Ο πατέρας του, Μπαχά αντ-Ντιν (Baha ad-Din) ήταν φημισμένος λόγιος. Υπό την κηδεμονία του ο Ρουμί έλαβε την πρώτη του μόρφωση από τον Σιεντ Μπουρχάν-αντ-Ντιν (Syed Burhan-ad-Din). Όταν έγινε 18 ετών, η οικογένεια ξεφεύγοντας από τις επιδρομές των Μογγόλων, μετά από αλλεπάλληλες μεταναστεύσεις εγκαταστάθηκε στο Ικόνιο, και στην ηλικία των 25 ο Ρουμί πήγε στη Δαμασκό για να συμπληρώσει την εκπαίδευσή του.
Στο μυστικισμό τον εισήγαγε ένας περιπλανώμενος δερβίσης, ο Σαμσουντίν από την Ταυρίδα. Ο Ρουμί είναι ο συγγραφέας ενός εξάτομου διδακτικού έπους, του Μασναβί (Mathnawi) ή "Masnavi-ye Manavi", που αποκαλείται ενίοτε από ορισμένους λόγιους και "Qur'an-e Farsi", δηλαδή "Κοράνιο στα περσικά". Έγραψε επίσης και διαλόγους Φιχί μα Φιχί (Fihi ma Fihi), που γράφτηκαν για να εισάγουν τους μαθητές του στη μεταφυσική. Το συνολικό ποιητικό έργο του άσκησε βαθιά επίδραση σε όλες τις μορφές αισθητικής έκφρασης του ισλαμικού κόσμου και κυριαρχείται από την απόλυτη αγάπη προς τον Θεό.
Η διδασκαλία του καλούσε ανθρώπους από οποιαδήποτε πίστη, θεωρώντας ότι ο Θεός Μουσουλμάνων, Χριστιανών και Εβραίων είναι ένας.
Όταν πέθανε, στις 17 Δεκεμβρίου του 1273, άνθρωποι από πέντε διαφορετικές πίστεις και θρησκείες ακολούθησαν τη νεκρική πομπή του. Η νύχτα της ταφής ονομάστηκε Σεμπούλ Αρούζ (Sebul Arus), δηλαδή Νύχτα της Ένωσης. Από τότε οι Μεβλεβί Ντερβίς κράτησαν αυτή την ημερομηνία ως γιορτή.
Η επιρροή του Τζελαλεντίν
Η σημασία του Τζελαλεντίν Ρουμί περνά τα σύνορα των χωρών και των εθνοτήτων και έχει επηρεάσει ιδιαίτερα και την περσική και την τουρκική λογοτεχνία. Τα ποιήματά του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες του κόσμου. Ήταν ο ιδρυτής του τάγματος των Μεβλεβήδων δερβίσηδων. Ενδεικτικό της επιρροής του Τζελαλεντίν και του σεβασμού που του έτρεφαν και του τρέφουν ακόμη οι χριστιανοί, είναι η επίσκεψη του πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαίου στο Ικόνιο (Δεκέμβριος 2004) για να λάβει μέρος στους εορτασμούς της 731ης επετείου του θανάτου του Μεβλανά.
Στις ελληνικές επιρροές στο έργο του Ρουμί αναφέρεται το άρθρο «Τα ελληνικά ποιήματα του Μαυλανά Ρουμή και του γυιου του Βαλέντ κατά τον 13ο αιώνα» . Από εκεί συνάγονται τα εξής:
Στο έργο του Ρουμί υπάρχουν πολλά νεοπλατωνικά και γνωστικά στοιχεία. Αυτό οφείλεται –πέρα από τις ελληνικές επιδράσεις που υπήρχαν ήδη στην ισλαμική φιλοσοφία και θεολογία– στο ότι ο Ρουμί είχε ο ίδιος επαφή με Έλληνες διανοούμενους της περιοχής, κυρίως κληρικούς. Ο Αφλακί, βιογράφος του Ρουμί, περιγράφει τις φιλοσοφικές συζητήσεις του Ρουμί με τον ηγούμενο της Μονής του Αγίου Χαρίτωνος (κατά τους Τούρκους Ακ Μαναστίρ), κοντά στην ελληνική κωμόπολη Σίλλη του Ικονίου, την οποία μάλιστα αναφέρει ως «μονή του Πλάτωνος» (Ντέιρε Αφλατούν)
Από τα λίγα ποιήματα του Ρουμί σε τοπικό ελληνικό ιδίωμα δεν είναι εμφανές σε ποιον βαθμό γνώριζε την ελληνική. Φαίνεται όμως ότι ο γιος του, ο Σουλτάν Βαλέντ, γνώριζε πολύ καλά τα ελληνικά, διότι έγραψε αρκετά ποιήματα σ’ αυτή τη γλώσσα. Οι τελετουργίες που αυτοσχεδίασε ο Ρουμί (μουσική, χορός, απαγγελίες) φαίνεται ότι είχαν ως στόχο περισσότερο να προσελκύσουν στον ισλαμισμό τους Έλληνες της περιοχής παρά απευθύνονταν στους μουσουλμάνους. Κατά τον Αφλακί ο Ρουμί έλεγε: «Ο Ύψιστος επεφύλαξε μεγάλες χαρές στους κατοίκους της Μικράς Ασίας. … Η περιοχή της έχει το καλύτερο κλίμα, αλλά οι κάτοικοί της αγνοούσαν τον μυστικόν έρωτα προς τον αληθινόν Κύριο των δυνάμεων» … «Με πήρες (ω Θεέ) από το Χορασάν και μ’ έφερες στην χώρα των Ελλήνων για να συναναστραφώ μ’ αυτούς και να τους οδηγήσω στο ορθό δόγμα. Όταν είδαμε ότι δεν στρέφονταν κατά κανένα τρόπο προς τον δρόμο του Θεού, και στερούνταν τα θεία μυστήρια, τους υποβάλαμε τις ιδέες αυτές με τρόπο πιο ευχάριστο, με μουσικές συναυλίες και με τον ρυθμό της ποίησης, πράγματα που αναταποκρίνονται στις ορέξεις των ανθρώπων. Διότι οι κάτοικοι της Μικρασίας είναι χαροκόποι και υπόκεινται στην επιρροή του πλανήτη της Αφροδίτης».
Μερικοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι οι εκστατικοί χοροί των δερβίσηδων είναι επιβιώσεις αρχαίων διονυσιακών λατρειών που ήταν διαδεδομένες στη Μ. Ασία. Υπάρχουν μαρτυρίες για την επιβίωση διονυσιακών τελετουργιών κατά τους Μέσους Χρόνους, ίσως και μέχρι την εποχή του Ρουμί. Ο ΞΒ’ κανών της Πενθέκτης Οικουμενικής Συνόδου Κωνσταντινουπόλεως, το 691, ορίζει στους τρυγητές όπως «μη το του βδελυκτού Διονύσου όνομα επιβοάν» και «έτι και τας ονόματι των παρ’ Έλλησι ψευδώς ονομασθέντων θεών ή εξ ανδρών ή γυναικών γινομένας ορχήσεις, και τελετάς … αποπεμπόμεθα». Ένα σχόλιο του Ιωάννου Ζωναρά (12ος αιών) στον ανωτέρω κανόνα επιβεβαιώνει ότι και στην εποχή του (έναν αιώνα πριν τον Ρουμί) επιβίωναν οι ίδιες διονυσιακές τελετές μεταξύ των αγροτών.
Η μελέτη των ελληνικών στίχων του Ρουμί από Δυτικούς ερευνητές είναι αρκετά δύσκολη, διότι είναι γραμμένοι στην αραβική γραφή. Λόγω της άγνοιας της ελληνικής γλώσσας από τους Τούρκους και Πέρσες αντιγραφείς χειρογράφων, αλλά και λόγω της ελλειπτικότητας του αραβικού αλφαβήτου, λείπουν τα πολύ σημαντικά για την ελληνική γλώσσα φωνήεντα, ενώ υπάρχουν και λάθη στον αριθμό των στιγμών που διαφοροποιούν μερικά αραβικά γράμματα μεταξύ τους. Υπάρχουν ελάχιστες μεταγραφές των ελληνικών στίχων του Ρουμί σε ελληνικό αλφάβητο.
Ένα ποίημα του Ρουμί με ελληνικούς και περσικούς στίχους. Σε αγκύλες είναι η μετάφραση των περσικών στίχων.
Αφέντης μας έν κι αγαπούμεν τον
Κι απ’ εκείνον έν καλή η ζωή μας.
Γιατί γύρισες γιατί βρώμισες;
Πέ με τι έπαθες, πέ με τι έχασες;
Άι καρδιά μου, άι ψυχή μου!
Άι το ετούτο μου, άι το εκείνο μου,
Άχ σπίτι μου,άχ στέγη μου!
Άχ θησαυρέ μου, αχ χρυσοπηγή!
Έλα καλέ μου, έλα σάχη μου,
Χαρά δεν δίδεις, δός μας άνεμο!
Πού διψά πίνει, πού πονεί λαλεί,
Μηδέν τσάκωσες,καλέ, το γυαλί;
Yπόμνημα:
- έν: είναι, πβ. τον τύπο «ένι» του ιδιώματος της Σίλλης.
- Το γυαλί, περσικά «τζαμ» (εδώ σημαίνει «ποτήρι»), είναι ένα αγαπητό σύμβολο στην περσική ποίηση.
Η σημασία του Ρουμί ξεπερνά τα εθνικά και κρατικά σύνορα. Όσοι μιλούν την περσική γλώσσα στο Ιράν, Αφγανιστάν και το Τατζικιστάν, τον θεωρούν σαν ένα από τους πιο σημαντικούς κλασικούς ποιητές, που έχει επηρεάσει πολλούς ποιητές στην ιστορία. Είχε επίσης σημαντικότατη επίδραση στην τουρκική λογοτεχνία. Η ποίησή του είναι η βάση της κλασικής ιρανικής και αφγανικής μουσικής
.https://el.wikipedia.org/
ΠΟΙΗΜΑΤΑ
«Θε μου Θε μου Αλλάχ Αλλάχ»
έκλαιγε κάποιος μια βραδιά
ωσότου γλύκαναν τα χείλη του στην προσευχή.
«Καλά σε άκουσα να καλείς
μα πήρες ποτέ σου απάντηση;»
Δεν είχε τι να πει σ’ αυτό
Κι έπεσε να κοιμηθεί αναστατωμένος.
Στον ύπνο του ονειρεύτηκε τον Χιντρ τον ψυχοπομπό
σ’ ένα πυκνό πράσινο φύλλωμα.
-Γιατί σταμάτησες τις προσευχές;
-Γιατί δεν απαντήθηκα ποτέ.
-Αυτός ο πόθος στην καρδιά σου είναι η ίδια η απάντηση.
Ο πόνος σου που κλαις από τον χωρισμό σε φέρνει πίσω.
Η θλίψη σου η ανήμπορη
είναι το μυστικό ποτήρι.
Άκου το σκύλο που αλυχτά για το αφεντικό του.
Η σχέση τους είναι το ίδιο το αναφιλητό.
Υπάρχουνε πολλά σκυλιά αγαπημένα.
Ποιος ξέρει τ’ όνομά τους;
Δώσ’ τη ζωή σου να γίνεις ένα απ΄αυτά.
❁ ❁ ❁ ❁
Αδέλφια Μουσουμάνοι δεν ξέρω τι να κάνω.
Δεν ξέρω τι να πω.
Δεν είμαι Χριστιανός ούτε Εβραίος.
Δεν είμαι Μουσουλμάνος ούτε και Ινδουιστής.
Δεν είμαι Βουδιστής μήτε και Σούφι.
Δεν είμαι και διόλου Ζεν.
Δεν έχω μια θρησκεία ή παράδοση.
Δεν είμαι απ΄ την ανατολή μήτε τη δύση
Ούτε από τη θάλασσα ούτε κι απ΄ τα βουνά.
Δεν είμαι στοιχειωμένος ή αιθέριος
Αλλά δεν είμαι ούτε και φυσικός.
Δεν είμαι οντότητα και δεν υπάρχω
Ούτε σ’ αυτόν μηδέ στον κόσμο τον επόμενο.
Δεν έρχομαι από την Εύα τον Αδάμ
ή κάποιαν άλλη ιστορία.
Ο τόπος μου είναι άτοπος
χνάρι δεν έχει το χνάρι μου.
Ούτε σώμα ούτε ψυχή.
Ανήκω στον Αγαπημένο.
Είδα τους δυο κόσμους σ’ έναν και γνωρίζω
τον πρώτο και τον τελευταίο
που αναπνέει μ’ ανθρώπινη πνοή.
❁ ❁ ❁ ❁
Έλα με την ευωδιά σου μόνον.
Μην μπεις σ’ αυτόν τον ποταμό ντυμένος.
Οι δρόμοι σε πάνε απ΄εδώ ως εκεί.
Αλλ’ από πού ξεκινάνε;
Ώρα να ζήσουμε γυμνοί.
Ο δρόμος κάποτε τελειώνει
όχι όμως η αγάπη.
Η Αγάπη είναι ποτάμι.
Πιες πλύσου.
❁ ❁ ❁ ❁
Τ’ αστέρια καίγονται καθαρά
ως την αυγή.
Κάνε το ίδιο και εσύ και μια πηγή νερό
θα ξεπηδήσει απ΄το σκοτάδι
αυτήν που περιμένει η πιο βαθιά σου δίψα.
❁ ❁ ❁ ❁
Μείνετε μαζί φίλοι.
Μη σκορπάτε και αποκοιμηθείτε.
Η φιλιά μας είναι φτιαγμένη
από αγρύπνια.
Ο νερόμυλος παίρνει νερό
γυρνά και το δίνει
κλαίγοντας.
Έτσι αυτό μένει στον κήπο
ενώ μια άλλη στρογγυλάδα κυλά
ψάχνοντας σε μια στεγνή κοίτη
κείνο που νοιώθει οτι ζητά.
Μείνετε εδώ τρέμοντας κάθε στιγμή
σα στάλα υδραργύρου.
(Από το βιβλίο “Από την ποίηση του Ρουμί', εκδ. Ντέφι, 2002)$
μτφρ. Βίκος Ναχμίας
❁ ❁ ❁ ❁
Τα λόγια μου ήταν κούφια,
όλο πρέπει και μη.
Για χρόνια χτυπούσα την πόρτα
κι είδα όταν άνοιξε
πώς χτυπούσα από μέσα.
***
Είμαι ο απέραντος ωκεανός
κι όχι μόνο μια σταγόνα.
Είμαι ο καθένας
κι όχι μόνο αυτός που βλέπετε.
Κάθε λεπτό, η κάθε σταγόνα του ωκεανού
επαναλαμβάνει τα ίδια λόγια
«Δεν είμαι τίποτ’ άλλο παρά μία σταγόνα».
*** Μια μέρα οι ψυχές μας θα γίνουν ένα.
και η ένωσή μας θα είναι παντοτινή.
Ξέρω πως ό,τι σου δίνω
επιστρέφει σε μένα.
Σου δίνω λοιπόν τη ζωή μου
Ελπίζοντας ότι ε σ ύ
θα επιστρέψης σε μένα.
***
Είμαι νεκρός σ’ αυτόν τον κόσμο.
Είμαι έτσι πολύ καιρό.
Κάθε μέρα το σώμα μου λειώνει
και γρήγορα θα επιστρέψη στη γη.
Δεν είναι δύσκολο ν’ αρνηθής
Ούτε αυτή τη ζωή,
ούτε αυτόν τον κόσμο.
Να εγκαταλείψης όμως την αγάπη σου
δεν είναι μόνο δύσκολο, είναι αδύνατον.
***
Έκλαιγα και μ’ έκαιγε το κλάμα μου
Σώπαινα και μ’ έκαιγε η σιωπή μου
Κάποτε σταμάτησα τις υπερβολές
Στάθηκα στη μέση
αλλά κι εκεί κάηκα.
*** Η νύχτα πέφτει
κι οι άνθρωποι πάνε να κοιμηθούν
σαν τα ψάρια που επιστρέφουν στο νερό.
Όταν ξυπνήσουν
άλλοι ασχολούνται με τις δουλειές τους
άλλοι ασχολούνται με τον εαυτό τους.
***
Για τους ερωτευμένους
δεν υπάρχουν Μουσουλμάνοι, Χριστιανοί κι Εβραίοι.
Για τους ερωτευμένους
δεν υπάρχει πίστη κι απιστία.
Για τους ερωτευμένους
δεν υπάρχει σώμα, νους, καρδιά και ψυχή.
Γιατί ακούς αυτούς που βλέπουν με άλλο τρόπο;
Αν δεν είναι ερωτευμένοι είναι τυφλοί.
***
Μη μένης κοντά σε θλιμμένο άνθρωπο.
Στάσου κοντά σ’ αυτούς που έχουν χάρη και μεγάλη καρδιά.
Όταν μπαίνης σ’ έναν όμορφο κήπο
μην χάνης τον καιρό σου με τ’ αγριόχορτα.
Μείνε κοντά στο γιασεμί και στον νάρκισσο.
***
Όλη η ευτυχία του κόσμου
δεν θα μου γιάτρευε εύκολα αυτόν τον πόθο.
Η μόνη γιατρειά είναι ο Αγαπημένος,
Σκέφτηκα: «Πόσα λόγια θα του πω, όταν τον συναντήσω»
Τον είδα και δεν έβγαλα μιλιά.
***
Χτες βράδυ βρισκόταν μέσα στο πλήθος
και δεν μπορούσα να τον αγκαλιάσω φανερά.
Ακούμπησα λοιπόν το πρόσωπό μου στο δικό του
κι έκανα πως του ψιθυρίζω ένα μυστικό στ’ αυτί.
❁ ❁ ❁ ❁
Δεν είμαι ποιητής!
Οι στίχοι μου δεν αξίζουν
ούτε ένα ξεροκόμματο.
Δεν γυρεύω επαίνους.
Δεν αποφεύγω τις κατηγορίες –
Και τα δυο μού είναι αδιάφορα.
Όλη μου η μαεστρία και η ποίηση
χωράνε ίσα ίσα σ’ ένα κύπελλο –
Αν το κρασί δεν σερβίρεται
από το χέρι του Αγαπημένου,
δεν θα πιω ούτε μια γουλιά!
Γύρισες τον κόσμο ψάχνοντας τη ζωή
κι όμως η καρδιά σου θα πεθάνει.
Γεννήθηκες
στην ευλογημένη αγκαλιά της ένωσης
κι όμως θα πεθάνεις ολομόναχος.
Αποκοιμήθηκες στην όχθη μιας λίμνης
κι όμως πεθαίνεις στη δίψα.
Στέκεις στη κορφή του θησαυρού
κι όμως θα πεθάνεις πάμπτωχος.
Δεν είμαστε μπροστά, είμαστε πίσω.
Δεν είμαστε πάνω, είμαστε κάτω.
Σαν το πινέλλο στο χέρι του ζωγράφου,
δεν έχουμε ιδέα πού βρισκόμαστε.
Βλέπεις εκείνο το καραβάνι,
το φορτωμένο με ζάχαρη;
Τα μάτια Του έχουν περισσότερη γλύκα.
Αλλά μην τα κοιτάξεις
αν δεν είσαι έτοιμος να χάσεις τα δικά σου.
Η σακατεμένη μου ποίηση άρχισε να χορεύει,
με το φως που έβγαζε τ’ Όνομα του Θεού.
Τ’ Όνομά Του έστειλε τον άγγελο των λέξεων
στο σπίτι του νου μου.
Με κάθε στίχο γεννιώνται χιλιάδες αθώοι
κι όμως, σαν τη Μαρία,
καθένας παραμένει παρθένος.
Απόδοση: Καδιώς Κολύμβα
