Σαν πρωινή αχλή οι μύθοι και οι παλιές ιστορίες κυλούν πάνω στον καθρέφτη της λίμνης μαζί με τις βάρκες και τα καραβάκια που ταξιδεύουν για το απίθανο νησάκι,ξεκινώντας από την αισθαντική προκυμαία κάτω από τα τείχη της ζωντανής καστροπολιτείας,μιας από τις λίγες που συνεχίζουν τη ζωή τους μέσα στους αιώνες..."Κάτω στη λίμνη γεννιόνταν τα όνειρα"γράφει η Ισμ.Καριωτάκη. Ένα τέτοιο όνειρο είναι και η χερσόνησος,φτιαγμένη λες με πλατανόκλαδα,με τον μιναρέ του τζαμιού του Ασλάν Πασά για κορυφή,που ταξιδεύει στα ήρεμα αυτή την ώρα του δειλινού νερά της Παμβώτιδας λίμνης.Έτσι, για λίγο,μπορείτε να βρεθείτε σε παράλληλη πορεία με τα καραβάκια που πηγαινοέρχονται για το νησάκι.Πίσω,η παλιά πολιτεία μέσα στα τείχη,μοιάζει να στέκει ακίνητη στον χρόνο.Ό,τι κινείται,έχει επαφή με τη λίμνη:Τα καραβάκια,τα αγωνιστικά σκάφη των αθλητών,οι βάρκες των ψαράδων,τα υδρόβια πουλιά,οι άνθρωποι στην προκυμαία... Η λίμνη είναι το όριο της ζωής στην πόλη,αλλά και της, χωρίς όρια,γοητείας της...
Info:το Βήμα online,Βικιπαίδεια,partetavouna, Καθημερινή(ένθετο ταξίδια),Η μηχανή του χρόνου,Θόδωρος και Κώστας Γκέκας,Άρης Λιούμπος,natura graeca.
Μουσείο κέρινων ομοιωμάτων Παύλου Βρέλλη.
Το Μουσείο Ελληνικής Ιστορίας Παύλου Βρέλλη, επίσης γνωστό και ως Μουσείο Κέρινων Ομοιωμάτων, βρίσκεται στην περιοχή των Ιωαννίνων, στην Ήπειρο. Θεμελιώθηκε με πρωτοβουλία του Παύλου Βρέλλη τον Φεβρουάριο του 1983 και άνοιξε τις πόρτες του το 1995 και είναι το πλέον γνωστό μουσείο αυτού του είδους στην Ελλάδα. Είναι έργο ενός και μόνο ανθρώπου-του Παύλου Βρέλλη, όπου για 13 χρόνια εργάστηκε ακατάπαυστα, μόνο γι' αυτό το έργο. Σκοπός του καλλιτέχνη, ήταν να αναπαραστήσει Ιστορικά γεγονότα από διάφορες περιοχές της Ελλάδας, σε φυσικό μέγεθος μέσα στο μουσείο. Έτσι θα μπορούσε να παρουσιάσει τους ήρωες και τον ρόλο που διαδραμάτισαν, στους αντίστοιχους χώρους. Με δικές του ιδέες, μελέτες και πολλή προσωπική εργασία, έφτιαξε χώρους και ανθρώπους, για να βοηθήσει τον θεατή να βιώσει γεγονότα που πέρασαν. Το Μουσείο φιλοξενεί περίπου 150 κέρινα ομοιώματα και 36 ιστορικά θέματα εμπνευσμένα από σημαντικά γεγονότα της Ελληνικής Ιστορίας
Το Μουσείο βρίσκεται περίπου 14 χλμ. νότια των Ιωαννίνων, στον Δήμο Μπιζανίου, επί του 12ου Χλμ.της Εθνικής οδού Ιωαννίνων - Αθηνών.Το κέρινα ομοιώματα του μουσείου παριστάνονται σε φυσικό μέγεθος, μέσα σε περιβάλλον πιστής παρουσίασης του εκάστοτε περιβάλλοντός τους, αναπαριστώντας μορφές και γεγονότα της Ελληνικής Ιστορίας. Ο επισκέπτης αισθάνεται ότι ταξιδεύει σε βουνά, παλιά οικήματα, σπηλιές, εκκλησίες, μονοπάτια, ακολουθώντας μια κυκλικού χαρακτήρα ξενάγηση...
Εξωτερικά διαβάζεται ως κτίριο αστικής φρουριακής αρχιτεκτονικής της Ηπείρου του 18ου αιώνα,με πολεμίστρες,καταχύτρες,σαχνισιά, ψηλούς τοίχους πέτρινους (με μικρά ανοίγματα),καμινάδες, κ.λπ,ενώ ο εσωτερικός χώρος έχει συνολικό όγκο 2.500 κυβικών μέτρων...
--------------
Ο Παύλος Βρέλλης (25 Μαρτίου 1923 - 23 Ιουλίου 2010) γλύπτης,ζωγράφος και ποιητής,θεωρείται από τους πιο σημαντικούς Έλληνες γλύπτες,ειδικά για την προσφορά του με τη δημιουργία του Μουσείου Ελληνικής Ιστορίας στο Μπιζάνι Ιωαννίνων(Φεβρουάριος 1983).Βίωσε σε μικρή ηλικία τον θάνατο της μητέρας του (4 ετών) κι αργότερα του πατέρα του (13 ετών).Την ανατροφή του ανέλαβε η θεία του, Σοφία Παραμυθιώτη, αδερφή της μητέρας του.
Κατά τη διάρκεια της κατοχής οι Γερμανοί τον συνέλαβαν και τον έβαλαν μαζί με άλλα παιδιά να καθαρίζει απομεινάρια πολεμικού υλικού που δεν είχε εκραγεί. Όντας φυλακισμένος και βλέποντας φίλους του να χάνονται, ξεκίνησε να σκαλίζει ξύλινα αντικείμενα κι αποτύπωνε τις μορφές συγκρατουμένων του...
Οι σπουδές του Παύλου Βρέλλη ξεκίνησαν το 1945 στη Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία, απ' όπου αποφοίτησε το 1947. Ήδη στα 23 του χρόνια είχε ξεκινήσει να δημιουργεί προτομές ατόμων, μεταξύ των οποίων και του αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνος Βλάχου, ο οποίος, λόγω του θαυμασμού για το έργο του, του προσέφερε μεγάλη χρηματική αμοιβή, την οποία ο Βρέλλης αρνήθηκε λέγοντας χαρακτηριστικά ότι: "δε θέλω να αρχίσω την καριέρα μου με χρήματα". Το 1949 ξεκινά να φοιτά στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, αλλά τον διακόπτεται από τη θητεία του στον στρατό κατά τον εμφύλιο πόλεμο.
Μετά το τέλος της θητείας συνεχίζει τις σπουδές του στη Α.Σ.Κ.Τ. και παράλληλα ασχολείται με τον αθλητισμό στο γυμναστήριο «Φωκιανός», εξασκείται στη ζωγραφική και τη χαρακτική και κάνει μαθήματα βυζαντινής μουσικής και ορθοφωνίας. Κάποιες από αυτές τις ασχολίες του αναγκάστηκε να τις εγκαταλείψει λόγω της εντατικοποίησης των σπουδών του στη Α.Σ.Κ.Τ.. Διδάχθηκε ακόμα καλλιτεχνική ανατομία, την οποία θεωρούσε "ορθογραφία της δουλειάς του". Το 1954 αποφοίτησε από τη Σχολή με Θεωρητικό και Πρακτικό πτυχίο.
Στη συνέχεια επεκτείνει τις σπουδές του και μαθαίνει χαλκογλυπτική στη Φλωρεντία και ψηφοθετική στη Ραβέννα...
Από της πιο σημαντικές εμπειρίες του υπήρξε η ανάθεση σε αυτόν του έργου της συντήρησης τμημάτων του Μουσείου της Ακρόπολης από τον Ιερό Βράχο. Δούλεψε ακόμα για 3 χρόνια ως ξεναγός στο Αρχαιολογικό Μουσείο, στο οποίο εισηγήθηκε και θεμελίωσε το Τμήμα Αναπαραγωγής Κλασικών Αρχαιοτήτων...
Ο Παύλος Βρέλλης υπήρξε και καθηγητής στο Τζάνειο Πειραματικό Γυμνάσιο του Πειραιά, όπου δίδαξε εφαρμόζοντας δικές του μεθόδους και δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην επίσκεψη αρχαιολογικών χώρων, την οποία θεωρούσε απαραίτητο μέρος της παιδείας.Υπήρξε, επίσης, για κάποια χρόνια ξεναγός σε μέρη όπως η Αρχαία Ολυμπία, οι Δελφοί, ο Μιστράς, η Κωνσταντινούπολη, η Αρχαία Δωδώνη, το Νεκρομαντείο της Νικόπολης, τα μοναστήρια του Νησιού των Ιωαννίνων και άλλα.Εργάσθηκε όμως, κυρίως,σαν καθηγητής Τεχνικών σε Γυμνάσια και Λύκεια καθώς και στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων,όπου παρέδωσε μαθήματα Ιστορίας της Τέχνης...
Το 1983 αγοράζει ένα χώρο 17 στρεμμάτων στο χωριό Μπιζάνι, τον οποίο, αφού το διαμορφώσει κατάλληλα, μετατρέπει στο Μουσείο Ελληνικής Ιστορίας, και το γεμίζει με κέρινα ομοιώματα και σκηνικά παρμένα από την Ελληνική Ιστορία.Το Μουσείο προσελκύει ακόμα και σήμερα πλήθος επισκεπτών...
Οι πρώτες ενδείξεις ανθρώπινης δραστηριότητας στην περιοχή των Ιωαννίνων εντοπίζονται από την Παλαιολιθική Εποχή (πριν 38.000 χρόνια).Αυτό έχει αποδειχθεί από τα λίθινα εργαλεία που βρέθηκαν στο σπήλαιο της Καστρίτσας.Η πόλη ιδρύθηκε τον 6ο αιώνα από το Βυζαντινό Αυτοκράτορα Ιουστινιανό.Η ονομασία της πιθανότατα προέρχεται από τη Μονή του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου που βρισκόταν στο χώρο του κάστρου και ιδρύθηκε πιθανώς περί το 510 μ.Χ. ή επειδή ήταν υπό την προστασία του Αγίου Ιωάννη του Πρόδρομου.Η πόλη αναφέρεται για πρώτη φορά το 527 μ.Χ.από τον ιστορικό Προκόπιο με την ονομασία Ευροία...
Τα Ιωάννινα είναι η πρωτεύουσα και η μεγαλύτερη πόλη του Νομού Ιωαννίνων και της Ηπείρου,με πληθυσμό 65.574 κατοίκους για την πόλη και 111.740 κατοίκους για το διευρυμένο Δήμο Ιωαννιτών (2011).
Κατά το διάστημα των σλαβικών επιδρομών στην ευρύτερη περιοχή-τέλος του 6ου και αρχές του 7ου αι. μ.Χ-.δεν διασώζονται στοιχεία για την τύχη της πόλης,αν και θεωρείται πιθανή η κατάληψή της από τους επιδρομείς για ορισμένες δεκαετίες. Το 879 η πόλη αναφέρεται για πρώτη φορά με το σημερινό της όνομα και ήταν έδρα Επισκόπου. Η πόλη καταλήφθηκε προσωρινά από τους Βουλγάρους του τσάρου Σαμουήλ. Το 1082 η πόλη καταλήφθηκε από τους Νορμανδούς, υπό τον Βοημούνδο του Τάραντα, που επιδιόρθωσε τα τείχη της πόλης για να απωθήσει αντεπίθεση του αυτοκράτορα Αλέξιου Κομνηνού.Η πόλη απελευθερώθηκε από τον Αλέξιο Κομνηνό το 1108. Το 13ο αι. με την εγκαθίδρυση του Δεσποτάτου της Ηπείρου τα Ιωάννινα ήταν το δεύτερο σημαντικότερο αστικό κέντρο της Ηπείρου, μετά την Άρτα. Ο ιδρυτής του Δεσποτάτου Μιχαήλ Α’ Κομνηνός Δούκας συνέβαλε στην εγκατάσταση στην πόλη επιφανών οικογενειών από την Κωνσταντινούπολη που είχαν διαφύγει λόγω της Άλωσης του 1204 από τους Σταυροφόρους. Από το 1337-1340 ο Ανδρόνικος Γ' Παλαιολόγος με τη βοήθεια του Ιωάννη Καντακουζηνού καταλύουν το Δεσποτάτο της Ηπείρου και τα Ιωάννινα περιέρχονται υπό βυζαντινό έλεγχο. Το 1367 τα Ιωάννινα ελέγχονται από τον Σέρβο Θωμά Πρελούμπου που οι Γιαννιώτες ονόμασαν Δεσπότη, όμως τελικά κατηγορήθηκε για τις τυραννικές του μεθόδους.Μέχρι την κατάκτηση από τους Τούρκους το 1430, παρόλο που η πόλη περιήλθε υπό σε Σέρβους και Ιταλούς ηγεμόνες (οικογένεια Τόκκων), γνώρισε σημαντική οικονομική και πνευματική άνθιση...
Τουρκοκρατία:Το 1430 οι Οθωμανοί, υπό τον Σινάν Πασά με την είσοδό τους στην πόλη δεσμεύτηκαν με έγγραφη συμφωνία (ορισμός) να γίνουν σεβαστά πολλά προνόμια των κατοίκων, κυρίως περιουσιακά και εκκλησιαστικά. Το 1611 ο Διονύσιος ο Φιλόσοφος (ή Σκυλόσοφος), πρώην Επίσκοπος Λάρισας ηγήθηκε εκτεταμένης εξέγερσης στην περιοχή. Η εξέγερση όμως καταπνίγηκε από το διοικητή της πόλης Ασλάν Πασά, που ήταν γενίτσαρος ελληνικής καταγωγής, ενώ ο Διονύσιος βρήκε μαρτυρικό θάνατο στην πόλη των Ιωαννίνων. Απόρροια του ξεσηκωμού αυτού ήταν και η κατάργηση των προνομίων. Ο ναός του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου καταστράφηκε και οι μοναχοί θανατώθηκαν. Στη θέση του ανεγέρθηκε το 1618 τζαμί (Ασλάν Τζαμί, σήμερα μουσείο, επί του κάστρου) αφιερωμένο στον Ασλάν Πασά που κατέπνιξε το κίνημα του Διονύσιου. Από την εποχή εκείνη εγκαταστάθηκαν οικογένειες Τούρκων και Εβραίων στο κάστρο της πόλης. Οι εκδιωχθέντες Έλληνες ίδρυσαν νέους οικισμούς για πρώτη φορά έξω από το κάστρo: της Καλούτσιανης, της Σιαράβας, της Καραβατιάς, τα Δυο Αδέλφια, τα Λακώματα κ.α.
Παρόλη την αναταραχή, η πόλη επανέκαμψε, οι Γιαννιώτες συνέχισαν τις εμπορικές και χειροτεχνικές τους δραστηριότητες. Οι εμπορικές σχέσεις με σημαντικά κέντρα της Ευρώπης (Βενετία και Λιβόρνο) ήταν έντονες, όπου έμποροι από τα Ιωάννινα ίδρυαν εμπορικούς και τραπεζικούς οίκους. Ταυτόχρονα, διατηρούσαν την επαφή τους με την πατρίδα και χρηματοδοτούσαν την κατασκευή εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Αυτοί οι έμποροι υπήρξαν και οι πιο σημαντικοί εθνικοί ευεργέτες...
Τα Ιωάννινα αποτέλεσαν το σημαντικότερο κέντρο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού μαζί με την Κωνσταντινούπολη και τα κέντρα του απόδημου Ελληνισμού στη Βιέννη και στο Βουκουρέστι. Ιωαννίτες ήταν οι ιδρυτές και των τεσσάρων ελληνικών τυπογραφείων της Βενετίας:του Νικολάου Γλυκύ, Ανδρέα Ιουλιανού, Νικολάου Σάρου και Δημητρίου Θεοδοσίου.Στον 17ο και 18ο αιώνα χτίστηκαν πολλες σχολές: η Επιφανείου το 1647,η Μπαλάνειος το 1676, η Μαρούτσιος το 1742,η Καπλάνειος τo 1805 και αργότερα η Ζωσιμαία Σχολή το 1828.Οι σχολές αυτές αποτέλεσαν σημαντικά κέντρα στην ανάπτυξη του Νεοελληνικού Διαφωτισμού...
Το 1789 η πόλη έγινε έδρα της περιοχής (πασαλίκι) που έλεγχε ο Αλή πασάς, μουσουλμάνος αλβανικής καταγωγής από το Τεπελένι,ο οποίος είχε υπό τον έλεγχό του όλη την περιοχή της βορειοδυτικής Ελλάδας,τη Θεσσαλία,τμήμα της Εύβοιας και την Πελοπόννησο. Κατά το διάστημα αυτό η πόλη γνώρισε το απόγειο της ακμής της.Από τότε έχει μείνει γνωστή η έκφραση ότι τα Ιωάννινα είναι «πρώτα στα άρματα, στα γρόσια και στα γράμματα».
Το 1828 ιδρύεται η Ζωσιμαία Σχολή με χορηγία των αδελφών Ζωσιμά σε περίοδο δύσκολη για την πόλη. Τα Ιωάννινα δεν περιήλθαν εντός της επικράτειας του νεοσύστατου ελληνικού κράτους (1832).Το 1869 μεγάλο μέρος της πόλης καταστράφηκε από πυρκαγιά, όμως ανακατασκευάστηκε γρήγορα. Ειδικά η αγορά κατασκευάστηκε με σχέδια του Γερμανού αρχιτέκτονα Χολτς,γενικό υπήρξε και το ενδιαφέρον των απόδημων Γιαννιωτών που συνέβαλλαν στη χρηματοδότηση για την ανέγερση πολλών ναών (Αγίου Νικολάου, Αγίας Μαρίνας κ.α.),σχολείων και άλλων κοινωφελών ιδρυμάτων.Στις 21 Φεβρουαρίου 1913 τα Ιωάννινα απελευθερώθηκαν κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους και ενσωματώθηκαν στο Ελληνικό Κράτος. Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή (1922) και την ανταλλαγή πληθυσμών, οι περισσότερες τούρκικες οικογένειες αποχώρησαν για την Τουρκία και ταυτόχρονα εγκαταστάθηκαν στην πόλη των Ιωαννίνων πολλοί Έλληνες πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία.Το 1943,κατά την διάρκεια της Γερμανικής κατοχής, σχεδόν το σύνολο της Εβραϊκής κοινότητας της πόλης (Ρωμανιώτες), εστάλησαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Πολωνία και τη Γερμανία, από τους οποίους ελάχιστοι επέστρεψαν. Διατηρείται η Εβραϊκή Συναγωγή Ιωαννίνων.Το 1970 ιδρύθηκε το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων ενώ τα Ιωάννινα έχουν θέσει υποψηφιότητα για την ανάδειξή τους σε Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης το 2021...
Το κάστρο των Ιωαννίνων αποτελεί σημείο αναφοράς της πόλης.Η σημερινή του μορφή οφείλεται στον Αλή Πασά ο οποίος ξαναχτίζει το κάστρο το 1815 σχεδόν εκ θεμελίων...Η πρόσβαση στο κάστρο μέχρι και το 1913, ήταν δυνατή μόνο αν από το εσωτερικό κατέβαζαν τη σκάλα σύνδεσης,που ένωνε τον εξωτερικό κόσμο με το κάστρο και αυτό γιατί η λίμνη και η υδάτινη τάφρος ακουμπούσαν τα τείχη.
Από την κεντρική πύλη, στην οποία οι Τούρκοι απαγχόνισαν το νεομάρτυρα Γεώργιο,πολιούχο των Ιωαννίνων, μπαίνουμε στο χώρο του κάστρου. Η πύλη αυτή είναι στο τέλος της οδού Αβέρωφ.
Επάνω από την κεντρική πύλη διακρίνουμε το οικόσημο του Αλή Πασά. Στη δεξιά πλευρά, υψώνεται πιο πάνω από το τείχος ο πύργος που χτίστηκε επί τουρκοκρατίας για το «Βενετσιάνικο» ρολόϊ του Κάστρου.Το ρολόϊ αυτό το αχρήστευσαν οι Ιταλοί το 1917 και αντικαταστάθηκε πρόσφατα από Γιαννιώτες.
Τα στενά του δρομάκια μας οδηγούν στο λόφο που βρίσκεται το τζαμί του Ασλάν Πασά στη βόρεια ακρόπολη. Χτίστηκε το 1618 από τον ομώνυμο Πασά σε ανάμνηση της συντριβής της επανάστασης του Διονυσίου Φιλόσοφου (1611).Δεσπόζει στο ομορφότερο ίσως σημείο της πόλης με θέα προς τη λίμνη, το νησί και την ίδια την πόλη. Στη θέση που καταλαμβάνει σήμερα το τζαμί, ήταν ο ναός του Αγ. Ιωάννου του προδρόμου που καταστράφηκε το 1611. Σήμερα ο χώρος λειτουργεί ως Δημοτικό Μουσείο. Δεξιά και αριστερά, καθώς αρχίζει ο ανηφορικός δρόμος, συναντούμε πολλά κτίσματα της τουρκοκρατίας...
"Χάραζε ο τόπος με βουνά πολλά
κι ανάτελλε τα ζωντανά του,
καλούς ανθρώπους και κακούς,νυφίτσες,
αλεπούδες,μια λίμνη ως κόρην
οφθαλμού και κάστρα πατημένα...
Θα’ναι τα Γιάννενα,ψιθύρισα,
στο χιόνι και στον άγριο καιρό
γυάλινα και μαλαματένια.
Κι όσο πήγαινε η μέρα,
σαν το βαπόρι σε καλά νερά,
είδα και μιναρέδες κι άκουσα
τα μπακίρια να βελάζουν...".
Μιχάλης Γκανάς-"Γυάλινα Γιάννενα"
"Ασημένιο φεγγάρι και το νησί
στη μέση της λίμνης παχνισμένο,
στο μπαλκόνι πρασινάδες
και γαρύφαλλα,
κόκκινες φλόγες υψωμένες στην ομίχλη
θαρρείς και μάχονται αθόρυβα τη μοναξιά
ή προσεύχονται.
Σκούριασε το παράθυρο, ναι,
όμως το φως,
λάμπει το ίδιο πίσω από τη βαριά σιδεριά
όπως τότε, θαρρείς και το ξέχασες
φυλακισμένο στην ίδια κάμαρα.
Το τραγούδι στην αντίπερα όχθη
το πήραν τα πουλιά,
εκείνα που δε σωπαίνουν ποτέ.
Μάρτυρες απόψε τα άστρα και τα έλατα.
Γιάννενα, στην ίδια πλακόστρωτη αυλή
χωρίς ανθρώπινες παρουσίες αυτή τη φορά
με το βλέμμα προσηλωμένο στο κάστρο
και την ανάμνηση της φωνής σου στην καρδιά.
Χέρια παγωμένα,
κι ο άνεμος
σκορπίζει κίτρινα φύλλα
λεηλατώντας το παρελθόν
και τις στιγμές.
Θα ζήσουμε κι άλλο,
για να ανακαλύψουμε ως το βάθος την ήττα μας
κι ύστερα, στη νύχτα του νου,
άλλη μια νύχτα προδομένη.
Τρέχεις να ξεγελάσεις το χρόνο
να τον γυρίσεις πίσω
μα ξεχνάς είναι σκοτάδι
και το σκοτάδι στήνει παγίδες
λευκά σημάδια
για να ξεγελάσει τον Έρωτα.
Ολομόναχη στο φανοστάτη,
Γιάννενα, με την πάχνη της λίμνης
θλιβερή συνήθεια η αναμονή
με σκέψεις αδιόρθωτες απομακρύνεσαι
έμεινα, με την απώλεια της εικόνας σου στα έρημα νερά.
Αποχαιρετισμός σκληρός, χωρίς προοπτική
ξόδεψα όλα τα σύνεργα της ψυχής
για τη χαρά της συγκίνησης
και της συνάντησης
μα τι κρίμα,
σε άλλου κόσμου διάλειμμα βρέθηκα.
κι ας ήθελα να ψιθυρίσω σ’ αγαπώ
με το παράπονο της νυσταγμένης πολιτείας στα χείλη.
Γέμισαν φίδια τα μάτια και τα έρημα νερά.
Αύριο… με το καραβάνι τ’ ουρανού
Αύριο… πριν οι στοιχειωμένοι ίσκιοι
κλέψουν τη μνήμη του νερού,
πριν οι βαρκάρισσες της Χίμαιρας
χτυπήσουν τα κουπιά...
Αύριο… εν΄ονόματι της Αγάπης!"
Ζωή Δικταίου-"Με την πάχνη της λίμνης"
Το όνομα «Παμβώτις» σημαίνει «αυτή που βόσκει τα πάντα»,κάτι που υποδεικνύει την διαχρονική αξία της λίμνης σαν πηγή τροφής για την κτηνοτροφία και τα άγρια ζώα. Η λίμνη βρίσκεται σε υψόμετρο 470 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας και έχει σχήμα τριγωνικό με μήκος 7,5 περίπου χιλιόμετρα, και πλάτος από 1 ως 5 χιλιόμετρα. Το μέγεθος της φτάνει τα 24 τετραγωνικά χιλιόμετρα, ενώ το μήκος της ακτογραμμής φτάνει τα 30 χιλιόμετρα. Το μέσο βάθος της Παμβώτιδας είναι 4,5 μέτρα και το μέγιστο βάθος 9,2 μέτρα. Στα βόρεια της απλώνεται σαν κάθετο τείχος το Μιτσικέλι και στα νότια της καταλήγουν οι ανατολικές πλαγιές του Τόμαρου. Η λίμνη σχηματίζεται από τα νερά των πηγών Ντραμπάντοβας, Σεντενίκου, Τούμπας, Μπλιτσίου και Κρύας Βρύσης που αναβλύζουν στους πρόποδες του Μιτσικελίου και από τα ρέματα Σερβιανών, Λαγκάτσας, Γκούρας και Κυδωνίας. Στα βόρεια της λίμνης βρίσκεται το γραφικό Νησί των Ιωαννίνων, συνολικής έκτασης 320 στρεμμάτων. Παλιότερα η Παμβώτιδα ενωνόταν με τα έλη της Λαψίστας καλύπτοντας ένα μεγάλο μέρος του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων με ένα μοναδικό υγροτοπικό σύστημα, που συγκέντρωνε τεράστιους αριθμούς πουλιών. Δυστυχώς μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο η Λαψίστα αποξηράνθηκε και έκτοτε η οικολογική αξία της περιοχής άρχισε να φθίνει δραματικά...
Ο οικισμός δημιουργήθηκε τον 17ο αιώνα και σύμφωνα με την παράδοση των κατοίκων που δεν είναι επιβεβαιωμένη σήμερα, οι πρώτοι κάτοικοι προέρχονταν από την Μάνη.Την εποχή του Αλή Πασά το νησί παρήκμασε λόγω της μεγάλης φορολογίας που επιβλήθηκε. Την περίοδο αυτή τα μοναστήρια σχεδόν εγκαταλείφτηκαν.Το 1820 ο Αλή ήρθε σε ρήξη με τον Σουλτάνο Μαχμούτ Β΄ με αποτέλεσμα να σταλεί εναντίον του ο Χουρσίτ Μεχμέτ Πασάς που πολιόρκησε τα Ιωάννινα.Ο Αλή είχε τοποθετήσει στο νησί, φρουρά χιλίων Αλβανών με αποτέλεσμα αυτό να βομβαρδιστεί από τον Χουρσίτ και να υποστεί μεγάλες καταστροφές. Τον Ιανουάριο του 1822 ο Αλή και ενώ πλέον είχε νικηθεί, κατέφυγε στο νησί, στο μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονα όπου δολοφονήθηκε στις 17 ή 25 Ιανουαρίου.
Το 1872 λειτούργησε στην Μονή Ελεούσας (πρώην Μονή του Αγίου Νικολάου Mεθοδίου) ιερατική σχολή που έκλεισε το 1922.Το νησί αποτέλεσε ξεχωριστή κοινότητα το 1926. Σήμερα το νησί στηρίζεται κυρίως στην τουριστική ανάπτυξη. Συνδέεται με τα Ιωάννινα με συχνά δρομολόγια πλοιαρίων που μεταφέρουν πολυάριθμους επισκέπτες.Κυριότερα αξιοθέατα του νησιού είναι οι ανακαινισμένες μονές και το μουσείο Αλή Πασά που στεγάζεται στη μονή Αγίου Παντελεήμονα..
"Οι λίμνες...πρόσεξες ποτέ τις λίμνες;Δεν είναι σαν τις θάλασσες,οι θάλασσες μιλούν,τραγουδούν...οι λίμνες ονειρεύονται." A.Παπαδάκη
Σαν παραμύθι χωρίς όνομα,το νησί και ο οικισμός στη λίμνη Παμβώτιδα,μαζί με τον Άγιο Αχίλλειο Πρεσπών είναι ένα από τα δύο κατοικημένα νησιά σε λίμνη στην Ελλάδα.Το νησί βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα της λίμνης πολύ κοντά στον οικισμό Αμφιθέα.Έχει έκταση 200 στρέμματα και μέγιστο υψόμετρο 520 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας ή 59 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της λίμνης.Το μέγιστο μήκος του είναι 800 μέτρα και το πλάτος του 500 μέτρα. Η δυτική του πλευρά είναι βαλτώδης ενώ το υπόλοιπο τμήμα του είναι βραχώδες και δασωμένο στο μεγαλύτερο μέρος του...
«Είναι καλότυχο να ζεις σε έναν όμορφο τόπο, που άλλοι άνθρωποι πάντοτε ήθελαν να επισκεφτούν. Και μου αρέσει να τους υποδέχομαι», λέει ο ογδοντάχρονος Θόδωρος Γκέκας -ένας από τους 250 μόνιμους κατοίκους του μικρού νησιού της λίμνης των Ιωαννίνων- κι εμείς ανυπομονούμε να γνωρίσουμε τον τόπο του...Είναι ένα από τα ελάχιστα κατοικημένα νησιά λίμνης στον κόσμο.'Αρρηκτα συνδεδεμένο με τη λίμνη Παμβώτιδα και τα Γιάννενα,έμεινε ένα νησί δίχως όνομα - το μικροσκοπικό «Νησί της Λίμνης» ή «Νησάκι των Ιωαννίνων».'Ενας πευκόφυτος βράχος,που η έκτασή του δεν ξεπερνά τα 200 στρέμματα, με έναν παραδοσιακό ηπειρώτικο οικισμό,καμωμένο από πέτρα, στη λιμανίσια κόγχη του.Στη λιλιπούτεια ενδοχώρα και στις ακτές του, χτισμένα το ένα δίπλα στο άλλο σχεδόν,επτά βυζαντινά και μεταβυζαντινά μοναστήρια σχηματίζουν μια μοναστική πολιτεία αιώνων, που είναι και η τρίτη μεγαλύτερη στην Ελλάδα, μετά το Αγιον Ορος και τα Μετέωρα.Στην ίδρυση των πρώτων μοναστηριών μπορεί να εντοπιστεί και ο μίτος της ιστορίας του νησιού,που ξετυλίγεται σαν παραμύθι,με κινηματογραφικό «highlight» το φόνο του Αλή Πασά, αλλά, ανέκαθεν, πραγματικούς πρωταγωνιστές τους λίγους κατοίκους του και τη μικρή, ψαράδικη κοινότητα όπου γεννήθηκαν, καταμεσής μιας λίμνης της Ηπείρου...
Επικοινωνία με τα Γιάννενα:Από τις αφηγήσεις των γερόντων του χωριού γίνεται σαφές ότι η μεγαλύτερη δυσκολία της ζωής στο Νησί ήταν η επικοινωνία των κατοίκων του με τα Γιάννενα. Μοναδικό μέσο, τότε, οι βάρκες τους που «δούλευαν» με το κουπί εν μέσω χειμώνων βαρύτερων από τους τωρινούς, με δυνατούς βοριάδες που σήκωναν κύματα απαγορευτικά για κάθε μετακίνηση. Πλέον, οι μέρες που οι Νησιώτες αδυνατούν να περάσουν απέναντι είναι σπάνιες. Και, φυσικά, δεν χρειάζεται να «τραβήξουν κουπί». Ολοι τους έχουν βάρκες με εξωλέμβιες και δεν χρησιμοποιούν καν το «καραβάκι» της γραμμής, ούτε εξαρτώνται από το «ωράριό» του. Διαφορές όμως από τη «συνηθισμένη» ζωή εξακολουθούν να υπάρχουν. Στον οικισμό δεν κυκλοφορούν αυτοκίνητα, γιατί απλούστατα δεν χωράνε στα δρομάκια του, ενώ δεν είναι δυνατόν να χτιστούν νέα σπίτια. Οχι μόνο επειδή έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός, αλλά και γιατί στο νησί δεν υπάρχουν νέα οικόπεδα. Κάθε οικογένεια εδώ έχει ένα πατρογονικό σπίτι, με μια αυλή λίγων τετραγωνικών μέτρων. Οι κάτοικοι δεν είχαν ποτέ στην κατοχή τους άλλες εκτάσεις, κτήματα ή οικόπεδα. Εκτός των ορίων του χωριού, όλα ανήκουν στο Δασαρχείο ή στις μονές. Νομοτελειακά, λοιπόν, από τα παιδιά κάθε οικογένειας μόνο ένα θα μπορέσει να συνεχίσει να ζει στο Νησί, αφού οι επιλογές κατοικίας εκτός του «πατρικού» είναι ασφυκτικά περιορισμένες έως ανύπαρκτες...
Δεν είναι κάποιο απομονωμένο μέρος το Νησάκι.Το καλοκαίρι ειδικά,τα καραβάκια πηγαινοέρχονται από το μόλο των Ιωαννίνων κάθε μισή ώρα.Η διαδρομή δεν διαρκεί περισσότερο από δέκα λεπτά,όμως όσο τα Γιάννενα ξεμακραίνουν,στη ματιά του επισκέπτη δεσπόζουν το κάστρο και το επιβλητικό Αρσλάν τζαμί από την πλευρά της πόλης και το Νησάκι απέναντι.Το απειροελάχιστο αυτό ταξίδι μοιάζει από τις πρώτες στιγμές σαν ένα μίνι πισωγύρισμα στο χρόνο...Στην προκυμαία του νησιού, οι ταβέρνες σε επαναφέρουν, πάντως, στον πραγματικό χρόνο.Από εκεί ξεκινούν τα σοκάκια του οικισμού,ασπρισμένα τα περισσότερα σαν των αιγαιοπελαγίτικων χωριών.Λευκές είναι και οι μικρές αυλές των σπιτιών,που όμως εδώ είναι πέτρινα,εξαίσια δείγματα της ηπειρώτικης αρχιτεκτονικής. Δίπατα όλα τους,με πλάκα στη σκεπή,ανήκουν στις ίδιες οικογένειες πολλές γενιές πίσω.Τα μαγαζάκια λαϊκής τέχνης στα σοκάκια είναι ενδιαφέροντα και ενταγμένα στο περιβάλλον -αν δεν πέσετε πάνω σε «στίφη» άλλων τουριστών, θα διανθίσουν τη βόλτα σας ευχάριστα-, ενώ για όποιον θελήσει να αποφύγει πιθανό «μπούγιο» στην προκυμαία, οι ταβέρνες, τα μικρά καφέ και μεζεδοπωλεία στο εσωτερικό του οικισμού,στην πλατεία Αλιέων και στο δρομάκι του Αγίου Παντελεήμονος προς το Μουσείο του Αλή πασά, είναι σκιερά και «νόστιμα» μέρη...
Ο οικισμός βρίσκεται στο βόρειο άκρο του νησιού και αποτελείται από 110 περίπου σπίτια. Είναι ανακηρυγμένος παραδοσιακός οικισμός καθώς είναι χτισμένος ακολουθώντας την παραδοσιακή ηπειρώτικη αρχιτεκτονική με τις χαρακτηριστικές στέγες από σχιστόλιθο. Από το 1926 αποτελεί ξεχωριστή κοινότητα. Ο πληθυσμός του σύμφωνα με την απογραφή του 2011 είναι 219 κάτοικοι...
Η Εκκλησία της Κοιμήσεως Θεοτόκου βρίσκεται στο κέντρο της μικρής κοινότητας του Νησιού και αποτελεί τον κεντρικό ενοριακό της Ναό.Σύμφωνα με επιγραφή, ο Ιερός Ναός ανακαινίστηκε στις αρχές του 19ου αιώνα, πιθανώς μετά την καταστροφή που υπέστη το Νησί κατά τα γεγονότα της πολιορκίας του Αλή πασά το 1822.Ωστόσο στο εσωτερικό υπάρχει γλυπτό με την επιγραφή 1614-1615(πιθανώς από ναό που προϋπήρχε)ενώ το κωδωνοστάσιο ανακαινίστηκε το 1868......
"Οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού λέγεται ότι ήταν Μανιάτες αιχμάλωτοι πολέμου,σκλάβοι εκείνα τα χρόνια,τους οποίους ο Αρσλάν πασάς πήρε μαζί του στα Γιάννενα,αφού βοήθησε τον Χουρσίτ να καταπνίξει την ορλοφική επανάσταση.Ο Αρσλάν είχε διεξαγάγει επιχειρήσεις στην παράκτια Μάνη - προφανώς οι αιχμάλωτοι ήταν εξοικειωμένοι με τη ναυτική τέχνη και το ψάρεμα, οπότε αρχικά εγκαταστάθηκαν σε παραλίμνιες εκτάσεις απέναντι από το Νησάκι.Στα τέλη του 18ου αιώνα, αναζητώντας ένα περισσότερο προστατευμένο περιβάλλον, εγκαταστάθηκαν στο Νησί.Από τότε, κύρια ασχολία τους ήταν το ψάρεμα.Και ο τουρισμός..."Θοδ.Γκέκας-κάτοικος νησιού.
Εδώ έχει αναπτυχθεί μια ιδαίτερη παραδοσιακή τέχνη:Αυτή της χειροποίητης επεξεργασίας του ασημιού με σκοπό την παραγωγή αντικειμένων μοναδικής τέχνης.Κατά τους προηγούμενους αιώνες, τα εργαστήρια της πόλης εξέλιξαν και ανέπτυξαν τις τεχνικές τους με αποτέλεσμα τα περίφημα "Γιαννιώτικα Ασημικά" να αναγνωρίζονται ως τα καλύτερα του είδους.
Οι αρχές της Γιαννιώτικης τέχνης ξεκινούν περίπου με την ιστορία της πόλης των Ιωαννίνων. Από αναφορές γνωρίζουμε ότι το ασήμι δουλεύεται στα Ιωάννινα από τα χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας καθώς επίσης και τουρκικά έγγραφα μας δείχνουν ότι το 1430 ο κλάδος της ασημουργίας βρίσκεται στην ακμή του. Καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας υπάρχουν στοιχεία για την εμπορική και την εξαγωγική δραστηριότητα προϊόντων αργυροχοΐας από τους Γιαννιώτες τεχνίτες σε περιοχές όπως το Βελιγράδι, την Βενετία, το Βουκουρέστι, την Πράγα, την Βιέννη ακόμη και στα Σκόπια και την Ρωσία.
Σήμερα στα Γιάννενα υπάρχουν περίπου 90 εργαστήρια που εξακολουθούν να παράγουν χειροποίητα έργα τέχνης με παραδοσιακές τεχνικές, όπως είναι:
• Τα περίφημα σκαλιστά σκεύη
• Τα σκαλιστά εκκλησιαστικά αντικείμενα, όπως καντήλια και εικόνες
• Τα χυτά αντικείμενα, όπως κουτάλια γλυκού και σερβίτσια
• Τα χυτά φωτιστικά
• Τα συρματερά ή φιλιγκράν κοσμήματα και σκεύη, που κατασκευάζονται εξολοκλήρου από σύρμα στριμμένο σε σχέδια, όλο με το χέρι, τεχνική η οποία είναι γνωστή από τα προ Χριστού χρόνια.
• Τα γνωστά Βυζαντινά και Αρχαϊκά κοσμήματα.
 |
Πέστροφες,κυπρίνοι αλλά και βατραχοπόδαρα στην πλατεία Αλειέων... Πάντοτε,βέβαια,το ψάρεμα παρέμενε κύρια επαγγελματική ασχολία των Νησιωτών μιας λίμνης της οποίας το αρχαιοελληνικό όνομα δηλώνει πως καθετί που προέρχεται από αυτήν είναι βρώσιμο.Περισσότερα από δέκα είδη ψαριών του γλυκού νερού ζουν στα νερά της, εκτός από τα χέλια αλλά και τους κυπρίνους που εισήγαγε το 1924 από την Ιταλία ο Αλιευτικός Συνεταιρισμός των Νησιωτών, ο πρώτος που ιδρύθηκε σε ολόκληρη την Ελλάδα. Μάλιστα,ο κυπρίνος, που για αρκετά χρόνια δεν είχε ενταχθεί στη «δίαιτα» των Γιαννιωτών, την περίοδο της Κατοχής έσωσε τον πληθυσμό της πόλης από το λιμό, όταν οι Νησιώτες, μετά από παράκληση του τότε μητροπολίτη, ψάρευαν μεγάλες ποσότητες και τις διένειμαν στους κατοίκους.Δραστήριοι οι Νησιώτες,ήρθαν σε επαφή με ιχθυογεννητικούς σταθμούς από την Ευρώπη και σταδιακά έκαναν αρκετές προσπάθειες εμπλουτισμού της λίμνης με νέα είδη, ακόμη και οξύρρυγχο από την Κασπία έφεραν.Κάποιες ευοδώθηκαν, κάποιες απέτυχαν. Χαβιάρι, πάντως, δεν κατάφεραν να φτιάξουν. Σήμερα, οι μεγαλύτερες ποσότητες ψαριών της λίμνης εξάγονται στα Βαλκάνια, κυρίως στη Ρουμανία...
Η ιστορία της κυρα-Φροσύνης(Ευφροσύνη Βασιλείου)
Η Φροσύνη ήταν γνωστή για την ομορφιά και την καταγωγή της.Ήταν σύζυγος ενός πλούσιου εμπόρου από τα Γιάννενα,του Δημητρίου Βασιλείου και ανιψιά του μητροπολίτη Λάρισας και μετέπειτα Ιωαννίνων,Γαβριήλ Γκάγκα.Η Φροσύνη είχε δυο παιδιά.
Ο σύζυγός της έλειπε συχνά για μεγάλα χρονικά διαστήματα στο εξωτερικό,λόγω της δουλειάς του.Ο μύθος θέλει την όμορφη γυναίκα, αρκετά απελευθερωμένη για την εποχή της,που τολμούσε να βγαίνει βόλτες κατά την απουσία του άντρα της,προκαλώντας αρνητικά σχόλια....Σε ένα από τα ταξίδια του Βασιλείου,η Κυρά Φροσύνη συνδέθηκε ερωτικά με τον γιο του Αλή Πασά,Μουχτάρ,που την είχε ερωτευτεί,μάλλον παράφορα.
Όλα θα ήταν καλά, αν ο Μουχτάρ δεν ήταν και αυτός παντρεμένος, με μια σύζυγο που δεν είχε καμία διάθεση να υπομείνει την προσβολή.
Η ζήλια και ο πληγωμένος της εγωισμός,την οδήγησαν να ζητήσει ακρόαση από τον πεθερό της, Αλή Πασά,τον οποίο δε δυσκολεύτηκε να πείσει ότι πρέπει να παρέμβει.
Ο πασάς διέταξε να συλληφθεί η Κυρά Φροσύνη και να τιμωρηθεί.
Κάποιοι μελετητές υποστηρίζουν, ότι η σκληρή στάση του Αλή Πασά εξηγείται από το γεγονός ότι ήταν και αυτός ερωτευμένος μαζί της και από ζήλια,δεν μπορούσε να δεχτεί τη σχέση της με τον γιο του.
Με την πρόφαση ότι θέλει να επιβάλει την ηθική και για να μην κατηγορηθεί για προσωπική ανάμειξη,ο Αλή συνέλαβε άλλες 17 γυναίκες,που τις χαρακτήρισε μοιχαλίδες και γυναίκες ελευθέρων ηθών.Έτσι,ικανοποίησε και τον συμπέθερό του,τον Πασά του Βερατίου,καθώς θα αποκαθιστούσε την τιμή της απατημένης κόρης του.Άλλες πηγές αναφέρουν, ότι ο έρωτας του Αλή Πασά για την ερωμένη του γιου του ήταν γνωστός και ποτέ δεν χρησιμοποίησε κάποιο πρόσχημα.Τιμώρησε την Κυρά Φροσύνη επειδή τον αρνήθηκε...
Μάλιστα αναφέρεται,ότι στην προσπάθειά του να την κερδίσει,ο Αλή Πασάς κάποια στιγμή την απήγαγε και τη μετέφερε στο χαρέμι του, χωρίς όμως να καταφέρει να την κάνει δική του με τη θέλησή της.
Ο μητροπολίτης Γαβριήλ και θείος της Φροσύνης,προσπάθησε να τη σώσει,ζητώντας την ευσπλαχνία του Αλή Πασά, αλλά δεν τα κατάφερε.Το μόνο που του επετράπη, ήταν να πάρει υπό την προστασία του τα παιδιά της και να τα μεγαλώσει.
Η σκληρή διαταγή του Αλή Πασά πραγματοποιήθηκε το βράδυ της 11ης Ιανουαρίου του 1801.Οι δεσμοφύλακες έδεσαν τις 17 γυναίκες και τις πέταξαν στη λίμνη των Ιωαννίνων.Ο θρύλος λέει,ότι τα άψυχα κορμιά τους ξεβράστηκαν,αλλά μάλλον είναι ακόμη στη λίμνη,καθώς τα λιμνάζοντα ύδατα δεν ξεβράζουν τα πτώματα.
Οι αδικοχαμένες γυναίκες χαρακτηρίστηκαν «καλλιμάρτυρες».
Παρόλο που οι λεπτομέρειες της ιστορίας της Κυρά Φροσύνης δεν έχουν τεκμηριωθεί, το σίγουρο είναι,ότι πλήρωσε την ομορφιά της και τον έρωτά με τη ζωή της.
Η ιστορία της Κυρά Φροσύνης έχει γίνει δημοτικό τραγούδι,κινηματογραφική ταινία("Η λίμνη των στεναγμών") και τηλεοπτική σειρά...
Οι Νησιώτες είναι διαχρονικά εξοικειωμένοι με την υποδοχή και τη φιλοξενία επισκεπτών στον τόπο τους.Στις γιορτές των μοναστηριών του,συγκεντρώνονταν στο Νησάκι πιστοί από την ευρύτερη περιοχή.Στα χρόνια της οθωμανικής αυτοκρατορίας, οι κάτοικοι των πολυπολιτισμικών Ιωαννίνων μίσθωναν τις βάρκες των Νησιωτών,έφερναν μαζί τους φαγητό και μουσικά όργανα και έκαναν νυχτερινές βαρκάδες υπό το φεγγαρόφως.«Στις αργίες τους πάντα - Κυριακή οι χριστιανοί, Σάββατο οι Εβραίοι, Παρασκευή οι μουσουλμάνοι»...«Ικανοί κωπηλάτες και κυνηγοί καθώς ήταν, συνόδευαν τους “παράγοντες” και σημαντικούς επισκέπτες της πόλης στα κυνήγια που οργάνωναν στη λίμνη», προσθέτει, θυμίζοντάς μου το διήγημα του Δημήτρη Χατζή «Σιούλας ο ταμπάκος», όπου οι «ταμπάκοι», όπως λέγονταν οι βυρσοδέψες της εποχής, ξεπεσμένοι άρχοντες των Ιωαννίνων, μόνο τους Νησιώτες καταδέχονταν στα κρασοπουλειά όπου σύχναζαν,αφού «μοιράζονταν μαζί τους το πάθος του κυνηγιού».Περιγραφή Θοδ.Γκέκας
Η βλάστηση της Παμβώτιδας αποτελείται κυρίως από ελόβια και λιγότερο από υδρόβια είδη. Οι όχθες της λίμνης και οι ακτές του νησιού καλύπτονται από πυκνούς καλαμιώνες με είδη, όπως τα Phragmites austarlis, Typha angustifolia, T. domingensis, T. latifolia. Η παραλίμνια βλάστηση περιλαμβάνει υδροχαρή δάση ιτιάς, λεύκες, οστρυές, γαύρους, φτελιές, σκλήθρα, σφενδάμια, πλατάνια και χρυσοξυλιές, καθώς και περιορισμένα υγρά λιβάδια που αποτελούν ιδιαίτερα σημαντικές περιοχές για πολλά είδη πουλιών. Λίγο μετά τη λίμνη προς το Μιτσικέλι απαντώνται κέδρα (Juniperus oxycedrus), δάση πρίνου και φρύγανα με θάμνους, ενώ στο Νησί της λίμνης έχει γίνει αναδάσωση με μαύρη πεύκη.
Σημαντική είναι η παρουσία στα νερά της λίμνης του σπάνιου στην Ευρώπη χαρόφυτου Chara kokeilii το οποίο έχει αναφερθεί μόνο στη λίμνη Παμβώτιδα και σε λίγες βαλκανικές χώρες. Η επιπλέουσα βλάστηση περιλαμβάνει υδροχαρή φυτά, όπως φακές του νερού (Lemna gibba, L. minor, L. trisulca), ποταμογείτονες (Potamogeton crispus, P. lucens, P. nodosus, P. perfoliatus, P. pectinatus), νούφαρα (Nymphaea albae, Nuphar lutea, Nymphoides peltata), την ίριδα Iris pseudacorus, γιούνκους (Juncus articulates, J. bufonius), κερατόφυλλα (Ceratophyllum demersum, C. submersum), το μυριόφυλλο Myriophyllum spicatum, νεραγκούλες (Ranunculus aquatilis, R. marginatus, R. peltatus baudotii, R. trichophyllus), σκίρπους (Scirpus holoshoenus, S. lacustris lacustris, S. lacustris tabernaemontanii, S. maritimus maritimus, S. mucronatus), το Hydrocharis morsus-ranae, το καλλίτριχο Callitriche stagnalis, την Najas marina, το Nasturtium officinale, τα Sarganium erectum και S. erectum neglectum...
Το περιβάλλον της λίμνης:Η Παμβώτιδα, όμως, δεν είναι πλούσια όσο στο παρελθόν. Η αποξήρανση της «δίδυμης αδελφής» της, της λίμνης Λαψίστα στα μέσα της δεκαετίας του ’50, μείωσε δραστικά την τροφοδοσία της Παμβώτιδας σε νερό και σχεδόν εξαφάνισε τα χέλια, που πλέον δεν είχαν διέξοδο στον ποταμό Καλαμά και μέσω αυτού στην ανοιχτή θάλασσα για το ταξίδι τους έως και τη θάλασσα των Σαργασών, όπου αναπαράγονται. Και αν για τα χέλια το πρόβλημα αποκαταστάθηκε εν μέρει με την τεχνητή εισαγωγή τους από μονάδες παραγωγής, τα περιβαλλοντικά προβλήματα της λίμνης διογκώνονταν συνεχώς. Τα φυτοφάρμακα και τα λιπάσματα, που χρησιμοποιούνταν όλο και πιο εντατικά, καθώς και τα λύματα της πόλης αλλά και των κάθε λογής παραλίμνιων πτηνοτροφείων, χοιροτροφείων, βιοτεχνικών και βιομηχανικών εγκαταστάσεων κατέληγαν για δεκαετίες «απρόσκοπτης ανάπτυξης» εντελώς ανεπεξέργαστα στο βυθό ενός πολύπλοκου οικοσυστήματος, που τελικά απώλεσε σημαντικό μέρος και των δυνατοτήτων αυτοκάθαρσής του.«Κανονικά, η μεγαλύτερη παράκτια έκταση της λίμνης ήταν πρανές και καλαμιώνες που “φιλτράριζαν” την όποια επιβάρυνσή της.Τώρα, παντού βλέπεις κρηπιδώματα και μπαζώματα. Θέλαμε να “βγάλουμε” οικόπεδα, να φτιάξουμε νυχτερινά κέντρα… Τελικά, την κάναμε μια “μπανιέρα”, όπου όλα μας τα απορρίμματα κατακρατούνται και καθιζάνουν. Φανήκαμε αχάριστοι…» λέει ο Κώστας Γκέκας, δημοτικός σύμβουλος στον Δήμο Ιωαννιτών. Η λειτουργία του βιολογικού καθαρισμού των Ιωαννίνων ανακούφισε εν μέρει την Παμβώτιδα, παραμένει όμως το πρόβλημα των βαρέων μετάλλων που μαζεύει το βρόχινο νερό καθώς ξεπλένει την πόλη και προτού καταλήξει σε αυτήν. «Και είναι απαράδεκτο να μη λειτουργεί ο βιολογικός καθαρισμός του Νησιού, παρότι στοίχισε 900 εκατομμύρια (δραχμές), ή μηχανήματα, που αποκτήθηκαν για τον καθαρισμό της και επίσης κόστισαν πανάκριβα, να τελούν σε σχεδόν μόνιμη αχρηστία»,προσθέτει ο ίδιος...
Η ορνιθοπανίδα της περιοχής περιλαμβάνει περισσότερα από 170 είδη. Από τα αρπακτικά πάνω και γύρω από τη λίμνη πετάνε σπάνιοι τσιφτάδες, καλαμόκιρκοι, βαλτόκιρκοι, χειμωνόκιρκοι, φιδαετοί, σφηκιάρηδες, γερακίνες, πετρίτες, ξεφτέρια, κιρικινέζια, βραχοκιρκίνεζα, μαυροκιρκίνεζα, κουκουβάγιες, κ.ά. Η πανίδα από παρυδάτια και υδρόβια είδη περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, σκουφοβουτηχτάρια, μαυροβουτηχτάρια, νανοβουτηχτάρια, κορμοράνους, σπάνιες λαγγόνες, βουβόκυκνους, χουλιαρόπαπιες, πρασινοκέφαλες πάπιες, σπάνιες βαλτόπαπιες, ήταυρους, κρυπτοτσικνιάδες, πορφυροτσικνιάδες, σταχτοτσικνιάδες, μαχητές και αλκυόνες. Άλλα πουλιά της περιοχής είναι οι πελαργοί, τα μπεκατσίνια, οι όμορφοι μουστακαλήδες, οι τσιχλοποταμίδες, οι υφάντρες, οι αιγίθαλοι και οι δεντροτσοπανάκοι.
Στη λίμνη ζούνε 9 είδη αμφιβίων και 24 είδη ερπετών. Από αυτά σημαντικότερα είναι ο μακεδονικός τρίτωνας (Triturus carnifex), η σαλαμάνδρα, η κιτρινομπομπίνα, ο δεντροβάτραχος, ο ηπειρωτικός βάτραχος, ο γραικοβάτραχος, ο κοινός φρυνος, η βαλτοχελώνα, η ποταμοχελώνα, η μεσογειακή χελώνα, το νερόφιδο, το λιμνόφιδο, το σπιτόφιδο και ο λαφίτης. Στο λεκανοπέδιο της λίμνης έχουν καταγραφεί και πολλά είδη θηλαστικών: αλεπούδες, κουνάβια, ασβοί, λαγοί, σκαντζόχοιροι, ασπάλακες, βαλτομυγαλίδες, κηπομυγαλίδες και τρανορινόλοφοι. Περιστασιακή είναι η εμφάνιση λύκων και αγριόγατων, ενώ η παρουσία της βίδρας, που παλιότερα ζούσε κατά δεκάδες στη περιοχή, έχει πλέον περιοριστεί αρκετά...
" ...Και τις Κυριακές, όλο το χειμώνα, τα δίκαννά τους από τη λίμνη αντιλαλούσανε πάντα στην πόλη σαν ένα αδάμαστο «παρών» — τ' αντρίκειo πάθος τους, τ' αρχοντικό του κυνηγιού.
Στα μεγάλα κλείσματα —κλεισίματα των πουλιών δηλαδή— που γίνονταν στη λίμνη απ' όλους μαζί τους κυνηγούς, αυτοί μένανε πάντα πρώτοι και καλύτεροι. Το 'χανε σαν προνόμιο ν' αρχίζουν αυτοί πριν από το χάραμα από την πιο μακρινή άκρα της λίμνης, λάμνοντας αγάλια αγάλια κι όλο κλείνοντας με το ντουφεκίδι τους προς τη μέση της λίμνης τα τρομαγμένα κοπάδια απ' αγριόπαπιες —γέσια και καναβές, καθώς τα 'λεγαν— φαλαρίδες — τα μαύρα νεροπούλια με τις άσπρες μύτες— και κάποτε και τις μεγάλες όμορφες αγριόχηνες πόχουνε μπροστά στα στήθια τους, κάτω απ' τα φτερά τους ένα δεύτερο φτερό, σα μετάξι και σα μαλλί, που το λένε μπάλσαμο και το φύλαγαν οι γυναίκες για τις πληγές— τέλειο πράμα.
Στη μέση της λίμνης στέκονταν αράδα μέσα στις βάρκες τους, με τα δίκαννα στο χέρι, οι άλλοι κυνηγοί από την πόλη και το νησί. Και τα πουλιά πέφτανε πάνω τους, κοπάδια ολόκληρα, χέρια μονάχα να 'χεις εκείνη την ώρα να ντουφεκίζεις κι άνθρωπο να σου γεμίζει —δουλειά που την έκανε συνήθως ο καϊκτσής, λάμνοντας κιόλας σιγά σιγά, για να μαζεύει τα σκοτωμένα πουλιά — σε κάθε βάρκα λογαριαζόταν δικό της το πουλί που βρισκόταν κοντά της, άσκετο από ποιον βαρέθηκε...."
Δημήτρης Χατζής - Ο Σιούλας ο ταμπάκος( Απόσπασμα )
Τουρισμός στην κρίση:Η έλλειψη οικοπέδων είναι και ένας λόγος που το Νησάκι δεν διαθέτει καταλύματα, απογοητεύοντας επισκέπτες που ζητούν δωμάτιο για μία-δύο μέρες.Ο μοναδικός ξενώνας που υπήρχε μετατράπηκε ξανά σε σπίτι.Η ελληνική κρίση και τα «απόνερά» της, σε μια κοινωνία της οποίας η οικονομία βασίζεται πλέον στον τουρισμό, έχει επηρεάσει τη ζωή των Νησιωτών. Βάσει του αριθμού των εισιτηρίων στα «καραβάκια» της λίμνης, οι επισκέπτες του Νησιού από την αρχή της ελληνικής κρίσης έχουν μειωθεί κατά 40%, ενώ η πτώση του τζίρου στους ελεύθερους επαγγελματίες του τουρισμού ξεπερνά το 60%. Η τουριστική κίνηση στο Νησάκι βασίζεται κυρίως στους Ελληνες επισκέπτες, οπότε οι Νησιώτες είναι επιφυλακτικοί...Πάντως, και μετά από προσπάθειες και του Δήμου Ιωαννιτών, τον τελευταίο χρόνο ξεκίνησε μια ροή οργανωμένου τουρισμού τόσο από τη Ρωσία, αξιοποιώντας το ενδιαφέρον των Ρώσων για τα μοναστήρια του Νησιού, όσο και από την Τουρκία και την Αλβανία, λόγω της τοπικής ιστορίας και του μουσείου του Αλή Πασά. Η λειτουργία της Εγνατίας Οδού έχει κάνει το Νησάκι (και την Ηπειρο εν γένει) εύκολα προσβάσιμους προορισμούς στους κατοίκους της βόρειας Ελλάδας και όλοι περιμένουν κάποτε και την Ιονία Οδό, που θα αντικαταστήσει τη «βομβαρδισμένη» εθνική οδό (και εθνική πίκρα) Πατρών - Ιωαννίνων.Oι κάτοικοι: «Επιστρέφουν στο ψάρεμα, στη διαχρονική κινητήριο δύναμη της οικονομίας μας.... Με τις ίδιες βάρκες, φτιαγμένες από “ρόμπολο”, όπως λέγεται το λευκόδερμο πεύκο που φύεται στη βόρεια Πίνδο, με τα ίδια δίχτυα που χρησιμοποιούσαν οι “παππούδες” μας. Ειδικά το Νοέμβριο και το Δεκέμβριο, που είναι οι παραγωγικότεροι μήνες, οι περισσότεροι ψαρεύουμε, ελπίζοντας να φέρουμε “ίσα βάρκα ίσα νερά” το οικογενειακό εισόδημα...
Στη μικρή πλατεία...
"Γύρω καφενεία,ζαχαροπλαστεία,
άνθρωποι του κόσμου και του υποκόσμου,
πρόσωπα αστεία, ύφος και σοφία,
πόζα και σοφία στη μικρή πλατεία ..
Ασθενικά δεντράκια γεμάτα τραπεζάκια,
πλήθος τραπεζάκια,αριστοκρατία,
φίνα πελατεία,ουίσκι,τσιγαράκι,
ουίσκι και φλερτάκι και καμιά ληστεία.
Ν.Ζακόπουλος
Επιστρέφοντας,η λήψη μέσα από το καραβάκι... «Το βασικό εισόδημα των περισσοτέρων από τους περίπου 250 μόνιμους κατοίκους προέρχεται από τα “καραβάκια” της λίμνης, σε καθένα από τα οποία εργάζονται συνεταιρικά τα μέλη δύο, τριών, μπορεί και τεσσάρων οικογενειών. Και υπάρχουν πάνω από είκοσι μαγαζιά, κυρίως ταβέρνες, ζαχαροπλαστεία και καταστήματα με είδη λαϊκής τέχνης, τα περισσότερα εκ των οποίων ανήκουν σε Νησιώτες», λέει ο Αρης Λιούμπος, νέος άνθρωπος και πρόεδρος του τοπικού συμβουλίου της (πρώην) κοινότητας Νήσου. Παρότι οι μισοί και πλέον κάτοικοι του Νησιού είναι ηλικιωμένοι, ο πληθυσμός του τα τελευταία χρόνια παραμένει σταθερός, με περίπου δεκαπέντε οικογένειες να ζουν εκεί μόνιμα. Γυμνάσιο στο Νησάκι δεν υπήρχε ποτέ. Παλιότερα το δημοτικό σχολείο αριθμούσε κοντά στα σαράντα παιδιά - σήμερα λειτουργεί νηπιαγωγείο, αλλά δημοτικό δεν υπάρχει. Εκλεισε το 2000, ως φυσιολογική συνέπεια τόσο της μείωσης των μαθητών όσο και της επιλογής πολλών γονιών να στέλνουν τα παιδιά τους σε δημοτικά της πόλης των Ιωαννίνων, θεωρώντας πως εκεί θα τύχουν καλύτερης εκπαίδευσης....
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΚΕΙΜΕΝΑ : ΖΩΗ ΔΟΥΝΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου