Κοσμάς
Η ομορφότερη διαδρομή της Πελοποννήσου.....Πάμε για Λεωνίδιο!.....Κοιτάζοντας το Μυρτώον πέλαγος μέσα από το πούλμαν!
Λεωνίδιο
Το Λεωνίδιο πήρε το όνομά του από το εκκλησάκι του Aγίου Λεωνίδα, που αναφέρεται σε χρυσόβουλο του Aνδρονίκου Παλαιολόγου το 1293 . Χαρακτηριστικό γνώρισμα του Λεωνιδίου είναι ο επιβλητικός κόκκινος βράχος που ορθώνεται πάνω από τον οικισμό. Το Λεωνίδιο είναι σήμερα χαρακτηρισμένος παραδοσιακός οικισμός
Το Λεωνίδιο είναι κωμόπολη του νομού Αρκαδίας και πρωτεύουσα του Δήμου Νότιας Κυνουρίας. Είναι χτισμένο στις ακτές του Μυρτώου πελάγους κάτω από το όρος Πάρνωνας. Απέχει 93 χλμ. από την Τρίπολη και 210 χλμ. από την Αθήνα. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 3.826 κατοίκους.
Ο πληθυσμός του είναι Τσακώνικης καταγωγής και ανήκει στους οικισμούς που ομιλείται ακόμα και σήμερα η Τσακωνική διάλεκτος, η οποία θεωρείται η αρχαιότερη στον κόσμο. Οι Τσάκωνες είναι απόγονοι εκδωρισθέντων Λακώνων.
Αναπτύχθηκε μετά το 1826, όταν ο τουρκικός στρατός του Ιμπραήμ κατέστρεψε την παλιά πρωτεύουσα της Κυνουρίας, τον Πραστό. Οι περισσότεροι κάτοικοι του Πραστού κατέφυγαν στο Λεωνίδιο, που από το 1845 έγινε η νέα πρωτεύουσα της Κυνουρίας.
Το Λεωνίδιο και η περιοχή του χαρακτηρίζονται από γραφική τοπική αρχιτεκτονική, μοναδική στην Αρκαδία. Τυπικά δείγματά της είναι η αγορά στο κέντρο της πόλης, με τον κεντρικό της δρόμο και πολλά όμορφα αρχοντικά διεσπαρμένα στην πόλη μερικά εκ των οποίων έχουν τη μορφή πύργου.
Μια παραδοσιακή γιορτή που λαμβάνει χώρα τους καλοκαιρινούς μήνες, είναι η γιορτή της μελιτζάνας. Οι εκδηλώσεις που γίνονται στο επίνειο του Λεωνιδίου, την Πλάκα, περιλαμβάνουν χορούς από τοπικά χορευτικά συγκροτήματα, καθώς και το διαγωνισμό της μελιτζάνας, δηλαδή τη βράβευση του καλύτερου πιάτου μελιτζάνας από ειδικούς chefs από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
Το Πάσχα στο Λεωνίδιο γιορτάζεται με παραδοσιακό τρόπο. Οι κάτοικοι κατασκευάζουν τα λεγόμενα αερόστατα και τα πετούν το βράδυ της Ανάστασης προσφέροντας ένα ξεχωριστό θέαμα στους επισκέπτες.
Το Λεωνίδιο αν και αμφιθεατρικό,φωτογραφίζεται δύσκολα από πάνω προς τα κάτω...
Λαμπρό παράδειγμα της Τσακώνικης αρχιτεκτονικής και ένα από τα ωριμότερα και μεγαλοπρεπέστερα κτίσματα της Κυνουρίας, το αρχοντικό του Κωνσταντίνου Τσικαλιώτη (1808) ενσωματώνει όλα τα στάδια εξέλιξης της τοπικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και όλες τις επιδράσεις, από το Βυζάντιο ως την τουρκοκρατία, σε τολμηρή αντιπαράθεση και εκλέπτυνση.
Το αρχοντικό έχει τυπική διάταξη σε σχήμα Γ με ισόγειο και δύο ορόφους. Οχυρωμένο και θωρακισμένο από κάθε εξωτερική επίθεση, περιτοιχίζεται από ψηλό μαντρότοιχο γεμάτο πολεμίστρες με γωνιακό πυργάκι για την άμυνα της αυλής.
Παρά τον οχυρωματικό του χαρακτήρα δε λείπουν τα περίτεχνα διακοσμητικά στοιχεία, όπως οι ανατολίζουσας έμπνευσης κοιλόκυρτες αψίδες στο ξουστάγι (που επαναλαμβάνονται στον οντά), οι φεγγίτες με βιτρό πάνω από τα παράθυρα, οι θυρίδες ανάμεσά τους, οι κεραμικές διακοσμήσεις και οι βαριές σκαλιστές ξύλινες πόρτες με τα ιδιαίτερα ρόπτρα
Τα εσωτερικά του είναι το ίδιο λαμπρά με το εξωτερικό του, με περίτεχνες ξύλινες σκαλιστές οροφές, ζωγραφικό διάκοσμο, ξυλόγλυπτα διαχωριστικά (μουσάντρες) και γυναικωνίτη με καφασωτό.
Οι επισκέπτες του Πύργου Τσικαλιώτη έχουν την ευκαιρία να ανακαλύψουν και να εξερευνήσουν ένα από τα ωραιότερα και πιο χαρακτηριστικά αρχοντικά της Πελοποννήσου και ταυτόχρονα να μάθουν τι είναι αυτό που κάνει την παραδοσιακή αρχιτεκτονική της Τσακωνιάς αξιόλογη και ξεχωριστή, μέσα από την έκθεση που φιλοξενείται πλέον στον Πύργο, η οποία, με τη χρήση πλούσιου εποπτικού υλικού, διαδραστικών εφαρμογών και μουσειοπαιδαγωγικών παιχνιδιών, αναδεικνύει τόσο το ίδιο το κτίριο, όσο και το αρχιτεκτονικό πλαίσιο στο οποίο αυτό εντάσσεται και του οποίου αποτελεί εξαιρετικό δείγμα.
Όλος ο πύργος δείχνει την εύπορη κατάσταση του ιδιοκτήτη, καθώς και τις επιρροές από κάθε μέρος που εκείνος σαν εφοπλιστής είχε επισκεφθεί. Ανάγλυφοι Σταυροί διακοσμούν το κτίριο καθώς και συμβολικές παραστάσεις με το Σταυρό και το Φοίνικα ενώ οι πόρτες διακοσμούνται με ρόδακες και γεωμετρικά σχήματα που σχηματίζουν τον αριθμό 8 για καλοτυχία.
Σήμερα στον Πύργο Τσικαλιώτη υπάρχουν έπιπλα, χαλιά και σκεύη της εποχής εκείνης και έχει μεγάλη ιστορική αξία.
Ο Πύργος Τσικαλιώτη,δημιουργήθηκε για να είναι απόρθητος από τους Τούρκους,αλλά οι Τούρκοι όταν έφτασαν στο Λεωνίδιο,σκιάχτηκαν από την μορφολογία του εδάφους,θεώρησαν ότι κινδυνεύουν από μια επίθεση των Ελλήνων εκεί,και έφυγαν χωρίς να προσπαθήσουν να το καταλάβουν.Το κτίσμα όμως είχε κτιστεί κατά τέτοιον τρόπο,ώστε να μπορεί να φιλοξενήσει τους κατοίκους σε περίπτωση επίθεσης και να τους κρύψει μέσα σε κρύπτες που βρίσκονται στο εσωτερικό του!
Ανάμεσα στο Λεωνίδιο και τον Κοσμά Αρκαδίας, στο κοίλωμα μιας επιβλητικής κοκκινωπής ορθοπλαγιάς του Πάρνωνα, στέκει επιβλητικό και μεγαλόπρεπο ένα από τα γραφικότερα και πλέον γνωστά θρησκευτικά προσκυνήματα της Πελοποννήσου, η μονή της Έλωνας.
Κατά την επικρατέστερη εκδοχή, η ονομασία Έλωνα αποδίδεται στον τόπο όπου βρέθηκε η εικόνα της Παναγίας ή ιδρύθηκε το μοναστήρι.
Tο καθολικό της μονής, χτισμένο το 1809, είναι αφιερωμένο στην Kοίμηση της Θεοτόκου και διαθέτει περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο.
Η μονή της Έλωνας γιορτάζει το Δεκαπενταύγουστο, στις 23 Αυγούστου και στις 21 Νοεμβρίου.
Σύμφωνα πάλι με μια άλλη εκδοχή, η μονή οφείλει την ονομασία της σε μια παλαιά εικόνα που, κατά την παράδοση, μεταφέρθηκε στην Τσακωνιά από το Έλος Λακωνίας (Έλωνα από το Έλος), όταν οι κάτοικοι του χωριού αυτού αναγκάστηκαν να καταφύγουν εδώ εξαιτίας της εισβολής Σλάβων στα εδάφη τους, τον 6ο αιώνα.
Ο Κοσμάς είναι από τα ομορφότερα χωριά της Πελοποννήσου. Είναι ο τελευταίος σταθμός στην Αρκαδία στο δρόμο για την Λακωνία. Αποτελεί σήμερα η μοναδική κοινότητα της Αρκαδίας. Το χωριό είναι χτισμένο στις νοτιοανατολικές παρυφές του Πάρνωνα σε υψόμετρο 1150 μ.σε καταπράσινο και πανέμορφο τοπίο, με υπέροχα ελατοδάση. Απέχει 32 χιλ. από το Λεωνίδιο και είναι πάνω στο δρόμο που συνδέει την Αρκαδία με την Λακωνία. Παντου άφθονα νερά, πηγές και ρεματιές, μια παρθένα φύση σε όλο της το μεγαλείο. Η διαδρομή από το Λεωνίδιο είναι συναρπαστική. Ο δρόμος διασχίζει πρώτα το επιβλητικό φαράγγι του ποταμού Δαφνώνα, όπου συναντάμε το μοναστήρι της Παναγιάς της Έλωνας και στη συνέχεια ανεβαίνει στον Πάρνωνα και μπαίνει σε ένα πανέμορφο ελατόδασος. Εξ' ίσου εξαιρετική είναι και η διαδρομή προς το κοντινό πανέμορφο οροπέδιο του Πάρνωνα, στα όρια με την Λακωνία. Και οι δύο διαδρομές, από το Λεωνίδιο προς τον Κοσμά και από τον Κοσμά προς το οροπέδιο του Πάρνωνα, θεωρούνται από τις ομορφότερες ορεινές διαδρομές της Ελλάδας.
Η κεντρική πλατεία του χωριού, σκεπασμένη με θεόρατα πλατάνια (που φυτεύτηκαν το 1883), με γραφικά καφενεία και ταβέρνες και με μαγευτική θέα, είναι πανέμορφη. Στο κέντρο της δεσπόζει η ωραία εκκλησία των Αγίων Αναργύρων. Πίσω από το ιερό της εκκλησίας τρεις όμορφες κρήνες χύνουν αδιάκοπα τα νερά τους. Τα σπίτια του χωριού είναι πετρόκτιστα και ακολουθούν την τοπική παραδοσιακή αρχιτεκτονική. Το χωριό έχει θέα στον Αργοσαρωνικό κόλπο και όταν ο ορίζοντας είναι καθαρός φαίνονται τα νησιά Σπέτσες και Υδρα. Στο χωριό ξεχωρίζουν το Δημοτικό Σχολείο και το Κοινοτικό κατάστημα. Στον Κοσμά υπάρχει βιβλιοθήκη που στεγάζεται στο κτίριο της Κοινότητας. Στο ίδιο κτίριο στεγάζεται και μικρή πινακοθήκη και λαογραφική συλλογή.
Στην περιοχή του Κοσμά κατά την αρχαιότητα υπήρχε η κώμη "Σελινούς". Μάλιστα, στο λόφο του προφήτη Ηλία του χωριού υπήρχε ναός αφιερωμένος στο θεό "Μαλεάτη Απόλλωνα". Ο Κοσμάς πρωτοεμφανίζεται ιστορικά στα 1592 μ.Χ., με το όνομα ’γιος Κοσμάς, σε πατριαρχικό σιγγίλιο και σε γράμμα του μητροπολίτη Μονεμβασίας Γενναδίου. Σημαντική είναι η συμβολή του χωριού στην Επανάσταση του 1821, στην οποία έλαβαν μέρος 195 Κοσμίτες αγωνιστές, Οπλαρχηγοί, Καπεταναίοι και απλοί στρατιώτες.
Ένας από τους πρώτους μάρτυρες του Μοριά για την ελευθερία ήταν και ο Κοσμίτης Δημογέροντας Γιαννάκης Ασημάκης, ο οποίος θανατώθηκε (13/4/1821) στις φυλακές της Τρίπολης από τους Τούρκους, μαζί με τους όμηρους δεσποτάδες και προεστούς του Μοριά, πριν την έναρξη της Επανάστασης. Μετά την Επανάσταση του 1821, ο Κοσμάς εμφανίστηκε σαν έδρα του Δήμου Σελινούντος (1890-1914)
Το χωριό συμμετείχε ενεργά στην αντίσταση κατά των Ιταλών και Γερμανών κατακτητών κατά τη διάρκεια της κατοχής. Σημαντική ήταν η νικηφόρα μάχη που έδωσαν στις 27/7/1943 οι αντάρτες του ΕΛΑΣ κατά των Ιταλών έξω από το χωριό στη θέση "Σταυρός", βοηθούμενοι και από κατοίκους του Κοσμά. Στο σημείο αυτό έχει ανεγερθεί μνημείο. Στις 29-30/1/1944 όμως οι κατακτητές, με τμήματα των Ταγμάτων Ασφαλείας της Λακωνίας επέδραμαν κατά του χωριού και το κατέκαψαν. Στα χρόνια του εμφυλίου πολέμου το χωριό λεηλατήθηκε και εγκαταλείφθηκε. Μεταπολεμικά, με την αγάπη των κατοίκων του ανασυγκροτήθηκε και ανοικοδομήθηκε.
Κι όμως...Η παράδοση εδώ πάει περίπατο από κάποια πολύ άσχημα κτίσματα που παραδόξως αλλοιώνουν την οπτική του ιστορικού χωριού!
Ο Κοσμάς κρατά πλέον λιγοστούς κατοίκους το χειμώνα. Οι περισσότεροι κάτοικοι χειμαδιάζουν στο Γεράκι και στο Βρονταμά της Λακωνίας. Το καλοκαίρι όμως ζωντανεύει από τους Κοσμίτες που επιστρέφουν και από πολλούς παραθεριστές. Με τον ερχομό του καλοκαιριού οργανώνονται αρκετές γιορτές και εκδηλώσεις. Στο χωριό υπάρχουν ξενώνες και ενοικιαζόμενα δωμάτια.
Πριν το 1951 τοχωριό ήταν τελείως απομονωμένο, και ειδικότερα από το Λεωνίδιο και την υπόλοιπη Αρκαδία. Η διάνοιξη και του δρόμου που συνδέει το χωριό με την Λακωνία και το Λεωνίδιο αποπερατώθηκε το 1951 με πρωτοβουλία και προσωπική εργασία των ίδιων των κατοίκων σε διάστημα 100 ημερών. Γι' αυτό και έχει ονομασθεί "δρόμος των 100 ημερών".
Μεγάλη ήταν η παράδοση των Κοσμιτών μαστόρων στις πέτρινες κατασκευές. Αρχικά στην περιοχή της Κυνουρίας και του Κοσμά, πολλές κατασκευές έγιναν από τους Λαγκαδιανούς μαστόρους που άφησαν σπουδαία δείγματα της δουλειάς τους και που πολλά από αυτά διατηρούνται σε καλή κατάσταη μέχρι σήμερα. Την τέχνη τους συνέχισαν επάξια οι Κοσμίτες που ειδικεύτηκαν στην τέχνη του λιθοτόμου και του λαγουμιτζή.
Ο δρόμος Λεωνιδίου - Κοσμά - Σκάλας Λακωνίας έχει τη δική του ιστορία, αποτελώντας βασικό έργο αναπτυξιακής υποδομής για ολόκληρη την επαρχία Κυνουρίας.
Για το δρόμο αυτό οι ξενιτεμένοι Κοσμίτες της Αμερικής, το 1920 κατέθεσαν στην Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος 100.000 δολάρια για λογαριασμό του Δημοσίου, ενώ οι ντόπιοι συνέβαλαν προσφέροντας 120.000 δρχ για την διάνοιξή του.
Από τότε οι Κοσμίτες πρόσφεραν κι άλλα χρήματα αλλά και προσωπική εργασία για τη διάνοιξη αυτού του δρόμου. Το Μάρτη του 1951, όλοι οι κάτοικοι του Κοσμά, με επικεφαλής τον απόστρατο Συνταγματάρχη, δημοσιογράφο και επιχειρηματία Κυριάκο Τσερώνη εξόρμησαν μόνοι τους για την κατασκευή του δρόμου Κοσμά - Γερακίου Λακωνίας.
Χωρίς μεγάλη βοήθεια στην αρχή κι αργότερα με μικρή αρωγή απ' το κράτος, αλλά με πίστη ακατάβλητη για την πρόοδο του χωριού τους, δούλευαν μέρα και νύχτα (άντρες, γυναίκες και παιδιά) για την κατασκευή αυτού του μεγαλειώδους, για ολόκληρη την περιοχή, έργου.
Έτσι λοιπόν, μέσα σε 100 μόλις ημέρες, την 1η Ιουλίου 1951, ημέρα γιορτής των Αγίων Αναργύρων, πολιούχων του Κοσμά, έφεραν το αυτοκίνητο για πρώτη φορά στον τόπο τους. Γι' αυτό και ο συγκεκριμένος δρόμος ονομάστηκε «Δρόμος των 100 ημερών» και σήμερα αποτελεί τμήμα του δρόμου Λεωνιδίου - Κοσμά - Σκάλας.
Η ολική καταστροφή του Κοσμά Κυνουρίας με την πυρπόληση του από τα Γερμανικά στρατεύματα κατοχήςΣτις 29 και 30 Ιανουαρίου 1944
Ο Κοσμάς κάηκε ολοσχερώς από τους Γερμανούς φασίστες στις 29 και 30 Ιανουαρίου 1944. Από τα 505 σπίτια του χωριού πυρπολήθηκαν τα 498 (ποσοστό καταστροφής 98,61%). Πέρασαν 73 χρόνια από τότε που γράφτηκε η μελανότερη σελίδα της ιστορίας του περήφανου Κοσμά. Ήταν το τίμημα της παλλαϊκής αντίστασης του χωριού στους φασίστες Ιταλούς και Γερμανούς, με αποκορύφωμα τη ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΚΟΣΜΑ στις 27 Ιουλίου 1943. Οι κάτοικοι του Κοσμά, μαζί μα άλλους αντάρτες της περιοχής, υπό την ηγεσία του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ, έδωκαν μια από τις πρώτες μάχες στην Πελοπόννησο κατά των Ιταλών φασιστών. Στη θέση «Σταυρός», δύο χλμ έξω από το χωριό, έστησαν ενέδρα σε ένα λόχο Ιταλών από 111 άντρες. Στη μάχη που επακολούθησε οι Ιταλοί έπαθαν συντριβή. 28 Ιταλοί νεκροί, 37 τραυματίες και 45 αιχμάλωτοι. Οι Κοσμίτες περιέθαλψαν τους τραυματίες και στη συνέχεια τους παρέδωσαν μαζί με τους αιχμαλώτους σώους στους Ιταλούς. Αυτός πρέπει να ήταν και ο λόγος που τότε οι Ιταλοί δεν έκαψαν το χωριό.
Αποτελεί βούληση όλων των κατοίκων του Κοσμά να βρει αυτή η τραγωδία την αναγνώριση της στο ελληνικό και ευρωπαϊκό χώρο. Αυτή η άγνωστη «μαύρη» σελίδα της ιστορίας του ιστορικού ΚΟΣΜΑ και της χώρας μας πρέπει να προστεθεί στη Μαύρη Βίβλο των εγκλημάτων των ναζιστικών μηχανισμών της Κατοχής και να διεκδικηθούν τα νόμιμα δικαιώματα του Κοσμά. Το χωριό μας ο Κοσμάς είναι Μαρτυρικό στη συλλογική συνείδηση της κοινωνίας του ΚΟΣΜΑ. Αυτή η πραγματικότητα που δεκαετίες «στοιχειώνει» τον Κοσμά ήρθε η ώρα να βρει την πρώτη επίσημη αναγνώρισή της από το εκλεγμένο αντιπροσωπευτικό σώμα του Δημοτικού Συμβουλίου Νότιας Κυνουρίας.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΚΕΙΜΕΝΑ : ΝΕΛΛΑ ΘΕΟΤΟΚΑΤΟΥ
πηγές πληροφοριών :
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Υπέροχες φώτο!!!!!!!!!!! Μπράβο Νελλάκι για μια φορά ακόμα!!!!!!!
ΑπάντησηΔιαγραφή