Ο Ελία Καζάν (Καισάρεια, 7 Σεπτεμβρίου 1909 - Νέα Υόρκη, 28 Σεπτεμβρίου 2003) ήταν Έλληνας σκηνοθέτης του θεάτρου και του κινηματογράφου με καριέρα στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής.
Το κανονικό του όνομα ήταν Ηλίας Καζαντζόγλου. Ήταν ο σκηνοθέτης που ανέδειξε τον Μάρλον Μπράντο και τον Γουόρεν Μπίτι. Συνέβαλε στην καθιέρωση της προσέγγισης του ηθοποιού με βάση τη μέθοδο, που είχε αναπτύξει ο Κωνσταντίν Στανισλάβσκι. Οδήγησε 21 ηθοποιούς στις υποψηφιότητες των Όσκαρ. Ξεκίνησε την καριέρα του ως ηθοποιός στο θέατρο Group Theatre όπου παρέμεινε στη περίοδο 1932-1939. Το 1934 εγγράφεται στο Κομμουνιστικό Κόμμα Αμερικής, στο οποίο παραμένει για περίπου 1,5 χρόνο. Το 1942 μεταπήδησε στη σκηνοθεσία παρουσιάζοντας τη πρώτη του παράσταση "Με τα δόντια" του Θόρντον Γουάιλντερ. Έκτοτε άρχισε ν΄ ανεβάζει με αυξανόμενη επιτυχία έργα διάσημων αμερικανών συγγραφέων. Εν τω μεταξύ το 1945 άρχισε να «γυρίζει» κινηματογραφικές ταινίες όπου και έγινε διάσημος στο Broadway, σκηνοθετώντας, ανάμεσα σε άλλα, τα έργα «Ένα δέντρο μεγαλώνει στο Μπρούκλιν» (1945), «Το μεγάλο κατηγορώ» (1946), «Συμφωνία Κυρίων» (1947), «Λεωφορείον ο πόθος» (1951), «Βίβα Ζαπάτα» (1952), «Το λιμάνι της αγωνίας» (1954), «Ένα πρόσωπο στο πλήθος» (1957), «Λάσπη στ' αστέρια» (1960), «ο Θάνατος του Εμποράκου», «Ανατολικά της Εδέμ»,το «Αμέρικα, Αμέρικα» και «Λυσσασμένη Γάτα». Τιμήθηκε με δύο βραβεία Όσκαρ σκηνοθεσίας για τα έργα Συμφωνία Κυρίων και Το Λιμάνι της Αγωνίας, ενώ ήταν τρεις φορές υποψήφιος για τα έργα Λεωφορείο ο πόθος, Ανατολικά της Εδέμ και Αμέρικα, Αμέρικα, αντίστοιχα. Το 1999 η Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου του απένειμε Τιμητικό Όσκαρ για το σύνολο του έργου του.
Ο Ηλίας Καζάν μαζί με τον Ρόμπερτ Λιούις και την Τσέριλ Κρόφορντ ίδρυσαν το περίφημο Actors studio,μια λέσχη επαγγελματιών ηθοποιών στην οποία καλλιτεχνικός διευθυντής και δάσκαλος υπήρξε ο Λι Στράζμπεργκ.
Το όνομα του Ελία Καζάν έχει συνδεθεί με τον σκηνοθέτη που ανέδειξε τον Μάρλον Μπράντο και τον Γουόρεν Μπίτι, με τον καλλιτέχνη που σκηνοθετούσε με βάση τη διδασκαλία του Στανισλάφσκι. Με καταγωγή από την Ανατολία, γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη στις 7 Σεπτεμβρίου του 1909, μετανάστευσε με την οικογένειά του στις ΗΠΑ και έγινε σκηνοθέτης, παραγωγός, συγγραφέας και ηθοποιός.
Ο Καζάν κατακρίθηκε για τη συνεργασία του το 1952 με την Επιτροπή Αντιαμερικανικών Δραστηριοτήτων, μέσω της οποίας κατέδωσε στις αρχές συναδέλφους του ως κομμουνιστές (βλ. Μαύρη Λίστα του Χόλυγουντ). Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι όταν είχε καταδώσει τον Αριστερό σκηνοθέτη Ζυλ Ντασέν ως Κομμουνιστή, με αποτέλεσμα ο τελευταίος να καταφύγει τελικά στην Ευρώπη.
Φιλμογραφία
Ένα δέντρο μεγαλώνει στο Μπρούκλιν / Χαμένα νιάτα (A tree grows in Brooklyn, 1945)
θάλασσα από γρασίδι / Η παραστρατημένη μητέρα (The Sea of Grass, 1947)
Το μεγάλο κατηγορώ (Boomerang!, 1947)
Συμφωνία Κυρίων (Gentleman's Agreement, 1947)
Πίνκι, η μιγάς (Pinky, 1949)
Πανικός στους δρόμους (Panic in the streets, 1950)
Λεωφορείον ο Πόθος (A streetcar named desire, 1951)
Βίβα Ζαπάτα (Viva Zapata!, 1952)
Δραπέτες του τρόμου (Man on a tightrope, 1953)
Το λιμάνι της αγωνίας (On the waterfront, 1954)
Ανατολικά της Εδέμ (East of Eden, 1955)
Η Φωνή του Πόθου (Baby Doll, 1956)
Μια μορφή μέσα στο πλήθος (A face in the crowd, 1957)
Λάσπη στ' αστέρια (Wild river, 1960)
Πυρετός στο Αίμα (Splendor in the grass, 1961)
Αμέρικα, Αμέρικα (America, America, 1963)
Ο συμβιβασμός (The arrangement, 1969)
Οι επισκέπτες (The visitors, 1972)
Ο τελευταίος των μεγιστάνων (The last tycoon, 1976)
ΤΑΙΝΙΕΣ - ΕΠΙΛΟΓΗ
Ένα δέντρο μεγαλώνει στο Μπρούκλιν
Η ταινία Ένα δέντρο μεγαλώνει στο Μπρούκλιν (αγγλ. A Tree Grows in Brooklyn), γνωστή και ως Χαμένα νιάτα, είναι δράμα παραγωγής 1945, σε σκηνοθεσία Ελία Καζάν. Η ταινία αποτελεί κινηματογραφική διασκευή του ομώνυμου μυθιστορήματος που έγραψε το 1943 η Μπέτι Σμιθ. Πρωταγωνιστές της ταινίας είναι οι Ντόροθι ΜακΓκουάιαρ, Τζόαν Μπλόντελ, Τζέιμς Νταν, Λόιντ Νόλαν και στο ρόλο της Φράνσι η μικρή Πέγκι Αν Γκάρνερ. Η ταινία έλαβε δυο βραβεία Όσκαρ, μεταξύ των οποίων και Όσκαρ Β' Ανδρικού Ρόλου για τον Τζέιμς Νταν.
Το 2010 η ταινία επελέγη από τη Βιβλιοθήκη του Αμερικάνικου Κογκρέσου ως τμήμα του Εθνικού Μητρώου Κινηματογράφου ως πολιτιστικά, ιστορικά και αισθητικά σημαντική
Η ταινία που σηματοδότησε το σκηνοθετικό ντεμπούτο του Ελία Καζάν στον κινηματογράφο βασίζεται στο μυθιστόρημα της Μπέτι Σμιθ Ένα δέντρο μεγαλώνει στο Μπρούκλιν. Η μεταφορά του μυθιστορήματος της Σμιθ, αποτελούσε φιλόδοξο εγχείρημα για πολλές κινηματογραφικές εταιρίες κι ο Ντάρυλ Ζάνουκ της 20th Century Fox πλήρωσε 55.000 δολάρια για να κατοχυρώσει τα δικαιώματα του έργου. Έχοντας πλέον τα δικαιώματα για τη μεταφορά της ταινίας στη μεγάλη οθόνη ανέθεσε τη σκηνοθεσία στον μέχρι τότε θεατρικό σκηνοθέτη και μέλλοντα συνιδρυτή του Actor's Studio Ηλία Καζάν. Η διανομή των ρόλων αποτέλεσε δύσκολο εγχείρημα τόσο για τον παραγωγό όσο και για τον σκηνοθέτη καθώς υπήρξαν πολλοί ηθοποιοί που ενδιαφέρονταν να συμμετάσχουν στην ταινία. Μερικά από τα ονόματα που αναφέρθηκαν για τους πρωταγωνιστικούς ρόλους ήταν εκείνα των Τζιν Τίρνεϊ, Μαίρη Άντερσον και Τζίνι Κρέιν για το ρόλο της Κέιτι και Φιλ Ρέγκαν και Φρεντ ΜακΜάρεϊ για τον ρόλο του Τζόνι. Οι ρόλοι τελικά κατέληξαν στην Τζιν Τίρνεϊ και τον Τζέιμς Νταν, αλλά η Τίρνεϊ έμεινε έγκυος και τη θέση της πήρε η Ντόροθι ΜακΓκουάιαρ που ξανασυνεργάστηκε με τον Καζάν το 1947 στο βραβευμένο με Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας Συμφωνία Κυρίων (Gentleman's Agreement). Υπεύθυνος για τους διαλόγους της ταινίας ήταν ο σκηνοθέτης Νίκολας Ρέι, ενώ ο Άλφρεντ Νιούμαν επιμελήθηκε την μουσική της επένδυση. Αφού ξεκίνησαν τα γυρίσματα οι υπεύθυνοι της 20th Century Fox έμειναν ευχαριστημένοι από τα πρώτα δείγματα της ταινίας και πρότειναν στον Καζάν να ξαναγυρίσουν ολόκληρη την ταινία με χρώμα, αλλά ο σκηνοθέτης αρνήθηκε.
Η ταινία πραγματεύεται τα τελευταία κεφάλαια του βιβλίου, με επίκεντρο την πορεία της μικρής Φράνσι προς την ωριμότητα.
Βραβεία
Η ταινία έκανε τεράστια επιτυχία και προτάθηκε για δυο βραβεία Όσκαρ καταφέρνοντας να αποσπάσει το Όσκαρ Β' Ανδρικού Ρόλου για την ερμηνεία του Τζέιμς Νταν στο ρόλο του καλόκαρδου μεθύστακα Τζόνι. Η ερμηνεία της μικρής Πέγκι Αν Γκάρνερ έλαβε τιμητικό βραβείο Οσκαρ για την καλύτερη ερμηνεία από νεαρή ηθοποιό.
Βραβεία Ακαδημίας Κινηματογράφου (Όσκαρ)
Βράβευση:
Β' Ανδρικού Ρόλου – Τζέιμς Νταν
Ερμηνείας από νεαρή ηθοποιό - Πέγκι Αν Γκάρνερ (Τιμητικό)
Υποψηφιότητα:
Διασκευασμένου Σεναρίου – Φρανκ Ντέιβις & Τες Σλέσιντζερ
Υπόθεση
Στις αρχές του 20ού αιώνα, στη φτωχική συνοικία του Μπρούκλιν, η δεκατριάχρονη Φράνσι (Πέγκι Ανν Γκάρνερ), κόρη του ιρλανδικής καταγωγής Τζόνι Νόλαν (Τζέιμς Νταν) και της Κέιτι Νόλαν (Ντόροθι ΜακΓκουάιαρ), ονειρεύεται να τελειώσει το σχολείο και να γίνει συγγραφέας, αλλά η οικονομική κατάσταση της οικογένειάς της καθιστά δύσβατη την πορεία της προς τη μόρφωση και την ολοκλήρωση. Ο πατέρας της, που εργάζεται ως σερβιτόρος, ακτινοβολεί καλοσύνη όπου κι αν βρεθεί, η ζωή όμως δεν πραγματοποίησε τα όνειρά του και τον έκανε αλκοολικό. Η μητέρα της παντρεύτηκε τον Τζόνι γεμάτη ελπίδα για ένα λαμπρό μέλλον και έχει καταλήξει να καθαρίζει σκάλες για να συντηρήσει την οικογένειά της. Η πάροδος του χρόνου έχει σκληρύνει την Κέιτι, η οποία φέρεται με αυστηρότητα στα παιδιά της σε αντίθεση με τους μαλακούς τρόπους του καλόκαρδου Τζόνι. Όταν η Κέιτι ανακοινώνει στον Τζόνι ότι πρόκειται να αποκτήσει και τρίτο παιδί η υλοποίηση των ονείρων της Κέιτι συναντά εμπόδια καθώς θα πρέπει να σταματήσει το σχολείο για να δουλέψει και να βοηθήσει στη συντήρηση του σπιτιού. Έτσι ο Τζόνι κάνει την ύστατη προσπάθεια για να βοηθήσει το σπίτι του και να βοηθήσει την κόρη του να τελειώσει το σχολείο.
Λεωφορείον ο Πόθος
Το Λεωφορείον ο Πόθος (αγγλικά: A Streetcar named Desire) είναι ταινία του σκηνοθέτη Ελία Καζάν γυρισμένη το 1951. Βασίζεται στο ομώνυμο δράμα του Τένεσι Ουίλιαμς. Η ταινία έλαβε 12 υποψηφιότητες και βραβεύτηκε με 4 βραβεία Όσκαρ.
Το 1997, το Λεωφορείον ο Πόθος έλαβε την 45η θέση, ως μια από τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών από το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου
Υπόθεση
Η Μπλάνς (Βίβιαν Λι), μια καθηγήτρια από τις Νότιες Πολιτείες, επισκέπτεται μετά τον πλειστηριασμό της οικογενειακής περιουσίας της, την αδελφή της Στέλλα (Κιμ Χάντερ), που ζει με τον άντρα της Στάνλεϋ Κοβάλσκυ (Μάρλον Μπράντο) στη Νέα Ορλεάνη. Ο Κοβάλσκυ, που ως Πολωνός μετανάστης και εργάτης αντιμετωπίζεται υποτιμητικά από την Μπλανς, καθηλώνει την Στέλλα με τον οξύθυμο και επιβλητικό χαρακτήρα του, σε μία σχέση που κυριαρχείται από το ωμό πάθος. Η υπερευαίσθητη και κάπως υπερβολική Μπλανς, τονίζοντας την ευγενή καταγωγή και την καλή ανατροφή της, μπαίνει στο στόχαστρό του και ενδόμυχα γεννιέται ένας κρυφός πόθος. Όσο περνά ο καιρός, αποκαλύπτονται μυστικά του παρελθόντος της Μπλανς και λόγω της συγκατοίκησης, δημιουργούνται εντάσεις και πολλαπλά ξεσπάσματα, που αφαιρούν ένα-ένα τα πέπλα από τους πολύπλοκους χαρακτήρες των ηρώων. Εν τέλει το όριο μεταξύ λογικής και παράνοιας γίνεται όλο και περισσότερο θολό, με αποτέλεσμα το ολέθριο τέλος.
Βραβεία όσκαρ
Η ταινία προτάθηκε για 12 Όσκαρ το 1951, λαμβάνοντας συνολικά 4 βραβεία Όσκαρ, εκ των οποίων τα 3 ήταν για τις ερμηνείες των Λι, Μάλντεν και Χάντερ. Είναι η μοναδική ταινία μέχρι και σήμερα που έχει 3 τρία ερμηνευτικά βραβεία και μοιράζεται το ρεκόρ με την ταινία του 1976 Το Δίκτυο. Ο Μάρλον Μπράντο ήταν ο μοναδικός από τους ηθοποιούς της ταινίας που ήταν υποψήφιοι, που δεν τιμήθηκε με το βραβείο, το οποίο έχασε από τον Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ για την ταινία Η βασίλισσα της Αφρικής, ενώ η ταινία έχασε το όσκαρ καλύτερης ταινίας από το Ένας Αμερικανός στο Παρίσι.
Βράβευση:
Α’ Γυναικείου Ρόλου – Βίβιαν Λι
Β’ Ανδρικού Ρόλου – Καρλ Μάλντεν
Β’ Γυναικείου Ρόλου – Κιμ Χάντερ
Καλλιτεχνικής διεύθυνσης (σκηνικών) – Ρίτσαρντ Ντέι και Τζορτζ Χόπκινς
Υποψηφιότητα:
Καλύτερης Ταινίας – Τσαρλς Φέλντμαν
Α’ Ανδρικού Ρόλου – Μάρλον Μπράντο
Σκηνοθεσίας – Ελία Καζάν
Διασκευασμένου Σεναρίου – Τένεσι Ουίλιαμς
Φωτογραφίας, Ασπρόμαυρη ταινία – Χάρι Στράντλινγκ
Μουσικής Επένδυσης - Άλεξ Νορθ
Ειδικών εφέ και ήχου - Νέιθαν Λέβινσον
Κοστουμιών - Λουσίντα Μπάλαρντ
Ανατολικά της Εδέμ
Η ταινία Ανατολικά της Εδέμ (αγγλ. East of Eden) είναι δράμα παραγωγής 1955, σε σκηνοθεσία Ελία Καζάν, βασισμένο στο δεύτερο μέρος του ομώνυμου μυθιστορήματος του Τζον Στάινμπεκ. Η ταινία πραγματεύεται τη ζωή ενός ανήσυχου νέου που ψάχνει να βρει την ταυτότητά του και προσπαθεί να κερδίσει την αγάπη και την εμπιστοσύνη του ιδιαίτερα θρήσκου πατέρα του, ο οποίος φαίνεται να δείχνει την προτίμησή του στον πρωτότοκό του γιο. Στην ταινία πρωταγωνιστούν η Τζούλι Χάρις, ο Ρέιμοντ Μάσεϊ και ο Τζέιμς Ντιν στον πρώτο κινηματογραφικό του ρόλο. Τους πρωταγωνιστές πλαισιώνουν οι: Μπερλ Άιβς, Ρίτσαρντ Ντάβαλος και Τζο βαν Φλιτ, ενώ υπεύθυνοι για τη διασκευή του ομώνυμου μυθιστορήματος είναι ο Πολ Όσμπορν κι ο ίδιος ο Τζον Στάινμπεκ.
Ήταν η μοναδική από τις τρεις ταινίες του Τζέιμς Ντιν που προβλήθηκε στους κινηματογράφους ενώ εκείνος ήταν ακόμη ζωντανός και την οποία ο ηθοποιός μπόρεσε να δει ολοκληρωμένη. Η ταινία έλαβε 4 υποψηφιότητες για βραβείο Όσκαρ κι ο Τζέιμς Ντιν έλαβε την πρώτη του μεταθανάτια υποψηφιότητα για το ρόλο του Κέιλεμπ Τρασκ.
Υπόθεση
Το 1917, ενώ η Ευρώπη υπόκειται τα δεινά του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, στην κοιλάδα Σαλίνας της Καλιφόρνια ο Κέιλεμπ Καλ Τρασκ (Τζέιμς Ντιν) είναι ένα δυστυχισμένο αγόρι, που προσπαθεί να κερδίσει τη συμπάθεια και την αγάπη του πατέρα του, Άνταμ (Ρέιμοντ Μάσεϊ), που δείχνει να προτιμά τον μεγαλύτερό του γιο Άρον (Ρίτσαρντ Ντάβαλος). Τα δυο αγόρια που έχουν μεγαλώσει χωρίς τη μητέρα τους, για την οποία γνωρίζουν ότι πέθανε όταν εκείνα ήταν μικρά, έχουν εντελώς διαφορετικούς χαρακτήρες. Ο Καλ είναι παρορμητικός και ενστικτώδης, ενώ ο Άρον είναι ήρεμος και υπάκουος. Μετά από έναν καυγά που έχει ο Καλ με τον πατέρα του καταφεύγει στο Μόντερεϊ, όπου ανακαλύπτει ότι η μητέρα του, Κέιτ (Τζο βαν Φλιτ), είναι ζωντανή κι ότι είναι ιδιοκτήτρια χαμαιτυπείου. Παράλληλα ο πατέρας των αγοριών επενδύει στην καλλιέργεια μαρουλιών και χάνει όλη του την περιουσία προσπαθώντας να τα μεταφέρει κατεψυγμένα στη Νέα Υόρκη. Ο Καλ προσπαθεί να βοηθήσει τον πατέρα του να ορθοποδήσει και ζητά χρήματα από τη μητέρα του για να επενδύσει στην καλλιέργεια φασολιών. Όταν οι Η.Π.Α. μπαίνει στον πόλεμο, ο Καλ βγάζει πολλά χρήματα από την πώληση των φασολιών, τα οποία σκοπεύει να προσφέρει στον πατέρα του, ως δώρο γενεθλίων. Την ημέρα των γενεθλίων του όμως πριν ο Καλ προσφέρει το δώρο του, ο Άρον ανακοινώνει το γάμο του με την Άμπρα (Τζούλι Χάρις), μια κοπέλα η οποία αμφιταλαντεύεται από τα συναισθήματα που τρέφει και για τους δυο αδελφούς. Όταν ο Καλ προσφέρει τα χρήματα που έβγαλε στον πατέρα του εκείνος τα απορρίπτει ισχυριζόμενος ότι είναι βρόμικα. Δείχνοντας με αυτό τον τρόπο ότι η ανακοίνωση των γάμων του Άρον ήταν καλύτερο δώρο από εκείνο του μικρού του γιου. Τότε ο Καλ κυριευμένος από το θυμό αποκαλύπτει στον Άρον την αλήθεια για τη μητέρα τους, πράγμα που πρόκειται να ανατρέψει τις ισορροπίες μέσα στην οικογένεια και να φέρει τη δυστυχία.
Πληροφορίες παραγωγής
Ο Καζάν προσέγγισε τον Μάρλον Μπράντο και τον Μοντγκόμερι Κλιφτ για το ρόλο του Κέιλεμπ Τρασκ (παρά το γεγονός ότι και οι δυο είχαν κλείσει τα 30), αλλά και οι δυο τον απέρριψαν, τότε ο σκηνοθέτης αποφάσισε να στραφεί σε άσημους ακόμα ηθοποιούς. Είχε να επιλέξει μεταξύ των Τζέιμς Ντιν και Πωλ Νιούμαν, δυο ηθοποιούς που είχαν φοιτήσει στο Actor's Studio και προτίμησε τον Ντιν επειδή το παίξιμό του ήταν πιο ενστικτώδες. Ο Ντιν αυτοσχεδίασε τη σκηνή στην οποία ο πατέρας του, τον οποίο υποδύεται ο Ρέιμοντ Μάσεϊ, αρνείται το δώρο των γενεθλίων του, αγκαλιάζοντάς τον. Ο εναγκαλισμός δεν ήταν μέρος του σεναρίου και προκάλεσε την έκπληξη του ηθοποιού, αντίδραση που ήταν κατάλληλη για τη σκηνή. Ο Ντιν φερόταν επίσης με άσχημο τρόπο στον Μάσεϊ προκειμένου να του προκαλέσει την οργή που χρειαζόταν ο ρόλος του. Η ταινία μετά την προβολή της έκανε αστέρα πρώτου μεγέθους τον Τζέιμς Ντιν. Γύρισε άλλες δυο ταινίες το Επαναστάτης Χωρίς Αιτία (Rebel Without a Cause, 1955) και Ο Γίγας (Giant, 1956).
Παρά το γεγονός ότι το μυθιστόρημα και η ταινία διαδραματίζονται στο Μόντερεϊ της Καλιφόρνιας, μεγάλο μέρος της ταινίας γυρίστηκε στο Μεντοσίνο επίσης στην Καλιφόρνια, με μερικές σκηνές οι οποίες γυρίστηκαν στην κοιλάδα Σαλίνας.
Η ταινία προβλήθηκε στους κινηματογράφους το Μάρτιο του 1955 και έκανε εισπράξεις της τάξης των 5 εκατομμυρίων δολαρίων
Βραβεία
Η ταινία έλαβε τέσσερις υποψηφιότητες για βραβείο όσκαρ, μεταξύ των οποίων και για Όσκαρ Σκηνοθεσίας. Ο Καζάν έχασε το Όσκαρ Σκηνοθεσίας από τον Ντέλμπερτ Μαν σκηνοθέτη της ταινίας Μάρτι (Marty, 1955). Κι ο Τζέιμς Ντιν έχασε το Όσκαρ Α' Ανδρικού Ρόλου από τον Έρνεστ Μποργκνάιν, πρωταγωνιστή της ταινίας Μάρτι. Η ταινία κέρδισε μόνο ένα βραβείο, το Όσκαρ Β' Γυναικείου Ρόλου για την ερμηνεία της Τζο βαν Φλιτ. Ο Ηλίας Καζάν βραβεύτηκε για τη σκηνοθεσία της ταινίας στο Φεστιβάλ των Καννών[6], ενώ η ταινία βραβεύτηκε επίσης με Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Δραματικής Ταινίας.
Βραβεία Ακαδημίας Κινηματογράφου (Όσκαρ)
Βράβευση:
Β' Γυναικείου Ρόλου - Τζο βαν Φλιτ
Υποψηφιότητα:
Σκηνοθεσίας – Ελία Καζάν
Α’ Ανδρικού Ρόλου – Τζέιμς Ντιν
Διασκευασμένου Σεναρίου – Πολ Όσμπορν
Αμέρικα, Αμέρικα
Η ταινία Αμέρικα, Αμέρικα (Αγγλ. America, America) είναι δράμα παραγωγής 1963, σε σκηνοθεσία και σενάριο Ελία Καζάν, βασισμένο στο αυτοβιογραφικό βιβλίο του σκηνοθέτη με τίτλο Το Χαμόγελο της Ανατολής. Η ταινία που αφηγείται την ιστορία ενός Ελληνόπουλου του Σταύρου Τοπουζόγλου, το οποίο στα τέλη του 19ου αιώνα περιπλανήθηκε από τα βάθη της Μικράς Ασίας μέχρι και την Κωνσταντινούπολη προκειμένου να πάρει το πλοίο που θα τον οδηγούσε στην Αμερική. Η ταινία προτάθηκε για τέσσερα βραβεία Όσκαρ, μεταξύ των οποίων και για Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας και κέρδισε εκείνο της Καλλιτεχνικής Διεύθυνσης. Το 2001 η ταινία επελέγη από τη Βιβλιοθήκη του Αμερικάνικου Κογκρέσου ως τμήμα του Εθνικού Μητρώου Κινηματογράφου ως πολιτιστικά, ιστορικά και αισθητικά σημαντική.
Ο Ηλίας Καζάν, Έλληνας στο αίμα, γεννημένος στην Τουρκία και Αμερικανός επειδή ο θείος του ταξίδεψε στις Η.Π.Α. δίνοντας το έναυσμα για την υπόλοιπη οικογένεια να ακολουθήσει, έγραψε την ιστορία του ταξιδιού του θείου του. Το 1890, ο νεαρός και ευγενικός, αλλά αφελής, Σταύρος Τοπουζόγλου (Στάθης Γιαλέλης) έμενε στη Μικρά Ασία, όπου Έλληνες κι Αρμένιοι δεινοπαθούσαν από τους Τούρκους που είχαν την πλειοψηφία. Ο Σταύρος ονειρευόταν μια καλύτερη ζωή, κάτι που θα του εξασφάλιζε ένα ταξίδι στην Αμερική, χώρα που για τους ανθρώπους του τότε φάνταζε ως Η Γη της Επαγγελίας. Εκεί ίσως να κατάφερνε να κάνει πράγματα που θα γέμιζαν τους δικούς του με υπερηφάνεια. Οι γονείς του όμως διέθεσαν τα χρήματά τους για να τον στείλουν στην Κωνσταντινούπολη, όπου επρόκειτο να εργαστεί στο μαγαζί με τα χαλιά που είχε ο θείος του. Ο Σταύρος ξεκίνησε λοιπόν το ταξίδι του για την Κωνσταντινούπολη με τα πόδια και τη συντροφιά ενός γαϊδάρου. Η περιπλάνησή του στα βάθη της Μικράς Ασίας κι όσα είδε τον έκαναν να αναλογιστεί την κατάσταση των Ελλήνων στην ταραχώδη αυτή ζώνη. Φτάνοντας μετά από κόπο στην Κωνσταντινούπολη, η επιθυμία του να βγάλει τα απαραίτητα χρήματα ώστε να αγοράσει εισιτήριο τρίτης θέσης για το πλοίο που πήγαινε στις Η.Π.Α. έγινε δυνατότερη από ποτέ.
Πληροφορίες
Η ταινία ήταν η αγαπημένη του Καζάν, από όλες όσες σκηνοθέτησε, καθώς την θεωρούσε την πιο προσωπική.
Ο Καζάν αναλαμβάνει το ρόλο του αφηγητή στην αρχή και στο τέλος της ταινίας.
Τα γυρίσματα ξεκίνησαν στην Κωνσταντινούπολη, αλλά ο σκηνοθέτης φοβόταν ότι οι Τούρκοι αξιωματούχοι θα έφερναν αντιρρήσεις σε κάποια από τα περιστατικά που περιέγραφε η ταινία και γι' αυτό μετατόπισε την παραγωγή της ταινίας στην Ελλάδα.
Μουσική επένδυση
Η μουσική επένδυση της ταινίας έγινε από το Μάνο Χατζιδάκι και κυκλοφόρησε στον ομώνυμο δίσκο του 1963.
Βραβεία
Η ταινία έλαβε συνολικά 4 υποψηφιότητες για Όσκαρ μεταξύ των οποίων και για Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας το οποίο έχασε από την ταινία Τομ Τζόουνς (Tom Jones, 1963)[1]. Ο Ηλίας Καζάν έχασε το Όσκαρ Σκηνοθεσίας από τον Τόνι Ρίτσαρντσον που κρίθηκε νικητής για την ταινία Τομ Τζόουνς. Το μοναδικό Όσκαρ που κέρδισε η ταινία ήταν εκείνο της Καλλιτεχνικής Διεύθυνσης. Ο Καζάν βραβεύτηκε με Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Σκηνοθεσίας, ενώ ο Στάθης Γιαλελής βραβεύτηκε με αυτή του Καλύτερου Πρωτοεμφανιζόμενου Ηθοποιού (Golden Globe Award for New Star of the Year), όντας επίσης υποψήφιος και για τη Χρυσή Σφαίρα Καλύτερου Ηθοποιού, την οποία τελικώς κατέκτησε ο Σίντνεϊ Πουατιέ.
Βραβεία Ακαδημίας Κινηματογράφου (Όσκαρ)
Βράβευση
Καλλιτεχνικής Διεύθυνσης – Τζιν Κάλαχαν
Υποψηφιότητα:
Καλύτερης Ταινίας – Ηλίας Καζάν
Σκηνοθεσίας – Ηλίας Καζάν
Πρωτότυπου Σεναρίου – Ηλίας Καζάν
Άλλα Βραβεία:
Χρυσές Σφαίρες
Βράβευση:
Καλύτερη Σκηνοθεσία – Ηλίας Καζάν
Καλύτερος Πρωτοεμφανιζόμενος Ηθοποιός – Στάθης Γιαλελής
Υποψηφιότητα:
Καλύτερη Ταινία (Δράμα)
Καλύτερος Ηθοποιός – Στάθης Γιαλελής
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου