ΑΡΣΙΝΟΗ ΒΗΤΑ " H ειδοποιός διαφορά "

Στέφανος Ρόκος - The Crowd, the Moon and the Rain, 2012

Διανύουμε μια δύσκολη, νεφελώδη εποχή. Στο νου και στο στόμα όλων υπάρχει η διαπίστωση ότι η οικονομική κρίση είναι αποτέλεσμα μιας βαθιάς ηθικής κρίσης. Η ηθική κρίση νοηματοδοτείται με την έλλειψη αρχών που διαπερνούσαν με τη σημαντικότητά τους τις γενιές πριν από μας. Είναι πιο διεφθαρμένος ο σημερινός άνθρωπος από άλλοτε; 

Τα σκάνδαλα,οι ιδιοτελείς συμπεριφορές των σύγχρονων πολιτικών ανδρών που βγαίνουν στο φως επιλεκτικά -είναι η αλήθεια- ένας ιδιότυπος φαρισαϊσμός , οι παρεκτροπές εν γένει της εξουσίας θεωρούνται πρωτοφανείς. Αν γνωρίζαμε όμως τους παλιότερους καιρούς, αν διαλύαμε την αχλύ της ωραιοποίησης του παρελθόντος θα βλέπαμε καθαρά ότι δεν είμαστε ούτε χειρότεροι ούτε καλύτεροι από τους μακρινούς μας προγόνους.

Ανατρέχουμε στην ήρεμη κι αντικειμενική κρίση του επιστήμονα ιστορικού Θουκυδίδη ο οποίος γράφει: " Οι εμφύλιες συγκρούσεις έφεραν μεγάλες κι αμέτρητες συμφορές στις πολιτείες, συμφορές που γίνονται και θα γίνωνται πάντα όσο δεν αλλάζει η φύση του ανθρώπου, συμφορές που μπορεί να είναι βαρύτερες ή ελαφρότερες κι έχουν διαφορετική μορφή ανάλογα με τις περιστάσεις. Σε καιρό ειρήνης και όταν ευημερή ο κόσμος και οι πολιτείες, οι άνθρωποι είναι ήρεμοι γιατί δεν τους πιέζουν ανάγκες φοβερές. Αλλ’ όταν έρθη ο πόλεμος που φέρνει στους ανθρώπους την καθημερινή στέρηση, γίνεται δάσκαλος της βίας κι ερεθίζει τα πνεύματα του πλήθους σύμφωνα με τις καταστάσεις που δημιουργεί."* Ηχηρή διαπίστωση ότι τα ανθρώπινα πάθη διατρέχουν τους αιώνες. 

Εύλογο το συμπέρασμα λοιπόν ότι οι άνθρωποι σήμερα δεν είναι ούτε λιγότερο ούτε περισσότερο επιρρεπείς στη διαφθορά από άλλες εποχές κι άλλους πολιτισμούς. Ας δούμε όμως τι διαφοροποιεί αυτήν την εποχή από τις προηγούμενες. Χωρίς αμφιβολία η ειδοποιός διαφορά βρίσκεται στην έλλειψη της αιδούς, των τύψεων ενοχής του καθενός χωριστά ανθρώπου μετά την διάπραξη κάποιας κακής και ζημιογόνας για τον ίδιο και το κοινωνικό σύνολο πράξεως. Εκλείπει από τη σημερινή εποχή η αυτοκριτική, ο αυτοέλεγχος κι οδηγούμαστε σε μιαν κατάσταση ενός ιδιότυπου αμοραλισμού. Με κάποιο τρόπο φίμωσε ο σημερινός άνθρωπος τον έλεγχο της συνείδησής του. Στόμωσε η ευαισθησία του και κυρίως το συναίσθημα ευθύνης εντός του έχει ατροφήσει. Ευεπίφορο το περιβάλλον σε μια χωρίς έλεος δίκη και καταδίκη των άλλων για ό,τι ανήθικο συμβαίνει μα καμμιά ευθύνη δεν αφορά τον ίδιο.

Η ηθική του ελευθερία ξεκινά και τελειώνει με δικαιώματα μα χωρίς την εξισορρόπηση τους με τις ανάλογες υποχρεώσεις και καθήκοντα. Έφτιαξε δε και ανάλογες θεωρίες για να κρύψει σαν τη στρουθοκάμηλο το κεφάλι του στην άμμο : θεωρίες βιολογικού, ψυχολογικού, κοινωνικού ντετερμινισμού. Έννοιες όπως το δίκαιο με την έννοια του ελληνορωμαϊκού ήθους, η φιλανθρωπία με την έννοια της χριστιανικής αλληλεγγύης κινδυνεύουν να απολέσουν αν ήδη δεν έχουν απολέσει το ουσιαστικό τους περιεχόμενο. Τα αιτήματα της αργυρώνητης αγοράς έβαλαν σαν κριτήριο στις πράξεις την επιτυχία και δη την οικονομική επιτυχία. Η ποιότητα των μέσων για την επίτευξη της ανεξέλεγκτη .Αρκεί και μόνον το αποτέλεσμα. Όποιος διστάζει με άνομα μέσα να φτάσει σε αυτό, θεωρείται τουλάχιστον αφελής.Ένας εγώδουλος κυνισμός χαρακτηριστικό του amorality που κάνει τον άνθρωπο απάνθρωπο.Και σε αυτό το σημείο υπεισέρχονται δίνοντας άφεση αμαρτιών τα πολιτικά συνθήματα: "κινδυνεύει η πατρίδα ",  "κινδυνεύει ο πολιτισμός", "αυτό επιβάλλει ο ρεαλισμός ή ο διαλεκτικός τρόπος της ιστορίας". Επομένως τα πάντα με έναν τρόπο επιβάλλονται σαν μια νομοτέλεια ισοπεδωτική. Οι αμφιβολίες στα κατά καιρούς κριτήρια , η απροθυμία στην άνευ όρων συγκατάνευση, θεωρείται δυνάμει προδοσία.

Οι ηθικοί νόμοι, οι πανανθρώπινες αξίες του αυτοσεβασμού,του αλληλοσεβασμού, της άρσης της μισαλλοδοξίας ,της δικαιοσύνης, της ισότητας, του δικαιώματος στο διαφορετικό, υπήρχαν και θα υπάρχουν πάντα. Εκείνο που άλλαξε είναι η κραυγαλέα περιφρόνησή τους τόσο που σε καμμιά άλλη εποχή δεν τόλμησαν οι άνθρωποι να κάνουν. Αυτή η νέα αντίληψη είναι η σύγχρονη ηθική διαφθορά του καιρού μας με τις συνέπειες που εξόφθαλμα πλέον όλοι αντιλαμβανόμαστε.