη στους Κήπους, το πνευματικό κέντρο του Λαζαρίδη στο Κουκούλι, το Ριζάρειο εκθεσιακό κέντρο στο Μονοδένδρι και το κέντρο ενημέρωσης για τη φύση και τον πολιτισμό στο Ζαγόρι που βρίσκεται στο Πάπιγκο) που πρέπει να τα επισκεφθούν όλοι.
Υπάρχουν κάποια αγαθά του σύγχρονου πολιτισμού, τα οποία ενώ σε άλλα σημεία της Ελλάδας θεωρούνται αυτονόητα, εντούτοις εδώ στα Ζαγοροχώρια αποτελούν... όνειρο θερινής νυκτός! Εξηγούμεθα: σε κανένα από τα 52 χωριά του Ζαγορίου δεν λειτουργεί φαρμακείο. Σε κανένα χωριό δεν πρόκειται να βρει κανείς πρακτορείο τύπου ή περίπτερο ή ψιλικατζίδικο ή οποιοδήποτε άλλο κατάστημα που να προμηθεύεται καθημερινά εφημερίδες και περιοδικά. Σε κανένα χωριό δεν υπάρχει σούπερ μάρκετ ή μπακάλικο που να διαθέτει φρέσκο γάλα, μπορούμε όμως να βρούμε γάλα μακράς διαρκείας ή εβαπορέ. Σε κανένα χωριό δεν λειτουργεί κανενός τύπου "ξενυχτάδικο", ούτε μπουζούκια θα βρούμε, ούτε bar, ούτε club, ούτε disco! Σε κανένα χωριό δεν λειτουργεί Κέντρο Υγείας, υπάρχουν όμως ένα δύο αγροτικά ιατρεία. Φούρνος που βγάζει ψωμί καθημερινά υπάρχει ένας στο Τσεπέλοβο και ένας στους Κήπους. Βενζινάδικο υπάρχει μόνο ένα, στο μεγάλο οροπέδιο κοντά στο χωριό Ασπράγγελοι! Τράπεζα δεν θα βρούμε πουθενά, υπάρχει όμως ένα ΑΤΜ της Τράπεζας Πειραιώς στο χωριό Κήποι...
Τα Ζαγοροχώρια είναι 52. Σχεδόν όλα τα χωριά διαθέτουν μεσοχώρι (πλατεία) με έναν τουλάχιστον αιωνόβιο πλάτανο. Τέλος, πρέπει να γνωρίζει κανείς ότι υπάρχουν και τρία χωριά, στα οποία είναι αδύνατον να μπει κανείς με το αυτοκίνητο. Παρκάρεις έξω από το χωριό και μπαίνεις με τα πόδια από κάποιο λιθόστρωτο καλντερίμι. Τα χωριά αυτά είναι το Δίλοφο, το Κουκούλι και το Μικρό Πάπιγκο. Περίπου το ίδιο ισχύει και για το Καπέσοβο...
Χάνι Τερόβου.
Σε υψόμετρο 487μ.ανήκει στο δήμο Δωδώνης και έχει ως έδρα του την Αγία Κυριακή.
Ποταμός Λούρος
Πηγές Λούρου.
Με συνολικό μήκος 80 χλμ. ο Λούρος,πηγάζει από το όρος Τόμαρος,διασχίζει μία στενή χαράδρα κατηφορίζοντας προς τον νομό Πρέβεζας,περνάει από τα χωριά Βούλιστα,Μουσιωτίτσα,Παναγιά,Κλεισούρα, και μετά το χωριό Κερασώνα τα νερά του εγκλωβίζονται από το Τεχνητό Υδροηλεκτρικό Φράγμα της ΔΕΗ Λούρου,ύψους 25m και πλάτους 70m.Ένα τμήμα των υδάτων του Λούρου, διοχετεύεται με σήραγγα ανατολικά μέσα από λόφο (κατασκευή: 1963), και ξαναπέφτει στο κεντρικό τμήμα του ποταμού, λίγο πριν το χωριό Αγιος Γεώργιος. Ο Λούρος εκβάλλει στον Αμβρακικό κόλπο όπου σχηματίζεται το δέλτα Λούρου, που αποτελεί σημαντικό οικοσύστημα...
Στην Εθνική Οδό από τα Ιωάννινα πρός Αθήνα πρίν το Χωριό Βουλιάστα δεξιά,αναβλύζει η κύρια πηγή του ποταμού.Πρόκειται για μία μικρή στρογγυλή λιμνούλα στην οποία καθρεφτίζονται οι καταπράσινες πλαγιές των λόφων γύρω της.Τα νερά της έχουν ένα μοναδικό γαλαζοπράσινο χρώμα ενώ η έντονη και σπάνια διαύγεια αυτών προσφέρει ένα μοναδικό θέαμα που αξίζει να δείτε κάνοντας τον περιμετρικό περίπατο...
Η Κοιλάδα του Λούρου είναι κλειστή στο πάνω τμήμα της.Τα στενά περάσματα του ποταμού βρίσκονται στο μέσον της διαδρομής του από το Χωριό Βουλιάστα έως και το Χωριό Κουκλέσι.
Στην περιοχή αυτή κυριαρχούν υδρόμυλοι νεροτριβές παλιά υδραγωγία καθώς και τα περίφημα "Χάνια", που υπήρξαν σημαντικά στοιχεία οργάνωσης του χώρου κατά το παρελθόν και τα ίχνη τους είναι ακόμη αρκετά ορατά. Τα "Χάνια" βρίσκονται πάνω στο οδικό δίκτυο σε αντίθεση με τα χωριά που βρίσκονται ψηλά.
Το Χάνι Σιαφίκ Μπέη στο Κουκλέσι, το Τέροβο και το Εμίν Αγά είναι τόποι αφίξεων και αναχωρήσεων άλλων εποχών αλλά και στάσεις ξεκούρασης στην σημερινή εποχή...
 |
 |
 |
 |
Μπιζάνι.
Μπιζάνι.
Βρίσκεται 12 χιλιόμετρα έξω από τα Γιάννενα στους πρόποδες του λόφου του Μπιζανίου, χτισμένο αριστερά και δεξιά της εθνικής οδού που οδηγεί προς την Πρέβεζα. Γύρω του είναι τα χωριά: Επισκοπικό, Αμπέλια, Νεοκαισάρεια, Κολωνιάτι, Σερβιανά. Υπάρχει και το παλιό Μπιζάνι που βρίσκεται πάνω στο λόφο του Μπιζανίου κοντά στα οχυρά και δυτικά από αυτά κάπου 100 μέτρα μακριά σε ερειπωμένη κατάσταση.
Το χωριό κατέβηκε κάτω, εκεί δηλαδή που είναι σήμερα,το 1950 χάρη και στις ενέργειες του άξιου και δημιουργικού δασκάλου Ευάγγελου Φαρμάκη. Το Μπιζάνι είναι χωριό που αναπτύσσεται συνεχώς και αποτελεί πόλο έλξης νέων κατοίκων και ιδιαίτερα αυτών που αναζητούν ένα ήσυχο μέρος όχι πολύ μακριά από την πόλη. Είναι πολύ ενθαρρυντικό το γεγονός ότι οι νέοι διαλέγουν να μείνουν στο χωριό. Οι κάτοικοι του Μπιζανίου είναι άνθρωποι φιλόξενοι και εργατικοί και είναι στην πλειοψηφία αγρότες και κτηνοτρόφοι ή εργάζονται στα Ιωάννινα. Μερικοί ζουν σε άλλες πόλεις της Ελλάδας και του εξωτερικού.
Οι ανάγκες των κατοίκων ικανοποιούνται στην πόλη των Ιωαννίνων και γι αυτό το χωριό δεν έχει καταστήματα ή άλλες υπηρεσίες εκτός από κάποια κέντρα διασκέδασης, το δημοτικό σχολείο του και το γυμνάσιό του που συγκεντρώνει παιδιά από πολλά χωριά.Έγινε γνωστό από τον πόλεμο 1912-13 για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων.Οι Τούρκοι το είχαν οχυρώσει από το 1909 μέχρι το 1912. Το είχαν κάνει απόρθητο φρούριο, με οχυρά από μπετόν αρμέ, με συρματοπλέγματα, με τάφρους, καθώς ο λόφος του δέσποζε της περιοχής, αφού ήταν από μόνος του πολύ οχυρή τοποθεσία. Ήταν ο κυματοθραύστης σε κάθε προσπάθεια για κατάληψη των Ιωαννίνων.
Γι' αυτό και στην πραγματικότητα το Μπιζάνι δεν έπεσε από τις κατά μέτωπον επιθέσεις του ελληνικού στρατού αλλά υπερκεράστηκε από τα δυτικά (Μανολιάσα - Δουρούτη κ.τ.λ.) και παραδόθηκε κι αυτό μετά την πτώση των Ιωαννίνων. Αυτή λοιπόν η οχυρή του θέση, η φυσική και η τεχνική, έκανε όσους έλαβαν μέρος στον πόλεμο αυτό να του προσθέσουν τα επίθετα φοβερό Μπιζάνι, πολυθρύλητο, τρομερό, ανδροφόνο, άπαρτο κάστρο κ.τ.λ. Η φήμη αυτή αντιφέγγει και μένει ζωντανή ακόμα και σήμερα και η δημοτική αλλά και η επώνυμη μούσα το τραγούδησε αντάξια με τη μεγάλη θυσία των ηρώων μας...
------------
Στις 6 Μαρτίου 1913,με την αποδοχή της πρότασης παράδοσης,το Σύνταγμα Ιππικού της Στρατιάς Ηπείρου εισήλθε στα Ιωάννινα.
Οι απώλειες του ελληνικού στρατού κατά την μάχη, ανήλθαν σε 264 νεκρούς και τραυματίες.Η αποφασιστική αυτή νίκη άνοιξε τον δρόμο για την απελευθέρωση της ευρύτερης περιοχής των Ιωαννίνων και της Βόρειας Ηπείρου...
Κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων πέθανε ο Ολυμπιονίκης Κωνσταντίνος Τσικλητήρας (10 Φεβρουαρίου 1913).Παρόλο που είχε την δυνατότητα να πάρει αναβολή λόγω των αθλητικών του διακρίσεων,αρνήθηκε και κατατάχτηκε εθελοντικά στο στράτευμα...
Προσωπικό.
Επειδή η ζωή μας μοιάζει να φυραίνει
μέρα τη μέρα,δε θα πει πως η ζωή
δεν αξίζει τον κόπο.
Επειδή σ’ αγάπησα και σ’ αγαπώ ακόμη
κι ας μην είναι όπως παλιά,
δε θα πει πως πέθανε η αγάπη,
κουράστηκε ίσως σαν καθετί που ανασαίνει.
Επειδή περνάς δύσκολες μέρες
σκυμμένη σε χαρτιά και γκρεμούς
που δεν κλείνουν,κι εγώ πηδάω
τις νύχτες επί κοντώ λαχανιάζοντας,
δε θα πει πως δεν έχουμε
μοίρα στον ήλιο,έχουμε
τη δική μας μοίρα.
Επειδή πότε είσαι άνθρωπος
και πότε πουλί, φέρνεις στο σπίτι μας
ψωμάκια μικρά της αποδημίας
κι ελπίζουνε τα παιδιά μας
σε καλύτερες μέρες.
Επειδή λες όχι και ναι κι ύστερα όχι
και δεν παραιτείσαι,ντρέπομαι
για τα ίσως,τα μπορεί τα δικά μου,
μα δεν αλλάζω,όπως δεν αλλάζεις κι εσύ,
αν αλλάζαμε θα ’μαστε πάλι
δυο άγνωστοι και θ’αρχίζαμε
απ’ το άλφα.
Τώρα ξέρουμε πού πονάς
πού σωπαίνω πότε γίνεται παύση,
διακοπή αίματος και κρυώνουν
τα σώματα,ώσπου μυστικό δυναμό
να φορτίσει πάλι τα μέλη
με δύναμη κι έλξη και δέρμα ζεστό.
Επειδή είναι δύσκολο ν’ αγαπάς
και δυσκολότερο ν’ αγαπάς τον ίδιο άνθρωπο
για καιρό,κάνοντας σχέδια και παιδιά
και καβγάδες,εκδρομές,έρωτα,χρ
κι αρρώστιες, Χριστούγεννα,Κυριακές
και Δευτέρες,νόστιμα φαγητά
και καμένα,θέλοντας ο καθένας
να ’ναι ο άλλος γεφύρι και δέντρο
και πηγή, κατά τις περιστάσεις
ή και όλα μαζί στην ανάγκη,
δε θα πει πως εγώ δεν μπορώ
να γίνω κάτι απ’ αυτά ή και όλα μαζί,
κι αν είναι να περάσω
μια ζωή στη σκλαβιά –έτσι κι αλλιώς–
ας είμαι,λέω,σκλάβος της αγάπης...
Μιχάλης Γκανάς
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΖΩΗ ΔΟΥΝΑ
ΚΕΙΜΕΝΑ - ΖΩΗ ΔΟΥΝΑ
ΚΕΙΜΕΝΑ - ΖΩΗ ΔΟΥΝΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου