Γράφει ο Γιάννης Δημάκης
Η Αρχαία Ψωφίδα ήταν χτισμένη στο κέντρο και βορειοδυτικά της Πελοποννήσου, νοτίως της οροσειράς του Ερυμάνθου, ακριβώς στη συμβολή των τριών νομών Αχαΐας, Ηλείας, Αρκαδίας. Η θέση αυτή βρίσκεται στο ενδιάμεσο της εθνικής οδού Πατρών-Τριπόλεως, απέχουσα 90 χιλ. από την Πάτρα, 70 χιλ. από την Τρίπολη, 50 χιλ. από τα Καλάβρυτα και 57 χιλ. από την Αρχαία Ολυμπία. Στο σημείο αυτό διασταυρώνονται επίσης και οι οδοί Ολυμπίας- Καλαβρύτων και Πάτρας - Τρίπολης όπου σήμερα είναι έδρα του Δήμου Αροανίας.
Η Ψωφίδα αναπτύσσεται ήδη ως "Πόλη- Κράτος" από την εποχή των Πελασγών και παρουσιάζεται ως μια από τις σημαντικότερες Αρκαδικές Πόλεις. Πρώτος οικιστής αυτής αναφέρεται ο Ερύμανθος, ο οποίος κατά τον Παυσανία ήταν γιος του Αρίστα, εκ του Πελασγού ή του Αρκάδα. Αυτοί με τη σειρά τους θεωρούνται γενάρχες της Αρκαδικής χώρας. Ο Ερύμανθος έζησε κατά μια εκδοχή το 1410-1330 π.Χ., έδρασε ως εξερευνητής της περιοχής και ιεραπόστολος του Πελασγικού πολιτισμού, εισχωρώντας στην άβατη περιοχή που μέχρι τότε κατοικούσαν πρωτόγονοι Λέλεγες, Κάρες κλπ.
Ο Ερύμανθος συγκεντρώνει και διδάσκει στους κατοίκους την ανοικοδόμηση οικιών, την καλλιέργεια της γης και την υφαντουργία. Περί το 1270-1250 π.Χ η πόλη περιήλθε στην εξουσία των Αχαιών με πρώτο βασιλιά τον Φυγέα, ο οποίος φέρεται ως γιος του Αλφειού και αδελφός του Φορενέα, βασιλιά του Άργους, ο οποίος υπήρξε και μεγάλος νομοθέτης. Ο Φυγέας επίσης φέρεται ως ιδρυτής της Ψωφίδας, βασιλιάς όλης της Αρκαδίας και πεθερός του βασιλιά της Τεγέας Αγαπήνωρα, ο οποίος οδήγησε τους Αρκάδες στην Τροία. Οι Ψωφίδιοι δεν έλαβαν όμως μέρος στον Τρωικό πόλεμο, λόγω της διαμάχης τους με τους Αργείους.
Η Πόλη συνδέεται με το μύθο του Ηρακλή, όταν αυτός σκότωσε τον "Ερυμάνθιο Κάπρο" και κατόπιν, όταν εκτελώντας το 12ο άθλο του διέρχεται από τη Σικελία, σκοτώνει το βασιλιά Έρυκα και φεύγει με την κόρη του "Ψωφίδα" στη Φυγία.
Στη Φυγία η Ψωφίδα γεννά δίδυμα τέκνα από τον Ηρακλή, τον Πρόμαχο και τον Εχέφρονα, που γίνονται ηγέτες της Πόλης και μετέπειτα ήρωες των Ψωφιδίων. Κατά αυτήν τη μυθική εκδοχή αρχίζει και η τρίτη δυναστεία των βασιλέων της Ψωφίδας, που συμπίπτει με τη δυναστεία των Ηρακλειδών. Από την προϊστορική εποχή αναφέρονται ακόμη αποικίες των Ψωφιδίων με αρχηγούς τον Ζάκυνθο και τον Δάρδανο, από τους οποίους ο πρώτος εποίκισε τη Ζάκυνθο, δίνοντας στο νησί το όνομά του, αλλά και το κάστρο της πόλης που ονομάζεται Ψωφίδα, ενώ ο δεύτερος, ο Δάρδανος αποίκισε στην περιοχή της Α. Θράκης, όπου βρίσκεται και η περιοχή των Δαρδανελίων.
Στα πρώτα ιστορικά χρόνια η Ψωφίδα φθάνει στη μεγάλη ακμή της. Δημόσια κτίρια, ναοί, θέατρο, αγάλματα, νομίσματα και άλλα ευρήματα μαρτυρούν την ανάπτυξή της. Η συμμετοχή της στους Ολυμπιακούς Αγώνες και τα αφιερωμένα αγάλματα στο Ναό του Διός της Αρχαίας Ολυμπίας, που περιγράφει ο Παυσανίας αποδεικνύουν επίσης το επίπεδο ακμής της πόλης. Ερείπια δημοσίων κτιρίων και ναών υπάρχουν σ' όλη την έκταση της πόλης.
Ο ναός της Ερυκίνης Αφροδίτης βρισκόταν στο κέντρο της πόλης, κοντά στο βουλευτήριο. Από το ναό μέχρι το δυτικό παραπόταμο του Ερυμάνθου και στο εσωτερικό του τείχους διακρίνονται τα θεμέλια 10 περίπου ισοδομικά κτισμένων μεγαλοπρεπών κτιρίων. Εκεί υπάρχουν πελεκημένες με τέχνη πέτρες, πλάκες, κίονες και άλλα λείψανα. Πολλά απ' αυτά χρησιμοποιήθηκαν δυστυχώς τον τελευταίο αιώνα για τηνκατασκευή γέφυρας και άλλων κτιρίων.
Κοντά στην όχθη, στο μνημείο όπου σμίγουν οι δύο από τους τρεις παραπόταμους του Ερυμάνθου, υπάρχουν θεμέλια από πολυτελές οικοδόμημα με όλα τα χαρακτηριστικά των αρχαίων ναών. Όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που διαμορφώνουν τους Αρχαίους Ναούς της εποχής. Εκεί εικάζεται ότι βρισκόταν ο ναός του Ερυμάνθου τον οποίο οι Ψωφίδιοι λάτρευαν επίσης ως πολιούχο θεό για να απολαμβάνουν την εύνοιά του. Στη δυτική πλευρά του κωνοειδούς λόφου και στο μέσον περίπου του διαστήματος από την κορυφή της Ακρόπολης ως το δυτικό ποταμό, συναντάμε μια αμφιθεατρική κλίση του εδάφους και λαξεμένες πέτρες, όπου μάλλον θα βρισκόταν το θέατρο της πόλης. Άλλα ίχνη που μαρτυρούν επίσης την αναπτυγμένη οργάνωση και συγκρότηση της πόλης είναι οι κεραμιδένιοι αγωγοί ύδρευσης, οι οποίοι βρέθηκαν στην ανατολική πλευρά της πόλης, και που σύμφωνα με ιστορικές πηγές μετέφεραν το νερό της "Μεγάλης Βρύσης" από απόσταση 12 χιλ.
Ο Θεόφραστος λέει (Θ. 15,6) ότι γύρω από τα περίχωρα της Ψωφίδας και σε πετρώδη μέρη φύτρωνε σε μεγάλες ποσότητες και σε αρίστη ποιότητα το θεραπευτικό χόρτο "πανάκεια" για όλες τις ασθένειες. Κατά τον Διοσκουρίδη το ιερό αυτό φυτό στην Ψωφίδα καλλιεργούνταν και σαν κηπευτικό λάχανο και γινόταν εξαγωγή του σε άλλες χώρες, επεξεργασμένο σε γαλακτώδη χυμό(δεν είναι γνωστό σε ποιό φυτό αναφέρεται). Από τις σχετικές αναφορές μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η πόλη διέθετε μια από τις μεγαλύτερες φαρμακοβιομηχανίες της κλασικής αρχαιότητας. Διάφορα επίσης αγγεία, πήλινες φιάλες και καλλιτεχνικά κεραμικά που έχουν βρεθεί στην περιοχή, μαρτυρούν ότι ιδιαίτερα ανεπτυγμένη ήταν και η κεραμοβιομηχανία στα προάστια της πόλης.
Στη συνέχεια έφυγε από το Λεχούρι και όλοι νόμιζαν ότι εξαφανίστηκε. Έμαθαν όμως κατόπιν ότι είχε εγκατασταθεί στα Τριπόταμα, πλησίον των ερειπίων εκκλησίας κοντά στην αρχαία πόλη, όπου με την βοήθεια κτιστάδων άρχισε να κτίζει εκκλησία και μερικά κελιά, παίρνοντας ό,τι πρόχειρο υλικό υπήρχε από το παλαιό τείχος της Ψωφίδας και απο τον Αρχαιολογικό χώρο. (Βλ. Φωτάκου, Απομνημονεύματα για την Επανάσταση του 1821, τόμος Β΄ σελ. 237-243, εκδ. Βεργίνα 1996). Στα Τριπόταμα ο αγύρτης αυτός μοναχός επροσποιείτο τον ενάρετο και θεοσεβή κι έτσι σιγά-σιγά άρχισε να κερδίζει τις καρδιές των κατοίκων.
Έλεγε δε ότι τα χρήματα που ζητούσε και συγκέντρωνε τα ήθελε για να χτίσει το μοναστήρι. Μ’ αυτόν τον τρόπο μάζευε αρκετά χρήματα και αφιερώματα, αλλά το κυριότερο ήταν ότι είχε καταφέρει να πείσει τους αγράμματους χωριάτες, δίχως να μπορεί κανένας να τους αποτρέψει απ’ αυτόν κι από τους δόλιους σκοπούς του, για συγκέντρωση χρημάτων και λαφύρων, τα οποία στη συνέχεια εκποιούσε και μ’ αυτό τον τρόπο πλούτιζε.
Πολλά μέλη της Προσωρινής Διοίκησης, φοβούμενοι τον φανατισμό που δημιουργούσε, προσπάθησαν να κάνουν κάτι, αλλά δεν τα κατάφεραν, γιατί ο μοναχός Παππουλάκης είχε μυστική αστυνομία και μάθαινε τα πάντα. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης σαν γενικός αρχηγός έγραψε γράμμα στον Παππουλάκη και τον παρεκάλεσε να πάρει τον σταυρό και να πάει μαζί του για να πολεμήσουν τον εχθρό της πίστεως. Όμως, φοβούμενος την λατρεία που του έδειχνε ο παρασυρόμενος αγράμματος λαός, δεν μπορούσε να τον αγγίξει περισσότερο. Στις 14 Σεπτεμβρίου 1826, οι Τούρκοι πήγαν στα Τριπόταμα και αφού έσπασαν την πόρτα της μονής και της εκκλησίας, βρήκαν μέσα στο ιερό τον “άγιο πατέρα” τον οποίο και κατέσφαξαν, την δε μοναχή Χρυσαυγή την αιχμαλώτισαν.
Γεωγραφική Περιγραφή
Τριπόταμα...
Οφείλει το όνομά του στο ότι στο σημείο που είναι κτισμένο συναντούνται τρία ποτάμια: ο Ερύμανθος, Αροάνιος και ο Σειραίος.Η Αρχαία Ψωφίδα ήταν χτισμένη στο κέντρο και βορειοδυτικά της Πελοποννήσου, νοτίως της οροσειράς του Ερυμάνθου, ακριβώς στη συμβολή των τριών νομών Αχαΐας, Ηλείας, Αρκαδίας. Η θέση αυτή βρίσκεται στο ενδιάμεσο της εθνικής οδού Πατρών-Τριπόλεως, απέχουσα 90 χιλ. από την Πάτρα, 70 χιλ. από την Τρίπολη, 50 χιλ. από τα Καλάβρυτα και 57 χιλ. από την Αρχαία Ολυμπία. Στο σημείο αυτό διασταυρώνονται επίσης και οι οδοί Ολυμπίας- Καλαβρύτων και Πάτρας - Τρίπολης όπου σήμερα είναι έδρα του Δήμου Αροανίας.
Τριπόταμα
Προϊστορικά Χρόνια
Η Ψωφίδα αναπτύσσεται ήδη ως "Πόλη- Κράτος" από την εποχή των Πελασγών και παρουσιάζεται ως μια από τις σημαντικότερες Αρκαδικές Πόλεις. Πρώτος οικιστής αυτής αναφέρεται ο Ερύμανθος, ο οποίος κατά τον Παυσανία ήταν γιος του Αρίστα, εκ του Πελασγού ή του Αρκάδα. Αυτοί με τη σειρά τους θεωρούνται γενάρχες της Αρκαδικής χώρας. Ο Ερύμανθος έζησε κατά μια εκδοχή το 1410-1330 π.Χ., έδρασε ως εξερευνητής της περιοχής και ιεραπόστολος του Πελασγικού πολιτισμού, εισχωρώντας στην άβατη περιοχή που μέχρι τότε κατοικούσαν πρωτόγονοι Λέλεγες, Κάρες κλπ.
Ο Ερύμανθος συγκεντρώνει και διδάσκει στους κατοίκους την ανοικοδόμηση οικιών, την καλλιέργεια της γης και την υφαντουργία. Περί το 1270-1250 π.Χ η πόλη περιήλθε στην εξουσία των Αχαιών με πρώτο βασιλιά τον Φυγέα, ο οποίος φέρεται ως γιος του Αλφειού και αδελφός του Φορενέα, βασιλιά του Άργους, ο οποίος υπήρξε και μεγάλος νομοθέτης. Ο Φυγέας επίσης φέρεται ως ιδρυτής της Ψωφίδας, βασιλιάς όλης της Αρκαδίας και πεθερός του βασιλιά της Τεγέας Αγαπήνωρα, ο οποίος οδήγησε τους Αρκάδες στην Τροία. Οι Ψωφίδιοι δεν έλαβαν όμως μέρος στον Τρωικό πόλεμο, λόγω της διαμάχης τους με τους Αργείους.
Ο Φυγέας που αναλαμβάνει τη βασιλεία μετά την επικράτηση των Αργείων, ανασυγκρότησε την πόλη κτίζοντας τα μεγαλειώδη τείχη και επί εποχής του η πόλη γνώρισε την μεγαλύτερη ακμή της. Η Ψωφίδα έκοβε και δικά της νομίσματα, χάλκινα και αργυρά. Στη μία όψη έφεραν τα αρχικά της πόλης, ΧΟ, και ένα βελανίδι, στην άλλη όψη είχαν τον Ερύμανθο, οικιστή της πόλης, ή την θεά Άρτεμη.
τμήμα τείχους
Η Πόλη συνδέεται με το μύθο του Ηρακλή, όταν αυτός σκότωσε τον "Ερυμάνθιο Κάπρο" και κατόπιν, όταν εκτελώντας το 12ο άθλο του διέρχεται από τη Σικελία, σκοτώνει το βασιλιά Έρυκα και φεύγει με την κόρη του "Ψωφίδα" στη Φυγία.
Ερυμάνθιος κάπρος και Ηρακλής
Στη Φυγία η Ψωφίδα γεννά δίδυμα τέκνα από τον Ηρακλή, τον Πρόμαχο και τον Εχέφρονα, που γίνονται ηγέτες της Πόλης και μετέπειτα ήρωες των Ψωφιδίων. Κατά αυτήν τη μυθική εκδοχή αρχίζει και η τρίτη δυναστεία των βασιλέων της Ψωφίδας, που συμπίπτει με τη δυναστεία των Ηρακλειδών. Από την προϊστορική εποχή αναφέρονται ακόμη αποικίες των Ψωφιδίων με αρχηγούς τον Ζάκυνθο και τον Δάρδανο, από τους οποίους ο πρώτος εποίκισε τη Ζάκυνθο, δίνοντας στο νησί το όνομά του, αλλά και το κάστρο της πόλης που ονομάζεται Ψωφίδα, ενώ ο δεύτερος, ο Δάρδανος αποίκισε στην περιοχή της Α. Θράκης, όπου βρίσκεται και η περιοχή των Δαρδανελίων.
Κλασική Αρχαιότητα
Στα πρώτα ιστορικά χρόνια η Ψωφίδα φθάνει στη μεγάλη ακμή της. Δημόσια κτίρια, ναοί, θέατρο, αγάλματα, νομίσματα και άλλα ευρήματα μαρτυρούν την ανάπτυξή της. Η συμμετοχή της στους Ολυμπιακούς Αγώνες και τα αφιερωμένα αγάλματα στο Ναό του Διός της Αρχαίας Ολυμπίας, που περιγράφει ο Παυσανίας αποδεικνύουν επίσης το επίπεδο ακμής της πόλης. Ερείπια δημοσίων κτιρίων και ναών υπάρχουν σ' όλη την έκταση της πόλης.
Αρχαιολογικός Χώρος
Ο ναός της Ερυκίνης Αφροδίτης βρισκόταν στο κέντρο της πόλης, κοντά στο βουλευτήριο. Από το ναό μέχρι το δυτικό παραπόταμο του Ερυμάνθου και στο εσωτερικό του τείχους διακρίνονται τα θεμέλια 10 περίπου ισοδομικά κτισμένων μεγαλοπρεπών κτιρίων. Εκεί υπάρχουν πελεκημένες με τέχνη πέτρες, πλάκες, κίονες και άλλα λείψανα. Πολλά απ' αυτά χρησιμοποιήθηκαν δυστυχώς τον τελευταίο αιώνα για τηνκατασκευή γέφυρας και άλλων κτιρίων.
Κοντά στην όχθη, στο μνημείο όπου σμίγουν οι δύο από τους τρεις παραπόταμους του Ερυμάνθου, υπάρχουν θεμέλια από πολυτελές οικοδόμημα με όλα τα χαρακτηριστικά των αρχαίων ναών. Όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που διαμορφώνουν τους Αρχαίους Ναούς της εποχής. Εκεί εικάζεται ότι βρισκόταν ο ναός του Ερυμάνθου τον οποίο οι Ψωφίδιοι λάτρευαν επίσης ως πολιούχο θεό για να απολαμβάνουν την εύνοιά του. Στη δυτική πλευρά του κωνοειδούς λόφου και στο μέσον περίπου του διαστήματος από την κορυφή της Ακρόπολης ως το δυτικό ποταμό, συναντάμε μια αμφιθεατρική κλίση του εδάφους και λαξεμένες πέτρες, όπου μάλλον θα βρισκόταν το θέατρο της πόλης. Άλλα ίχνη που μαρτυρούν επίσης την αναπτυγμένη οργάνωση και συγκρότηση της πόλης είναι οι κεραμιδένιοι αγωγοί ύδρευσης, οι οποίοι βρέθηκαν στην ανατολική πλευρά της πόλης, και που σύμφωνα με ιστορικές πηγές μετέφεραν το νερό της "Μεγάλης Βρύσης" από απόσταση 12 χιλ.
χρησμός Μαντείου Δελφών
Από τη δημόσια καθημερινή ζωή των Ψωφιδίων υπάρχουν πολλές ανεπεξέργαστες πληροφορίες από επιγραφές, νομίσματα μέχρι και εισιτήρια αρχαίου θεάτρου, αγάλματα, αποσπασματικές αναφορές συγγραφέων της αρχαιότητας, όπως του Πολύβιου, του Παυσανία, του Θεόφραστου, του Στράβωνα κλπ. Υπάρχουν αποσπάσματα από δραματικά έργα - τραγωδίες και χρησμούς.
Οι πηγές αυτές είναι η τραγωδία «Αλκµέων ο δια Ψωφίδος» του Ευριπίδη, το έργο «Περί φυτών ιστορίαι» του Θεοφράστου, η «Βιβλιοθήκη» τουΑπολλοδώρου, οι πραγµατείες «Περί ύλης ιατρικής» του Πεδάνιου ∆ιοσκουρίδη και «Ιατρικαί συναγωγαί» του Ορειβάσιου και το λεξικό«Εθνικά» του Στέφανου Βυζάντιου Χαρακτηριστικός είναι ο χρησμός του Μαντείου των Δελφώνπρος το βασιλιά Κροίσο της Λυδίας, ότι: "Ευτυχέστερος όλων εκ της Ψωφίδος, Αγλαός"(βοσκός στην περιοχή). Ο ιστορικός Παυσανίας, ο οποίος την επισκέφθηκε αιώνες αργότερα, σχολιάζοντας τη φήμη για τον Αγλαό, εκφράζει τη δυσπιστία του " Πώς είναι δυνατόν ένας άνθρωπος να είναι για πάντα ευτυχισμένος, αφού ο καθένας στη διάρκεια του βίου του, αναπόφευκτα, θα συναντήσει κάποτε τον πόνο και την οδύνη;"
Οι πηγές αυτές είναι η τραγωδία «Αλκµέων ο δια Ψωφίδος» του Ευριπίδη, το έργο «Περί φυτών ιστορίαι» του Θεοφράστου, η «Βιβλιοθήκη» τουΑπολλοδώρου, οι πραγµατείες «Περί ύλης ιατρικής» του Πεδάνιου ∆ιοσκουρίδη και «Ιατρικαί συναγωγαί» του Ορειβάσιου και το λεξικό«Εθνικά» του Στέφανου Βυζάντιου Χαρακτηριστικός είναι ο χρησμός του Μαντείου των Δελφώνπρος το βασιλιά Κροίσο της Λυδίας, ότι: "Ευτυχέστερος όλων εκ της Ψωφίδος, Αγλαός"(βοσκός στην περιοχή). Ο ιστορικός Παυσανίας, ο οποίος την επισκέφθηκε αιώνες αργότερα, σχολιάζοντας τη φήμη για τον Αγλαό, εκφράζει τη δυσπιστία του " Πώς είναι δυνατόν ένας άνθρωπος να είναι για πάντα ευτυχισμένος, αφού ο καθένας στη διάρκεια του βίου του, αναπόφευκτα, θα συναντήσει κάποτε τον πόνο και την οδύνη;"
Όμως ο μύθος, δεν εκφράζει μόνο την περίπτωση ενός μεμονωμένου ανθρώπου ή γεγονότος. Συνήθως εκφράζει συμβολικά το κλίμα και το πνεύμα ενός τόπου και μιας ολόκληρης εποχής, τον τόπο και τον χρόνο δηλαδή στο ρου της ιστορίας. Ωστόσο κάθε τόπος που αναπτύσσεται, γνωρίζει την ακμή, την παρακμή, την φθορά και την αναγέννηση.
Σημαντικές πληροφορίες έχουμε για τη βιομηχανία και το εμπόριο της Ψωφίδας.Ο Θεόφραστος λέει (Θ. 15,6) ότι γύρω από τα περίχωρα της Ψωφίδας και σε πετρώδη μέρη φύτρωνε σε μεγάλες ποσότητες και σε αρίστη ποιότητα το θεραπευτικό χόρτο "πανάκεια" για όλες τις ασθένειες. Κατά τον Διοσκουρίδη το ιερό αυτό φυτό στην Ψωφίδα καλλιεργούνταν και σαν κηπευτικό λάχανο και γινόταν εξαγωγή του σε άλλες χώρες, επεξεργασμένο σε γαλακτώδη χυμό(δεν είναι γνωστό σε ποιό φυτό αναφέρεται). Από τις σχετικές αναφορές μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η πόλη διέθετε μια από τις μεγαλύτερες φαρμακοβιομηχανίες της κλασικής αρχαιότητας. Διάφορα επίσης αγγεία, πήλινες φιάλες και καλλιτεχνικά κεραμικά που έχουν βρεθεί στην περιοχή, μαρτυρούν ότι ιδιαίτερα ανεπτυγμένη ήταν και η κεραμοβιομηχανία στα προάστια της πόλης.
Οι Ψωφίδιοι έλαβαν μέρος στους Μεσσηνιακούς πολέμους, υπέρ των Μεσσηνίων, και κατά τονΠελοποννησιακό πόλεμο 431-404 π.Χ μαζί με όλους τους Αρκάδες μάχονται κατά των Αθηναίων, υπό τον Αγησίλαο της Σπάρτης εκστρατεύουν προς κατάληψη της Μ. Ασίας και τιμωρία των Περσών στα 396-394 π.Χ. Επίσης, πολέμησαν ως μισθοφόροι και στην κάθοδο των Μυρίων, ζητηθέντες από τον Κύρο για τη μαχητικότητά τους. Τέλος στα Λεύκτρα (371π.Χ) συμπολεμούν με τους άλλους Αρκάδες μετά των Λακεδαιμονίων κατά των Θηβαίων.
Η Ψωφίδα από τη θέση της αναγκάζεται να βρίσκεται σε αγαθές σχέσεις με τους γείτονές της, της Ήλιδος. Αυτοί, παλαιοί συγγενείς των Αιτωλών, το 250π.Χ είχαν συνάψει συμμαχία μαζί και βρίσκονταν σε διαμάχη με την Αχαϊκή Συμπολιτεία. Οι Ηλείοι βλέποντας τη στρατηγική θέση της Ψωφίδας πίεσαν να αποσχισθεί των άλλων αρκαδικών πόλεων και της Αχαϊκής Συμπολιτείας και να ενωθεί μαζί τους ως σύμμαχος.
Ερύμανθος ποταμός
Το 220-217π.Χ ένας εμφύλιος πόλεμος μεταξύ Αχαιών και Αιτωλών καθιστά την Ψωφίδα ορμητήριο των Αιτωλών, αλλά καταλαμβάνεται εξ' εφόδου από το σύμμαχο των Αχαιών βασιλιά Φίλιππο τον Ε΄ της Μακεδονίας. Την άλωση της πόλης περιγράφει με σαφήνεια ο ιστορικός Πολύβιος, και όπως συμπεραίνεται από την περιγραφή, η άλωση της πόλης έγινε από ολιγωρία των πολιορκημένων, παρά το γεγονός ότι η πόλη διέθετε έξοχα τείχη σε μέγεθος και κατασκευή. Δεδομένου μάλιστα ότι ήταν χειμώνας και οι δύο ποταμοί που σχηματίζουν γωνία ήταν ένα ακόμη φυσικό οχυρό της πόλης, η άλωση θα ήταν πολύ δύσκολη υπόθεση αν δεν γινόταν το ολέθριο λάθος των πολιορκημένων ν' αφήσουν σχεδόν αφύλακτη την κεντρική πύλη. Ο Φίλιππος κατέλαβε την πόλη με έφοδο από την κεντρική πύλη. Η κατάληψη ήταν η αρχή μιας παρακμιακής περιόδου, ωστόσο η πόλη δεν κατεστράφη τελείως, ούτε απώλεσε πλήρως την αυτονομία της. Εξαντλημένη μπαίνει στην Αχαϊκή Συμπολιτεία, υπό την κυριαρχία της οποίας ακολουθεί στη συνέχεια την τύχη της συμμαχίας μέχρι την κατάληψή της από τους Ρωμαίους.
Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ...
Ο Γάλλος περιηγητής Πουκεβίλ που πέρασε από την περιοχή περί το 1805 και 1816 στο βιβλίο του “Ταξίδι στο Μοριά”, δεν αναφέρει τίποτα σχετικά με το ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, άρα η οικοδόμησή του ξεκίνησε τις παραμονές της Επανάστασης. και οτι ο τόπος κατοικούνταν αποκλειστικά από Έλληνες, οι οποίοι εύκολα πλησίαζαν τους ξένους, για να τους πουλήσουν άφθονα αρχαία νομίσματα, ενώ τα χάλκινα τα έδιναν για μερικούς παράδες. Ο Πουκεβίλ αναφέρει επίσης, ότι βρήκε ερείπια του ναού της Ερυκίνης Αφροδίτης με περιστύλιο 14ων κιόνων από λευκό μάρμαρο. Σήμερα, δεν υπάρχει ίχνος απ’ αυτό το ερείπιο, παρά μονάχα ένας κίονας μαρμάρου που βρισκόταν σε προαύλιο χώρο οικίας και τώρα προστατεύεται στον χώρο του Ι.Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Οι ντόπιοι όμως αναφέρουν πολλές περιπτώσεις, στις οποίες βρέθηκαν στην περιοχή αρχαία ειδώλια, νομίσματα και αγαλματίδια, τα περισσότερα κυρίως μέχρι τη δεκαετία του ‘60.
μαντρότοιχος μονής εκτάσεως αρκετών τετραγωνικών μέτρων
Μετά την αναχώρηση των Φράγκων και την υστεροβυζαντινή περίοδο των Παλαιολόγων στην Πελοπόννησο, δεν συναντάμε ίχνη κατοίκησης του χώρου. Το μόνο κτίριο που διασώζεται είναι ο περίβολος του μοναστηριακού συγκροτήματος της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που χρησιμοποιήθηκε ως οχυρό στους χρόνους της επανάστασης. Συγκεκριμένα, στα 1826 αναφέρεται συγκεκριμένη μάχη, κατά τη διάρκεια της οποίας ο χώρος αυτός κατελήφθη από τον Ιμπραήμ Πασά, που λεηλάτησε τα πολλά αφιερώματα που είχαν συγκεντρωθεί εκεί από τον περιβόητο Ηγούμενο Παππουλάκη, για τον οποίο γράφει ο υπασπιστής του Κολοκοτρώνη, Φωτάκος. Μέσα σ’ όλα τα ιστορικά γεγονότα που έλαβαν χώρα στην περιοχή της Ψωφίδας (Τριποτάμων), την περίοδο λίγο πριν και κατά τη διάρκεια του Αγώνα της Ανεξαρτησίας του 1821, περιλαμβάνεται και η δράση του περιβόητου αγύρτη μοναχού Παππουλάκη ή Άγιου Πατέρα ή Ευγένιου.
Ο περιβόητος αγύρτης Παππουλάκης πρωτοεμφανίστηκε κατά την πολιορκία του Ρίου και της Πάτρας κοντά στο στρατόπεδο του Λόντου. Καταγόταν από το νησί της Ιθάκης και πριν από την επανάσταση ζητιάνευε κερί για ένα μοναστήρι του Αγίου Νικολάου, όπως έλεγε, το οποίο στην ουσία ήταν ανύπαρκτο. Πριν από τα Τριπόταμα, είχε πάει στο Λεχούρι, όπου με τη βοήθεια των χωριανών έφτιαξε κάποια ερειπωμένα κελιά πλησίον του Αγίου Γεωργίου, είχε δε μαζί του και μια μοναχή την επονομαζόμενη Χρυσαυγή.
Τραπέζια καφενείου από αρχαία υλικά
Στη συνέχεια έφυγε από το Λεχούρι και όλοι νόμιζαν ότι εξαφανίστηκε. Έμαθαν όμως κατόπιν ότι είχε εγκατασταθεί στα Τριπόταμα, πλησίον των ερειπίων εκκλησίας κοντά στην αρχαία πόλη, όπου με την βοήθεια κτιστάδων άρχισε να κτίζει εκκλησία και μερικά κελιά, παίρνοντας ό,τι πρόχειρο υλικό υπήρχε από το παλαιό τείχος της Ψωφίδας και απο τον Αρχαιολογικό χώρο. (Βλ. Φωτάκου, Απομνημονεύματα για την Επανάσταση του 1821, τόμος Β΄ σελ. 237-243, εκδ. Βεργίνα 1996). Στα Τριπόταμα ο αγύρτης αυτός μοναχός επροσποιείτο τον ενάρετο και θεοσεβή κι έτσι σιγά-σιγά άρχισε να κερδίζει τις καρδιές των κατοίκων.
Ορατά αρχαία υλικά
Έλεγε δε ότι τα χρήματα που ζητούσε και συγκέντρωνε τα ήθελε για να χτίσει το μοναστήρι. Μ’ αυτόν τον τρόπο μάζευε αρκετά χρήματα και αφιερώματα, αλλά το κυριότερο ήταν ότι είχε καταφέρει να πείσει τους αγράμματους χωριάτες, δίχως να μπορεί κανένας να τους αποτρέψει απ’ αυτόν κι από τους δόλιους σκοπούς του, για συγκέντρωση χρημάτων και λαφύρων, τα οποία στη συνέχεια εκποιούσε και μ’ αυτό τον τρόπο πλούτιζε.
Αρχαιότητες
Πολλά μέλη της Προσωρινής Διοίκησης, φοβούμενοι τον φανατισμό που δημιουργούσε, προσπάθησαν να κάνουν κάτι, αλλά δεν τα κατάφεραν, γιατί ο μοναχός Παππουλάκης είχε μυστική αστυνομία και μάθαινε τα πάντα. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης σαν γενικός αρχηγός έγραψε γράμμα στον Παππουλάκη και τον παρεκάλεσε να πάρει τον σταυρό και να πάει μαζί του για να πολεμήσουν τον εχθρό της πίστεως. Όμως, φοβούμενος την λατρεία που του έδειχνε ο παρασυρόμενος αγράμματος λαός, δεν μπορούσε να τον αγγίξει περισσότερο. Στις 14 Σεπτεμβρίου 1826, οι Τούρκοι πήγαν στα Τριπόταμα και αφού έσπασαν την πόρτα της μονής και της εκκλησίας, βρήκαν μέσα στο ιερό τον “άγιο πατέρα” τον οποίο και κατέσφαξαν, την δε μοναχή Χρυσαυγή την αιχμαλώτισαν.
Μια άλλη εκδοχή της παράδοσης λέει πως ο Παππουλάκης άνοιξε την πόρτα του περίβολου του ναού, που ήταν μικρό φρούριο, πιστεύοντας πως η δύναμη της Παναγίας θα σταματούσε τους αλλόθρησκους με θαύμα, όμως κάτι τέτοιο δεν έγινε και ο Ιμπραήμ Πασάς τους κατέσφαξε όλους και μόνο δύο γλίτωσαν. Οι Τούρκοι, στη συνέχεια, αφού πήραν όλα τα χρήματα και τ’ αφιερώματα, τα μοίρασαν σε 45 μερίδια. Τα δε χρήματα τα μοίρασαν γεμίζοντας ένα φέσι Μισυργιώτικο, το οποίο χωρούσε περίπου πέντε οκάδες. Αυτά, τα διηγήθηκε αργότερα κάποιος Λαλαίος Τούρκος, ονόματι Σπαγάκος, ο οποίος, αφού πήρε τα χρήματα αμέσως, έφυγε για τη Σμύρνη, όπου ήταν η οικογένειά του. Με τα χρήματα αυτά έζησαν στη συνέχεια πλουσιοπάροχα, μακαρίζοντας τον αγύρτη “Άγιο Πατέρα” για τη συγκέντρωση τόσων χρημάτων. Αυτή ήταν εν ολίγοις, η ζωή και το τέλος του “Αγίου Πατέρα” των Τριποτάμων.
Όταν ένας αρχαιολογικος χωρος αντεξε για δυο χιλιάδες διακόσια χρόνια και ερχετε ένας τρελός μοναχός και τον εξαφανίζει απο προσώπου γης για να κατασκευάσει ενα μοναστήρι, προκαλεί θλίψη.
Σήμερα στην μονή ειναι ορατό στο μαντρότοιχο, εκτάσεως αρκετών τετραγωνικών μέτρων το αρχαίο οικοδομικό υλικό.Επιλέον η μονή χρησιμεύει και σαν χώρος φύλαξης των Αρχαιοτήτων που έχουν απομείνει. Όποιος επισκεφτεί τον χώρο θα το διαπιστώσει και μάλιστα στα τελευταία πέντε χρόνια χρησιμοποίησαν πάλι αρχαίο υλικό για την επισκευή του μαντρότοιχου......
Όταν ένας αρχαιολογικος χωρος αντεξε για δυο χιλιάδες διακόσια χρόνια και ερχετε ένας τρελός μοναχός και τον εξαφανίζει απο προσώπου γης για να κατασκευάσει ενα μοναστήρι, προκαλεί θλίψη.
Σήμερα στην μονή ειναι ορατό στο μαντρότοιχο, εκτάσεως αρκετών τετραγωνικών μέτρων το αρχαίο οικοδομικό υλικό.Επιλέον η μονή χρησιμεύει και σαν χώρος φύλαξης των Αρχαιοτήτων που έχουν απομείνει. Όποιος επισκεφτεί τον χώρο θα το διαπιστώσει και μάλιστα στα τελευταία πέντε χρόνια χρησιμοποίησαν πάλι αρχαίο υλικό για την επισκευή του μαντρότοιχου......
ΠΗΓΕΣ..........
http://erymanthos-k-e.blogspot.gr/2012/11/v-behaviorurldefaultvmlo.html
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου