Η ΣΑΛΩΜΗ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ, ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗ

Ο χορός της Σαλώμης (Gozzoli 1461-62)

Η Σαλώμη (εβρ. שלומית Shlomiẗ) ήταν κόρη τουΦίλιππου Ηρώδη και της Ηρωδιάδας. Η ρίζα του ονόματός της είναι εβραϊκή που σημαίνει: η ευτυχισμένη, η μακάρια, αυτή που έχει ειρήνη.

Με την προτροπή της μητέρας της χόρεψε μπροστά στο θείο της και δεύτερο σύζυγο της μητέρας της, τον Ηρώδη Αντύπα. Γοητεύοντάς τον με τη χάρη της, του ζήτησε τον αποκεφαλισμό τουΙωάννη του Πρόδρομου στα 32 μ.Χ Η χριστιανική παράδοση υπογραμμίζει την επικίνδυνη θηλυκή σαγήνη της (π.χ. ερωτικός χαρακτήρας του "χορού των 7 πέπλων") και την αμυαλιά και ψυχρότητά της, που οδήγησαν στο θάνατο του Βαπτιστή.

Παντρεύτηκε αρχικά τον Φίλιππο, Τετράρχη της Ιτουραίας και της Τριχωνίδας και κατόπιν το βασιλιά της Μικράς Αρμενίας Αριστόβουλο στα 54 μ.Χ.

Αναφέρεται στην Καινή Διαθήκη και από το Μάρκο και το Ματθαίο χωρίς όμως να γίνεται αναφορά ονομαστικά. Ωστόσο ο Φλάβιος Ιώσηπος αναφέρει το όνομά της και κάποιες λεπτομέρειες για την οικογενειακή της κατάσταση

https://el.wikipedia.org/

Salomé, by Henri Regnault

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ 

Κ.Π. Καβάφης - Σαλώμη

Επάνω σε χρυσό σινί η Σαλώμη φέρνει
την κεφαλή του Ιωάννη Βαπτιστή
στον νέον Έλληνα τον σοφιστή
που από τον έρωτα με αδιαφορία γέρνει.

«Σαλώμη την δική σου» απαντάει ο νέος
«ήθελα να με φέρουνε την κεφαλή».
Aστειευόμενος έτσι ομιλεί.
Και την επαύριον ένας δούλος της δρομαίος

της Ερωμένης έρχεται την κεφαλή βαστώντας
ολόξανθη επάνω σε χρυσό σινί.
Πλήν την επιθυμία του την χθεσινή
ο σοφιστής είχε ξεχάσει μελετώντας.

Τα αίματα που στάζουνε βλέπει κι αηδιάζει.
Το αιματωμένο πράγμα αυτό να σηκωθεί
προστάζει από εμπροστά του, κ’ εξακολουθεί
του Πλάτωνος τους διαλόγους να διαβάζει.

(Από τα Κρυμμένα Ποιήματα 1877;-1923, Ίκαρος 1993) 

http://www.kavafis.gr/

Ιωάννης Γρυπάρης  - Σαλώμη

Σε ασφάλτου στρώματ΄ η Μακώρ και πίσσας υψωμένη,
Στη Νεκρή θάλασσα βαθειά φεγγόβολη γιορτάζει·
Μέσ΄ άγνοιαστοι χαροκοπούν του Αντύπα οι καλεσμένοι
Κι όξω, γιαλοπερίγιαλα, χορός δαιμόνων βράζει.

Πλουσίου φαλέρνου ο καπνός τες κεφαλές βαραίνει
Των συμποτών. Μα ξύπνιο αυτί η Ηρωδιάς πλαγιάζει
Στου χαρεμιού το πάτωμα, κι απόγεια ν΄ ανεβαίνει
Του Γιοχανάν τη κάταρα γρικά, που την φρενιάζει.

Κι όπως νεροκαμένη οχιά, μεσημερνή, τη γλώσσα
Έτσι, μ΄ όσα τα κάλλη της μ΄ άλλα στολίδια τόσα
Μέσ΄ στο συμπόσιο πετά τη θραψερή Σαλώμη.
Ρίγ΄ ηδονής τ΄ αράθυμο κύμα της σάρκας φέρνει
Με το χορό. μα τρίσβαθα στη φυλακή του – ω τρόμοι!
Σε χάρου μήνυμα ο Ναζίρ την κεφαλή του γέρνει.-

Περιοδικό Γράμματα, Τόμος 1, τεύχος 86 (1911), σ. 191. 

http://www.sarantakos.com/

Ιωάννης μοναχός- Η ασελγής ορχηστρίς

Ήχος πλ. β'

Γενεθλίων τελουμένων
του αναιδεστάτου Ηρώδου
της ασελγούς ορχηστρίδος
επληρούτο η διάθεσις του όρκου.

Tου γάρ Προδρόμου η κεφαλή αποτμηθείσα
ως οψώνιον εφέρετο
επί πίνακι τοις ανακειμένοις.
Ω συμποσίου μισητού
ανοσιουργήματος
και μιαιοφονίας πλήρους!

Αλλ' ημείς τον Bαπτιστήν
ως εν γεννητοίς γυναικών μείζονα
επαξίως τιμώντες μακαρίζομεν.

Βυζαντινό τροπάριο

http://emiliusx.blogspot.gr/

Gustave Moreau - Salome

Μαρία Λαμπράκη - Σαλώμη 

Άϋλες Μορφές χορογραφούν τη νύχτα.
Το σκοτάδι χορεύει γυμνό.
Η Σαλώμη ετοίμασε τα πέπλα της .
Ο Ηρώδης έβγαλε το σπαθί απ' το θηκάρι του
'Αδικα θα χορέψεις για μένα απόψε /
κανένα όνειρο ''επί πίνακι''δε σου προσφέρω ...
Τ'αποκεφάλισα μόνη μου /
τη νύχτα που έπεφταν ''άγγελοι'' απο τον ουρανό /
για να υψωθεί ο 'Ερωτας. (M.Λαμπράκη)

http://pyroessa-artemusica.blogspot.gr/

 Γκισταβ Μαρό «Σαλώμη» (1875) λάδι σε μουσαμά, Μουσείο Γκ. Μαρό

Σωτήρης Σαράκης - Η Σαλώμη

Χόρευε, χόρευε η Σαλώμη
υπήρχε μόνο μέσα
στον κύκλο του χορού της η Σαλώμη
κρεμόταν απ΄τους ήχους των οργάνων

άπλωνε μ΄αγωνία τα χέρια της
ποιον μυστικό ουρανό κρουστών κι εγχόρδων
γύρευε η Σαλώμη
ήχοι προδοτικοί τρέμανε
σβήναν
χόρευε, χόρευε η Σαλώμη

σε κάθε γύρισμα της
απέρριπτε και έναν από τους εφτά της πέπλους
συστρεφόταν αυτοί
ο αγέρας
τους γύριζε παράξενα
κανείς δεν τους ξανάβλεπε
χόρευε, χόρευε η Σαλώμη΄ την κατασπάραζαν

πύρινα βλέμματα, της ρίχναν στην ποδιά κομμένα
κεφάλια προφητών
ω η μοναξιά σου, έρημη πικρή Σαλώμη,
ω η μοναξιά σου
κανείς τους δεν κατάλαβε
-ανίδεοι αυτοί, ανυποψίαστοι –
που ο όγδοος πέπλος της Σαλώμης
ήταν το ίδιο της το σώμα.

http://www.poiein.gr/

Νικόλαος Κουνελάκης - Σαλώμη

 Σωτήρης Σαράκης - Η Σαλώμη

Τι να το κάμω τώρα ετούτο το κεφάλι αναρωτιόταν η μικρή Σαλώμη –στάσου λιγάκι, της εφώναξε ο ζωγράφος απ’ αντίκρυ, βλέπω την έγνοια σου, στάσου λιγάκι έτσι ακίνητη μπρος στους αιώνες όπου θα μας κρίνουν μαστόρους, ηγεμόνες, χορευτές, προφήτες στάσου λιγάκι τόσο φτάνει τώρα μπορείς ν’ αδειάσεις το πινάκι σου όπου σού ’ρθει η αμηχανία σου έμεινε γυμνή μπρος στους αιώνες όπου θα μας κρίνουν όλους. Σωτήρης Σαράκης (Το Δέρας, εκδ. Γκοβόστη, 1994)

Francis Picabia - salome

Δώρα Μαργέλη " Σαλώμη " *

Της δόθηκε το όνομα Σαλώμη
Και ερειμώσαν τα στέρνα από αγάπη
Η νύχτα γέμισε ψέμα
Ο ουρανός ξεστολίστηκε
Τα άστρα θολώσαν
Ένας φονιάς χορός
Σκότωσε τη μουσική

Ακόμα ακούγεται Εκείνου η φωνή
Ουρλιαχτό της ερήμου

"Τι είναι λοιπόν η ευτυχία ;
Με ακούει κανείς;
Τι είναι η αγάπη;

Χαμόγελο είναι η αγάπη
Η ζέστα της σπάει το πεπρωμένο
Δεν έχει άμυνας μαχαίρια η αγάπη
Ούτε απολογισμούς, τεφτέρια και χρέη
Ακέφαλο μένει το σώμα της
Στην τρίφθογγη παγίδα του εγώ

Η Αγάπη δεν είναι εποχική συνήθεια
Δεν μετρά κινδύνους
Δεν υπολογίζει αποστάσεις ασφαλείας
Δεν είναι άρπαγας λαφύρων
Δεν είναι σαγήνη η αγάπη
Πετράδι να στολίζει ωραίους λαιμούς

Είναι χαρά η αγάπη
Σε ζεσταίνει ως το κόκκαλο
Όταν Υπάρχει
Επουλώνει ραγισμένους ουρανούς
Είναι ήλιος
Πώς να μην τη δεις
Να μην γείρεις στον ώμο της
Να εξαγνιστείς
Σαν αγαπημένος"

Ακόμα μιλά
Τον ακούμε οι άνθρωποι
Είμαστε πιο αμαρτωλοί από ποτέ

Εκείνη ακόμα χορεύει
Ψάχνει όνομα άλλο
Να κρύψει το μίσος της.

Δώρα Μαργέλη

*Σαλώμη στα Εβραϊκά σημαίνει η ευτυχισμένη, η μακαρία

Artist: Jan Adam Kruseman 

Οσκαρ Ουάιλντ -  Σαλώμη

Στο πέρασμά της από την αρχαιότητα στους σύγχρονους καιρούς και από τον παγανισμό στο Χριστιανισμό, η θρυλική Σαλώμη, συνοδευόμενη πάντα από το κομμένο κεφάλι του Ιωάννη, έχει υποστεί πολλές μεταμορφώσεις. Ιδιαίτερα, όμως, στα τέλη του 19ου αιώνα, το ενδιαφέρον των ζωγράφων και των λογοτεχνών αναζωπυρώθηκε καθώς στο πρόσωπό της αναγνώρισαν το αρχέτυπο της καταστροφικής θηλυκότητας και της fin-de-siecle femme fatale. Η εν λόγω στροφή αντικατοπτρίζει τη γενικότερη υποτίμηση της γυναίκας στο πέρασμα από το 19ο στον 20ό αιώνα, αυτή τη φορά με τη συγκατάθεση της επιστήμης. [...] Ο ΌσκαρΟυάιλντ (Oscar Wilde) γράφει τη δική του Σαλώμη το 1891-1892 στα γαλλικά. Δύο χρόνια μετά, το 1894, θα εκδοθεί στα αγγλικά εικονογραφημένο από έναν άλλο Άγγλο δανδή των 1890ς, τον Ώμπρεϋ Μπίρντσλεϋ (Aubrey Beardsley). Ο τελευταίος βούτηξε το πινέλο του μόνο στο μαύρο χρώμα για να περιγράψει ό,τι και ο Όσκαρ Ουάιλντ, τη σκοτεινή πλευρά της ερωτικής επιθυμίας. Αν η θεατρική παράσταση της Σαλώμης στο Λονδίνο απαγορεύτηκε, με πρόφαση την αναφορά του έργου σε βιβλικές μορφές, και μαζί της η θρυλική Σάρα Μπερνάρ (Sarah Bernhardt) έχασε την ευκαιρία να υποδυθεί τη Σαλώμη, το έργο στην έντυπη μορφή του και μαζί οι βιβλικές φιγούρες του Μπίρντσλεϋ που το κοσμούσαν, διέφυγαν της λογοκρισίας και κυκλοφόρησαν ελεύθερα προκαλώντας το δημόσιο όνειδος.[...]https://www.ianos.gr/

Η Σαλώμη: θαρρείς και όλα έγιναν για να μπαλωθεί το μεγάλο κενό, για να φανερωθεί επιτέλους εκείνο το φιλί που όλοι το ξέρανε για κοντά χίλια οχτακόσια χρόνια μα δεν το τόλμησε ολάκερη η Αναγέννηση, δεν το ζωγράφισε μήτε ο Μποτιτσέλι, μήτε καν ο Καραβάτζιο, οπότε πάνω που ησύχασαν οι παπάδες, γλυτώσαμε από τούτο, είπανε και βάλανε μπρος ένα στάμπατ μάτερ, να σου ένας που φορούσε δαχτυλίδια για να το επιτελέσει (:περισσότερο από το επιτέλους παρά από το επιτελώ). Θαρρείς και όλα έγιναν για να ενωθεί ο έρωτας με το θάνατο επί σκηνής, πάνω σε έναν δίσκο που στάζει αίμα. Θαρρείς και όλα έγιναν για να εκτεθεί επί σκηνής, εφτά χρόνια νωρίτερα από το Traumdeutung του Φρόιντ, αυτό το άλλο που όλοι έχουμε βαθιά μέσα στον ύπνο μας.

Στη Σαλώμη όλα γίνονται μέσα στη νύχτα για μια νύχτα μέχρι το τέλος. Το τρίγωνο της Σαλώμης (Σαλώμη, Ιωάννης, Ηρώδης) γλείφεται με αυτό το τέλος. Η μια θέλει μέχρι το τέλος της νύχτας και πεθαίνει γι' αυτό, ο άλλος πιστεύει μέχρι το τέλος της νύχτας και πεθαίνει γι' αυτό. Ο τρίτος είναι ο Ηρώδης: αυτός επιζεί επειδή αποφασίζει να μη φτάσει τη νύχτα μέχρι το τέλος· βολεύεται με ένα ημίμετρο, καταδέχεται να είναι μεθυσμένος, καταδέχεται να υπόσχεται ανταλλάγματα, εντέλει καταδέχεται να παζαρεύει, επαφίεται σε ένα ημίμετρο που τον παγιδεύει - και στη συνέχεια αποδέχεται την παγίδα, εγκαταλείποντας κάθε σκληρή σαν πετράδι φλόγα στην απαίσια "νομοτέλεια" του κόσμου. Ο Ηρώδης είναι αυτός ο θλιβερός που επέζησε υπό την ασημένια Σελήνη - αυτός που κουκουλώθηκε, που αυτοσαβανώθηκε για να ζήσει γεμάτος με την πικρίλα του τάφου. 

(από το Επίμετρο)

http://www.biblionet.gr/

Jeanne Benner, 1899

ΜΟΥΣΙΚΗ 

Ρ. ΣΤΡΑΟΥΣ   «Σαλώμη»

Το 1905 με την όπερά του «Σαλώμη» ο Στράους πέρασε στην Ιστορία ως ο συνθέτης του πιο σκανδαλώδους θεάματος της γενιάς του. Η παρακμή και ο παθιασμένος ερωτισμός που απέπνεε ξένισαν την αστική κοινωνία της εποχής. Το έργο ανέβηκε στη Μητροπολιτική Οπερα της Νέας Υόρκης τη μία βραδιά για να κατέβει την αμέσως επομένη κατόπιν οργισμένης αντίδρασης του κοινού. Στην  πρεμιέρα της Δρέσδης η πρώτη ερμηνεύτρια του ρόλου αντιτάχθηκε στον περίφημο «Χορό των επτά πέπλων» αναφωνώντας: «Δεν πρόκειται να το κάνω. Είμαι μια αξιοπρεπής γυναίκα!».

http://www.tovima.gr/

Ο Ρίχαρντ Στράους χρησιμοποιεί τη γερμανική μετάφραση του Χέντβικ Λάχμαν ως λιμπρέτο της όπερας Σαλώμη, η οποία πρωτοπαρουσιάζεται στην Όπερα της Δρέσδης στις 9 Δεκεμβρίου 1905 με θριαμβευτική επιτυχία. Τα επόμενα χρόνια η όπερα ανεβαίνει στις μεγαλύτερες λυρικές σκηνές του κόσμου καθιερώνοντας διεθνώς το συνθέτη της. Σε κάθε ανέβασμά της η Σαλώμη προκαλεί έως και σήμερα ιδιαίτερη αίσθηση και συχνά σκανδαλίζει με τολμηρές σκηνές όπως ο "Χορός των επτά πέπλων" και ο ερωτικός μονόλογος που τραγουδάει η κεντρική ηρωίδα κρατώντας στα χέρια της την κομμένη κεφαλή του Ιωάννη.

Η όπερα αποτελείται από τέσσερις μεγάλες σκηνές οι οποίες χωρίζονται από συμφωνικά ιντερλούδια. Το έργο ακολουθεί τις αρχές του βαγκνερικού μουσικού δράματος, που βασίζεται σε μια συνεχή ροή μουσικής, αμιγώς συμφωνικής, απ’ όπου ξεχωρίζουν ένας μεγάλος αριθμός καθοδηγητικών μοτίβων, που συμβολίζουν τους διάφορους ήρωες του δράματος.

Η όπερα τελειώνει με τον θάνατο της Σαλώμης, που ο Ηρώδης προστάζει, καθώς δεν αντέχει να τη βλέπει να περιφέρει την κεφαλή του Βαπτιστή σε μια κατάσταση μακάβριας έκστασης. Έτσι, με μερικές ωμές και ανελέητες συγχορδίες ολοκληρώνεται αυτή η όπερα του Στράους, που κατέχει κεντρική θέση στο ρεπερτόριο του 20ου αιώνα και πλέον όλων των εποχών.http://panagiotisandriopoulos.blogspot.gr/

Bernardino Luini 

Σαλώμη- Λιζέτα Καλημέρη & Σωκράτης Μάλαμας 

Στίχοι: Λουδοβίκος των Ανωγείων
Μουσική: Λουδοβίκος των Ανωγείων
Πρώτη εκτέλεση: Λιζέττα Καλημέρη & Σωκράτης Μάλαμας ( Ντουέτο )

Του φεγγαριού το ασήμι
πάνω στο καλντερίμι
απλώθηκε
κι η Άννα το αγρίμι
στου Φώτη το ταξίμι
σηκώθηκε.

Να βγει και να χορέψει
τους άντρες να μαγέψει
μεσ' τη γιορτή.
Και την καρδιά του Φώτη
θα τηνε κάψει πρώτη
σαν το χαρτί.

Αν έκλαψε η Σαλώμη
στου πάθους τη συγνώμη
θα λυτρωθεί
μα το βαρύ της στέμμα
ρουμπίνι με το αίμα
θα μπερδευτεί.

https://www.youtube.com/

Dance of the Seven Veils by the French painter Gaston Bussière

ΣΑΛΩΜΗ - ΑΡΛΕΤΑ

Μουσική: ΑΡΛΕΤΑ
Στίχοι: SUNNY ΜΠΑΛΤΖΗ
Δίσκος: Ασε τα κρυφά κρυμμένα (1991)
Columbia/Sony Music

Μάνα της η Ηρωδιάδα
πόρνη και ετών σαράντα
η Σαλώμη της σιωπής
στο Παλάτι της Βροχής

Μες τα μακριά μαλλιά της
είχε κρύψει τα όνειρά της
τα χρυσά της μάτια κλείνει
κι απ' τον αμφορέα πίνει

Ούτε νιώθει μες τη ζάλη
αν τον έλεγαν Ιωάννη
τα εφτά της πέπλα αφήνει
και δεκάρα πια δεν δίνει

Μία μάγισσα αρτίστα
της το είχε πει στα ίσα
στου παππού της τις εικόνες
ήτανε πριν από αιώνες

Όμως είναι η Σαλώμη
ξέρει δεν υπάρχουν νόμοι
και χορεύει μες το τσίρκο
σ' έναν αναμμένο κρίκο

Και την είδα κάποιο βράδυ
μες στις φλόγες να ανάβει
η Σαλώμη της σιωπής
στο Παλάτι της Βροχής

https://www.youtube.com/

Πηγή  πινάκων http://boraeinai.blogspot.gr/