Ο Τζον Μίλτον (John Milton, 9 Δεκεμβρίου 1608 - 8 Νοεμβρίου 1674) ήταν μέγας Άγγλος ποιητής, περιφημότερο έργο του οποίου ήταν το επικό ποίημα «Απολεσθείς Παράδεισος» (Paradise Lost).
Γιος συμβολαιογράφου που ήταν και συνθέτης, έτυχε επιμελημένης ανατροφής και έμαθε νωρίς Λατινικά, Ελληνικά, Γαλλικά και Ιταλικά καθώς και λίγα Εβραϊκά. Ο πατέρας του τον προόριζε για ιερωμένο αλλά ο νεαρός Μίλτον αισθανόταν αντιπάθεια προς τους ηγέτες της Πρεσβυτεριανής Εκκλησίας και αφιερώθηκε σε φιλολογικές σπουδές. Σπούδασε στο πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ και τα πρώτα του ποιήματα διακρίνονταν για την λαμπρότητα του ύφους και την δροσερότητα των εικόνων (L'Allegro, Il Penseroso, Lycidas).
Όταν εξερράγη ο εμφύλιος πόλεμος, ο Μίλτον τάχθηκε υπέρ του Κοινοβουλίου μαχόμενος με τα γραπτά του τον Κάρολο Α΄. Δημοσίευσε πολυάριθμες μελέτες που επετίθεντο με σφοδρότητα κατά του κλήρου και της συντηρητικής παράταξης και υποστήριζαν φιλελεύθερες απόψεις, την ελευθερία του τύπου, το διαζύγιο και το δικαίωμα των πολιτών να τιμωρούν τους κακούς άρχοντες (Areopagitica, Tetrachordon, Colasterion, Eikonoklastes, Το αξίωμα των βασιλέων και αρχόντων). Όταν το Κοινοβούλιο επικράτησε, στον Μίλτον ανατέθηκε η σύνταξη της επίσημης στα Λατινικά αλληλογραφίας της Κοινοπολιτείας, η λογοκρισία και η προπαγάνδα, στα πλαίσια της οποίας διεξήγαγε πόλεμο φυλλαδίων με τους μοναρχικούς συγγραφείς.
Το 1654 ο Μίλτον τυφλώθηκε και στο εξής υπαγόρευε τα έργα του. Το 1656 παντρεύτηκε για δεύτερη φορά αλλά το 1658 χήρεψε πάλι. Το 1660 το καθεστώς που υποστήριζε κατέρρευσε και οι Στιούαρτ παλινορθώθηκαν. Ο Μίλτον αποσύρθηκε από τα κοινά αφού ταλαιπωρήθηκε λίγο. Το 1662 παντρεύτηκε για τρίτη φορά μια γυναίκα 31 χρόνια νεώτερή του. Το 1667 κυκλοφόρησε το αριστούργημά του «Απολεσθείς Παράδεισος», υπαγορευμένο κι αυτό, ποίημα επικό μεγαλόπνευστο σε ανομοιοκατάληκτους ιαμβικούς στίχους. Σε δώδεκα άσματα περιγράφεται η πτώση του ανθρώπου συνεπεία του προπατορικού αμαρτήματος. Το έργο χαρακτηρίστηκε ως το έπος του αγγλικού Πουριτανισμού και χάρισε στον ποιητή μια θέση ανάμεσα στους μεγαλύτερους ποιητές του κόσμου.
Άλλα ποιητικά έργα του Μίλτον είναι ο «Ανακτηθείς Παράδεισος» (Paradise Regained, 1671) και ο «Σαμψών αγωνιστής» (Samson Agonistes, 1671) Τον «Απολεσθέντα Παράδεισο» μετέφρασε έμμετρα ο Αλέξανδρος Κάσδαγλης (Λονδίνο, 1887) και σε πεζό ο Ι.Γ.Καραγεωργιάδης (Λευκωσία, 1925).https://el.wikipedia.org/
Ο χαμένος παράδεισος
Το σημαντικότατο αυτό πολύστιχο έπος του Μίλτωνα αρχικά ήταν χωρισμένο σε δέκα άσματα και στη συνέχεια σε δώδεκα. Στο Πρώτο Άσμα, που βρίσκεται μεταφρασμένο σε αυτόν τον τόμο, τραγουδιέται από τον τυφλό ραψωδό η παρακοή του Πρωτόπλαστου και ο διωγμός του από τον παράδεισο, που τού τον είχε τάξει σαν μόνιμη κατοικία ο Θεός. Κατόπιν ο ποιητής ιστορεί την αιτία της πτώσης του Πρωτόπλαστου, που προήλθε από την πλάνη της Εύας από τον Σατανά. Στους πρώτους στίχους του τραγουδιού ο ποιητής δίνει πάρα πολλά μέρη της Βιβλικής Γένεσης, σε υπέροχες πραγματικά εικόνες. Περιγράφεται ολόκληρη η αποστασία του Σατανά, η πτώση του στα κατάβαθα της Κόλασης και τα σχέδια που κατέστρωσε μαζί με τον υπαρχηγό του, τον Βεελζεβούλ, και τους άλλους συντρόφους του. Επίσης, εικονίζεται ο μεγαλοπρεπής τύπος του Σατανά επαναστάτη, που ανήκει αναμφισβήτητα στη μεγάλη ποιητική διάνοια του Μίλτωνα, και είναι μία από τις ωραιότερες δημιουργίες που υπάρχουν μέσα σε ολόκληρο το έπος. Το Πρώτο Άσμα τελειώνει με τη δημιουργία ενός μεγαλόπρεπου παλατιού, με σατανικά ολότελα μέσα, όπου αρχίζει η συνεδρίαση των δαιμόνων, σαν να ήταν μέσα σε κονκλάβιο, πράγμα που αφήνει υπαινιγμούς για τα κονκλάβια των καθολικών Καρδιναλίων.
Μέσα στους 798 στίχους του Πρώτου Βιβλίου εντοπίζουμε πολλές μιμήσεις και επιδράσεις. Οι σπουδαιότερες είναι από τη Γραφή, τους αρχαίους Έλληνες κλασικούς, τους Ρωμαίους και Ιταλούς κλασικούς, τους Πατέρες της Εκκλησίας, τους συγγραφείς της Αναγέννησης και ειδικότερα από τον Δάντη και τη Νωρική μυθολογία.
Ο Χαμένος Παράδεισος είναι ένα από τα τελευταία έπη, με την κυριολεκτική σημασία του όρου, με θέματα την πτώση του ανθρώπου, το καλό και το κακό, τον ορθό λόγο, την ελεύθερη βούληση, το αυτεξούσιο του ανθρώπου και την εξουσία του. Με αυτό ο Μίλτωνας κέρδισε την αθανασία όπως είχε φιλοδοξήσει.
Αποσπάσματα
«[…] Και κυρίως εσύ, ω Πνεύμα, που πάντα διαλέγεις
Μπρος σ’ όλους τους ναούς την τίμια καρδιά και την αγνή,
Δασκάλεψε με, διότι εσύ γνωρίζεις. Εσύ από την αρχή
Ήσουν παρών, και με τα πανίσχυρα φτερά σου απλωμένα,
Σαν περιστέρα εκούρνιασες πάνω στην άβυσσο την αχανή
Και της ζωογόνησες τα σπλάχνα, το σκότος που ’ναι μέσα μου
Φώτισέ το, κι ό,τι είναι χαμηλό ανύψωσε και στήριξέ το.
Ώστε από τα ύψη του μεγάλου ετούτου λόγου να μπορέσω
Την Θεία Πρόνοια αιώνια να σημάνω
Και δίκαια τον τρόπο του Θεού να δείξω στους ανθρώπους».
Από την αρχή του «Χαμένου Παραδείσου» (μτφρ. Μίλτος Φραγκόπουλος)
❀
Τον Χάρο ας γυρέψουμε, κι αν δεν τον βρούμε
Με τα ίδια μας τα χέρια τον καρπό του ας γευτούμε
Γιατί άλλο καιρό τρεμάμενοι να υπομένουμε τους φόβους
Που τελειωμό δεν έχουν παρά με τον θάνατο,
Ενώ μπορούμε από τους πολλούς του πεθαμού τούς δρόμους
Τον συντομότερο να επιλέξουμε· τον όλεθρο
μ’ όλεθρο ν’ αφανίσουμε – λυτρωτικά ν’ αφανιστούμε;
Τζον Μίλτον, Ο Χαμένος Παράδεισος, Boox X, 1001
μετάφραση: Σπύρος Δόικας
(Let us seek Death, or, he not found, supply
With our own hands his office on ourselves.
Why stand we longer shivering under fears
That shew no end but death, and have the power,
Of many ways to die the shortest choosing,
Destruction with destruction to destroy?)
Ποίημα - Στον Σαίξπηρ
Χρόνια, καιροί, και κόποι και φροντίδες
του Σαίξπηρ ένα μνήμα δεν εχτίσαν·
μα θα 'φταναν γι' αυτόν οι Πυραμίδες;
Της Φήμης κληρονόμε! Το μνημείο
που αδύναμα τα χέρια μας δε στήσαν,
το 'στησες μόνος άφθαστο και θείο.
Μεταφραστής: Μανώλης Μαγκάκης
Ακολουθούν κάποια αποφθέγματά του...
*H ζήλεια είναι η κόλαση του πληγωμένου εραστή...
*Η ματιά των γυναικών εκφράζει ό,τι αποσιωπά η γλώσσα.
*Από την πρώτη ανυπακοή τον Ανθρώπου, και τον καρπό εκείνου του απαγορευμένου δέντρου που η θανάσιμη γεύση του έφερε το θάνατο στον κόσμο, και όλη τη συμφορά μας, με την απώλεια του Παραδείσου. (από τον Χαμένο Παράδεισο)
*Είναι καλύτερα να βασιλεύει κανείς στην κόλαση παρά να υπηρετεί στον παράδεισο.
*Η μέθη δεν δημιουργεί ελαττώματα, τα αποκαλύπτει.
*Σε μια κοινωνία χωρίς ισότητα, τι αρμονία αλήθεια και ομορφιά μπορεί να επικρατήσει;
*Τι άλλον μπορούν οι πόλεμοι, παρά αδιάκοπους πολέμους να γεννήσουν;
*Αυτή μου έδωσε τον απαγορευμένο καρπό κι εγώ τον έφαγα.
*Αυτός που ελεύθερα διακηρύσσει πως το έργο σου είναι καλό και δεν φοβάται να δηλώσει ότι μπορούσε να ήταν και καλύτερο, σου δίνει την καλύτερη απόδειξη της πίστης και της φιλίας προς εσένα.
*Η αλήθεια είναι τόσο αδύνατο να βρωμιστεί από ακάθαρτα χέρια, όσο και η ηλιαχτίδα.
*Η ειρήνη έχει τις δικές της νίκες, όχι λιγότερο δοξασμένες απ’ αυτές του πολέμου.
*Η παιδική ηλικία δείχνει τον άνθρωπο, όπως το πρωί τη μέρα.
*Η σκέψη πως μπορείς να εκδικηθείς, φέρνει γλυκιά ικανοποίηση, πικραίνεσαι όμως ύστερα από λίγο, μόλις σκεφτείς πως μπορεί να σου την ανταποδώσουν με αντεκδίκηση.
*Η εμπιστοσύνη μεταδίδει ένα θαυματουργό αίσθημα. Δημιουργεί το αίσθημα της ασφάλειας, την άγνοια του κινδύνου και την τάση για ευγενικές προσπάθειες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου