ΚΑΛΥΜΝΟΣ:ΤΟ ΝΗΣΙ ΤΩΝ ΣΦΟΥΓΓΑΡΑΔΩΝ - ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΛΜΠΟΥΜ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΔΟΥΝΑ

Το τέταρτο σε μέγεθος νησί των Δωδεκανήσων είναι παγκοσμίως γνωστό ως διεθνές κέντρο επεξεργασίας και εμπορίας σφουγγαριών με παράδοση εκατοντάδων χρόνων.Μετά τον B’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Κάλυμνος παρέμεινε η μοναδική ελληνική σπογγαλιευτική δύναμη, με εξαγωγές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.Εξαιτίας της ιδιαίτερης γεωμορφολογίας της θεωρείται και ένας διεθνώς αναγνωρισμένος προορισμός εναλλακτικών διακοπών,ένας πραγματικός παράδεισος για τους λάτρεις της αναρρίχησης,της κατάδυσης, της ορεινής πεζοπορίας και της σπηλαιολογίας!

Πόθια ή Ποθαία ή Κάλυμνος 

Βράχος άγονος και άνυδρος η Κάλυμνος. Μόνη διέξοδος για τους κατοίκους της: η θάλασσα. Εκείνη, πιο γενναιόδωρη. Θα τους χαρίσει τα πολύτιμα σφουγγάρια της.Οι Καλύμνιοι θα ξεκινήσουν –ευγνώμονες – τη σπογγαλιευτική δραστηριότητα.Η έναρξή της χάνεται στα βάθη των αιώνων, το ίδιο και η φήμη των σφουγγαράδων της.Σήμερα οι Καλύμνιοι έχουν έναν από τους μεγαλύτερους αλιευτικούς στόλους στο Αιγαίο και η παραγωγή ανέρχεται στα 30.000 σφουγγάρια ετησίως.Στο νησί θα γνωρίσετε όλα τα εμπορεύσιμα είδη σφουγγαριών, αλλά και τα στάδια που περνούν, πριν καταλήξουν στην αγορά...

Η Πόθια ή Ποθαία είναι η πρωτεύουσα και το λιμάνι του νησιού.Είναι αμφιθεατρικά χτισμένη στη πλαγιά ενός βραχώδους βουνού.Υπάρχουν αρκετά οικοδομήματα φασιστικής αρχιτεκτονικής που κατασκευάστηκαν από τους Ιταλούς, την περίοδο 1930 – 1935. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 12.324 κατοίκους —

"Βάρκα μου μπογιατισμένηΔυοσμαράκι

Δυοσμαράκι

Ελάτε όλα τα πουλιά

Θαλασσάκι μου

Θυμαριώτικος Τσαμπουνιστός

Καλημερίσματα

Κόρη που 'φαίνεις στ' αργαλειό

Μελαχρινό

Μέρα μέρωσε

Ντιρλαντά

Ντιρλαντά

Ξενιτεμένο μου πουλί

Ο μηχανικός

Το μαρούλι

Τρεις καλογέροι κρητικοί..."

(Κάλυμνος:παραδοσιακό)

Τα ιταλικά κτήρια του παλιού Διοικητηρίου του 1930 με μορφολογικά στοιχεία (τρούλοι, τόξα) μεσογειακού ρασιοναλισμού και οριενταλισμού, στα οποία σήμερα στεγάζονται το Επαρχείο και το Δημαρχείο.Συνεχίζοντας τον παραλιακό δρόμο θα συναντήσετε το Πνευματικό Κέντρο & Αναγνωστήριο«Αι Μούσαι» με τη δημοτική βιβλιοθήκη...

H προκυμαία στολίζεται με αγάλματα,έργα του Mιχάλη Kόκκινου και της κόρης του Eιρήνης...

 "Ποτέ δεν την εζήλεψα την τέχνη του σφουγγαρά·ποτέ στη ζωή μου! Αγάπησα το πρόσωπο της θάλασσας, τους κόρφους, τα νησιά,τους θυμούς και τη γαλήνη της, μα τους θησαυρούς του βυθού της όχι· ποτέ! Από μικρός αισθανόμουν ανίκητη αηδία και τρόμο παράξενο εμπρός σε μια μηχανή. Δεν ξεύρω πώς μου εφαινόταν, δεν θυμούμαι πώς την επαρόμοιαζα, όχι όμως ποτέ με πλεούμενο, ευχή του θεού και καμάρι της θάλασσας. Κάτι επίβουλο και κάτι βδελυρό, του Σατανά χειροτέχνημα εφάνταζε πάντα στα μάτια μου. Όταν κάθε χρόνο, την εβδομάδα του Θωμά το νησί μας εβούρκωνε από το δειλό καρδιοχτύπι μανάδων και στεφανωτικών, αντήχαε από το επικούρειο γλέντι των βουτηχτάδων, εγώ δεν έβλεπα εμπρός μου παρά Λάμια τη Μπαρμπαριά, να στρώνη τα κρυσταλλένια κρεβάτια της για να πλαγιάση αξύπνητα εκείνους που ζηλεύουν τα πλούτη της. Και όταν πάλι το φθινόπωρο έβγαιναν όλοι στο ακρωτήρι να χαιρετήσουν την επιστροφή τους, εγώ με πικρή περιέργεια έτρεχα να μετρήσω πόσοι εγύριζαν παράλυτοι, κουρέλια πλέον άχρηστα της ζωής και πόσοι απόμειναν στο Ασπρονήσι των αράπηδων βρώσι και μπαίγνιο...

Μια χρονιά όμως λίγο έλειψε να τους ακολουθήσω κ' εγώ. Οι συνομήλικοί μου επήγαν όλοι κ' επήραν προκαταβολή από τον γέρο Μορφονιό τον μεγαλέμπορο. Επήραν τα λεφτά και με ρητή συμφωνία να τους κατεβάση με τα παιγνίδια στο καράβι όταν θα έφευγαν. Μ' εμέθυσεν η κακή παρακίνησι κ' επήγα μαζί τους. Ο μεγαλέμπορος μου εμέτρησε δύο «άγκουρες» κ' έναν «παπού»· μου έδωκε ακόμη και «νι φεούκ» για τρατάρισμα. Όλα μαζί χίλιες εκατόν εικοσιπέντε δραχμές. Δεν επήγα όμως να τα ξοδέψω στην ταβέρνα.

— Να μάνα, της λέγω· σου φερα τα πλάτικα. Μεθαύριο μισεύω με τους σφουγγαράδες.

— Φεύγεις με τους σφουγγαράδες! λέγει εκείνη αποσβολωμένη. Δεν πας καλήτερα να πέσης στο Μαντράκι! Γλήγορα να δώσης πίσω τα λεφτά. Ευκή και κατάρα μου άφηκεν ο συχωρεμένος ο πατέρας σου, σφουγγαράς να μη γένη κανείς από τη γενιά του..."

("Οι σφουγγαράδες"-Ανδρέας Καρκαβίτσας,απόσπασμα)

 Ο βασικός τύπος κατοικίας στην Κάλυμνο είναι το μονόχωρο ή μονόσπιτο, η λεγόμενη «κατζιά», που μαζί με το διευρυμένο τύπο του, το ανωγοκάτωγο, κτίζονταν ως τα τέλη του 19ου αιώνα. Το μονόχωρο σπίτι αποτελείται βασικά από ένα χώρο παραλληλόγραμμου σχήματος, με την κύρια όψη συνήθως στη μακρά πλευρά. Εσωτερικά περιλαμβάνει τον υπερυψωμένο ξύλινο κρέββατο στη μία στενή πλευρά με αποθηκευτικό χώρο στοκάτω μέρος του και την πυροστιά στην άλλη, για την παρασκευή του φαγητού και τη θέρμανση του σπιτιού. Τον εξοπλισμό του χώρου συμπληρώνουν ντουλάπια, πιατοθήκες, ράφια, κρεμάστρες για τα ρούχα και τραπέζι. Το ανωγοκάτωγο σπίτι συναντάται σε περιοχές με έντονη εδαφική κλίση. Αποτελείται από το κατώι χαμηλά με τους δευτερεύοντες χώρους (κουζίνα, αποθήκη, στέρνα) και τον επάνω χώρο, το ανώι, προορισμένο για την κύρια κατοικία.

Το χρώμα παίζει πρωταρχικό ρόλο στη ζωή των Καλύμνιων και στη διαμόρφωση του χώρου στον οποίο ζουν. Με αυτό αντικατοπτρίζονται στο χώρο τα συναισθήματα και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ιδιοσυγκρασίας τους. Παλαιότερα τα σπίτια βάφονταν γαλάζια, άσπρα ή με γήινα χρώματα. Σήμερα χρησιμοποιείται μεγάλη ποικιλία χρωμάτων, των οποίων οι συνδυασμοί είναι αρκετά τολμηροί. Οι νοικοκυραίοι βάφουν και τον γύρω δημόσιο χώρο, σαν να ήταν μέρος του σπιτιού τους. Αν και δεν υπάρχει κανένας προγραμματισμός, συμφωνία στα χρώματα ή τον τρόπο βαψίματος, το γενικό αποτέλεσμα είναι αρμονικότατο και δίνει έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα στην Κάλυμνο. Το βάψιμο γίνεται σχεδόν κάθε εβδομάδα, κυρίως των χαμηλών κοινόχρηστων χώρων, που λερώνονται εύκολα. Το χρώμα είναι η εντονότερη και συνεχής επέμβαση στα σπίτια, πλούσια ή φτωχά, συμβάλλει δε αποφασιστικά στη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου και κάνει ακόμα πιο ασαφή τα όρια του ιδιωτικού και κοινόχρηστου χώρου -κυρίως στα λαϊκά σπίτια.

Η Κάλυμνος ανθίζει οικονομικά στο τέλος του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου, οπότε αρχίζει και η συσσώρευση πλούτου, με τη μορφή προϊόντων ή χρημάτων. Ενα μέρος της συσσώρευσης των χρημάτων και των εισαγομένων σημαντικών κεφαλαίων από τις ελληνικές παροικίες επενδύθηκε στα σπίτια. Ετσι κτίστηκαν αρχοντικά που ξεχώρισαν χάρη στη μεγαλοπρέπειά τους από τα λαϊκά σπίτια. Χρησιμοποιήθηκαν τα καλύτερα και το ανθεκτικότερα υλικά, οι καλύτεροι τεχνίτες και κάθε τι γενικά, που καταξίωνε κοινωνικά τους ιδιοκτήτες τους.

Παράλληλα εμφανίστηκαν τα πρώτα νεοκλασικά που, στην πλειοψηφία τους, έχουν και λαϊκά στοιχεία. Εδώ κυριαρχεί η μεγαλύτερη κατανομή των χώρων και η ενίσχυση της ιδιωτικότητας που συμβαδίζει με την καλύτερη κοινωνική θέση του ιδιοκτήτη. Πολλές φορές εξυπηρετούνταν ταυτόχρονα και οικονομικές δραστηριότητες. Ετσι συνυπήρχε με την κατοικία η αποθήκη, το εμπορικό και, όχι σπάνια, το εργαστήρι του βιοτέχνη. Στις λαϊκές περιοχές αναπτύχθηκε μια «νεοκλασικίζουσα» αρχιτεκτονική, με ένα κράμα κυρίως λαϊκών στοιχείων και λιγότερων νεοκλασικών.

Στη Χώρα και κυρίως στην Πόθια συναντά κανείς μεγάλη ποικιλία τύπων παραδοσιακών σπιτιών, από απλά ισόγεια με ένα ή περισσότερα δωμάτια έως εντυπωσιακά διώροφα και τριώροφα με έντονα τα στοιχεία του νεοκλασικού ρυθμού, που άκμασε στο νησί κατά τα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα. Τα περισσότερα παραδοσιακά σπίτια υπάρχουν στις συνοικίες του Αγίου Θεολόγου, του Αγίου Νικολάου, της Αγίας Τριάδας, του Αγίου Μάμμα, της Υπαπαντής, της Ευαγγελίστριας και στις Πατήθριες. Τα μεγάλα διώροφα και τριώροφα σπίτια με τα περίτεχνα αρχιτεκτονικά διακοσμητικά στοιχεία, ανήκαν κυρίως σε εύπορους καπεταναίους και εμπόρους του νησιού...

Η Πόθια και μεγάλο μέρος του νησιού όπως φαίνεται από τη Μονή Αγίων Πάντων(Αγίου Σάββα).

"Μέρα μέρωσε.

Μέρα μέρωσε, τώρα η αυγή χαράζει

τώρα τα πουλιά.

Τώρα τα πουλιά, τώρα τα χελιδόνια

τώρα οι πέρδικες.

Τώρα οι πέρδικες, τώρα οι περδικοπούλες

τώρα κελαηδούν.

Τώρα κελαηδούν, τώρα λαλούν και λένε

ξύπνα αφέντη μου.

Ξύπνα αφέντη μου, ξύπνα καλέ μου αφέντη

ξύπνα αγκάλιασε.

Ξύπνα αγκάλιασε κορμί κυπαρισσένιο

κι άσπρον ε λαιμό..."

(παραδοσιακό Καλύμνου-Λέρου)

Πάνω από το λιμάνι της Πόθιας στην Κάλυμνο, με εξαιρετική θέα προς την πόλη, βρίσκεται η γυναικεία Ιερά Μονή των Αγίων Πάντων ή όπως είναι ευρέως γνωστή του Αγίου Σάββα, η οποία συγκροτήθηκε επίσημα το 1952. Σε αυτή ασκήτεψαν δύο σημαντικές μορφές της Ορθοδοξίας, ο ιερομόναχος Ιερόθεος Κουρούνης, ο οποίος είναι και ιδρυτής της, και ο Άγιος Σάββας ο νέος, ο εν Καλύμνω.

Στην Ιερά Μονή των Αγίων Πάντων υπάρχει Συνεδριακό Κέντρο, Βιβλιοθήκη, Εκκλησιαστικό Μουσείο, καθώς και αρκετά αντικείμενα από την επίγεια ζωή του Αγίου Σάββα,όπως οι ιερές εικόνες που αγιογραφούσε.

Η Ιερά Μονή εορτάζει τη μνήμη του Αγίου Σάββα του νέου του εν Καλύμνω την 5η Κυριακή των Νηστειών (δύο εβδομάδες πριν το Πάσχα). Επίσης, εορτάζει την Κυριακή των Αγίων Πάντων και στις 5 Δεκεμβρίου στην εορτή του Αγίου Σάββα του Ηγιασμένου..

Το κελί του Αγίου Σάββα.

Ο χώρος όπου φυλάσσεται το ιερό λείψανο...Ο Άγιος Σάββας ο νέος θεωρείται θαυματουργός στις περιπτώσεις ατεκνίας ζευγαριών...

 Τo δέντρο του Αγίου Σάββα.

 Διαθέτει ένα καταπληκτικό καμπαναριό τεσσάρων ορόφων, έναν σταυρόσχημο ναό με τρούλους, και γραφικά ασβεστωμένα παρεκκλήσια...Το όλο σύμπλεγμα έχει ανοικοδομηθεί σύμφωνα με τα βυζαντινά πρότυπα και κοσμείται από υπέροχες τοιχογραφίες και εικόνες. 

Ένα μικρό δείγμα από τις εξαιρετικές τοιχογραφίες που κοσμούν το ναό.

Σε απόσταση 5 χιλιομέτρων από την Πόθια βρίσκονται τα Βλυχάδια στο νότιο τμήμα της Καλύμνου. Τα Βλυχάδια ένα μαγευτικό παραθαλάσσιο τοπίο με δυο υπέροχες παραλίες και πολλές παραδοσιακές ταβέρνες μπορούν εύκολα να σας μαγέψουν. Εκεί βρίσκεται και το ιδιωτικό Μουσείο Θαλασσίων Ευρημάτων Βαλσαμίδη όπου μπορείτε να επισκεφτείτε με την οικογένεια σας. Στα Βλυχάδια θα βρείτε ενοικιαζόμενα δωμάτια, ταβέρνες, καφενεία και καταδυτικό κέντρο όπου γίνονται μαθήματα σε μεγάλους και μικρούς. 2 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά των Βοθύνων το Σπήλαιο της Κεφάλας η Σπήλαιο του Διός με έκταση 1000 τετραγωνικών μέτρων το ομορφότερο σπήλαιο της Καλύμνου με έξι θαλάμους και τεράστιους σταλακτίτες. Καθημερινά εκτελούνται θαλάσσια δρομολόγια προς το σπήλαιο με πλοιάρια από το λιμάνι της Πόθιας ή μέσω μονοπατιού από τη μονή της Αγίας Αικατερίνης..

Η παραλία Μυρτιές θεωρείται μια από τις ωραιότερες της Καλύμνου.Βρίσκεται στα δυτικά του νησιού σε απόσταση 8 χιλιομέτρων από την Πόθια και το βότσαλο κυριαρχεί κατά μήκος της 700 μέτρων ακρογιαλιάς.Τα νερά της είναι ρηχά και για αυτό η παραλία επιλέγεται πολύ από οικογένειες με παιδιά. Ακριβώς απέναντι βρίσκεται η Τέλενδος, προς και από την οποία πραγματοποιούνται καθημερινά δρομολόγια με μικρά καΐκια...

στο νησάκι μου
ταξίδευε κόρη της θάλασσας 
και του θυμίτη φάραγγα αγαπητικιά...
σκαρί φασκομηλίτικο
με των Μυρτιών ανασαιμιά
και μ'οδηγό της Τέλεντος τα δειλινά,
ταξίδευε...
ταξίδευε ορθή
και με αισθήσεις πλέριες,
στης "Ποθητής" την αγκαλιά,
μπες
και κοιμήσου...

Σακελλάρης Καμπούρης
Ποθητή=Ποθαία=Πόθεια=το λιμάνι της Κάλυμνος
(δική μου εκδοχή η ονομασία)

Η τσαμπούνα:Ένας χορός που με τα βήματά του, καταγράφει την τραγωδία που έπληξε τους σφουγγαράδες, αμέσως μετά την "ανακάλυψη" του σκάφανδρου,το 1860.Με το σκάφανδρο,η αλιεία σφουγγαριών έγινε πολύ πιο εμπορική.Ο δύτης μπορούσε να παραμείνει για πολύ χρονικό διάστημα στο βυθό και να συλλέγει πολύ περισσότερα σφουγγάρια, από πριν. Όμως, αφενός η άγνοια της χρήσης του νέου συστήματος και αφ' ετέρου η εκμετάλλευση των πλοιοκτητών για την όλο και μεγαλύτερη παραμονή των αλιέων στο βυθό,άρχισε σιγά-σιγά να ντύνει νησιά ολόκληρα στα μαύρα. Μέχρι το 1895 η Κάλυμνος είχε αποδεκατιστεί!

Κάλυμνος λες και σου ‘ρχονται με τη μία τα σφουγγάρια. Οι δύτες, η νόσος, ο συγκλονιστικός χορός τους. Λες κι άλλο τίποτα δεν είναι η Κάλυμνος. Λες κι όλη τους η ιδιοσυγκρασία και οι συνήθειες από αυτά διαμορφώθηκαν. Ετσι έγινε. Ο χαρακτήρας τους, τα πανηγύρια, η γαστρονομία τους από εκεί προέρχονται. Σήμερα θα ‘ναι δεν θα ‘ναι καμιά 100αριά. Οστρακάδες είναι βασικά, μα αν πετύχουν «καλό τόπο», μαζεύουν και σφουγγάρια. Και μη φανταστείς πως τα «χτυπήματα» ανήκουν στο παρελθόν. Πάρε για παράδειγμα τον Παντελή Γεωργαντή. 40 χρονών άνθρωπος «χτυπημένος». Του λέω: Ρε άνθρωπε, πως γίνεται σήμερα να είσαι «χτυπημένος»; Μου λέει πως, όταν παλεύεις για το μεροκάματο εκεί κάτω, δεν το σκέφτεσαι. Και πως καμιά φορά «έχεις μαζέψει τόσο άζωτο, που ξαφνικά πέφτεις στα 20 μ. και στη χτυπάει γιατί είσαι επιβαρυμένος». Σιγόνταρε και ο Τάσος Τρικοίλης. Ιστορίες σωρό. Για τότε που ταξίδευαν οι σφουγγαράδες στη Λιβύη, τη Βεγγάζη... Για τις εποχές προ και μετά σκάφανδρου. Αυτό τα άλλαξε όλα. Μέχρι το 1870 βουτούσαν με τη σκανταλόπετρα, «γυμνοί» και με μια ανάσα. Μετά που ήρθε η «μηχανή», έμεναν στο βυθό περισσότερο και ανέβαιναν βολίδα. Δεν ήταν μαθημένοι στην αποσυμπίεση. Σπαταλούσαν όλο το χρόνο κάτω. Περισσότερα σφουγγάρια σήμαιναν περισσότερα χρήματα και περηφάνια. Ετσι ερχόταν ο «χτύπος», η νόσος των δυτών. Αν έπεφταν σε καλό τόπο, λέει, έλυναν και τον κολαούζο, το σχοινί που τους έδενε στο καΐκι. Τους τράβαγαν από το σωλήνα του αέρα. Συνήθως «χτυπημένους». 800 σκασμένοι και 200 «πιασμένοι» (παράλυτοι) στα πρώτα 30 χρόνια του σκάφανδρου...

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΚΕΙΜΕΝΑ : ΖΩΗ ΔΟΥΝΑ
πηγές πληρ0φοριών 
http://www.visitgreece.gr/
http://www.dodecanese-islands.com/
http://www.kalymnos-guide.gr
http://kalymnosisland.gr/