ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ "ΧΕΙΡΙΣΤΙΚΑ ΑΤΟΜΑ"

Η ανθρώπινη σχέση πρέπει να βασίζεται στην ανιδιοτελή αγάπη, τον σεβασμό, την εμπιστοσύνη και την κατανόηση. Πάνω σε αυτά τα στοιχεία αμφότερα τα μέλη που απαρτίζουν μία σχέση, ως ολοκληρωμένες προσωπικότητες, πρέπει να οικοδομούν τις σχέσεις που συνάπτουν προκειμένου αυτές καταστούν υγιείς. Συμβαίνει όμως αυτό;

Εμείς οι άνθρωποι όσο διαβαίνουμε τον τραχύ δρόμο της ζωής είμαστε φορτωμένοι με σάκους το περιεχόμενο των οποίων είναι βαρύ. Κάποιων ανθρώπων το περιεχόμενο των σάκων που κουβαλούν είναι γεμάτο με αποδοχή και αγάπη και κάποιων άλλων με πόνο και θλίψη. Κάποιων άλλων το περιεχόμενο των σάκων τους είναι γεμάτο από φόβους, ενοχές, απόρριψη με φράσεις ’’δεν αξίζεις’’, ‘’ο πρώην ήταν καλύτερος’’ και λοιπές παρόμοιες φράσεις. Άλλων ανθρώπων πάλι οι σάκοι έχουν περισσότερο βάρος και άλλων λιγότερο. Σε κάποιους ανθρώπους το βάρος πιθανόν να τους έχει πληγώσει την πλάτη ενώ σε κάποιους άλλους, η πλάτη τους από το πολύ βάρος έχει πάθει αναισθησία με αποτέλεσμα να μη νοιώθουν τίποτα.

Οι πιο πολλοί σάκοι όμως εξακολουθούν να είναι γεμάτοι από προσωπικές εμπειρίες που προκαλούν πόνο, η επίδραση των οποίων επηρεάζει καθοριστικά την συμπεριφορά του ανθρώπου όπως και την αντίδρασή του, με αποτέλεσμα να διαταράσσεται η ισορροπία και η αρμονία στη σχέση. Είναι εμπειρίες που προτρέπουν το άτομο να φερθεί με άσχημη συμπεριφορά σε κάποιο άλλο ή να χρησιμοποιήσει το άτομο συμπεριφορές οι οποίες στην ουσία προξενούν πόνο στον εαυτό του, στη προσπάθεια του να φανεί αυτό καλό μα και δυνατό προκειμένου να μη πληγωθεί. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να διαχωρίζονται οι άνθρωποι σε εκείνους που σχετίζονται με τον χειρισμό, δηλαδή σε εκείνους που χειρίζονται άλλους και σε εκείνους που υπόκεινται τον χειρισμό, δηλαδή σε εκείνους που τους χειρίζονται. Υπάρχουν φορές όμως που οι ρόλοι αλλάζουν, αυτό δε, στηρίζεται στη δυναμική του κάθε ατόμου, ήτοι στο πόσο ευάλωτο είναι το άτομο που έχουμε απέναντι μας. Άλλωστε στη ζωή παρατηρείται το φαινόμενο ο θύτης να γίνεται θύμα και το θύμα θύτης.

Θα αναφερθώ στον χειριστικό άνθρωπο το προφίλ του οποίου ταπεινά επιχειρώ να σκιαγραφήσω.

Μια από τις πιο μεγάλες δυσκολίες στις ανθρώπινες σχέσεις είναι η χειριστική συμπεριφορά ή χειριστικότητα. Ο τρόπος δε, ανατροφής των παιδιών είναι η αφετηρία της. Όλα τα παιδιά λόγω της ηλικίας τους, για να γίνει το δικό τους έχουν χειριστική συμπεριφορά επειδή λειτουργούν με το συναίσθημα και όχι με τη λογική. Η χειριστική παιδική συμπεριφορά δεν έπεται ότι θα τα ακολουθήσει όταν αυτά ενηλικιωθούν. Ένας χειριστικός ενήλικας έχει ιδιαίτερο τρόπο εκδήλωσης του ψυχικού του κόσμου και θέλει να γίνεται πάντα το δικό του. Ως παιδί ίσως να έμαθε να μιμείται ανθρώπους του άμεσου περιβάλλοντός του, οι οποίοι με αυτόν τον πλάγιο τρόπο διεκδικούσαν αυτό που ήθελαν ή έμαθε να χειραγωγεί τους άλλους για να προσελκύει τη προσοχή τους. Υπάρχει βέβαια και το ενδεχόμενο, να έχει μεγαλώσει σε ένα αυταρχικό και αυστηρό περιβάλλον με αποτέλεσμα να έχει επιλέξει αυτόν τον τρόπο για να εκφράζεται λέγοντας τη γνώμη του και να απαιτεί αυτό που επιθυμεί.

Η χειριστικότητα είναι μια συμπεριφορά που πιθανόν , αν όχι όλοι, οι περισσότεροι από εμάς έχουμε υποστεί μέσα από σχέσεις με συντρόφους, φίλους, γονείς, παιδιά, εργοδότες, συναδέλφους ακόμη και γείτονες. Διαφέρει δε, από την επιρροή. Η επιρροή είναι η προσπάθεια που καταβάλλει κάποιο άτομο να συνδιαλλαγεί με κάποιο άλλο προκειμένου επιφέρει θετικά αποτελέσματα, αποδεχόμενο όμως τα όρια του και έχοντας κατά νου το δικαίωμά του να μην επηρεαστεί. Η χειριστική συμπεριφορά είναι η προσπάθεια που καταβάλλει κάποιο άτομο να πιέσει κάποιο άλλο, προκειμένου αυτό υποκύψει στις δικές του αξιώσεις και επιθυμίες.

Υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι προσπαθούν με συνειδητό ή ασυνείδητο τρόπο να ασκήσουν πίεση κατά τέτοιο τρόπο προς κάποιον άλλον άνθρωπο για να υποκύψει στη συνέχεια αυτός στα δικά του θελήματα, στις δικές του επιθυμίες. Εκμεταλλεύονται δε και αξιοποιούν παράλληλα προς όφελός τους τα συναισθήματα του, την καλοσύνη του, την ανεκτικότητά του, την επιθυμία του να μην υπάρχει ένταση ακόμη δε και την αγάπη του. Είναι οι λεγόμενοι χειριστικοί άνθρωποι.

Περί τίνος πρόκειται όμως;

Ο χειριστικός άνθρωπος πλησιάζει ή γοητεύεται από ανθρώπους οι οποίοι όμως είναι ευάλωτοι, δηλαδή άνθρωποι εύκολοι ως προς τον έλεγχο και επί των οποίων έχει την επιθυμία να κάνει χρήση της εξουσίας του. Οι άνθρωποι οι οποίοι είναι συναισθηματικά ευάλωτοι και με ιδιαίτερες ευαισθησίες έχουν μάθει να είναι χρήσιμοι, σημαντικοί, αγαπητοί και αποδεκτοί φροντίζοντας να ικανοποιούν τις ανάγκες άλλων μέσω των δυνατοτήτων που έχουν. Η αίσθηση δε, της αξιολόγησης του εαυτού τους είναι τόσο αδιάσπαστα συνδεδεμένη με το να ικανοποιούν άλλους, σε σημείο που να θέτουν στο περιθώριο τόσο τις δικές τους ανάγκες όσο και το προσωπικό τους καλό. Οι ευάλωτοι άνθρωποι έχουν ανάγκη την αποδοχή των άλλων και εδώ είναι το πρόβλημα. Οι χειριστικοί άνθρωποι το γνωρίζουν αυτό και παρέχουν την απαιτούμενη αποδοχή, απειλούν όμως πως θα την ανακαλέσουν.

Ευάλωτα στη χειριστική συμπεριφορά είναι τα άτομα εκείνα τα οποία δεν έχουν ξεκάθαρη αίσθηση του εαυτού τους, ούτε των αξιών τους και των ορίων τους και προσπαθούν με οποιονδήποτε τρόπο να αποφύγουν τη σύγκρουση και καταρρέουν μπροστά στα αρνητικά συναισθήματα επειδή αρνούνται να τα εκφράσουν. Δεν έχουν εμπιστοσύνη στη κρίση τους ούτε και στον εαυτό τους με αποτέλεσμα να στηρίζουν τις προσδοκίες και τις ελπίδες τους καθώς και την ευτυχία τους στο άτομο με το οποίο συνάπτουν σχέση. Ο φόβος της απόρριψης ή της εγκατάλειψης κυριαρχεί, είναι δε, τόσο γιγάντιος που στη περίπτωση της απόρριψης από το άτομο που σχετίζονται, για να την αποφύγουν κάνουν το οτιδήποτε για το άτομο αυτό. Αυτό το οτιδήποτε με μαεστρία χρησιμοποιεί ένα χειριστικό άτομο και παίρνει ό,τι ακριβώς ζητήσει παρέχοντας πρόσκαιρα την αποδοχή και την αγάπη που τόσο πολύ έχει ανάγκη ο ευάλωτος άνθρωπος. Επομένως το χειριστικό άτομο υπόσχεται πως θα δώσει κάτι προκειμένου ικανοποιηθεί το θέλημα του.

Ο χειριστικός άνθρωπος δρα εκβιαστικά, είτε άμεσα είτε έμμεσα. Ο άμεσος εκβιασμός εκφράζεται με σαφήνεια, δηλαδή το χειριστικό άτομο όταν θέλει κάτι ή απαιτεί κάτι έχει την επιθυμία το θέλημά του να εκπληρωθεί πάραυτα, εδώ και τώρα. Ο έμμεσος εκβιασμός πραγματοποιείται με συνειδητή απόπειρα, ήτοι το χειριστικό άτομο θα πιέσει με οποιονδήποτε τρόπο προκειμένου το αποτέλεσμα για αυτόν να είναι το επιθυμητό.

Τα χειριστικά άτομα θέλουν να έχουν τον έλεγχο, το έχουν ανάγκη αυτό. Η ανάγκη αυτή κυρίως πηγάζει από τα συναισθήματα ανασφάλειας από τα οποία διακατέχονται αν και φαινομενικά έχουν ισχυρή εμπιστοσύνη στον εαυτό τους. Στην ουσία, όπως και τα ευάλωτα άτομα, είναι φοβισμένα και ανασφαλή. Και τα δύο αυτά μοντέλα φοβούνται την απόρριψη και το άσχημο τέλος. Οι μεν ευάλωτοι άνθρωποι παραμένουν σε μια τέτοια σχέση και για να αποφύγουν τον πόνο αφήνονται να είναι χειριζόμενοι, οι δε χειριστικοί εγκαταλείπουν τη σχέση πριν βιώσουν τον πόνο.

Τα χειριστικά άτομα, τα υποτιθέμενα δυνατά, δεν έχουν ζεστά συναισθήματα ούτε ευαισθησίες. Επιτυγχάνουν όμως να ασκούν εξουσία στο άτομο με το οποίο σχετίζονται κατορθώνοντας να έχουν και τον έλεγχο αυτού. Οι πιθανότητες δε, να πονέσουν κατά τη φυγή τους από τη σχέση είναι ανύπαρκτες. Ο βαρύς σάκος που κουβαλούν στη πλάτη τους ουδόλως τους ενοχλεί επειδή αυτή από το πολύ βάρος έχει περιέλθει σε κατάσταση αναισθησίας με αποτέλεσμα να μην την αισθάνονται καν.

Ανάμεσα δε, στη καρδιά ενός χειριστικού ατόμου και στα εξωτερικά συναισθήματα αυτού, υπάρχει παχύτατο τείχος με αποτέλεσμα η ικανότητα επίγνωσης και κατανόησης της ψυχικής κατάστασης των αναγκών και των ανησυχιών του ατόμου με το οποίο συνυπάρχει, απουσιάζει παντελώς. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο είναι δύσκολο έως ακατόρθωτο τα χειριστικά άτομα να κατανοήσουν τη συμπεριφορά τους και να την εγκαταλείψουν.

Αντιμέτωποι με τον χειριστικό άνθρωπο.

Όταν κάποιο άτομο έχει να αντιμετωπίσει γενικότερα έναν χειριστικό άνθρωπο και ιδιαίτερα όταν πρόκειται για σχέση συντροφική, συζυγική ακόμα και γονική, απαραίτητο στοιχείο είναι η συναισθηματική διαχείριση η οποία πρέπει να συνδέεται με την επιμονή, υπομονή και αποφασιστικότητα. Χωρίς καμιά αμφιβολία απαιτείται σχέδιο αντιμετώπισης αλλά και ικανότητα μελέτης στα όποια αιτήματα θέτει ο χειριστικός άνθρωπος.

Η διαχείριση των ανθρωπίνων σχέσεων, των αιτημάτων και των συναισθημάτων σε συνδυασμό με την στρατηγική μας απαιτεί ετοιμότητα. Είναι ένα είδος πολέμου αλλά και διπλωματίας. Το να μας χαρακτηρίζει η έλλειψη σοβαρότητας και περίσκεψης, το να μας χαρακτηρίζει η προχειρότητα και η συμβιβαστικότητα με τη συγκεκριμένη κατάσταση και ιδίως με την νοοτροπία ‘’κάνω το θέλημά σου για να έχω το κεφάλι μου ήσυχο’’ οδηγούν σε αδιέξοδο δρόμο. Η ικανοποίηση ενός αιτήματος-θελήματος θα επιφέρει πολλά ακόμα. Επομένως η καλή μελέτη του αιτήματος είναι σημείο κλειδί και μία μέθοδος για να αλλάξει η σε βάρος μας χειριστική συμπεριφορά είναι να μειώσουμε τη δύναμή της αλλάζοντας συμπεριφορά εμείς οι ίδιοι. Πως;

-Παύοντας να λέμε ναι στις χειριστικές συμπεριφορές και εξωτερικεύοντας με λόγια τις διαφωνίες μας, τις σκέψεις μας, τη ψυχική μας κατάσταση καθώς και τα συναισθήματά μας.

-Έχοντας ξεκάθαρη αίσθηση του εαυτού μας. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει πως πρέπει να ξέρουμε τις αξίες μας, να ξέρουμε ποιοι είμαστε, και να θέτουμε όρια τόσο στην σε βάρος μας κριτική όσο και στις προσωπικές μας ευθύνες γνωρίζοντας ποιο είναι το δικό μας όριο και ποια η αφετηρία της δικής του ευθύνης. Αν δεν έχουμε ξεκάθαρη αίσθηση του εαυτού μας είναι δύσκολο έως αδύνατο να εμπιστευτούμε την κρίση μας και να πάρουμε επωφελείς αποφάσεις για τον εαυτό μας. Το αποτέλεσμα είναι να καταστούμε εύκολος στόχος ενός χειριστικού ατόμου.

-Έχοντας το δικαίωμα κατά τη κοινή μας συνύπαρξη, πλάι μας, να έχουμε άτομο Άνθρωπο και όχι άτομο δικαστή, που να κάθεται στο κεφάλι μας και να μας αποδοκιμάζει και να μας σχολιάζει αρνητικά.

-Νοιώθοντας ικανοί να λέμε ΟΧΙ. Το να έχουμε τη δύναμη να λέμε όχι κάποιες φορές σημαίνει ότι προσφέρουμε προστασία στα προσωπικά μας όρια τα οποία ορίζουν τον εαυτό μας, τι είμαστε δηλαδή και τι πρεσβεύουμε. Επομένως το χαρακτηριστικό αυτό είναι υγιές και συμβάλει στην αρμονική σχέση. Εάν δεν υπερασπιζόμαστε τα όρια μας εξ αιτίας του φόβου μας λέγοντας ΟΧΙ για να αποφύγουμε συγκρούσεις και εντάσεις, η κατάληξη είναι να είμαστε το εύκολο θύμα και το υποχείριο ενός χειριστικού ατόμου. Η γνώση του τι είναι σωστό και τι λάθος μέσα στη σχέση, η επιθυμία να έχουμε διάρκεια στη χαρά μας, η χαλάρωση χωρίς όμως τη κατάργηση των κανόνων που συμβάλλουν στην ομαλότητα της σχέσης και το αίσθημα ότι είμαστε παιδαγωγοί ο ένας για τον άλλο, και στην παιδαγωγία υπάρχει και το στοιχείο του ΟΧΙ όσο κι αν αυτό μας ταλαιπωρεί συναισθηματικά, φρονώ πως θα βοηθήσει το χειριστικό άτομο να συνειδητοποιήσει πως η αγάπη αποσκοπεί στην αυθεντική και διαφανή - καθαρή πρόοδο και όχι αποκλειστικά στο «εδώ και τώρᨻ, με το απαράβατο κανόνα εκ μέρους μας το όχι να παραμείνει ΟΧΙ.

Στη πλάτη μας κουβαλάμε σάκο που είναι γεμάτος από συναισθήματα που προκαλούν πόνο, άγχος, φόβο, ενοχές και πολλά ακόμα. Να βρούμε τη δύναμη όχι μόνο να τον ξεφορτώσουμε αλλά να τον ανοίξουμε και να τον αδειάσουμε από τα «κακά» συναισθήματα. Αυτός να είναι ο στόχος μας, στη συνέχεια δε, να τον γεμίσουμε με συναισθήματα που ομορφαίνουν το σύντομό μας πέρασμα στη ζωή όπως συναισθήματα γνήσιας και ατόφιας αγάπης, συναισθήματα χαράς και ό,τι άλλο έχουμε ανάγκη για να είμαστε ευτυχείς διότι δίκαια αυτό μας αξίζει.

Konstaninos Konstantinou