Κωνσταντίνος Ι. Δεσποτόπουλος ( 8 Φεβρουαρίου 1913 - 7 Φεβρουαρίου 2016 )

Ο Κωνσταντίνος Ι. Δεσποτόπουλος (Σμύρνη, 8 Φεβρουαρίου 1913 - Αθήνα, 7 Φεβρουαρίου 2016) ήταν Έλληνας φιλόσοφος και πολιτικός στοχαστής, αντιστασιακός, πανεπιστημιακός δάσκαλος, μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και πρώην υπουργός Παιδείας.

Οικογένεια - ερχομός στην Ελλάδα

Γεννήθηκε στη Σμύρνη στις 8 Φεβρουαρίου 1913. Οι γονείς του, Ιωάννης Δεσποτόπουλος και Στέλλα Σαμούχου, ανήκαν στην εύπορη και καλλιεργημένη τάξη της πόλης. Αδελφός του πατέρα του ήταν ο ολυμπιονίκης γυμναστής Ματθαίος Δεσποτόπουλος. Είχε έναν δίδυμο αδελφό, τον Αλέξανδρο (Αλέκο) Δεσποτόπουλο —τον μετέπειτα γνωστό ιστορικό— και μια αδελφή, την Ελισάβετ. Mετά τη Μικρασιατική Καταστροφή εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στην Αθήνα, αρχικά στην προσφυγική περιοχή του Βύρωνα. Ήταν εξάδελφος του συνονόματού του Κωνσταντίνου Δεσποτόπουλου, του Γεωργίου, νομικού, ανώτατου στελέχους του ΕΑΜ και της ΠΕΕΑ, μετέπειτα βουλευτή Χίου της ΕΔΑ. Εξάδελφός του ήταν και ο Ιωάννης Δεσποτόπουλος, διάσημος αρχιτέκνων, πολεοδόμος, καθηγητής του ΕΜΠ.

Φοιτητικά χρόνια

Τελείωσε το Α΄ Γυμνάσιο Αθηνών με βαθμό απολυτηρίου «ακέραιο άριστα»,  όπως ο ίδιος τόνιζε συνήθως. Σπούδασε, ενώ εργαζόταν, νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, παρακολουθώντας παράλληλα μαθήματα φιλοσοφίας, ιστορίας και κοινωνιολογίας. Το 1939 αναγορεύτηκε διδάκτωρ. Η διατριβή του, που είχε ως θέμα την «έννοια του δικαιώματος», βαθμολογήθηκε με «άριστα» παμψηφεί και, όπως ανέφερε η αρμόδια κριτική επιτροπή στην εισηγητική έκθεσή της, αποδείκνυε «την παρά τω συγγραφεί υπάρχουσαν εξαιρετικήν ιδιοφυΐαν».  Ως νέος, ασχολήθηκε με τον αθλητισμό και ιδίως με το βόλεϊ, παίζοντας στο Βύρωνα, αλλά και στην εθνική ομάδα. Στα φοιτητικά του χρόνια γνωρίστηκε και συνδέθηκε —έκτοτε— με στενή φιλία με τους λεγόμενους «νεοκαντιανούς» καθηγητές Παναγιώτη Κανελλόπουλο, Κωνσταντίνο Τσάτσο και Ι.Ν. Θεοδωρακόπουλο. Στα τέλη της δεκαετίας του 1930, την περίοδο της μεταξικής δικτατορίας, αλλά και κατόπιν, στα κατοχικά χρόνια, ο Δεσποτόπουλος κατηύθυνε έναν σπουδαστικό όμιλο συζητήσεων και προβληματισμού. Σε αυτόν είχε ενταχθεί —μεταξύ άλλων— και ο Κορνήλιος Καστοριάδης, ο οποίος με την προτροπή του Δεσποτόπουλου, στράφηκε στη μελέτη του αρχαιοελληνικού φιλοσοφικού στοχασμού και, ιδίως, της σκέψης του Αριστοτέλη. Η έκρηξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου τον βρήκε έφεδρο αξιωματικό στη Σύρο, απ΄ όπου στάθληκε στο μέτωπο.

Κατοχή

Στη διάρκεια της Κατοχής, ο κύκλος συζητήσεων που συμμετείχε ο Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος εντάχθηκε στην αντιστασιακή οργάνωση ΠΕΑΝ, που βρισκόταν υπό την πολιτική καθοδήγηση του Π. Κανελλόπουλου. Ωστόσο, ο Δεσποτόπουλος, όπως και ο δίδυμος αδελφός του Αλέξανδρος, δεν ακολούθησαν τα υπόλοιπα μέλη σε αυτήν την επιλογή. Σε όλη τη διάρκεια των κατοχικών χρόνων βρισκόταν σε επαφή και «συμβουλευτική συνεργασία» με διάφορες αντιστασιακές οργανώσεις, χωρίς όμως να ενταχθεί σε καμμία.  Δημοσίευσε άρθρα εμψυχωτικού και πολιτικού χαρακτήρα στον παράνομο αντιστασιακό τύπο, ενώ παράλληλα δραστηριοποιήθηκε προς την κατεύθυνση της επεξεργασίας θέσεων γύρω από τις μεταπολεμικές διπλωματικές και εδαφικές διεκδικήσεις της Ελλάδας. Ένα από τα έντυπα που συνεργάστηκε ήταν τα Ελληνικά Νειάτα, όργανο της Ιερής Ταξιαρχίας, που ήταν ουσιαστικά η σπουδαστική οργάνωση της ΠΕΑΝ. Την περίοδο εκείνη γνωρίστηκε με πολιτικούς όπως οι Γεώργιος Καρτάλης και Κ. Μητσοτάκης, διπλωμάτες όπως ο Δημήτριος Μπίτσιος και καλλιτέχνες όπως οι Άγγελος Σικελιανός, Γιάννης Τσαρούχης και Μάνος Χατζιδάκις.

Διώξεις μετά την Απελευθέρωση

Το 1945 ανέλαβε, με την παρότρυνση του στενού φίλου του Καρτάλη, την προεδρία του Ελληνοσοβιετικού Συνδέσμου Νέων, θέση από την οποία εργάστηκε για την προώθηση της υπόθεσης της ένταξης των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα. Επίσης, εξελέγη υφηγητής φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Η συμμετοχή του στον Ελληνοσοβιετικό τού κόστισε την απόλυση από τη θέση του και τη δίωξη. Τον Ιούλιο του 1947 εκδιώχθηκε από το Πανεπιστήμιο και συνελήφθη μαζί με χιλιάδες άλλους —με εντολή του Υπουργού Δημόσιας Τάξης Ναπολέοντα Ζέρβα—, μεταφέρθηκε στην Ψυττάλεια και κατόπιν εκτοπίστηκε στην Ικαρία. Λίγο αργότερα επανήλθε στην Αθήνα με απόφαση της Κυβέρνησης Σοφούλη. Το Σεπτέμβριο κλήθηκε να υπηρετήσει στο στρατό ως έφεδρος αξιωματικός και το Νοέμβριο μετατέθηκε από το στρατόπεδο Χαϊδαρίου στο στρατόπεδο της Μακρονήσου. Σύμφωνα με τα απομνημονεύματά του, δεν υπέστη διώξεις και βασανιστήρια μέχρι το Μάρτιο του 1948. Αργότερα, αρνούμενος πεισματικά και σθεναρά να υπογράψει «δήλωση», αντέτεινε στους βασανιστές του: «Έχω καθήκον να περισώσω την τιμήν της ελληνικής φιλοσοφίας». Το καλοκαίρι του 1948, συμπεριελήφθη από τους δεσμοφύλακές του στην ομάδα των λιγοστών «αμετανόητων». Παρέμεινε έγκλειστος στο στρατόπεδο της Μακρονήσου ως το 1950.

Από το 1950 έως την πτώση της Χούντας

Μετά την απελευθέρωσή του, ο Δεσποτόπουλος δεν κατόρθωσε να επανέλθη στο πανεπιστήμιο. Ασχολήθηκε με τη δικηγορία, από ανάγκη βιοπορισμού, χωρίς να παραμελεί με τις φιλοσοφικές έρευνές του. Συμμετείχε σε επιστημονικά συνέδρια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και δίδαξε σε ιδιωτικές σχολές και σεμιναριακούς, επιμορφωτικούς κύκλους συλλόγων. Την περίοδο της δικτατορίας των Απριλιανών, αυτοεξορίστηκε στη Γαλλία. Τις πρώτες μέρες, μετά την εκδήλωση του πραξικοπήματος, κρύφτηκε στο σπίτι του τότε σύγαμπρού του Φ. Γκιζίκη. Ευρισκόμενος στο Παρίσι, απασχολήθηκε αρχικά ως συνεργάτης του γαλλικού Εθνικού Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών (Centre national de la recherche scientifique —CNRS). Στη συνέχεια. ο Δεσποτόπουλος δίδαξε ως καθηγητής στο πανεπιστήμιο Νανσύ ΙΙ (Université Nancy ΙΙ).

Ύστερα από τη Μεταπολίτευση

Έπειτα από τη Μεταπολίτευση εκλέχτηκε καθηγητής στην Πάντειο, διατελώντας μάλιστα πρύτανης του ιδρύματος την περίοδο 1978-1979.

Το 1978, ο Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος υπέστη δίωξη για την άρνησή του να δώσει θρησκευτικό όρκο ενώπιον του ανακριτή, όπου είχε κληθεί ως μάρτυρας, επικαλούμενος —ως χριστιανός ορθόδοξος— τη σχετική ρητή ευαγγελική απαγόρευση, αλλά και την επιστημονική ευσυνειδησία του. Καταδικάστηκε σε δεύτερο βαθμό το 1979, χωρίς ωστόσο να εκδικαστεί η υπόθεση και από τον Άρειο Πάγο, λόγω παραγραφής. Η απολογία του στο Εφετείο Αθηνών (20 Σεπτεμβρίου 1979), όπως και το σχετικό υπόμνημά του στον Άρειο Πάγο, συνιστούν έως σήμερα ισχυρά νομικά κείμενα για την επιχειρηματολογία όσων εναντιώνονται στην ορκοδοσία. Εκ πεποιθήσεως πολέμιος της θανατικής ποινής, ο Δεσποτόπουλος αγωνίστηκε για την κατάργησή της στην Ελλάδα. Ως υπέρμαχος της ισότητας των δυο φύλων είχε εμπνευστεί και προτείνει ένα σύστημα για το σχηματισμό των ελληνικών επιθέτων, με το οποίο επιβίωνε η θηλυγονική σειρά μιας οικογένειας, δίπλα στην αρρεγονική.

Το 1989 ανέλαβε το χαρτοφυλάκιο του υπουργείου παιδείας στην κυβέρνηση Γρίβα και το 1990 στην κυβέρνηση Ζολώτα. Στο δημοψήφισμα του 2015 τάχθηκε υπέρ του ''Ναι''.[27]

Διέμενε μόνιμα στην Αθήνα. Απεβίωσε στις 7 Φεβρουαρίου 2016, μια ημέρα πριν κλείσει την ηλικία των 103 ετών.

Τιμές, διακρίσεις, αναγνώριση

Ο Δεσποτόπουλος έχει τιμηθεί πολλές φορές, μεταξύ άλλων και από τους Προέδρους της Δημοκρατίας της Eλλάδας, Γαλλίας και Ιταλίας. Το 1984 εκλέχτηκε τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, της οποίας το 1993 ανέλαβε πρόεδρος. Επίσης, ήταν επίτιμος πρόεδρος της Ελληνικής Φιλοσοφικής Εταιρείας και μέλος διαφόρων ξένων ακαδημιών. Διετέλεσε πρόεδρος της Στέγης Παναγιώτη Κανελλόπουλου και πρόεδρος και επίτιμος πρόεδρος της Εταιρίας Φίλων Παναγιώτη Κανελλόπουλου.

Το 1990 προτάθηκε από τον Ενιαίο Συνασπισμό (όπου μετείχε και το ΚΚΕ) κατά την τέταρτη και πέμπτη ψηφοφορία για το αξίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας. Έλαβε 21 ψήφους κατά την διαδικασία της ψηφοφορίας στην Βουλή, ερχόμενος πίσω από τους Κωνσταντίνο Καραμανλή (πρόταση της Νέας Δημοκρατίας που τελικά εξελέγη) και Ιωάννη Αλευρά (πρόταση του ΠΑΣΟΚ).

Ο Κωνσταντίνιος Δεσποτόπουλος συνέγραψε πάνω από 30 βιβλία σχετικά με φιλοσοφικά, πολιτικά και ιστορικά θέματα. Σε αυτά αναδείκνυε τα μεγάλα ηθικά προβλήματα που ταλανίζουν την ανθρωπότητα, το ζήτημα της ελευθερίας και της συνεπούς βίωσής της σε προσωπικό επίπεδο. Στις επεξεργασίες του πρόβαλλε την πρακτική πτυχή του φιλοσοφικού στοχασμού, την πραξιολογία όπως έλεγε, τη σύνδεση της θεωρίας με την ανθρώπινη δράση, την προσέγγιση της φιλοσοφίας με την κοινωνιολογία.

Μετά το θάνατό του, το Μάρτιο του 2016, το Πάντειο Πανεπιστήμιο αποφάσισε να ονομάσει μία αίθουσα προς τιμήν του.

https://el.wikipedia.org/


Εργογραφία 

Τίτλοι στη βάση Βιβλιονέτ
(2013) Αναπολήσεις, Εκδόσεις Παπαζήση
(2012) Ιστορικά, Εκδόσεις Παπαζήση
(2007) Φιλολογικά, Εκδόσεις Καστανιώτη
(2007) Φιλοσοφικά, Εκδόσεις Παπαζήση
(2006) Αναπολήσεις, Εκδόσεις Παπαζήση
(2005) Αναπολήσεις, Εκδόσεις Παπαζήση
(2005) Αοιδίμων φήμη, Τυπωθήτω
(2005) Μηνύματα πολιτικής, Εκδόσεις Παπαζήση
(2004) Μελετήματα φιλοσοφίας του δικαίου, Εκδόσεις Παπαζήση
(2001) Φιλοσοφία και θεωρία του πολιτισμού, Εκδόσεις Παπαζήση
(2000) Περί προσώπων και θεσμών, Εκδόσεις Παπαζήση
(1999) Φιλοσοφίας εγκώμιον, Ελληνικά Γράμματα
(1998) Ελληνικά, Εκδόσεις Παπαζήση
(1998) Μελετήματα φιλολογίας και φιλοσοφίας, Ελληνικά Γράμματα
(1997) Συμβολή στη φιλοσοφία της εργασίας, Εκδόσεις Παπαζήση
(1997) Φιλοσοφία του Πλάτωνος, Ακαδημία Αθηνών
(1996) Από το βήμα της ακαδημίας, Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη
(1995) Φήμη απόντων, Εκδόσεις Καστανιώτη
(1994) Ελληνικά, Εκδόσεις Παπαζήση
(1994) Λεξικόν της προσωκρατικής φιλοσοφίας, Ακαδημία Αθηνών
(1991) Philosophy of History in Ancient Greece, Ακαδημία Αθηνών
(1990) Φιλοσοφία και διαλεκτική, Βάνιας
(1987) Επίμαχοι θεσμοί και άλλα θέματα, Εκδόσεις Παπαζήση
(1986) Δοκίμια, Βιβλιοπωλείον της Εστίας
(1983) Μελετήματα πολιτικής φιλοσοφίας, Εκδόσεις Παπαζήση
(1983) Φιλοσοφία της ιστορίας κατά Δημόκριτον, Εκδόσεις Παπαζήση
(1982) Μελετήματα φιλοσοφίας, Εκδόσεις Παπαζήση
(1982) Φιλοσοφία της ιστορίας κατά Πλάτωνα, Εκδόσεις Παπαζήση
(1981) Φιλολογικά, Βιβλιοπωλείον της Εστίας
(1980) Μελετήματα φιλοσοφίας, Εκδόσεις Παπαζήση
(1979) Θέματα ιστορίας και πολιτικής, Εκδόσεις Παπαζήση
(1978) Μελετήματα πολιτικής φιλοσοφίας, Εκδόσεις Παπαζήση
(1978) Μελετήματα φιλοσοφίας, Εκδόσεις Παπαζήση
(1977) Θέματα ιστορίας και πολιτικής, Εκδόσεις Παπαζήση

Συμμετοχή σε συλλογικά έργα
(2013) Πρακτικά επιστημονικού συνεδρίου για τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο, Εταιρεία Φίλων Παναγιώτη Κανελλόπουλου [εισήγηση]
(2011) Κωστής Παλαμάς, Ακαδημία Αθηνών [εισήγηση]
(2010) Οι δημοκρατικές αρχές των κλασικών χρόνων στους σύγχρονους πολιτικούς θεσμούς, Διεθνές Ίδρυμα για την Ελληνική Γλώσσα και τον Πολιτισμό
(2007) Μαρτυρίες φοιτητικών χρόνων, Futura
(2006) Επετηρίς του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Φιλοσοφίας: Φιλοσοφία, Ακαδημία Αθηνών
(2006) Ο ιστορικός Αλέξανδρος Ι. Δεσποτόπουλος, Εκδόσεις Παπαζήση
(2005) Σωκράτης: 2400 χρόνια από το θάνατό του, Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών
(2004) Universal Values, Ακαδημία Αθηνών [εισήγηση]
(2003) Τα παιδικά μου χρόνια, Εκδόσεις Καστανιώτη
(1999) Μνήμη του Ηλία Βενέζη, Ευθύνη
(1984) Άμητος στη μνήμη Φώτη Αποστολόπουλου, Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών
(1983) Αναφορά στον Ι. Ν. Θεοδωρακόπουλο, Ευθύνη
(1983) Σημείον του Αιμ. Χουρμούζιου, Ευθύνη
(1982) Έκφραση τιμής στον Κωνσταντίνο Τσάτσο, Ευθύνη
Για τη δημοτική γλώσσα, Γρηγόρη

Μεταφράσεις
(2013) Συλλογικό έργο, Περί ανθρώπου και ηθικής, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης [ανθολόγηση, μετάφραση]
(2004) Συλλογικό έργο, Περί της πολιτικής, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης [ανθολόγηση, μετάφραση]

Λοιποί τίτλοι
(2018) Συλλογικό έργο, Περί ψυχής και παιδείας, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης [ανθολόγηση]
(1988) Λεξικόν της προσωκρατικής φιλοσοφίας, Ακαδημία Αθηνών [επιμέλεια]
http://www.biblionet.gr/

Συνάντηση: Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος (07/06/2014)

Τηλεόραση της Βουλής 

«Γιατί δεν υπογράφω τη δήλωση μετανοίας»

Η «Εφημερίδα των Συντακτών» φέρνει σήμερα, για πρώτη φορά, στη δημοσιότητα τα ιστορικά στοιχεία εκείνης της άρνησης που φωτίζουν -ενδεχομένως όσο τίποτε άλλο σ’ αυτόν τον βαθμό- την προσωπικότητα του Κ. Δεσποτόπουλου. Είναι το υπόμνημα που κατέθεσε στη Μακρόνησο με το οποίο αρνείται να υπογράψει δήλωση μετανοίας, εξηγώντας τους λόγους που τον υποχρεώνουν να ενεργήσει κατ’ αυτόν τον τρόπο.

Το δισέλιδο χειρόγραφο υπόμνημα του Κ. Δεσποτόπουλου, στο τέλος του οποίου διακρίνονται η υπογραφή του και η ημερομηνία | 

Πρόκειται για ένα έγγραφο μεγάλης αξίας το οποίο ξεπερνά τον ίδιο, καθώς αποτελεί πηγή έμπνευσης, αρχών, φρονηματισμού και προτύπου στάσης ζωής τόσο για τους απλούς Ελληνες πολίτες όσο και για τους πνευματικούς ανθρώπους αυτής της χώρας.

Σε μια εποχή που αξίες και αρχές δοκιμάζονται, αμφισβητούνται και βρίσκονται σε κρίση, το παράδειγμα του Κ. Δεσποτόπουλου δείχνει έναν δρόμο που, μάλλον, πρέπει να ξαναδιαβούμε.

Το υπόμνημα αυτό αποτελεί -κατά την άποψή μας- ένα από τα κορυφαία πνευματικά κείμενα στη σύγχρονη ελληνική ιστορία. Ας το παρακολουθήσουμε:

Ηθικός ακρωτηριασμός

και παιδαγωγική αχρήστευσις

Προς το

Παρά τω Γ.Κ.Π.Α. Προανακριτικόν Γραφείον

Υπόμνημα

του εφέδρου ανθ/γού Πεζικού Δεσποτοπούλου Κων/νου

Ο υπογεγραμμένος έφεδρος Ανθυπολοχαγός Πεζικού Δεσποτόπουλος Κωνσταντίνος, διατελέσας εν τω πολιτικώ βίω υφηγητής της φιλοσοφίας του δικαίου εν τω Πανεπιστημίω Αθηνών και συγγραφεύς βιβλίων ηθικής και φιλοσοφίας καθόλου, εις συμπλήρωσιν της ενώπιον υμών γραπτής καταθέσεως, και ειδικώς ως προς τους λόγους δι’ ους είναι ηθικώς αδύνατος δι’ εμέ η υπογραφή της αιτηθείσης «δηλώσεως», έχω να προσθέσω τα εξής:

Η δήλωσις αύτη, επιβαλλομένη ουχί εις πάντας τους Ελληνας αξιωματικούς αλλ’ ειδικώς εις εμέ και ωρισμένους άλλους, προϋποθέτει μειωμένην ηθικήν κατάστασιν εμού και αυτών, και ενέχει την έννοιαν απεμπολήσεως ωρισμένου παρελθόντος, «μετανοίας», «ανανήψεως» (οίαν δεν θα είχεν, εάν επεβάλλετο εις πάντας τους Ελληνας αξιωματικούς).

Είναι όμως εξουθενωτικόν διά το κύρος του πνεύματος, να εμφανισθή ούτω εις τοιαύτην αντίφασιν με τον εαυτόν του, με τοιούτον άθλιον, απεμπολητέον παρελθόν εις κατ’ εξοχήν Ελλην καθηγητής της ηθικής φιλοσοφίας, καθηγητής της αρετής, της ελληνικής (μη έχων άλλωστε εις το παρελθόν του ουδέν, όπερ δύναται ν’ αποτελέσει αντικείμενον μετανοίας).

Περαιτέρω όμως η αυτή δήλωσις παρέχει ως εκ τούτου ισχυράν υπόνοιαν, ότι γίνεται παρά συνείδησιν (υπό το κράτος των βαρειών συνθηκών της ειδικώς αυστηράς στρατιωτικής πειθαρχίας) ότε δίδεται η εντύπωσις η φρικτή διά τους πνευματικούς ανθρώπους, ότι το πνεύμα, η φιλοσοφία, και δη η ελληνική φιλοσοφία, με την υψηλήν παράδοσιν της σωκρατικής ισαπολύτου ανεξαρτησίας από των εγκοσμίων ατυχιών, αισχρώς ήδη προδίδων εαυτήν, υποκύπτουσα εις την επίσεισιν ή και επιβολήν σωματικών κακώσεων ή άλλων ομοίων.

Οθεν η προκειμένη δήλωσις ενέχει διασυρμόν εν τω προσώπω μου της απροσώπου αξίας του πνεύματος και εμμέσως κατά της Ελλάδος, ήτις εις την συνείδησιν των εκλεκτών ανθρώπων της Οικουμένης ταυτίζεται με την αξίαν του πνεύματος. Τοιαύτην, ήκιστα τιμητικήν, συνέπειαν, όχι καλώς διά το πρόσωπό μου, θα είχεν η παρ’ εμού υπογραφήν δηλώσεως και μάλιστα με απήχησιν δυσμενεστάτην όχι εις το εσωτερικόν μόνον.

Και υπάρχει βεβαίως και η άλλη σοβαρά άποψις, ότι εκ της αυτής πράξεως θα επήρχετο ηθικός ακρωτηριασμός και ούτω παιδαγωγική αχρήστευσις μιας από τας πρώτας -ας συγχωρηθή ο αναγκαίος ενταύθα αυτοχαρακτηρισμός- παιδαγωγικάς μονάδας του Εθνους, προς ζημίαν σοβαράν του ζωντανού πολιτισμού αυτού, του τιμιωτέρου καθ’ ημάς στοιχείου της ζωής του και εις μίαν τόσον κρίσιμον ώραν της ιστορίας του.

Τοιαύτης βαρύτητος λόγοι στηρίζουν την εμμονήν μου εις το περιεχόμενο του εθνικού χρέους μου, όπως η πνευματική και ηθική ηλικία μου μου επέτρεψαν να το συλλάβω.

Μετά σεβασμού

Κ. Δεσποτόπουλος

Εν ΓΣΤ 902β 29-5-1948

http://www.efsyn.gr/

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΣΑΚΑΛΗΣ " Κακά μαντάτα "

Ογδόντα χρόνια μετά.
Οι ίδιοι θέλουν να επιβάλλουν
στους άλλους
να ράψουν κίτρινο αστέρι
στο μέρος της καρδιάς
το τέρας ξύπνησε
βγήκε απ΄τη σπηλιά του
και απειλεί πάλι τον κόσμο
να βρούμε τι φταίει
και νεκραναστήθηκε
ποιές είναι οι αιτίες
και φτάσαμε ως εδώ
πρώτιστο καθήκον
να πολεμήσουμε
ν΄αγωνιστούμε
να του φράξουμε το δρόμο
να το εξοντώσουμε
πάση θυσία
πριν σπείρει πάλι
το θάνατο
κακά μαντάτα
φτάνουν από παντού
γρηγορείτε!

Γρηγόρης Σακαλής 

Ιάννης Ξενάκης ( 29 Μαΐου 1922 – 4 Φεβρουαρίου 2001 )

Ο Ιάννης Ξενάκης (29 Μαΐου 1922 – 4 Φεβρουαρίου 2001) ήταν ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες συνθέτες και αρχιτέκτονες του 20ού αιώνα, διεθνώς γνωστός ως Iannis Xenakis. Οι πρωτοποριακές συνθετικές μέθοδοι που ανέπτυξε συσχέτιζαν τη μουσική και την αρχιτεκτονική με τα μαθηματικά και τη φυσική, μέσω της χρήσης μοντέλων από τη θεωρία των συνόλων, τη θεωρία των πιθανοτήτων, τη θερμοδυναμική, τη Χρυσή Τομή, την ακολουθία Φιμπονάτσι κ.ά. Παράλληλα, οι φιλοσοφικές του ιδέες για τη μουσική έθεσαν καίρια το αίτημα για ενότητα φιλοσοφίας, επιστήμης και τέχνης, συμβάλλοντας στο γενικότερο προβληματισμό για την κρίση της σύγχρονης ευρωπαϊκής μουσικής των δεκαετιών του 1950 και 1960. Οι ιδέες του θεωρείται ότι υπήρξαν προσκείμενες με τα κομμουνιστικά ιδεώδη

Γεννήθηκε στη Βραΐλα της Ρουμανίας. Ήταν ο πρωτότοκος γιος του Κλεάρχου Ξενάκη, εμπόρου με καταγωγή από την Εύβοια, και της Φωτεινής Παύλου, η οποία καταγόταν από τη Λήμνο. Η μητέρα του πέθανε από ιλαρά όταν ο Ξενάκης ήταν πέντε ετών, αλλά πρόλαβε να του εμφυσήσει την αγάπη της για τη μουσική (η ίδια έπαιζε ερασιτεχνικά πιάνο). Πέντε χρόνια αργότερα (1932) ο πατέρας του τον έστειλε μαζί με τα αδέλφια του Ιάσονα (φιλόσοφο και καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Λουιζιάνας, ΗΠΑ) και Κοσμά (αρχιτέκτονα/πολεοδόμο/ζωγράφο/γλύπτη) στην Αναργύρειο και Κοργιαλένειο Σχολή Σπετσών. Εκεί πήρε και τα πρώτα του μαθήματα μουσικής (αρμονίας και πιάνου).

Το 1938 μετακόμισε στην Αθήνα, προκειμένου να προετοιμαστεί για τις εισαγωγικές εξετάσεις στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ). Παράλληλα έπαιρνε μαθήματα αρμονίας και αντίστιξης με τον Αριστοτέλη Κουντούρωφ, μαθητή του Αλεξάντερ Σκριάμπιν, κάνοντας και τις πρώτες συνθετικές του απόπειρες. Τότε άρχισε επίσης να μελετά τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους, κυρίως τον Πλάτωνα. Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός ότι από αυτή την ηλικία ενδιαφερόταν για τη σχέση των μαθηματικών και της μουσικής, προσπαθώντας να βρει πώς θα μπορούσαν να εφαρμοστούν μαθηματικά μοντέλα στην Τέχνη της Φούγκας του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ, έτσι ώστε οι μουσικές δομές να παρασταθούν με γραφήματα ως οπτικές αντιστοιχίες της μουσικής.

Το 1940 πέτυχε την εισαγωγή του στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του ΕΜΠ, παρόλο που δεν ήθελε να γίνει πολιτικός μηχανικός ή αρχιτέκτονας, όπως έχει δηλώσει ο ίδιος. Κατάφερε όμως με αυτή του την επιλογή να συνδυάσει σε κάποιο βαθμό τα δικά του ενδιαφέροντα (Μουσική, Μαθηματικά, Φυσική) με τις επιθυμίες του πατέρα του, ο οποίος ήθελε να τον στείλει στην Αγγλία να σπουδάσει Ναυπηγική. Την ίδια χρονιά εντάχθηκε στο – παράνομο τότε – KKE, ενώ αργότερα (1943) έγινε γραμματέας της ΕΠΟΝ Πολυτεχνείου και καθοδηγητής της ομάδας «Λόρδος Βύρων». Κατά τη συμμετοχή του στα Δεκεμβριανά τραυματίστηκε σοβαρά από θραύσμα αγγλικής οβίδας, με αποτέλεσμα να χάσει το αριστερό του μάτι και να παραμορφωθεί η αριστερή πλευρά του προσώπου του.

Λόγω της αντιστασιακής του δράσης και των γενικότερων συνθηκών της εποχής, οι σπουδές του γίνονταν μετ' εμποδίων μέχρι και το 1947, οπότε και υποστήριξε επιτυχώς την διπλωματική του εργασία με θέμα το ενισχυμένο σκυρόδεμα. Λίγο αργότερα παρουσιάστηκε στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου, περιμένοντας να απαλλαγεί από τη στρατιωτική θητεία ή να υπηρετήσει ως βοηθητικός λόγω του τραυματισμού του, αλλά κάτι τέτοιο δεν συνέβη. Φοβούμενος την εξορία στη Μακρόνησο, δραπέτευσε με πλαστό διαβατήριο στην Ιταλία, οπότε και καταδικάστηκε ερήμην σε θάνατο για λιποταξία.Από την Ιταλία, με την βοήθεια Ιταλών κομμουνιστών πέρασε στη Γαλλία και έφτασε τελικά στο Παρίσι.

Στο Παρίσι, με τη μεσολάβηση του Γιώργου Κανδύλη, ο Ξενάκης προσλήφθηκε από τον γνωστό αρχιτέκτονα Λε Κορμπυζιέ, για τον οποίον εργάστηκε μέχρι και το 1959. Παράλληλα αναζητούσε δασκάλους για να συνεχίσει τα μαθήματα σύνθεσης. Οι πρώτοι στους οποίους απευθύνθηκε ήταν οι Αρτύρ Ονεγκέρ και Νταριούς Μιγιώ, μέλη της «ομάδας των Έξι». Ο Ξενάκης όμως δεν ήταν διατεθειμένος να διδαχθεί τους ακαδημαϊκούς κανόνες της αρμονίας και της αντίστιξης. Σύντομα συγκρούστηκε με τον Ονεγκέρ, ο οποίος δεν αποδεχόταν τις ιδέες του. Η Νάντια Μπουλανζέ, στην οποία απευθύνθηκε επίσης ο Ξενάκης, είδε μερικά έργα του και του εξέφρασε την αδυναμία της να αναθεωρήσει τις απόψεις της στην ηλικία της ή να «ξεκινήσει για χάρη του από την αρχή». Πολλές πτυχές της σκέψης και των αναζητήσεών του αποκαλύπτει στην ανέκδοτη επιστολή του στη συγγραφέα, μεταφράστρια και κριτικό Φούλα Χατζιδάκη τον Απρίλιο του 1954.

Τη λύση στις μουσικές του αναζητήσεις την έδωσε τελικά ο Ολιβιέ Μεσιάν, ο οποίος ήταν ο πρώτος που κατάλαβε τις μουσικές ιδιαιτερότητες του Ξενάκη, λέγοντάς του ότι δεν χρειάζεται να μελετήσει αρμονία και αντίστιξη. Ο ίδιος ο Μεσιάν θυμάται μάλιστα ότι τον συμβούλεψε: «Είσαι σχεδόν 30 χρονών, έχεις την τύχη να είσαι Έλληνας, αρχιτέκτονας και με γνώσεις εφαρμοσμένων μαθηματικών. Εκμεταλλεύσου τα αυτά. Κάν’τα στη μουσική σου». Τα μόνα μαθήματα που του πρότεινε να παρακολουθήσει μαζί του ήταν μουσικής αισθητικής και ανάλυσης, στο Κονσερβατουάρ του Παρισιού. Πράγματι, ο Ξενάκης άρχισε να παρακολουθεί το 1952 μαθήματα με τον Μεσιάν, ενώ στον λιγοστό ελεύθερό του χρόνο συνέθετε. Εκείνη την περίοδο γνώρισε και τη Φρανσουάζ – τη γνωστή σήμερα μυθιστοριογράφο Φρανσουάζ Ξενάκη – την οποία παντρεύτηκε το 1953 και με την οποία απέκτησε μία κόρη, τη Μάχη.

Από το 1960, ο Ξενάκης αφιερώνεται ολοκληρωτικά στη σύνθεση, έχοντας ολοκληρώσει μια σειρά πρωτοποριακών αρχιτεκτονικών κατασκευών που του είχε αναθέσει ο Λε Κορμπυζιέ, με σημαντικότερο το Περίπτερο της Philips για τη διεθνή έκθεση των Βρυξελλών του 1958, μία από τις πρώτες πολυμεσικές εγκαταστάσεις στον κόσμο. Είχε προηγηθεί η παρουσίαση του έργου του Μεταστάσεις (1955), το οποίο προκάλεσε αίσθηση, σηματοδοτώντας την αρχή της «στοχαστικής μουσικής». Παράλληλα, ο Ξενάκης δημοσίευε τα πρώτα κείμενά του σε διάφορα περιοδικά, εκφράζοντας τη φιλοσοφία του για τη μουσική, δημιουργώντας νέους όρους και μουσικές κατηγορίες, ενώ άσκησε έντονη κριτική στη σειραϊκή μουσική με το κείμενό του «Η κρίση της σειραϊκής μουσικής», μετατρέποντας με αυτόν τον τρόπο σε εχθρούς του τους Πιερ Μπουλέζ και Καρλχάιντς Στοκχάουζεν, δεσπόζουσες προσωπικότητες της πρωτοποριακής ευρωπαϊκής μουσικής σε Γαλλία και Γερμανία αντίστοιχα, οι οποίοι τον αποκάλεσαν «ηλίθιο».

Παρ' όλες τις δυσκολίες όμως που αντιμετώπιζε ο Ξενάκης από τους επίσημους κύκλους της πρωτοποριακής ευρωπαϊκής μουσικής, η φήμη του άρχισε να εξαπλώνεται ραγδαία σε όλο τον κόσμο από το 1960 και έπειτα. Από τη δεκαετία του 1970 και μέχρι τον θάνατό του έμεινε στο προσκήνιο της σύγχρονης ευρωπαϊκής μουσικής, εργαζόμενος πάντα στο πλαίσιο της σχέσης μαθηματικών, μουσικής και αρχαιοελληνικής φιλοσοφίας, με έναν προσωπικό, πρωτοποριακό αλλά και μοναχικό τρόπο, αφήνοντας ανεξίτηλη τη σφραγίδα του στη σύγχρονη μουσική του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα.

Ο Ξενάκης πέθανε τα ξημερώματα της 4ης Φεβρουαρίου 2001, σε ηλικία 78 ετών και μετά από μακρόχρονες περιπέτειες με την υγεία του. Η σορός του αποτεφρώθηκε στην υπόγεια κρύπτη του κοιμητηρίου Περ Λασαίζ στο Παρίσι χωρίς θρησκευτική τελετή, σύμφωνα με την τελευταία του επιθυμία.

Το μουσικό του έργο

Ο Ξενάκης χρησιμοποίησε ως βάση για τις περισσότερες συνθέσεις του µαθηµατικά µοντέλα, με αποτέλεσμα να χαρακτηριστεί «νεοπυθαγόρειος». Στο γενικότερο πλαίσιο της κρίσης της σύγχρονης δυτικοευρωπαϊκής μουσικής μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, επεδίωξε να ξεφύγει από το αδιέξοδο στο οποίο θεωρούσε ότι είχε οδηγήσει η σειραϊκή και μετασειραϊκή μουσική. Σε αντίθεση όμως με άλλους Ευρωπαίους και Αμερικανούς συνθέτες που απέρριψαν ολοκληρωτικά την μουσική πρωτοπορία και στράφηκαν σε έναν μουσικό μεταμοντερνισμό, επιστρέφοντας εν μέρει ή ολοκληρωτικά στην τονικότητα, αναμιγνύοντας παλιά και νέα ύφη, «σοβαρή» και «δημοφιλή» μουσική κ.ά, ο Ξενάκης παρέμεινε ουσιαστικά πρωτοπόρος, πιστός στους στόχους που έθεσε από την αρχή. Όμως, ακόμη και οι συνθέτες που συνέχισαν να γράφουν πρωτοποριακή μουσική μετά το 1960 (με κύριο πόλο τον Πιερ Μπουλέζ στη Γαλλία) τον απομόνωσαν αρχικά, στερώντας του ακόμη και κρατικές επιχορηγήσεις. Ο Ξενάκης απέκτησε φανατικούς θαυμαστές αλλά και επικριτές, με επιχειρήματα τον φορμαλισμό και την στασιμότητα της μουσικής του μετά το 1970, αλλά και την υπερβολική δεξιοτεχνία που απαιτούσε από τους εκτελεστές.

Μουσική ηχητικών μαζών

Το σχήμα μιας
παραβολοειδούς υπερβολής.

Στην προσπάθειά του να ξεφύγει από αυτό που έβλεπε ως αδιέξοδο της σειραϊκής μουσικής στη δεκαετία του 1950, ο Ξενάκης στράφηκε στα μαθηματικά και στην αρχιτεκτονική. Προσπάθησε, δηλαδή, να εφαρμόσει στη μουσική τους φυσικούς νόμους που διέπουν διάφορα φαινόμενα, όπως π.χ. το θρόισμα των φύλλων ενός δέντρου, την οχλοβοή μιας διαδήλωσης, το τερέτισμα των τζιτζικιών κ.ά., δημιουργώντας μια μουσική «ηχητικών μαζών», «συμπάντων» ή «γαλαξιών».. Το πρώτο έργο που σηματοδοτεί την πρωτοποριακή αυτή κατεύθυνση, που θα ονομάσει αργότερα «στοχαστική μουσική», είναι οι Μεταστάσεις (1954) για 61 όργανα. Το έργο αυτό, με το οποίο έγινε ευρύτερα γνωστός, χρησιμοποιεί μαζικά glissandi, δημιουργώντας την αίσθηση κινούμενων ηχητικών μαζών και είναι βασισμένο σε μια γραφική παράσταση παραβολοειδών υπερβολών που αντιστοιχεί στα glissandi των εγχόρδων με άξονα χ τον χρόνο (sec) και άξονα ψ τις συχνότητες των φθόγγων (Hz). Ως αποτέλεσμα, η μελωδία εξαφανίζεται μέσα σε ένα σύνολο από κινούμενες ηχητικές επιφάνειες και οι επιμέρους φωνές των οργάνων δεν έχουν καμία σχέση με τις αντιστικτικές διαδικασίες που χρησιμοποιεί η τονική, η ατονική ή και δωδεκαφθογγική/σειραϊκή μουσική. Στο ίδιο ηχητικό αποτέλεσμα μιας μουσικής ηχητικών μαζών έφτασαν πάντως, με εντελώς διαφορετική αφετηρία και φιλοσοφία, δύο σύγχρονοι συνθέτες του Ξενάκη λίγα χρόνια αργότερα, ο Γκιέργκι Λίγκετι, με το έργο του Ατμόσφαιρες (1961), καθώς και ο Κριστόφ Πεντερέτσκι, με το έργο του Θρηνωδία για τα θύματα της Χιροσίμα (1960). Τα συγκεκριμένα έργα, μαζί με τις Μεταστάσεις του Ξενάκη, που προηγήθηκε χρονολογικά (1954), είναι τα πρώτα αυτού του νέου μουσικού ακούσματος των «ηχητικών μαζών», αποτελώντας ταυτόχρονα τα έργα που έκαναν και τους τρεις συγκεκριμένους συνθέτες ευρύτερα γνωστούς.

Τα Πιθοπρακτά που ακολούθησαν ήταν η πρώτη απόπειρα του Ξενάκη να τυποποιήσει τη συνθετική τεχνική που είχε αρχίσει να εφαρμόζει με μαθηματικές θεωρίες, δημιουργώντας τη «στοχαστική μουσική». Στο έργο αυτό εφάρμοσε νόμους της θερμοδυναμικής που περιγράφουν τη συμπεριφορά ενός αερίου κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες (κατανομή Maxwell-Boltzmann), αντιστοιχώντας παραμέτρους της μουσικής με τη συμπεριφορά των μορίων ενός αερίου.

Στοχαστική μουσική και μαθηματικοί νόμοι

Ο όρος «στοχαστικός» γοήτευσε τον Ξενάκη λόγω της διττής σημασίας του, φιλοσοφικής και μαθηματικής. Από φιλοσοφική άποψη συνδέεται με τον φιλοσοφικό «στοχασμό», ενώ στα μαθηματικά συνδέεται με την θεωρία των πιθανοτήτων και τον χρησιμοποίησε για πρώτη φορά ο Ελβετός Ζακ Μπερνούλι, αναφερόμενος στη συμπεριφορά φαινομένων «μεγάλων αριθμών». Η θεωρία των «μεγάλων αριθμών», όπως αναπτύχθηκε από μεταγενέστερους επιστήμονες, εξηγεί – με απλά λόγια – ότι όσο πιο πολλά είναι κάποια φαινόμενα, τόσο περισσότερο τείνουν σε κάποιο συγκεκριμένο στόχο. Με αυτό το σκεπτικό, ο Ξενάκης κατευθύνθηκε σε μία «τυποποίηση» της μουσικής, με τη μαθηματική έννοια του όρου, εισάγοντας τον όρο «στοχαστική μουσική».

Με τον όρο αυτό εννοούσε σε γενικές γραμμές τη μεταφορά στη μουσική των μαθηματικών θεωριών που σχετίζονται με τους νόμους των πιθανοτήτων, αλλά και άλλων μαθηματικών «νόμων» που περιγράφουν μαζικά φαινόμενα. Έτσι το ηχητικό υλικό διαμορφώνεται με στατικούς μέσους όρους «προς ένα στόχο» και εισάγεται το τυχαίο στη μουσική, όχι όμως με τον τρόπο που το έκαναν άλλοι συνθέτες εκείνη την εποχή (όπως ο Αμερικανός Τζον Κέιτζ), αλλά με βάση τη θεωρία των πιθανοτήτων και τους νόμους της στατιστικής. Τις θεωρίες του αυτές αρχίζει να τις σχηματοποιεί δημοσιεύοντας σε συνέχειες το κείμενό του «Elements de musique stochastique» (μετάφραση:Στοιχεία της στοχαστικής μουσικής), τo οποίo συμπεριέλαβε τελικά μαζί με τη θεωρία του για την «μαρκοβιανή στοχαστική μουσική» στο βιβλίο του Musiques Formelles, το 1962, το οποίο κυκλοφόρησε και σε αναθεωρημένη αγγλική έκδοση το 1971. Έμπνευσή του, όπως αναφέρει ο ίδιος στο βιβλίο του, ήταν τα μαζικά φαινόμενα όπως οι διαδηλώσεις που έζησε ως αντιστασιακός: «Ο καθένας μας έχει παρατηρήσει το ηχητικό φαινόμενο ενός πλήθους εκατοντάδων ή χιλιάδων ανθρώπων σε μια πολιτική διαδήλωση. Το ανθρώπινο ποτάμι φωνάζει ένα σύνθημα με έναν ομοιόμορφο ρυθμό. Τότε, ένα άλλο σύνθημα ξεκινά από την κεφαλή της διαδήλωσης και εξαπλώνεται προς την ουρά αντικαθιστώντας το πρώτο […] Τότε οι διαδηλωτές και ο εχθρός συγκρούονται. Ο τέλειος ρυθμός διασπάται σε ένα τεράστιο ορμαθό χαοτικών ήχων, ο οποίος επίσης εξαπλώνεται στην ουρά […] Οι στατιστικοί νόμοι των γεγονότων αυτών, απομονωμένοι από το πολιτικό και ηθικό τους πλαίσιο, είναι οι νόμοι της μετάβασης από την απόλυτη τάξη στην απόλυτη αταξία με έναν συνεχή ή εκρηκτικό τρόπο. Είναι στοχαστικοί νόμοι».

Με αυτή τη λογική, ο Ξενάκης κατασκευάζει συνολικά ηχητικά συμβάντα , τα οποία αποτελούνται από ένα μεγάλο πλήθος μεμονωμένων ήχων, με βάση τους στοχαστικούς νόμους. Συνθέτει έναν κύκλο έργων το 1962, τα οποία αριθμεί με τα αρχικά ST (ΣΤ, από το «Στοχαστικά»). Τα προηγούμενα έργα του τα κατέταξε στην κατηγορία της «ελεύθερης στοχαστικής μουσικής». Ως μεμονωμένα γεγονότα ενός μαζικού φαινομένου, που ορίζεται από στοχαστικούς νόμους, μπορούν να θεωρηθούν μοτίβα, ομάδες οργάνων, ηχοχρώματα, μορφολογικές δομές κ.ά. Για τους σχετικούς υπολογισμούς ο Ξενάκης άρχισε να χρησιμοποιεί ηλεκτρονικό υπολογιστή, κάτι που εντυπωσίασε ως πρωτοποριακό γεγονός για την εποχή. Η «μαρκοβιανή στοχαστική μουσική» σχετίζεται με τη θεωρία περί «στοχαστικών διαδικασιών» του μαθηματικού Αντρέι Μαρκόφ, γνωστή με το όνομα «μαρκοβιανές αλυσίδες».

Ο Ξενάκης εφαρμόζει ακόμη ένα πλήθος από μαθηματικές θεωρίες στο έργο του, όπως:

Η θεωρία των συνόλων, όπως την εφάρμοσε στο έργο του Έρμα για πιάνο. Όλη η έκταση του πιάνου θεωρείται ως σύνολο Α με τρία υποσύνολα, με αποτέλεσμα να προκύπτει ποικιλία ακουσμάτων

Η θεωρία των παιγνίων. Στα έργα που εφαρμόζει τη θεωρία αυτή (Duel και Στρατηγική), υπάρχουν δύο μαέστροι που αντιδρούν ο ένας στις επιλογές του άλλου. Είναι τα μόνα έργα του Ξενάκη, μαζί με το Λίναια-Αγών, στα οποία υπάρχει το στοιχείο του αυτοσχεδιασμού.

Η Άλγεβρα Μπουλ, σε συνδυασμό με τη θεωρία των συνόλων. Η θεωρία αυτή χρησιμοποιείται στα έργα Έρμα και Εόντα και ονομάζεται από τον Ξενάκη «Συμβολική μουσική».

Φόρμες οργανικής εξέλιξης - δενδροειδείς διακλαδώσεις, όπως αυτές εφαρμόστηκαν στα έργα Eυρυάλη (για πιάνο) και Eρίχθων (2ο κοντσέρτο για πιάνο).

Ανάμεσα στις θεωρίες, τις οποίες χρησιμοποίησε ο Ξενάκης περιλαμβάνονται: Ο τύπος του Πουασόν (για τις πυκνότητες των ηχητικών στοιχείων), η κινητική θεωρία των αερίων και ο νόμος των Μάξγουελ-Μπόλτσμαν-Γκάους (για τις κλίσεις των glissandi), η έννοια της χρυσής τοµής και η ακολουθία Φιμπονάτσι (για τις μορφολογικές σχέσεις «εντός χρόνου»), οι νόμοι των συνεχών πιθανοτήτων (για διάρκειες, εντάσεις και άλλες μουσικές παραμέτρους «εκτός χρόνου»), αλγοριθµικές διαδικασίες, κίνηση Mπράουν κ.ά. Στο πλαίσιο αυτό ασχολήθηκε και με την ηλεκτρονική μουσική (συγκεκριμένη μουσική, musique concrète), αλλά σε ελάχιστα έργα του.

Το αρχιτεκτονικό του έργο

Όπως ακούσαμε να λέει o ίδιος χαρακτηριστικά «Αισθάνομαι ξένος παντού», έτσι θα μπορούσαμε να πούμε ότι φαντάζει και η αρχιτεκτονική του, στην εποχή της ή ακόμη και σήμερα για κάποιον που ψάχνει τις ιδέες και την σκέψη πίσω από την μορφή. Ξένη, αντισυμβατική, πρωτοποριακή, βγαλμένη από έναν άλλον κόσμο, αυτόν των μαθηματικών. «Αυτά που έβλεπα δεν με τραβούσαν», «Η μοντέρνα αρχιτεκτονική δεν με ενδιέφερε, για εμένα είχε σταματήσει τον 2 π.Χ. αι», «Έβλεπα κοινά προβλήματα στην μουσική με την αρχιτεκτονική», «Η έντεχνη αρχιτεκτονική του πολυτεχνείου δεν παράγει πρότυπο - πρωτότυπο», θραύσματα από τις σκέψεις του Ιάννη Ξενάκη που αντηχούσαν στα δωμάτια του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου κατά την διάρκεια της εκπομπής Μονόγραμμα . Σκέψεις που μας δίνουν ίσως μια γενική εικόνα για την στάση του απέναντι στην αρχιτεκτονική και στα πράγματα, μια στάση που κράτησε και στη μουσική αλλά και σε όλη του την ζωή. Ακόμη τον ακούσαμε να μιλάει για την μεσαιωνική - χριστιανική αρχιτεκτονική μέσα από την οποία ήρθε σε επαφή με τις αναλογίες, αλλά δεν άφησε απ΄έξω και τη λαϊκή αρχιτεκτονική δείχνοντάς μας τον τρόπο με τον οποίο η διάνοιά του αντιλαμβανόταν ένα όλον και μια συνέχεια στα πράγματα, την οποία θα περάσει αργότερα και στην αρχιτεκτονική του μέσα από τα πολυμεσικά έργα του στα οποία ο αρχιτεκτονικός χώρος ορίζεται από ύλη, ήχο, φως, χρόνο, χρώμα και κενό.

Η πορεία του στον χώρο της αρχιτεκτονικής ξεκινά μέσα από το γραφείο του διάσημου τότε αρχιτέκτονα Λε Κορμπυζιέ στο οποίο αρχικά εργαζόταν με την ιδιότητα του πολιτικού μηχανικού πάνω σε στατικούς υπολογισμούς κατασκευών. Στα πρώτα έργα όπου συνεργάστηκε με τον Λε Κορμπυζιέ όσον αφορά την αρχιτεκτονική, ήταν η πρόσοψη του Οίκου Πολιτισμού και Νεότητας (γαλλικά: ‎) στο Φιρμινί της Γαλλίας και η πρόσοψη του διάσημου μοναστηριού της Λα Τουρέτ κοντά στη Λυόν της Γαλλίας. Αργότερα αναλαμβάνοντας ένα μεγάλο κομμάτι του περίπτερου της Philips για την EXPO 1958 , και καταλήγοντας να γίνεται ένα έργο σχεδόν εξολοκλήρου δικό του, οι δύο αρχιτέκτονες ήρθαν σε ρήξη με αποτέλεσμα το τέλος της συνεργασίας τους. Από εκεί και πέρα ο δρόμος του στην αρχιτεκτονική ήταν μοναχικός, όχι μόνο σε ότι αφορά τις συνεργασίες, αλλά και σε σχέση με την ανάπτυξη μιας γλώσσας πολύ προσωπικής και ιδιαίτερα ξεχωριστής, συγκρινόμενη με τα υπόλοιπα έργα αρχιτεκτονικής στο διεθνές πεδίο. Άλλα αρχιτεκτονικά έργα του πέραν των προαναφερομένων είναι μια σειρά από έργα-εγκαταστάσεις γνωστά με το όνομα Πολύτοπα, σε διάφορα μέρη ανά τον κόσμο, το περίπτερο του Κέντρου Ζωρζ Πομπιντού στο Παρίσι που φέρει το όνομα Διάτοπο, καθώς και κάποιες μελέτες όπως αυτή για της Πόλη της Μουσικής της Βιλέτ (γαλλικά: Cité de la Musique de La Villette‎) (Παρίσι, 1984) σε συνεργασία με τον Ζαν-Λουί Βερέ, αυτή για την κατοικία των Ρότζερ και Κάρεν Ρέϊνολντς (1989), αλλά και άλλες, μερικές από τις οποίες αφορούσαν και πολεοδομικές προτάσεις όπως αυτή της Κοσμικής πόλης (1965).

Λα Τουρέτ (Λυόν, Γαλλία, 1956-1960)

Το «πρόβλημα» της όψης του μοναστηριού, όπως ο ίδιος ο Ξενάκης το θέτει, ήταν συγχρόνως αισθητικό, κατανομής και λειτουργικό. Στόχος ήταν να χαραχθούν στην ευθεία του πατώματος του κάθε ορόφου οι θέσεις των κατακόρυφων στοιχείων από σιδηροπαγές σκυροκονίαμα έτσι ώστε οι μεταξύ τους υαλοπίνακες να σχηματίσουν μια κυμαίνουσα, ζωντανή πρόσοψη. Η λύση του προβλήματος ήρθε μέσα από τα μαθηματικά. Με την χρήση των δυναμικών της χρυσής τομής στον ρυθμό εναλλαγής των καθέτων αυτών στοιχείων, η οποία δημιούργησε πυκνώσεις και αραιώσεις ή και ξαφνικές, απότομες εναλλαγές αυτών, ο Ξενάκης κερδίζει το "στοίχημα" και η όψη παίρνει ζωή. Ταυτόχρονα μέσα από την διαχείριση του φωτός που αυτές οι εναλλαγές επιτυγχάνουν το λεξιλόγιο του έρχεται σε απόλυτο συντονισμό με αυτό του Λε Κορμπυζιέ, που διακατέχει το υπόλοιπο κτίσμα. Αργότερα ο ίδιος λέει ότι θα μπορούσε να είχε εισαγάγει μια πιθανοτική λογική αντί της ρυθμιστικής που χρησιμοποίησε, κάτι που θα συναντήσουμε σε μετέπειτα έργα του. Εκείνη την εποχή εργαζόταν πάνω στο μουσικό έργο του Μεταστάσεις, η δομή του οποίου θα διαποτίσει την κατασκευή του περίπτερου της Philips και θα εισαγάγει μια νέα εποχή για τον ίδιο.

 Ιάννης Ξενάκης  - La Tourette

Περίπτερο Philips, ένα ηλεκτρονικό ποίημα (Παγκόσμια έκθεση Βρυξελλών, 1958)

Ορμώμενος από τις μουσικές του αναζητήσεις, τα μαθηματικά, την αφαιρετική σκέψη η οποία ήταν σχετικά νέα την εποχή εκείνη σε διάφορες επιστήμες και άλλους τομείς αλλά και την τεχνολογική πρόοδο, μιλά για μια νέα αρχιτεκτονική αντίληψη πέραν της ευθείας γραμμής και του επιπέδου, μια αρχιτεκτονική με «τρεις πραγματικές διαστάσεις» όπου το αρχιτεκτονικό έργο έρχεται να ολοκληρωθεί μέσω του ήχου, του φωτός και της τεχνολογίας σε ένα όλο, σε μια «συνολική ηλεκτρονική κίνηση». Όπως χαρακτηριστικά γράφει και ο ίδιος «...μια εννοιολογική συνείδηση, η αφαίρεση, και μια τεχνική υποδομή, η ηλεκτρονική, κινούν σήμερα τον ανθρώπινο πολιτισμό». Με μια γρήγορη εξίσωση θα λέγαμε με μεγάλη ευκολία ότι “παιδί” αυτών των σκέψεων είναι το διάσημο περίπτερο της Philips σε όλο του το είναι.. ένα ηλεκτρονικό ποίημα, όπως θα πει και ο Λε Κορμπυζιέ αναφερόμενος σε αυτό.

Το έργο αυτό αποτέλεσε το περίπτερο για τη συμμετοχή της εταιρείας Philips στην διεθνή έκθεση EXPO του 1958. Aνατέθηκε στον συνεργάτη τότε, του Ιάννη Ξενάκη, Λε Κορμπυζιέ, ο οποίος με την σειρά του ανέθεσε ένα μεγάλο τμήμα αυτού, που αφορούσε το εξωτερικό κέλυφος του περιπτέρου, στον Ξενάκη. Το μεγαλύτερο μέρος του έργου σήμερα θεωρείται ότι έγινε από τον Ξενάκη, με ταυτόχρονη συμμετοχή στο εικαστικό τμήμα, του γαλλικής υπηκοότητας, αμερικανού συνθέτη Εντγκάρ Βαρέζ.

Η αρχική ιδέα ήταν μια εξωτερική φόρμα παραγόμενη από ένα μαθηματικό αλγόριθμο, και ένα εσωτερικό όπου θα έδινε την αίσθηση στους επισκέπτες ότι βρίσκονται στο στομάχι μίας αγελάδας. Το πρόγραμμα ήταν για συγκεκριμένο αριθμό επισκεπτών κάθε φορά και διαρκούσε δέκα λεπτά εκ των οποίων κατά τα δύο πρώτα, μέχρι να εισέλθουν όλοι οι επισκέπτες, ακούγονταν ένα εισαγωγικό μουσικό κομμάτι του Ξενάκη και έπειτα, τα επόμενα οκτώ λεπτά, ένα σύνολο ήχων, εικόνων, φωτός και χρωμάτων ταξίδευε τους θεατές σε μια “άλλη” πραγματικότητα στο τέλος της οποίας εξέρχονταν από μια άλλη έξοδο, σαν να είχαν «χωνευτεί». Σκοπός του όλου έργου ήταν μέσω της χρήσης της τεχνολογίας της συγκεκριμένης εταιρείας να φανεί η “υπεροχή” της σε αυτόν τον χώρο. Στην πραγματικότητα όμως συνέβη κάτι πολύ παραπάνω.

Εισάγοντας την θεωρία των εφαπτόμενων επιφανειών σε υπερβολικά παραβολοειδή, μια θεωρία που είχε χρησιμοποιήσει και για το μουσικό έργο Μεταστάσεις, φτάνει σε μια μορφή όπου δεν υπάρχει καμία ευθεία γραμμή ή επιφάνεια που να σπάει την συνέχειά της. Η κατασκευή του κελύφους γίνεται με τρισχιδείς τέντες όπου φέρουν εξωτερική επικάλυψη με προκατασκευασμένα πανέλα σκυροδέματος πέντε εκατοστών τα οποία στηρίζονται σε προτεταμένη χαλύβδινη κατασκευή με στύλους και καλώδια σχηματίζοντας υπερβολοειδείς και παραβολοειδείς καμπύλες. Τα δάπεδα, οι τοίχοι και οι οροφές γίνονται ένα, ο χώρος λόγω αυτής της ενοποίησης αλλά και της συνεχούς αναδίπλωσης των επιπέδων δεν είναι αναγνώσιμος. Ένας ακόμη πολύ σημαντικός παράγοντας που εντείνει αυτήν την χωρική αίσθηση είναι η χρήση της τεχνολογίας, όπου μέσω της διασποράς του ήχου, της χρήσης χρωμάτων, προβολέων φωτός και εικόνων ο χώρος διασπάται, γίνεται άϋλος και χωρίς όρια με σκοπό ο θεατής να ξεχάσει την πραγματικότητα ή αντίθετα να του ξυπνήσει τα αισθητηριακά όργανα αυτής. Εν γένει θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για διαχωρισμό του χώρου σε φυσικό-υλικό (αρχιτεκτονικό) και ενεργειακό-δυναμικό (τεχνολογικός), μια ίσως αποδόμηση του "κλασσικού Καρτεσιανού χώρου".

Περίπτερο Philips

Διάτοπο 

Ο Ξενάκης καλείται το 1977 να σχεδιάσει ένα αρχιτεκτονικό έργο ανάλογο με αυτό του Περίπτερου της Philips, το οποίο προοριζόταν για τα εγκαίνια του Κέντρου Ζωρζ Πομπιντού στο Παρίσι και το οποίο στην συνέχεια θα μπορούσε να ταξιδέψει ανά τον κόσμο ως πρεσβευτής αυτού. Συνεχίζοντας ο Ξενάκης στον δρόμο όπου είχε ανοίξει με το περίπτερο της Philips, σχεδιάζει μια κατασκευή επίσης πολυμεσική, την επονομαζόμενη Διάτοπο, ένα αμάλγαμα πραγματικότητας και τεχνητού κόσμου. Διά-τόπο = μέσα από..., ορισμός όπου θα μπορούσε κανείς να πει ότι κυριολεκτικά χαρακτηρίζει αυτό το έργο του. Με την ίδια λογική ελαχιστοποίησης του υλικού μέρους της κατασκευής, και χρησιμοποιώντας αυτή την φορά, αντί του προκατασκευασμένου σκυροδέματος, βινύλιο στηριζόμενο σε μεταλλικό δικτύωμα, φτάνει ακόμη πιο πολύ στα όρια της διάσπασης του χώρου αφού μέσα από την προσφερόμενη από το βινύλιο ημιδιαφάνεια και με την βοήθεια των τεχνολογικών μεσών του φωτός, των λέιζερ ή ακόμη και του κλιματισμού, πειραματίζεται στην διάχυση του εξωτερικού χώρου στον εσωτερικό και αντίστροφα, με πλήρη έλεγχο αυτού. Οι καμπύλες φόρμες του κελύφους, ο τεχνολογικός εξοπλισμός των περίπου χιλίων εξακοσίων φλας, των τετρακοσίων κινούμενων καθρεπτών, τα λέιζερ, ο ήχος, αλλά αυτή τη φορά και το διαφανές δάπεδο που χάνει την υλικότητά του μέσα από το εκπεμπόμενο από αυτό φως διασπούν τελείως τον χώρο που μετατρέπεται σε ένα δυναμικό φαινόμενο, στο οποίο ακόμη και ο χρόνος χάνει την γραμμικότητα του.

Διάτοπο (Centre Georges-Pompidou, Paris, 1978)

Πολύτοπα

Τα πολύτοπα αποτελούν μια σειρά από πολυμεσικές εγκαταστάσεις σε διάφορα μέρη του κόσμου, στα οποία η μουσική συνδυαζόταν με οπτικά ερεθίσματα σε συγκεκριμένους, ειδικά διαμορφωμένους χώρους. Ο όρος έχει και μαθηματική σημασία, λειτουργώντας ως αναφορά στα πολύτοπα της ευκλείδειας γεωμετρίας. Έλαβαν χώρα είτε στον εσωτερικό χώρο υπαρχόντων κτισμάτων είτε σε εντελώς ανοικτούς υπαίθριους χώρους. Μέσω πάλι της χρήσης τεχνολογίας, φώτα, λέιζερ, προβολές, φυσικών ήχων, αλλά και συνδεόμενα με τα αντίστοιχα μουσικά έργα του, ο Ξενάκης προσπαθεί να αναδημιουργήσει τις χωρικές σχέσεις και ποιότητες που προϋπάρχουν στον εκάστοτε χώρο ή ακόμη και να έρθει σε σύγκρουση με αυτές δημιουργώντας νέες, ξένες προς τις αρχικές. Από τις πιο γνωστές εγκαταστάσεις του είδους είναι αυτή στο κτίσμα των Ρωμαϊκών Θερμών του μουσείου του Κλουνί, στα πλαίσια του πρώτου φθινοπωρινού φεστιβάλ του Παρισιού το 1972. Η εγκατάσταση αποτελείτο από ένα «καρτεσιανό» πλέγμα με εξακόσια φλας και τετρακόσιους καθρέπτες στηριζόμενο πάνω σε μεταλλικό πλέγμα αναδιπλούμενο στις εσωτερικές παρειές του κτίσματος. Συνοδευόμενο από το αντίστοιχο μουσικό κομμάτι του ιδίου έδινε την αίσθηση ενός βίαιου κατακλυσμιαίου γεγονότος. Σε αυτήν την εγκατάσταση, όπως και σε άλλες παρόμοιες που έγιναν σε ανοικτούς αρχαιολογικούς χώρους όπως π.χ. στην Περσέπολη στο Ιράν το 1971 και στις Μυκήνες το 1978, είναι εμφανής η αντιπαραβολή του αρχαίου με το νέο και την τεχνολογία αλλά δύσκολο να πει κανείς αν ο ίδιος ο Ξενάκης μιλάει για μία ρήξη με αυτό ή για την απόλυτη συνέχειά του. Άλλο γνωστό πολύτοπο είναι αυτό που έλαβε χώρα στο εσωτερικό του περίπτερου της Γαλλίας για την EXPO 1967, στο Μόντρεαλ του Καναδά. Η εκεί εγκατάσταση καταλαμβάνει καθ’ ύψος όλο το εσωτερικό κλειστό αίθριο του κτιρίου, με καλώδια και φώτα, ενώ στη διάσπαση του χώρου συμβάλλουν και οι τέσσερις ηχογραφημένες ορχήστρες που ακούγονται από τέσσερα διαφορετικά επίπεδα. Έτσι λοιπόν και στα πολύτοπα ο Ξενάκης πραγματεύεται την χωρική αίσθηση του ανθρώπου μέσω των εναλλαγών του φωτισμού, των ηχητικών γλυπτών, του ά-χρονου και του συνεχώς μεταβλητού.

Η κοσμική πόλη (1965)

« Οι πόλεις είναι μονότονες, χωρίς ταυτότητα, δεν ανακλούν το θαύμα της ανθρώπινης ψυχής. Κάθε άλλο...» Μέσα στη μικρή θα έλεγε κανείς πορεία του Ξενάκη στην αρχιτεκτονική, πρόλαβε και μίλησε για μερικές ιδέες που αφορούν την πολεοδομία και τις σύγχρονες πόλεις. Οι προτάσεις του πάνω στο θέμα αυτό θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν και ως ουτοπικές, οι σκέψεις όμως που τον οδήγησαν εκεί, κάθε άλλο παρά ουτοπικές ήταν. Ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνεται τα καίρια για την εποχή του προβλήματα της πολεοδομίας είναι και πάλι αντισυμβατικός. Την εποχή όπου οι ασφυκτικές μεγαλουπόλεις έχουν οδηγήσει τους περισσότερους να μιλάνε για αποκέντρωση, ο Ξενάκης μιλάει για τον μύθο της αποκέντρωσης και την φυσική τάση του ανθρώπου για συγκέντρωση. Υποστηρίζει ότι η συγκέντρωση φέρνει την πρόοδο, κάτι το οποίο στηρίζει και μέσω των μαθηματικών, με βάση τα οποία λέει ότι σύμφωνα με τον νόμο των μεγάλων αριθμών η εμφάνιση εξαιρετικών συμβάντων είναι απίθανη σε μικρότερους πληθυσμούς. Φτάνει να υποστηρίζει την ανάγκη μεγάλων πληθυσμιακών συγκεντρώσεων, την πλήρη ανεξαρτησία από το έδαφος και το τοπίο, πόλεις κατακόρυφες μέχρι του ύψους των τριών χιλιάδων μέτρων, μιλάει για ανεμπόδιστη θέα ακόμη και πάνω από τα σύννεφα, κατανομή των κατοίκων προς μια πλήρη ετερογένεια η οποία καθιστά την πόλη ζωντανή, μιλάει για τεχνολογικές καινοτομίες: κλιματικά ρυθμιζόμενες πόλεις, με υπερταχείες κατακόρυφες επικοινωνίες που θα φτάνουν και τα 200 χλμ. την ώρα, με συστήματα ανακύκλωσης κλπ, αναφέρει όρους όπως εσωτερική νομαδικότητα και εναλλάξιμους χώρους...μια “κινητική αρχιτεκτονική”.

Επιλεγμένη εργογραφία

Για πλήρη αλφαβητικό κατάλογο έργων βλ. Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη «Λίλιαν Βουδούρη»

• Διπλή Ζυγιά (Dhipli Zyia), για βιολί και βιολοντσέλο, 1952
• Μεταστάσεις, (Métastasis, Métastaseis) για ορχήστρα 61 εκτελεστών, 1953-54
• Πιθοπρακτά (Pithoprakta), για ορχήστρα 50 εκτελεστών, 1955-56
• Αχορρίψεις (Achorripsis), για 21 εκτελεστές, 1956-57
• Concret PH, για μαγνητοταινία, 1958
• Analogique A, για 9 έγχορδα, 1958
• Συρμός (Syrmos), για 18 ή 36 έγχορδα, 1959
• Duel, Παιχνίδι για 56 μουσικούς, χωρισμένους σε δύο ορχήστρες με δύο μαέστρους, 1959
• Έρμα (Herma), για πιάνο, 1960-61
• ST/4, για κουαρτέτο εγχόρδων, 1956-62
• Bohor, για μαγνητοταινία, 1962
• Πολλά τα δεινά (Polla ta Dhina), για παιδική χορωδία 20 φωνών και ορχήστρα 48 εκτελεστών, 1962
• ST/48, για 48 εκτελεστές, 1962
• ST/10, για 10 εκτελεστές, 1962
• Μόρσιμα-Αμόρσιμα για πιάνο, βιολί, βιολοντσέλο και κοντραμπάσο, 1962
• Στρατηγική (Stratégie), Παιχνίδι για 82 μουσικούς, χωρισμένους σε δύο ορχήστρες με δύο μαέστρους, 1962
• Εόντα (Eonta), για πιάνο και πέντε χάλκινα πνευστά, 1963
• Τερετέκτωρ (Terretektorh), για 88 εκτελεστές, 1965-66
• Ορέστεια (Oresteia), Σουίτα για παιδική χορωδία, μικτή χορωδία (18 γυναικείες και 18 αντρικές φωνές) και 12 εκτελεστές, 1965-66
• Νόμος Άλφα (Nomos Alpha), για βιολοντσέλο, 1966
• Nuits, για δώδεκα σόλο φωνές, 1967
• Πολύτοπο του Μοντρεάλ, 1967
• Νόμος Γάμμα (Nomos Gamma), για 98 εκτελεστές, 1967-1968
• Kraanerg, σκηνική μουσική για ορχήστρα και μαγνητοταινία, 1968-69
• Περσέφασσα (Persephassa), για 6 κρουστά, 1969
• Ανακτορία (Anaktoria), για Οκτέτο, 1969
• Hibiki Hana Ma, για μαγνητοταινία, 1969-70
• Περσέπολις (Persepolis), για μαγνητοταινία, 1971
• Αντίχθων (η) (Antikhthon), σκηνική μουσική για 86 ή 60 εκτελεστές, 1971
• Πολύτοπο του Cluny (Polytope de Cluny), 1972
• Ευρυάλη (Evryali), για πιάνο, 1973
• Gmeeoorh, για εκκλησιαστικό όργανο, 1974
• Ερίχθων (Erikhthon), για πιάνο και 88 μουσικούς, 1974
• Ψάπφα (Psappha), για σολίστα κρουστών, 1975
• Χοαί (Khoaï), για τσέμπαλο, 1976
• Άκανθος (Akanthos), για σοπράνο ή μέτζο-σοπράνο και 8 μουσικούς 1977
• Πλειάδες (Pleiades), για 6 εκτελεστές κρουστών, 1978
• Μυκήνες Άλφα (Mycènes Alpha), Πολύτοπο, 1978
• Ιχώρ (Ikhoor), για τρίο εγχόρδων, 1978
• Ανεμόεσσα (Anemoessa), για μικτή χορωδία (42-82 φωνών) και ορχήστρα (90 εκτελεστών), 1979
• Khal Perr, για χάλκινα και κρουστά, 1983
• Τετράς (Tetras), για κουαρτέτο εγχόρδων, 1983
• Nάαμα (Naama), για τσέμπαλο, 1984
• Ίδμεν A, για μικτή χορωδία (64 φωνών) και 4 κρουστά, 1985
• Ίδμεν B, για 6 κρουστά και χορωδία ad libitum, 1985
• Όρος (ο) (Horos), για 89 μουσικούς, 1986
• À r. (Hommage à Ravel), για πιάνο, 1987
• Waarg (Έργο), για 13 μουσικούς, 1988
• Échange, για μπάσο κλαρινέτο και 13 μουσικούς, 1989
• Επίκυκλοι (Epicycles), για βιολοντσέλο και 12 μουσικούς, 1989
• Tuorakemsu, για 90 μουσικούς, 1990
• Troorkh, για τρομπόνι και 89 μουσικούς, 1991
• Gendy 3, για μαγνητοταινία, 1991
• Ροαί (Roaï), για 90 μουσικούς, 1991
• Pu wijnuej we fyp, για παιδική χορωδία, 1992
• Η θεά Αθηνά (La Déesse Athéna), Σκηνή από την Ορέστεια για βαρύτονο και 12 εκτελεστές, 1992
• Ευριπίδου Βάκχαι (Les Bacchantes d' Euripide), για βαρύτονο, γυναικεία χορωδία και 9 εκτελεστές, 1993
• Sea Nymphs, για μικτή χορωδία (24 φωνών), 1994
• Ιωλκός (Ioolkos), για 89 μουσικούς, 1995
• Και (Kaï), για 9 εκτελεστές, 1995
• Kuïlenn, για 9 πνευστά, 1995
• Hunem-Iduhey, για βιολί και βιολοντσέλο, 1996
• Ω μέγα (O-Mega), για σολίστα κρουστών και 13 εκτελεστές, 1997

Δημοσιευμένα κείμενα του Ξενάκη (επιλογή)

Xenakis, Iannis, Musiques Formelles, Παρίσι: Masse 1963, 2η εκδ. Παρίσι: Stock 1981. Αγγλ. μτφρ. Formalized Music: Thought and Mathematics in Composition, Bloomington: Indiana University Press 1971, 2η εκδ. Νέα Υόρκη: Pendragon Press, 1991.
Xenakis, Iannis, Musique-Architecture, Τουρνέ: Casterman 1971, 2η έκδ. 1976.
Xenakis, Iannis, Kéleütha: Ecrits, Παρίσι: L’ Arche 1994.
Ξενάκης Ιάννης Κείμενα περί μουσικής και αρχιτεκτονικής [επιλογή επιμέλεια: Σολωμός Μ.], Αθήνα εκδ. Ψυχογιός 2001

https://el.wikipedia.org/

ΓΡΗΓΟΡΙΑ ΠΕΛΕΚΟΥΔΑ " Μια θάλασσα είμαστε "

Γυμνοί από όνειρα μες στην ολόχρυση σιωπή
στο ξέφωτο του νου και της φωτιάς
η μόνη αστροφεγγιά είναι η ιστορία μας
φτερουγιασμένο φως κι αγέρας μυροφόρος,
κι εσείς ονειροθύρες ανοίχτε να χορέψουμε
αναπολώντας στα βράδια τα φεγγίσματα
όταν θ΄αγκαλιαζόμαστε με πάθος
πριν μας σκοτώσει η αβεβαιότητα.

Με το βλέμμα άνυδρης αυγής μονάχα εμείς
θα αλλάξουμε τον κόσμο,
αχτίδα ονειρέψου, σαν μπει η άνοιξη
αν έχει ο ουρανός θάλασσες,
αν οι αγάπες έλκονται
κι ύστερα χάνονται για πάντα
ποιος θα μυρώσει την θλίψη μας ίσως
τα σύννεφα της καταχνιάς σταλάξουν
αιωνιότητα, ίσως του ήλιου τα χρυσά δάκρυα.

Ποτέ να μην τάξεις όνειρα
στα πληγωμένα φτερά μιας άνοιξης,
έχουν μια έκρηξη οι νότες όταν ρέουν,
εμείς ανήκουμε στο πουθενά ολόγυμνα κλαδιά
με ξύλινες κραυγές, ω κόσμε η δόλια ανάμνησή μας
η στάχτινη μνήμη μας, η απόγνωση των χαμένων
τα σπλάχνα μας οργώνει ο φιδίσιος ήχος της,
τα σπλάχνα μιας αρμυρής θάλασσας η λήθη μας.

Γρηγορία Πελεκούδα

Η φωτογραφία από https://gr.pinterest.com/

ΦΙΛΙΠΠΟΥΠΟΛΗ - ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΛΜΠΟΥΜ ΤΗΣ ΝΕΛΛΑΣ ΘΕΟΤΟΚΑΤΟΥ

Φιλιππούπολη 

Η σύγχρονη Φιλιππούπολη καταλαμβάνει μια έκταση 101 τ.χ., λιγότερο από το 0,1 % της συνολικής έκτασης της Βουλγαρίας. Αυτό την καθιστά την πιο πυκνοκατοικημένη πόλη της χώρας με 3.769 κατοίκους ανά τ.χ. Μέσα στην κυρίως πόλη υπάρχουν έξι λόφοι. Στην αρχή του 20ού αιώνα υπήρχαν επτά, αλλά ο ένας (Μάρκοβο Τεπέ) ισοπεδώθηκε. Τρεις από αυτούς ονομάζονται Τρίλοφος (Βουλγαρικά : Трихълмие, Τριχάλμιε), οι άλλοι ονομάζονται Λόφος της Νεολαίας (Βουλγαρικά : Младежки хълм, Μλαντέτσκι χαλμ), Λόφος των Απελευθερωτών (Βουλγαρικά : Хълм на освободителите, Χαλμ να οσβομποντιτελίτε) και Λόφος του Ντάνοφ (Βουλγαρικά : Данов хълм, Ντάνοφ χαλμ)

Είναι σημαντικό οικονομικό, συγκοινωνιακό, πολιτιστικό και εκπαιδευτικό κέντρο. Στις 5 Σεπτεμβρίου 2014 επελέγη ως Πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης για το 2019 Ο πληθυσμός της είναι κατεξοχήν Βουλγαρικός αλλά ζουν και μειονοτικοί πληθυσμοί Τσιγγάνων, Ελλήνων, Τούρκων, Εβραίων και Αρμενίων. Από τις αρχές του 20ού αιώνα η Φιλιππούπολη αναπτύχθηκε σαν σημαντικό βιομηχανικό κέντρο. Η επεξεργασία τροφίμων, ο καπνός, η ζυθοποιία και η κλωστοϋφαντουργία ήταν οι βασικοί πυλώνες της βιομηχανίας. Επί του κομμουνιστικού καθεστώτος η οικονομία της πόλης επεκτάθηκε σημαντικά και επικράτησε η βαριά βιομηχανία. Παράγει ακόμη μόλυβδο και ψευδάργυρο, μηχανήματα, ηλεκτρονικά, φορτηγά, χημικά και καλλυντικά. Μετά την πτώση του Κομμουνισμού το 1987 και την κατάρρευση της σχεδιασμένης οικονομίας της Βουλγαρίας έκλεισαν αρκετά βιομηχανικά συγκροτήματα.

Η περιοχή πρωτοκατοικήθηκε από τη Νεολιθική Εποχή, πριν από την 6η χιλιετία π.Χ. γι’αυτό και αποκαλείται από τους Βούλγαρους «Αιώνια Πόλη». Από τις πρώτες φυλές που κατοίκησαν ήταν οι Θράκες και η πόλη αρχικά λεγόταν Ευμολπιάς, από το μυθικό βασιλιά των Θρακών Εύμολπο, γιoς του Ποσειδώνα και της Ροδόπης. Οι αρχαίοι Θράκες ονόμαζαν την περιοχή Πουλπουδάβα (Pulpudava ή Pulpudeva), από το «δάβα = κώμη ή τόπος».

Από τον 4ο π.Χ. αι. η πόλη ονομάστηκε Φιλιππόπολις (Fhilippopolis), δηλαδή «Φιλίππου Πόλις», προς τιμή του Φίλιππου Β΄ της Μακεδονίας. Το 342 π.Χ. ο Φίλιππος Β΄ της Μακεδονίας (382– 336 π.Χ.), γιος του Αμύντα Γ΄ και πατέρας του Μ. Αλέξανδρου, εισχώρησε με το στρατό του στην αρχαία Θράκη όπου μετά από αλλεπάλληλες μάχες, την κατέλαβε. Σκοπός του ήταν να υποτάξει ολόκληρη την περιοχή, που ήταν αποικία των Αθηναίων, για να αποκόψει τις εμπορικές συναλλαγές που είχαν αναπτύξει προς τον Εύξεινο Πόντο. Αφού έδιωξε από το θρόνο τον Κερσοβλέπτη (357 – 341 π.Χ.), βασιλιά των Οδρυσών, φυλή που κατοικούσε στην αρχαία Θράκη, άρχισε να οργανώνει τη διοίκηση της περιοχής πάνω σε νέες βάσεις. Έκτισε πόλεις – φρούρια, στη μέση της κοιλάδας του Έβρου, μεταξύ αυτών και τη Φιλιππούπολη, η οποία ήταν μεγαλύτερη από όλες αυτές τις πόλεις.

Διαμάντια αρχιτεκτονικής βρίσκονται σε όλη την πόλη της Φιλιππούπολης...

Κατά τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία η πόλη ονομάστηκε Τριμόντιον (Trimontium) δηλαδή «Τρίλοφος» ή «Πόλη των Τριών Λόφων», από τους 3 λόφους πάνω στους οποίους ήταν κτισμένη, οι Νεμπέτ Τεπέ (Nebet Tepe), Τζαμπάζ Τεπέ (Dzhambaz Τepe) και Ταξίμ Τεπέ (Taksim Τepe).

Το όνομα Plovdiv πρωτοεμφανίζεται τον 15ο αι.

Στις 4-1-1878 η Φιλιππούπολη απελευθερώθηκε από την Οθωμανική Κυριαρχία, με τη βοήθεια του ρωσικού στρατού, με τη «Μάχη της Φιλιππούπολης»,.

Την 6η Σεπτεμβρίου 1885 ενσωματώθηκε στη Βουλγαρία και από τότε στη χώρα γιορτάζεται η «Ημέρα Ενοποίησης» ή «Ημέρα Φιλιππούπολης».

Βρύσες......Γεμάτη αγάλματα και βρύσες όλη η πόλη !

Η Knyaz Alexander I συναντάει σε ένα σημείο την πλατεία Stefan Stambolov. Άλλη μια όμορφη πλατεία που περιβάλλεται από ενδιαφέροντα κτίρια και καφέ και στη μία του πλευρά βρίσκεται το γραφικό παλιό κτίριο του Δημαρχείου ........

Το Δημαρχείο της Φιλιππούπολης..

Η κεντρική οδός της Φιλιππούπολης είναι η Kyanz Alexander I που εκτείνεται από τους κήπους Tsar Simeon και περνά από την πλατεία Dzhumaya. Στη συνέχεια διασχίζει τον ποταμό Μαρίτσα στη μορφή πεζογέφυρας. Όλη η οδός είναι πεζοδρομημένη και γεμάτη με καφετέριες, καταστήματα και δέντρα. Ιδανική για βόλτες και περίπατους καθ’ όλη τη διάρκεια της μέρας.

Αριστερά,το Δραματικό θέατρο Φιλιππούπολης....

H Παλιά πόλη της Φιλιππούπολης είναι ιστορική διατηρητέα περιοχή, γνωστή για το αρχιτεκτονικό της ύφος της Βουλγαρικής Αναγέννησης. Η Παλιά Πόλη καλύπτει την περιοχή των Τριών Λόφων Νεμπέτ Τεπέ, Τζαμπάζ Τεπέ και Ταξίμ Τεπέ. Σχεδόν κάθε σπίτι στην Παλιά Πόλη έχει τη χαρακτηριστική εξωτερική και εσωτερική του διακόσμηση.

Η μασκότ του πεζόδρομου ο Мильо/Miljo!......Λένε ότι αν ψιθυρίσεις μια ευχή στο αυτί του ...αυτή πραγματοποιείται.Βρίσκεται στον πεζόδρομο. Για τους ντόπιους αποτελεί σημείο συνάντησης.

Επί της Glavnata (κεντρικός δρόμος ) μέρος της οποίας είναι η ulitsa Knyaz Alexander I. Ο δημοφιλής πεζόδρομος πλαισιωμένος από πολλά ιστορικά κτίρια, καταστήματα και υπαίθρια καφέ είναι ιδανικός για περίπατο. Είναι ιδιαίτερα προσεγμένος σχεδόν σε όλο το μήκος του με δέντρα, παγκάκια και πεντακάθαρος σε κάθε γωνιά του. Αξιοσημείωτο ότι απαγορεύεται η διέλευση ποδηλάτων! 

Η πόλη έχει πάνω από 200 αρχαιολογικούς χώρους, από τους οποίους 30 είναι εθνικής σημασίας. Υπάρχουν πολλά απομεινάρια από την αρχαιότητα – η πόλη είναι μεταξύ των λίγων, που έχουν δύο αρχαία θέατρα -, τμήματα μεσαιωνικών τειχών και πύργων, Οθωμανικά λουτρά και τζαμιά, μια καλοδιατηρημένη παλιά συνοικία από την περίοδο της Εθνικής Αναγέννησης με ωραίες κατοικίες, εκκλησίες και λιθόστρωτα δρομάκια. Υπάρχουν πολλά μουσεία, πινακοθήκες και πολιτιστικά ιδρύματα.Η πόλη φιλοξενεί μουσικές, θεατρικές και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις.

Στις 5 Σεπτεμβρίου 2014 επελέγη ως Πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης για το 2019.

Συνδέεται με αυτοκινητόδρομο ταχείας κυκλοφορίας (127 χιλιομέτρων) με τη Σόφια. Ο πληθυσμός της είναι κατεξοχήν Βουλγαρικός αλλά ζουν και μειονοτικοί πληθυσμοί Τσιγγάνων, Ελλήνων, Τούρκων, Εβραίων και Αρμενίων.

Η Φιλιππούπολη έχει αδελφοποιηθεί με τη Θεσσαλονίκη καθώς και με άλλες ευρωπαϊκές πόλεις. 

Η Φιλιππούπολη είναι στις όχθες του Ποταμού Έβρου, νοτιοανατολικά της Βουλγαρικής πρωτεύουσας Σόφιας. Η πόλη είναι στο νότιο τμήμα της ομώνυμης πεδιάδας, μιας αλλουβιακής πεδιάδας, που αποτελεί το δυτικό τμήμα της Ανω Θρακικής Πεδιάδας. Στα βορειοδυτικά υψώνεται η Σρέντνα Γκόρα, στα ανατολικά τα Υψώματα Τσίρπαν, ενώ τα Ορη της Ροδόπης περιβάλλουν την πεδιάδα από τα νότια. H πόλη είχε αρχικά αναπτυχθεί στα νότια του Εβρου και επεκτάθηκε εκατέρωθεν του ποταμού μόνο τα τελευταία 100 χρόνια. Η σύγχρονη Φιλιππούπολη καταλαμβάνει μια έκταση 101 τ.χ., λιγότερο από το 0,1 % της συνολικής έκτασης της Βουλγαρίας. Αυτό την καθιστά την πιο πυκνοκατοικημένη πόλη της χώρας με 3.769 κατοίκους ανά τ.χ.

Το Τζαμί Τζουμαγιά θεωρείται το αρχαιότερο, από την εποχή της Οθωμανικής Κυριαρχίας, θρησκευτικό κτίριο στα Βαλκάνια. Επί Μουράτ Β΄(1421 – 1451) το παλαιό τζαμί κατεδαφίστηκε και τη θέση του πήρε το σημερινό. Ανακαινίστηκε το 1785 και το 1818 μετά από καταστροφές που υπέστη από σεισμούς. Έχει 9 θόλους από μόλυβδο, 1 μιναρέ και στη NA πλευρά εξωτερικά θα δείτε ένα μικρό ρολόι τοποθετημένο στην ακμή του τοίχου.

Η Φιλιππούπολη έχει ίχνη κατοίκησης, που χρονολογούνται από τη Νεολιθική εποχή, περί το 6.000 π.Χ. Οι αρχαιολόγοι έχουν ανακαλύψει ωραία αγγεία και άλλα αντικείμενα της καθημερινής ζωής, μέχρι και από τη Νεολιθική εποχή, που φανερώνουν ότι στο τέλος της 4ης χιλιετίας π.Χ. υπήρχε εκεί εγκαταστημένος οικισμός, έχουν ανακαλυφθεί Θρακικές νεκροπόλεις που ανάγονται στη 2η και 3η χιλετία π.Χ., ενώ η Θρακική πόλη ιδρύθηκε μεταξύ της 2ης και της 1ης χιλετίας π.Χ.

Στην πλατεία Dzhumaya βρίσκονται μερικά από τα σημαντικότερα αξιοθέατα όπως το ομώνυμο τέμενος. Το Dzhumaya Τζαμί στην καρδιά του πεζόδρομου, κτισμένο τον 14ο αιώνα είναι ένα από τα παλαιότερα και μεγαλύτερα στα Βαλκάνια. Ο 23 μέτρων ροζ μιναρές του στέκεται περήφανος ενώ εντύπωση προκαλεί η ξυλόγλυπτη πρόσοψή του από τη μία πλευρά.

Ρωμαϊκό Στάδιο, (The Ancient Stadium of Fhilippopolis ή The Stadium of Trimontium in Plovdiv), 2ος αι.Κτίστηκε τον 2ο αι. και βρίσκεται στη πλατεία Τζουμαγιά, στον κεντρικό πεζόδρομο Kanyaz Alexander I. Αποτελεί ένα από τα 12 διατηρητέα μνημεία παρόμοιου τύπου σε όλο τον κόσμο. Είχε μήκος 240 μ. και πλάτος 50 μ. και μπορούσε να φιλοξενήσει έως και 30.000 θεατές.

Σήμερα έχει γίνει μερική αποκατάσταση του Β. τμήματος του σταδίου, δηλαδή του κυρτού τμήματος και φαίνονται και οι 14 σειρές καθισμάτων. Μια μικρογραφία που εκτίθενται στην πλατεία, φαίνεται το αρχικό σχήμα του Ρωμαϊκού Σταδίου εκείνης της εποχής.

Τα απομεινάρια από το τείχος του Βερολίνου έγιναν καμβάδες για τους Καλλιτέχνες και εκτίθενται γύρω από την αρχαία Ρωμαϊκή αρένα που σώζονται ερείπια της και έχουν αναδειχθεί !!!

Εγιναν εικαστικά στολίδια στον κεντρικό πεζόδρομο της Φιλιππούπολης....

Στις αρχές του 20ού αιώνα η πόλη αναπτύχθηκε ως σημαντικό βιομηχανικό και εμπορικό κέντρο με ανεπτυγμένη ελαφρά βιομηχανία, κυρίως τροφίμων. Στην πόλη επενδύθηκαν γερμανικά, γαλλικά και βελγικά κεφάλαια στην ανάπτυξη του σύγχρονου εμπορίου, των τραπεζών και της βιομηχανίας. To 1939 υπήρχαν 16.000 τεχνίτες και 17.000 εργάτες σε βιομηχανίες, κυρίως επεξεργασίας τροφίμων και καπνού. Κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο επεκτάθηκε η καπνοβιομηχανία, καθώς και η εξαγωγή φρούτων και λαχανικών. Το 1943 1.500 Εβραίοι διασώθηκαν από την εκτόπιση σε στρατόπεδα συγκέντρωσης από τον αρχιεπίσκοπο της Φιλιππούπολης Κύριλλο, που αργότερα έγινε Βούλγαρος Πατριάρχης. Το 1944 η πόλη βομβαρδίσθηκε από τους Συμμάχους (Βρετανόυς-Αμερικανούς).

Η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων είναι Χριστιανοί - κυρίως Ορθόδοξοι - και υπάρχουν Καθολικοί, Ουνίτες και Προτεστάντες (Αντβεντιστές, Βαπτιστές και άλλοι). Υπάρχουν επίσης μερικοί Μουσουλμάνοι και Εβραίοι. Στη Φιλιππούπολη υπάρχουν πολλές εκκλησίες, δύο τζαμιά και μία συναγωγή

Η Φιλιππούπολη, ευρισκόμενη στο κέντρο μιας πλούσιας γεωργικής περιοχής, από τις αρχές του 20ού αιώνα αναπτύχθηκε σαν σημαντικό βιομηχανικό κέντρο. Η επεξεργασία τροφίμων, ο καπνός, η ζυθοποία και η κλωστοϋφαντουργία ήταν οι βασικοί πυλώνες της βιομηχανίας. Επί του κομμουνιστικού καθεστώτος η οικονομία της πόλης επεκτάθηκε σημαντικά και επικράτησε η βαριά βιομηχανία. Παράγει ακόμη μόλυβδο και ψευδάργυρο, μηχανήματα, ηλεκτρονικά, φορτηγά, χημικά και καλλυντικά. Μετά την πτώση του Κομμουνισμού το 1987 και την κατάρρευση της σχεδιασμένης οικονομίας της Βουλγαρίας έκλεισαν αρκετά βιομηχανικά συγκροτήματα.

Η πόλη έχει πάνω από 200 αρχαιολογικούς χώρους, από τους οποίους 30 είναι εθνικής σημασίας. Υπάρχουν πολλά απομεινάρια από την αρχαιότητα - η πόλη είναι μεταξύ των λίγων, που έχουν δύο αρχαία θέατρα -, τμήματα μεσαιωνικών τειχών και πύργων, Οθωμανικά λουτρά και τζαμιά, μια καλοδιατηρημένη παλιά συνοικία από την περίοδο της Εθνικής Αναγέννησης με ωραίες κατοικίες, εκκλησίες και λιθόστρωτα δρομάκια. Υπάρχουν πολλά μουσεία, πινακοθήκες και πολιτιστικά ιδρύματα.Η πόλη φιλοξενεί μουσικές, θεατρικές και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις. Θεωρείται αφετηρία για εκδρομές σε μέρη της περιοχής, όπως το Μοναστήρι Μπάτσκοβο, 30 χλμ. προς νότον, το χιονοδρομικό κέντρο Παμπόροβο, 90 χλμ. προς νότον ή τα κέντρα ιαματικών πηγών προς βορράν Χισάρια, Μπάνυα, Κράσνοβο και Στρέλτσα.

Προσέξτε τα κτήρια - Δεν υπάρχει αρχιτεκτονική παραφωνία μέσα σε όλη την πόλη!!

 Ανεβαίνοντας για την Παλιά πόλη....

Η παλιά πόλη έχει μια εντελώς διαφορετική εμφάνιση και αίσθηση απ’όλη την υπόλοιπη πόλη. Οι δρόμοι είναι πλακόστρωτοι και τα σπίτια χαρακτηρίζονται από την Εθνική Βουλγάρικη αρχιτεκτονική του 19 ου αιώνα.

Τα σπίτια εκείνη την εποχή ήταν μεγάλα, φανταχτερά και πλούσια διακοσμημένα με τοιχογραφίες, στήλες, όμορφες βεράντες και χειροποίητα έπιπλα. Πολλά από αυτά τα σπίτια πλέον λειτουργούν σαν μουσεία ανοιχτά προς το κοινό.

Το σπίτι του Κονσταντίν Στοιλοβ.......Ο διδάκτωρ Κονσταντίν Στοΐλοφ είναι ο πρώτος βούλγαρος διδάκτωρ νομικών, που αποφοίτησε στη Γερμανία, ειδικεύτηκε στη Γαλλία και δύο φορές ήταν πρωθυπουργός της Βουλγαρίας, το 1887 και το 1894-1899. Ο Ιβάν Εβστάτιεφ Γκέσοφ αποφοίτησε εμπορικές επιστήμες στο Μάντσεστερ και ήταν πολλές φορές υπουργός και πρωθυπουργός της Βουλγαρίας την περίοδο 1911-1913. Ο Ιβάν Στέφανοφ Γκέσοφ, επίσης αποφοίτησε στο Μάντσεστερ και ήταν ένας από τους πιο επιτυχημένους δημάρχους του Πλόβντιβ, μετά διπλωμάτης. Η δεύτερη και η τρίτη γενιά των οικογενειών του Πλόβντιβ αποτελούν μέρος των ανθρώπων που δικαίως ονομάζουμε «Οικοδόμοι της σύγχρονης Βουλγαρίας».

Ελληνική συνοικία της Φιλιππούπολης ...

Είμαστε στην παλιά πόλη,πάνω σε έναν από τους τρεις,ή επτά λόφους που είναι κτισμένη η Φιλιππούπολη...Από κάτω ο δρόμος που βγάζει στο Κέντρο της πόλης!

Στον κεντρικό δρόμο προς την παλιά πόλη σε μικρό ύψωμα ο ναός της Παναγίας τρίκλητη βασιλική με εξαιρετικό διώροφο τέμπλο και τοιχογραφίες αγίων και παραστάσεων από τη Βίβλο.Το κωδωνοστάσιο τύπου μπαρό διαφέρει από το άλλο κτίσμα αλλά δημιουργεί την αίσθηση ενός άλλου ρυθμού......Κτίστηκε το 1844 αλλά η σημερινή της μορφή χρονολογείται από τον 19ο αιώνα...

 House of Stepan Hindliyan

Δημοτική Πινακοθήκη Καλών Τεχνών σε ένα επιβλητικό κτίριο του 1881. Η ξενάγηση στα Βουλγάρικα κοστίζει 5 lev και στα Αγγλικά 10 lev. H γκαλερί περιλαμβάνει ζωγραφική, γραφικές τέχνες, γλυπτική, εφαρμοσμένες τέχνες, φωτογραφία, συλλογή εικόνας και Μεξικάνικης τέχνης.

Το σπίτι του πρώτου φαρμακοποιού....Και το Φαρμακείο του! 

Ενα μικρό πάρκο στην κορυφή ενός από τους λόφους που ειναι χτισμένη η παλιά πόλη της Φιλιππούπολης...

Η Παλιά Πόλη...........έργο τέχνης αρχιτεκτονικής και αρμονίας...

Η Εκκλησία των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης η οποία βρίσκεται στην καρδιά της παλαιάς πόλης της Φιλιππούπολης, σημερινό Пловдив (Πλόβντιβ) της Βουλγαρίας, έχει κτιστεί το 1832 πάνω στα ερείπια αρχαίου κάστρου (έχει επικρατήσει η Τουρκική λέξη "Χισάρ").

Πρίν από τον ναό αυτόν, κατά τον 4ο αιώνα, υπήρχε στην ίδια θέση ναός αφιερωμένος στους Αγίους Σεβερίνο και Μέμνο, οι οποίοι μαζί με άλλους κατοίκους της Φιλιππούπολης είχαν μαρτυρήσει κατά την περίοδο των διωγμών του αυτοκράτορα Διοκλιτιανού... Κάτω από το ιερό της εκκλησίας υπήρχαν τα υπόγεια οκταγωνικού πύργου του αρχαίου κάστρου τα οποία την περίοδο των διωγμών χρησιμοποιούνταν ως κατακόμβες και νεκροταφείο των πρώτων Χριστιανών...

Η εκκλησία έχει εκπληκτική εξωτερική εικονογράφηση... Χαρακτηριστική το "Όραμα του Μέγα Κωνσταντίνου"...

Το 313 ο ναός μετονομάστηκε σε Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, προς τιμήν του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου και της μητέρας του... Η εκκλησία υπέστη σοβαρές ζημιές το 1830, πιθανότατα από φωτιά... Στην θέση της ανοικοδομήθηκε νέος ναός... Για τον σκοπό αυτό, ο πλούσιος ράφτης από την Копривщица (Κοπρίβστιτσα) Тодор Моравенов (Τοντόρ Μοραβένοβ) συγκέντρωσε και έδωσε 200.000 γρόσια...

Μοναδικό στο Πλόβντιβ το σε στυλ μπαρόκ εικονοστάσι που φιλοτεχνήθηκε στην Βιέννη από τον Μετσοβίτη ξυλογλύπτη Γιάννη Πασκούλη ή στα Βουλγαρικά Йоан Пашкула (Ιοάν Πασκούλα) και παραδόθηκε στην εκκλησία το 1839. Η κύρια σειρά εικόνων του εικονοστασίου αποτελείται από έργα του ζωγράφου Захарий Христович Димитров (Ζαχαρίη Χριστόβιτς Ντιμιτρόβ) γνωστού ως Захари Зограф (Ζάζαρι Ζογκράφ 1810-1853), του πιο γνωστού Βούλγαρου ζωγράφου της περιόδου της Βουλγαρικής Εθνεγερσίας, ο οποίος την περίοδο 1836 με 1840 εργαζόταν στην περιοχή... Χαρακτηριστικές είναι οι "Άγιοι Κωνσταντίνος και Ελένη", η "Βρεφοκρατούσα", ο "Ιησούς Χριστός Παντοκράτωρας" και ο "Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής". Στην εκκλησία υπάρχει και η θαυματουργή εικόνα των "Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης" του 14ου αιώνα...

Η νέα εκκλησία έχει διαστάσεις μήκος 26 μέτρα, πλάτος 18 και ύψος 8 μέτρα...

Είναι ρεστωράν................Μοναδικής ομορφιάς!

Η Φιλιππούπολη απλώνεται πάνω σε επτά χαμηλούς λόφους και είναι μια από τις αρχαιότερες πόλεις της Ευρώπης. Η παλιά πόλη είναι το διαμάντι του Πλόβντιβ ίσως και ολόκληρης της Βουλγαρίας. Χαρακτηριστικό της παλιάς πόλης είναι τα υπέροχα αρχοντικά του 18ου και 19ου αιώνα τα περισσότερα από τα οποία είναι αναπαλαιωμένα και ανακαινισμένα εξαιρετικά και λειτουργούν σαν μουσεία και γκαλερί τέχνης. Σχεδόν όλα αυτά τα σπίτια-μουσεία βρίσκονται στον ιστορικό δρόμο ul. Saborna καθώς και ενδιαφέροντα καταστήματα με αντίκες. Ο λιθόστρωτος δρόμος ήταν αρκετά κουραστικός ειδικά σέρνοντας τις βαλίτσες αλλά η διαδρομή ήταν μια αποκάλυψη. —

Το Σπίτι του Λαμαρτίνου (Lamartin House)Κτίστηκε το 1828-1830 και ιδιοκτήτης ήταν ο πλούσιος Έλληνας έμπορος Μαυρίδης. Ονομάστηκε το «Σπίτι του Λαμαρτίνου», καθώς ο Γάλλος ποιητής Alphonse De Lamartine έμεινε εδώ φιλοξενούμενος (1833), κατά την περιοδεία του γνωστή ως VOUAGE EN ORIENT

Balabanov House ...

Αρχοντικό Lamartine στην οδό Kniaz Tseretelev 19. Ήταν η οικία του Γιώργου Μαυρίδη κατασκευασμένο το 1829. Σήμερα είναι μουσείο αφιερωμένο στον Γάλλο ποιητή Alphonse de Lamartine που είχε εγκατασταθεί στην οικία κάπου στο 1833.

Το Αρχαίο θέατρο (Αντικεν τεάτουρ) είναι πιθανόν το γνωστότερο μνημείο από την αρχαιότητα στη Βουλγαρία. Κατασκευάσθηκε στις αρχές του 2ου αιώνα επί της βασιλείας του Ρωμαίου Αυτοκράτορα Τραιανού. Bρίσκεται στον αυχένα μεταξύ των λόφων Τζαμπάζ Τεπέ και Ταξίμ Τεπέ. Χωρίζεται σε δύο διαζώματα με 14 σειρές το καθένα. To θέατρο μπορούσε να χωρέσει 7.000 άτομα. Η τριώροφη σκηνή είναι στο νότιο τμήμα και είναι διακοσμημένη με — και αγάλματα. Το θέατρο μελετήθηκε, συντηρήθηκε και αποκαταστάθηκε μεταξύ 1968 και 1984. Πολλές εκδηλώσεις γίνονται ακόμη στη σκηνή του, όπως το Φεστιβάλ Βέρντι και το Διεθνές Φολκλορικό φεστιβάλ. Το Ρωμαϊκό Ωδείο αναστηλώθηκε το 2004. Κατασκευάσθηκε μεταξύ 2ου και 5ου αιώνα και είναι το δεύτερο (και μικρότερο) αρχαίο θέατρο της Φιλιππούπολης με 350 θέσεις. Κτίστηκε αρχικά ως βουλευτήριο και αργότερα ανακατασκευάστηκε ως θέατρο.

Πίσω από το Ρωμαϊκό Θέατρο   απλώνεται η πολύχρωμη πόλη της Φιλιππούπολης...

Η  είσοδος της Ακαδημίας Μουσικής Χορού και εικαστικών τεχνών....

Πανεμορφα Καφέ σε όλη την Φιλιππούπολη..

Η Μητρόπολη της Φιλιππούπολης..

Το υπέροχο μαύρο σκαλιστό τεέμπλο του ναού της Μητρόπολης της Φιλιππούπολης..

59Αριστερά στο κτήριο Foli ...μια από τις σπάνιες παραφωνίες της ιστορικής πόλης!!

Το μεγάλο πάρκο της Φιλιππούπολης.....Προσέξτε τους μικρούς τσιμεντένιους και ζωγραφισμένους κάδους σκουπιδιών....Προσέξτε και κάτω..Δεν υπάρχει ίχνος σκουπιδιών!

 Η  λίμνη .....Στο Πάρκο της Φιλιππούπολης ...

Ρωμαϊκό Φόρουμ romaiko-forum-plovdiv Δεν θα μπορούσε να υπάρχει ρωμαϊκή πόλη χωρίς ένα φόρουμ – μια ανοικτή δημόσια πλατεία αφιερωμένη σε οικονομικά, θρησκευτικά και πολιτικά θέματα – που χρησιμεύει σαν σημείο συγκέντρωσης αλλά και σαν αγορά.

Τα ερείπια απ’ ότι έχει μείνει βρίσκονται πίσω από το κεντρικό ταχυδρομείο στην οδό General Gurko.

Το βόρειο τμήμα του συγκροτήματος περιέχει ένα θέατρο 300 θέσεων που χρησιμοποιείται για συναυλίες και θεατρικές παραστάσεις.

Σόρυ για την μετάφραση........Δεν υπήρχαν πληροφορίες στα Ελληνικά.....ο Καθολικός καθεδρικός ναός του αγίου Λουδοβίκου στο κέντρο της Φιλιππούπολης αναγνωρίζεται ως ένας από τους κύριους συνόδων, και στην αρχή της δεκαετίας του 2000, έγινε η πιο μεγάλη επιρροή στην καθολική περιβάλλον Βουλγαρία. Ακριβώς σε αυτό το καθεδρικό ναό βασίζονται καθολική επισκοπή της Σόφιας και της Φιλιππούπολης. Ο προστάτης του ναού έγινε ο Λουδοβίκος ο ΙΧ 

Ο ναός κτίστηκε το 1850 δεκαετία, κατά την περίοδο της βασιλείας του εφημέριος του Ανδρέα Canova. Συνολικά η αρχιτεκτονική του ναού θα πρέπει να ταξινομούν μπαρόκ. Πρόσοψη συνδυάζει επίσης στοιχεία κλασικισμού: κοσμούν πολλά αγάλματα, полуколонны και διακοσμητικά στολίδια.

Το 1931 ο ναός υποστεί σοβαρές ζημιές από την πυρκαγιά: κάηκε το ξύλινο σκαλιστό ταβάνι сцентрального του κυρίως ναού. Ως αποτέλεσμα, το εσωτερικό του καθεδρικού ναού του αγίου Λουδοβίκου έχει ανακατασκευαστεί. Ζωγραφισμένα στο επικαιροποιημένο ναό έκανε ο καλλιτέχνης Krusty Стаматов. Πρόσοψη της εκκλησίας ακολουθήσει σε νεοκλασικό στυλ, για το οποίο φέρουν ευθύνη αρχιτέκτονας Kamen Петков. Από τον μάιο του 1932 ναός επαναλειτούργησε για το εκκλησίασμα.

Οι φώτο είναι από το Πουλμαν......η έξοδος της πόλης της Φιλιππούπολης.....Οι Βούλγαροι τον ποταμό Εβρο τον λένε Maritsa και διατρέχει όλη την Φιλιππούπολη...Ο Έβρος είναι ο μεγαλύτερος σε μήκος ποταμός της Βαλκανικής χερσονήσου. Κατά τη μυθολογία η αρχική του ονομασία ήταν Ρόμβος, πήρε δεν τη σημερινή ονομασία μετά τον πνιγμό του Έβρου, γιου του βασιλιά της Θράκης Κασσάνδρου.

Ο Έβρος πηγάζει από την οροσειρά του Ρίλου (αρχαίο Σκόμιο) στη Βουλγαρία, εισέρχεται στην Ελλάδα και αποτελεί το φυσικό όριο μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας για ένα μικρό τμήμα από το Ορμένιο έως τα Μαράσια. Από την περιοχή αυτή εισέρχεται και διατρέχει την Τουρκία. Από τη Νέα Βύσσα και μέχρι τις εκβολές του αποτελεί την Ελληνοτουρκική μεθοριακή γραμμή.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΚΕΙΜΕΝΑ : ΝΕΛΛΑ ΘΕΟΤΟΚΑΤΟΥ 

πηγές πληροφοριών

https://el.wikipedia.org/

https://www.driverstories.gr/

https://www.travelstories.gr/

http://bnr.bg/

https://www.tripadvisor.com.gr/

http://klearchosguidetothegalaxy.blogspot.com/

http://www.anh.gr/

https://www.travelo.gr/