Ηταν ένα τριήμερο ταξίδι γεμάτο χρώματα,βουνά,νερά,Φθινόπωρο και μια επίπονη ανάβαση στην κορυφή του όρους Βορας στην Πέλλα!..Εχω ξαναπάει στην περιοχή,αλλά περαστική,και τώρα που μέναμε σε ένα ξενοδοχείο στο Λουτράκι Αριδαίας ,κατάφερα και απόλαυσα μαζί με όλους τους φίλους του Ομίλου τα θερμά λουτρά,εσωτερικά και εξωτερικά!!Εμεινα έκθαμβη από την ομορφιά της περιοχής!..Είδαμε ακόμα την Λίμνη Άγρα,την Λίμνη Βεγορίτιδα και την Έδεσσα!...Είναι ένας προορισμός που θέλεις να πηγαίνεις συνέχεια!!..
Λίμνη Αγρα
Μετά από 9 ώρες ταξιδιού έχουμε την πρώτη μας στάση στην Λίμνη Άγρα........και περίπατος στο μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου .
Η λίμνη Άγρα-Βρυττών-Νησίου βρίσκεται στα δυτικά του νομού Πέλλας, μόλις έξι χιλιόμετρα δυτικά της πόλης της Έδεσσας. Ένας περιμετρικός δρόμος κινείται γύρω από τη λίμνη, ενώ λίγα μικρά μονοπάτια σας οδηγούν στα ενδότερα. Δεν θα θέλετε να φύγετε.
Ένας από τους ωραιότερους υγροβιότοπους της Ελλάδας που χαρακτηρίζεται από πολλά διαφορετικά στοιχεία (κανάλια, υγρολίβαδα, πηγές, καλαμιώνες, κ.ά.) και που φιλοξενεί έναν μεγάλο πλούτο από σπάνια είδη της ορνιθοπανίδας. Η λίμνη Άγρα-Βρυττών-Νησίου αναφερόταν παλιότερα ως τυρφώνας Νησίου και αργότερα ως τεχνητή λίμνη Άγρα. Πλέον αναφέρεται με τα ονόματα των τριών παρόχθιων κοινοτήτων, καθώς η σωτηρία και η διατήρηση της, υπήρξε συλλογική προσπάθεια των κατοίκων της περιοχής. Πρόκειται για μια τεχνητή λίμνη που δημιουργήθηκε το 1953, στα δυτικά του νομού Πέλλας, για τις ανάγκες του Υδροηλεκτρικού Σταθμού της ΔΕΗ, πάνω στην κοίτη του ποταμού Εδεσσαίου (Βόδα) στο σημείο που παλιότερα υπήρχε ένα έλος, γνωστό με την ονομασία «έλη Τιάβου».
Στα βόρεια της σηκώνεται επιβλητικά το Καϊμάκτσαλαν και στα νότια το όρος Βέρμιο. Στα δυτικά της βρίσκεται η λίμνη Βεγορίτιδα, από την οποία ήταν υδατικά εξαρτημένη μέχρι το 1990, και στα ανατολικά, σε απόσταση έξι χιλιομέτρων βρίσκεται η πόλη της Έδεσσας με τον κάμπο της. Η λίμνη βρίσκεται σε υψόμετρο 470 μέτρων, η έκταση της, μαζί με τις γύρω γεωργικές και δασικές περιοχές φτάνει τα 12.000 στρεμμάτα, ενώ η περίμετρος της είναι περίπου 18 χλμ. Το βάθος της φτάνει μέχρι τα έξι μέτρα και η έκταση του λιμναίου μέρους της, φτάνει μέχρι τα 7.000 στρέμματα. Τα νερά της τροφοδοτούνται από τις πηγές στο Νησί και στα Βρυττά και τους χειμάρρους Νησίου, Καρυδιάς και Μουχαρέμ Χάνι, σε μια υδρολογική λεκάνη που ανέρχεται στα 75 τ.χλμ.
Πρόκειται για ένα πανέμορφο υγροβιότοπο με πολλές διαφορετικές εικόνες. Στα δυτικά της βρίσκονται οι «Πηγές» με κρυστάλλινα νερά που εκβάλλουν στη λίμνη και όμορφα αυτοσχέδια ξύλινα γεφυράκια. Οι μεγάλες εκτάσεις από καλαμιώνες, οι δαίδαλοι με τα κανάλια, τα μεγάλα υγρολίβαδα και το απροσπέλαστο εσωτερικό τής, την διαφοροποιούν από πολλούς άλλους υγροβιότοπους. Η λίμνη Άγρα-Βρυττών-Νησίου είναι από τους πιο όμορφους τόπους για περπάτημα και παρατήρηση της άγριας φύσης στη Βόρεια Ελλάδα.
Η λίμνη είναι ένας παράδεισος για την ορνιθοπανίδα, καθώς στα δυσπρόσιτα σημεία της φωλιάζουν πολλά σπάνια είδη. Πάνω από 250 διαφορετικά είδη πτηνών ζούν περιοδικά μέσα στον υδροβιότοπο. Μια άλλη ονομασία της λίμνης είναι η «λίμνη των κύκνων», καθώς εδώ αναπαράγονται οι όμορφοι βουβόκυκνοι.
Η πανίδα των αμφιβίων της λίμνης περιλαμβάνει λοφιοφόρους τρίτωνες, πρασινόφρυνους, κιτρινομπομπίνες, δεντροβάτραχους, γραικοβάτραχους και λιμνοβάτραχους. Η ερπετοπανίδα αποτελείται από ποταμοχελώνες, βαλτοχελώνες, μεσογειακές χελώνες, πρασινόσαυρες, λαφιάτες, τυφλίτες, σαπίτες, νερόφιδα, λιμνόφιδα και οχιές. Η πανίδα των θηλαστικών ξεχωρίζει με τη παρουσία τριών πολύ σημαντικών ειδών: της βίδρας και του μυοκάστορα που ζούνε μέσα στη λίμνη και του λαγόγυρου που ζει στα γύρω χωράφια. Άλλα είδη είναι ο λύκος, η αγριόγατα, η αλεπού, ο ασβός, το κουνάβι, η νυφίτσα, ο δασομυωξός, ο κρικοποντικός και ο σκαντζόχοιρος. Παλιότερα είχε αναφερθεί η παρουσία σπάνιων τσακαλιών, ενώ στους γύρω δασωμένους λόφους συχνά εμφανίζονται αρκούδες.
Κάργιες στο Λυκόφως.................Από τα αρπακτικά συναντώνται σπάνιοι τσίφτηδες, φιδαετοί, καλαμόκιρκοι, βαλτόκιρκοι, λιβαδόκιρκοι, γερακίνες, πετρίτες, μαυροκιρκίνεζα, βραχοκιρκίνεζα και κουκουβάγιες. Άλλα πουλιά είναι οι αλκυόνες, τα γκισάρια, οι φαλαρίδες, τα νανοβουτχτάρια, τα ποταμογλάρονα, οι πελαργοί, τα τρυγόνια, οι θαμνοτσιροβάκοι, οι μουστακαλήδες, τα ψευταηδόνια και τα χαβαρόνια. Οι ουρανοί πάνω από τη λίμνη κατακλύζονται από τεράστια κοπάδια που αριθμούν χιλιάδες κάργιες.
Καϊμάκτσαλαν
Ανεβαίνοντας για το Καιμάκτσαλαν μεσα στην Φθινοπωρινή πανδαισία..........«Το σωστό είναι Καϊμάκ-Τσαλάν. Δύο λέξεις, δύο τόνοι! Είναι τουρκικές και σημαίνουν “καϊμάκι” και “κλέφτης”, εννοώντας ότι το βουνό είναι “ο κλέφτης του χιονιού”, αφού από όλα τα βουνά της Ελλάδας εδώ πέφτει πρώτα το χιόνι και λιώνει τελευταίο. Κι εμείς τα τελευταία χρόνια το μάθαμε, από τους Τούρκους επισκέπτες μας». Πιστευτή ακούγεται, μια και είναι το τρίτο ψηλότερο βουνό της Ελλάδας, και ωραιότερη από την επίσημη εκδοχή που ερμηνεύει την ονομασία ως «γη του καϊμακιού» ή «τόπος απαλός σαν κρέμα». Καϊμάκ-Τσαλάν είναι η τουρκική ονομασία, αλλά αυτή του έμεινε.
Η δημοφιλέστερη διαδρομή στην περιοχή είναι ασφαλώς εκείνη που οδηγεί στο χιονοδρομικό κέντρο Βόρα-Καϊμάκτσαλαν (τηλ. 23810-32.000,www.kaimaktsalan.gr). Ανηφορίζει στο βουνό μέσα από ωραία δάση και έχει θέα στη λίμνη Βεγορίτιδα. Το ίδιο το χιονοδρομικό, που άνοιξε για τη σεζόν πριν από λίγες ημέρες, θεωρείται εξαιρετικό, λόγω της καλής ποιότητας χιονιού και της θέας του. Επιπλέον, είναι το ψηλότερο της Ελλάδας, με τον ψηλότερο αναβατήρα, τον Κρέμαση, στα 2.489 μ. Στη βάση του λειτουργεί το δημοφιλές lift bar, ενώ ιδιαίτερη εμπειρία είναι η βόλτα με τα ερπυστριοφόρα snowcats έως την κορυφή, στο εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία, στα 2.524 μ.
Ψηλά στα 2542 μέτρα: Η διαδρομή από την Έδεσσα μέχρι το χιονοδρομικό θα κυλήσει ευχάριστα. Κάποια προσοχή χρειάζονται οι στροφές αμέσως μετά την πόλη των καταρρακτών, αλλά και οι ευθείες του δρόμου στο ύψος της λίμνης του Άγρα, κυρίως νωρίς το πρωί καθώς στα σκιερά σημεία σχηματίζεται πάγος. Στις όχθες της λίμνης (7 χιλιόμετρα από την Έδεσσα) θα προτείνουμε να κάνετε την πρώτη στάση. Η λίμνη του Άγρα σχηματίζεται από τα νερά του Εδεσσαίου ποταμού και αποτελεί έναν από τους υδροβιότοπους της Μακεδονίας. Εδώ έχουν καταγραφεί 133 είδη πουλιών -από τα 422 που υπάρχουν στην Ελλάδα- εκ των οποίων τα 54 φωλιάζουν, 2 είδη αμφιβίων και 2 είδη θηλαστικών. Στις όχθες της λειτουργεί Κέντρο Ενημέρωσης απ’ όπου θα προμηθευθείτε έντυπο υλικό για τον υδροβιότοπο και γενικά για το νομό Πέλλας.
Ένας καινούργιος ασφάλτινος δρόμος περνά μέσα από το περίφημο Μαύρο Δάσος συνδέοντας το χιονοδρομικό κέντρο με τα Λουτρά Ποζάρ που βρίσκονται στις ανατολικές παρυφές του βουνού, κοντά στην Αριδαία. Εδώ το Καϊμάκτσαλαν μας δείχνει το πιο «θερμό» του πρόσωπο. Οι ιαματικές πηγές που αναβλύζουν από τα σπλάχνα του βουνού έχουν σταθερή θερμοκρασία 37 βαθμών Κελσίου. Η ωριαία παροχή φτάνει τα 650 κυβ. μέτρα, αρκετή για τη λειτουργία του υδροθεραπευτηρίου και της ανοικτής πισίνας. Η ονομασία Ποζάρ στην ντοπιολαλιά σημαίνει κάτω από την φωτιά (Πό=κάτω, Ζαρ=φωτιά).
Δάση από κερασιές σε όλη την περιοχή....
Απέναντι το Ορος Τζένα και στην συνέχεια του το όρος Πάικο...................Η ελληνική είναι Βόρας. Η σλαβική Νίτζε. Γενικά εδώ πάνω επικρατεί τριγλωσσία στα τοπωνύμια, η οποία μαρτυρεί το παρελθόν του βουνού. Στους ανθρώπους, πάλι, διγλωσσία, όπως συμβαίνει πάντα στις περιοχές που βρίσκονται κοντά στα σύνορα: Το Καϊμάκτσαλαν μαζί με τα βουνά Πίνοβο και Τζένα σχηματίζουν το εντυπωσιακό τείχος που ορίζει τη συνοριακή γραμμή της Ελλάδας με τη FYROM.
Η Λίμνη Βεγορίτιδα από το Καιμάκτσαλαν.
Το όρος Βόρας ή Καϊμάκτσαλαν είναι το τρίτο ψηλότερο βουνό της Ελλάδας και βρίσκεται κατά μήκος της ελληνο-γιουγκοσλαβικής μεθορίου ενώ το μεγαλύτερο τμήμα του βουνού ανήκει στο νομό Πέλλας έως τα όρια του νομού Φλώρινας.
Εδώ είμαστε στο αλπικό τοπίο του βουνού............Το βουνό καλύπτεται από πυκνά δασωμένες κοιλάδες και δάση δρυός, οξιάς και πεύκης. Η πλούσια και σπάνια βλάστηση του Βόρρα περιλαμβάνει πολλά σπάνια είδη χλωρίδας και πανίδας παγκοσμίως. Είναι μια πολύ σημαντική περιοχή για επιδημητικά αρπακτικά, δασικά είδη και είδη των ανοικτών ορεινών οικοτόπων. Το μεγαλύτερο μέρος του έχει προταθεί για να συμπεριληφθεί στις περιοχές Natura 2000.
Η ψηλότερη κορυφή του Βόρρα είναι το Καϊμάκτσαλαν με ύψος 2.524 μέτρα ενώ κατά μια εκδοχή το όνομά της σημαίνει «λευκή κορυφή» όπου υπάρχει το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία και αποτελεί μνημείο Σέρβων Πεσόντων του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Άλλες ψηλές κορυφές του Βόρρα είναι η Τζένα (2.182 μέτρα) και το Πίνοβο (2.156 μέτρα). Ο Βόρρας έχει εμβαδό 522.860 στρεμμάτων.
Η Μάχη του Καϊμακτσαλάν ήταν πολεμικό επεισόδιο εντός Ελληνικού εδάφους, στα πλαίσια του Μακεδονικού Μετώπου του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου μεταξύ των βουλγαρικών και των σερβικών δυνάμεων.Η μάχη έλαβε χώρα από τις 12 μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου 1916, όταν ο σερβικός στρατός προσπάθησε να καταλάβει την κορυφή του Προφήτη Ηλία ενώ ανάγκασε τους Βούλγαρους να υποχωρήσουν στο Μορίχοβο, όπου σχημάτισαν νέες αμυντικές γραμμές. Την περίοδο 26-30 Σεπτεμβρίου, η κορυφή του Προφήτη Ηλία άλλαξε πολλές φορές χέρια μέχρι να την καταλάβουν οριστικά οι Σέρβοι στις 30 Σεπτεμβρίου.
Η μάχη έληξε με σοβαρές απώλειες και για τις δύο πλευρές. Οι Σέρβοι έχασαν περίπου 10.000 στρατιώτες μέχρι τις 23 Σεπτεμβρίου.[5] Οι βουλγαρικές μονάδες έχασαν 90 άνδρες κατά μέσο όρο και ένα σύνταγμα έχασε κατά μέσο όρο 73 αξιωματικούς και 3.000 άνδρες.[6
Σήμερα, στην κορυφή του Προφήτη Ηλία, εντός της Ελληνικής επικράτειας, κοντά στα σύνορα Ελλάδας - ΠΓΔΜ, υπάρχει μια μικρή εκκλησία όπου βρίσκονται τα κρανία των νεκρών Σέρβων στρατιωτών - η εκκλησία αυτή θεωρείται πολιτιστικός χώρος και είναι τουριστικό αξιοθέατο.
Στο τέλος της πλαγιάς εμφανίζεται η οξυκόρυφη στέγη του Προφήτη Ηλία και έπειτα ο λευκός τοίχος και ο αυλόγυρος με τις χαρακτηριστικές οβίδες και τα συρματοπλέγματα του πολέμου. Στο εσωτερικό του βρίσκουμε καταφύγιο από τον δυνατό άνεμο. Δίπλα στην κορυφή, δύο εγκαταλειμμένα φυλάκια και μια στέρνα με βρόχινο νερό. Λίγο πιο κάτω ένα λιτό μνημείο, ένας τάφος που φιλοξενεί οστά των στρατιωτών που έχασαν τη ζωή τους εδώ.
Το εκκλησάκι είναι αφιερωμένο στη μνήμη των Σέρβων πεσόντων του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και μπορείτε να ανεβείτε και με καλό τετρακίνητο όχημα ή με τα πόδια. Μέσα στον χειμώνα, όμως, θα σας απασχολήσουν οι 9 πίστες μικρής και μέτριας δυσκολίας, οι 6 αναβατήρες, το snow kite και τα έλκηθρα. Κι αν το χιόνι δεν επαρκεί, υπάρχει σύστημα τεχνητής χιόνωσης.
Φτάνοντας στην κορυφή που βλέπουμε,η πορεία είναι άλλη τόση..ανηφορική,μέσα στην υγρή από τα χιόνια του προηγούμενου χειμώνα ,και με ένα τσουχτερό κρύο,10 βαθμούς κάτω από την θερμοκρασία της βάσης του Χιονοδρομικού. Και οι ριπές του αέρα ήταν πάνω από 9 μποφόρ.............
Το χιόνι του προηγούμενου χειμώνα,έχει δημιουργήσει λιμνούλες κάτω από την τύρφη που καλύπτει την αλπική έκταση του Καιμακτσαλάν. Θα υπάρχει εκεί πάντα,συμπληρωμένο από το χιόνι του επόμενου χειμώνα και θα τροφοδοτεί τα ποτάμια και τις πηγές της περιοχής ασταμάτητα!!
Χιονοδρομικό Κέντρο Καϊμάκτσαλαν: Οι εγκαταστάσεις του βρίσκονται σε ύψος 2050-2480 μ. Οι πίστες εξυπηρετούνται από επτά αναβατήρες. Λειτουργεί εστιατόριο, καφετέρια, snowbar και ξενώνας 100 κλινών, σ’ ένα ενιαίο κτιριακό συγκρότημα 1300 μ2. Ακόμη θα βρείτε, κατάστημα ενοικιάσεως εξοπλισμού, σχολή σκι, γραφείο τουριστικών πληροφοριών, σταθμό Α’ βοηθειών και χώρος στάθμευσης. Τηλέφωνο χιονοδρομικού 23810-32000-2. www.kaimaktsalan.gr
Στο βάθος μακρυά το όρος Πάικο....
Το Μαύρο Δάσος όπως αναφέραμε παραπάνω, είναι παλαιό δάσος οξιάς, μεγάλης ηλικίας, στο οποίο υπήρξαν μειωμένες ανθρώπινες παρεμβάσεις. Αναπτύχθηκε από μόνο του, δημιουργώντας όλες τις φάσεις εξέλιξης ενός φυσικού δάσους. Σήμερα με συστάδες Οξιάς σε μίξη με άτομα Ελάτης κυρίως και ελάχιστα Πεύκης, το δάσος βρίσκεται σε ικανοποιητικής μορφής αυξητικότητα και εξέλιξη στις ηπιότερες κλίσεις, μέτριας στις ισχυρές και απότομες. Η Μαύρη Πεύκη βρίσκεται σε μέτρια έως ικανοποιητική μορφή με πολλά ευθύκορμα άτομα, ενώ παράλληλα ένας μεγάλος αριθμός δέντρων φθίνουν νεκρώνονται ή είναι νεκρά.
Τα δάση της Οξυάς του όρους Βόρας..Το Μαύρο δάσος ...
Το Μαύρο δάσος ή ‘Δάσος της Όρμας’ βρίσκεται στα ανατολικά του όρους Βόρας ή αλλιώς Καιμακτσαλάν στα σύνορα Ελλάδας – Σκοπίων και αποτελεί μία από τις πιο εντυπωσιακές δασικές εκτάσεις της περιοχής. Το χαρακτηριστικό από το οποίο πήρε και το όνομά του είναι οι πυκνές συστάδες λιγνών και ψηλών δέντρων που εμποδίζουν τις αχτίδες του ήλιου να φτάσουν στο έδαφος, καθιστώντας έτσι το μέρος σκιερό και αρκετά σκοτεινό. Η πυκνή και εντυπωσιακή του βλάστηση οφείλεται στον ποταμό ‘Μπέλτσα’ ή ‘Ασπροπόταμο’ που το διασχίζει. Στο δάσος κυριαρχεί η οξιά ενώ συναντάμε και ομάδες δασικής και μαύρης πεύκης κυρίως στα ανώτερα όρια με την αλπική ζώνη. Λέγεται ότι από τα δέντρα του εν λόγω δάσους, ο Μέγας Αλέξανδρος προμηθευόταν το ξύλο με το οποίο έφτιαχνε τα μήκους έξι μέτρων ακόντια του στρατού του, γνωστά και ως ‘’σάρισες’’. Στην ορεινή περιοχή του Βόρα γύρω και μέσα στο Μαύρο Δάσος συναντάμε πολλά φαράγγια και καταρράκτες ενώ πάνω από το δάσος βρίσκεται ο κρατήρας ενός ανενεργού από τα προϊστορικά χρόνια, ηφαιστείου.
Το Μαύρο Δάσος όπως και όλα τα φυσικά μνημεία της Αλμωπίας ανήκουν στο δίκτυο NATURA 2000 και πιο συγκεκριμένα στις προστατευόμενες εκτάσεις GR1240001, ΕΖΔ, Κορυφές όρους Βόρα και GR1240008, ΖΕΠ, Όρος Βόρας. Επίσης το Μαύρο Δάσος ανήκει στο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών που αποτελούν Καταφύγια θηραμάτων.
Όπως και στις υπόλοιπες ορεινές περιοχές, το κλίμα ξεφεύγει από τα όρια του μεσογειακού και γίνεται υγρό ηπειρωτικό με μικρής διάρκειας θερμό θέρος, χωρίς ξηρή περίοδο και δριμύ χειμώνα, στη διάρκεια του οποίου είναι αυξημένες οι χιονοπτώσεις και οι ημέρες παγετού. Το οικοσύστημα του Μαύρου Δάσους όπως και των ορεινών όγκων του Βόρα εν γένει, θεωρείται όχι μόνο πλούσιο αλλά και σπάνιο. Στο Μαύρο Δάσος λοιπόν συναντάμε μία ποικιλία φυτών και δέντρων που περιλαμβάνει: • την Οξιά (Fagus silvatica), • τη Μαύρη (Pinus nigra) και τη Δασική Πεύκη (Pinus silvestris), • τη Καστανιά (Castanea Sativa), • τη Βελανιδιά (Quercus macrolepis), • το Μέλιο και τον φράξο – τοπωνύμιο γιάσιν (Fraxinus ornus).
Κερασιές.....
Τα βουνά ,στην χώρα μας και στις γειτονικές χώρες των Βαλακανίων μοιάζουν πολύ!
Το χωριό Κερασιά.....Η Κερασιά είναι ένα ακόμα χωρίο της Ορεινής Πέλλας, Το χωρίο είναι χτισμένο πολύ κοντά στο χωρίο Καρυδιά μόλις 13 χιλιόμετρα από την Έδεσσα, σε υψόμετρο 800 μέτρων. Στο κέντρο του χωριού υπάρχει μία πανέμορφη, παραδοσιακή και γραφική πλατεία, στην οποία δεσπόζει ένας μεγάλος πλάτανος και γύρω υπάρχουν καφενεία και παντοπωλεία.
Το χωριό Μεγαπλάτανος...Χωριό της επαρχίας Αλμωπίας που βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Πολυκάρπη και Όρμα. Στο Μεγαπλάτανο υπάγεται ο οικισμός Μοναστηράκι. Η παλιά κοινότητα Μπιλόβου αναγνωρίστηκε το 1918 και μετονομάστηκε Μεγαπλάτανος το 1925. Το 1920 είχε 797 κατοίκους. Το 1928 είχε 503 κατοίκους, το 1951 είχε 312 κατοίκους και το 1991 είχε 1254 κατοίκους. Σήμερα πολλοί δημότες του Μεγαπλατάνου ζουν και εργάζονται στον Καναδά, τη Γερμανία και τη μακρινή Αυστραλία.
Λουτρά Αλμωπίας "Πόζαρ".
Εντύπωση προκαλεί στους επισκέπτες πώς δημιουργούνται οι θερμές πηγές και διατηρείται το νερό τους πάντα ζεστό. Οι ιαματικές πηγές Πόζαρ δημιουργούνται από το νερό της βροχής το οποίο μπαίνει στο έδαφος και φτάνει σε μεγάλο βάθος, όπου θερμαίνεται, ανεβαίνει ψηλότερα και στην πορεία του εμπλουτίζεται με μέταλλα και άλλα συστατικά. Σύμφωνα με έρευνες ειδικών οι θεραπευτικές ιδιότητες που έχουν οι πηγές συνιστώνται για όσους έχουν παθήσεις του κυκλοφοριακού και του αναπνευστικού συστήματος, ρευματοπάθειες, γυναικολογικές αλλά και δερματικές παθήσεις. Οι ευεργετικές ιδιότητες των λουτρών Πόζαρ έχουν φήμη που προσελκύει τουρίστες απ' όλη την Ελλάδα σταθερά όλο το χρόνο.
Χαρακτηριστικό είναι ότι στα Λουτρά Πόζαρ φτάνουν άτομα κάθε ηλικίας, από νεαρά ζευγάρια μέχρι ηλικιωμένους ανθρώπους που θέλουν να κάνουν την θεραπεία τους στα ιαματικά νερά.
Το ξενοδοχείο που μας φιλοξένησε....Εξω ένας μικρός παράδεισος η περιοχή και μέσα ένα ζεστό καλόγουστο δωμάτιο!
Για τους λάτρεις της πολυτέλειας υπάρχουν στην περιοχή, εκτός από τα φυσικά λουτρά, πισίνες με ιαματικό νερό κατευθείαν από την πηγή σε ξεχωριστά δωμάτια αλλά ακόμη τζακούζι και σπα. Οι παροχές αυτές γίνονται σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους με διακόσμηση από ψηφιδωτά ενώ το ιαματικό νερό έρχεται σε αυτά με πίεση και ανανεώνεται συνεχώς από της πηγές. Μάλιστα η ζήτηση είναι τόσο αυξημένη ώστε θα είναι καλό κάποιος αν θέλει να τα απολαύσει να κάνει νωρίτερα κράτηση.
Όταν η φύση σκαρφαλώνει πάνω στο συρματόσκοινο...................Η επαρχία Αλμωπίας με πρωτεύουσα την Αριδαία απλώνετε κάτω από την προστατευτική σκιά του Βόρα σκεπασμένου από πυκνά δάση στα δυτικά και με επιβλητική γυμνότητα στα βόρεια. Η οροσειρά του Βόρρα περιβάλλει την Αλμωπία από τα βόρεια και τα δυτικά και τη διακρίνει με αδιαπέραστο τοίχωμα από τις όμορφες περιοχές του νομού Φλώρινας. Στα νότια συνορεύει με το υψίπεδο της Έδεσσας. Στα ανατολικά δεσπόζει το όρος Πάικο.
Μορφολογικά η περιοχή χαρακτηρίζετε από έντονο ανάγλυφο. Ανάμεσα στην πεδιάδα που καταλαμβάνει 220 τ.χμ. και στους ορεινούς όγκους έκτασης 730 τ.χμ. παρατηρούνται υψομετρικές διαφορές που ξεπερνούν τα 1.500 μ. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την κυριαρχία υγρού, ηπειρωτικού κλίματος με σύντομο θερμό καλοκαίρι και δριμύ χειμώνα.
Οι ορεινοί όγκοι διακρίνονται για την πλούσια δασοκάλυψη τους και χαρίζουν στον τόπο φυσικές ομορφιές. Την εικόνα της πεδιάδας σφραγίζει με την παρουσία του ο Αλμωπαίος ποταμός που τροφοδοτείται από 13 χειμαρρικά ρεύματα.Η πεδιάδα είναι ιδιαίτερα εύφορη, κατάλληλη για δεντροκαλλιέργειες, αλλά και καλλιέργεια καπνού, καλαμποκιού, αμπελιού, πιπεριάς και οσπρίων. Εκτός από την γεωργία, η κτηνοτροφία αποτελεί πηγή ενίσχυσης του εισοδήματος των κατοίκων. Επίσης, τα προϊόντα της υλοτομίας που προέρχονται από τα δάση της δρυός, της οξιάς, του πεύκου και του έλατου συμβάλλουν στο εισόδημα της περιοχής.
Η Αλμωπία, πιστεύεται, ότι κατοικήθηκε από τους Άλμωπες κατά την εποχή του χαλκού. Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη, οι Μακεδόνες εκδίωξαν κατά την επεκτατική τους πορεία τους Άλμωπες, στα μέσα του 6ου π.Χ.
Ο Μογλενίτσας (ή Αλμωπαίος ) είναι ποταμός της Μακεδονίας στην Αλμωπία του νομού Πέλλας. Παλιότερα διέσχιζε τμήμα της πόλης της Αριδαίας. Σήμερα δίπλα σε τμήμα του ποταμού υπάρχει η λεγόμενη παραποτάμια περιοχή της πόλης της Αριδαίας. Συγκεντρώνει τα νερά που καταλήγουν στο λεκανοπέδιο της Αριδαίας από τις πλαγιές του Βόρα και ρέει νότια ανάμεσα σε χαμηλά υψώματα, δημιουργώντας ένα μικρό φαράγγι. Στο παρελθόν κατέληγε στη λίμνη των Γιαννιτσών και μέσω της λίμνης τα νερά του κατέληγαν στον ποταμό Λουδία. Με τα αποστραγγιστικά έργα όμως που πραγματοποιήθηκαν το 1930 για την αποξήρανση της λίμνης, η κοίτη του εκτράπηκε και καταλήγει πλέον στον ποταμό Αλιάκμονα κοντά στο χωριό Κουλούρα της Ημαθίας
Πόζαρ σημαίνει φωτιά και κρίνεται απολύτως εύστοχο, καθώς τα ιαματικά νερά που αναβλύζουν από τη γη αγγίζουν τους 37° C. Να κολυμπάς στα καυτά νερά και δίπλα σου να κυλάει ο Θερμοπόταμος. Αν έχει χιονίσει κιόλας, ζεις την απόλυτη σουρεαλιστική εμπειρία. Να βλέπεις γύρω σου τους πιο θαρραλέους να βγαίνουν από τα ζεστά, να στέκονται κάτω από τον παγωμένο καταρράκτη του ποταμού και να επιστρέφουν. Να μαθαίνεις ότι είναι ιδανικά για μυοσκελετικές, δερματικές, γυναικολογικές παθήσεις, αλλά αρκετοί είναι κι αυτοί που έρχονται έως εδώ μόνο για την υπέροχη αίσθηση.
Φτάνοντας κανείς στην Αριδαία αξίζει να επισκεφθεί εκτός από το φαράγγι των Λουτρών το οποίο εκτείνεται από τα Ελληνικά σύνορα μέχρι τα Λουτρά, και την γύρω ορεινή περιοχή που προσφέρεται για ορειβασία, περιπάτους στις ειδικά διαμορφωμένες γέφυρες και πιο οργανωμένες εκδρομές.
Το νερό πίνεται......Ναι Γίνεται και Ποσιοθεραπεία σ αυτά τα νερά!
Τα Πόζαρ απέχουν 30 χλμ. από την πόλη. Τα γύρω χωριά (Λουτράκι, Ορμα κ.ά.) αναπτύχθηκαν τουριστικά πριν από αρκετές δεκαετίες, αλλά ο χρόνος μοιάζει να σταμάτησε από τότε, γι’ αυτό οδηγήστε κατευθείαν προς τα Λουτρά. Το φαράγγι του Αγίου Νικολάου απλώνεται κατάφυτο και μπορείτε να περπατήσετε στο πλακόστρωτο μονοπάτι, μετά το τέλος του οποίου θα φτάσετε στους καταρράκτες, από δύσβατα περάσματα. Οι εγκαταστάσεις των λουτρών βρίσκονται δίπλα στον δρόμο. Θα βρείτε εσωτερικές πισίνες, χαμάμ, εξωτερική πισίνα και τις διαμορφωμένες υπαίθριες κοιλότητες.
Τα Λουτρά Πόζα ή Λουτρακίου αποτελούν ιδανικό προορισμό όλο το χρόνο αλλά το χειμώνα και έχουν την δική τους ξεχωριστή θέση για εκατοντάδες λάτρεις των καυτών νερών που αναβλύζουν από τις πηγές στην Αριδαία.
Οι πηγές βρίσκονται στους πρόποδες Καϊμάκτσαλαν και αποτελούν πόλο έλξης τουριστών απ' όλη την Ελλάδα αλλά και το εξωτερικό. Τα ζεστά νερά των πηγών οφείλονται στο θερμοπόταμο που διασχίζει την περιοχή. Τα καυτά νερά που αναβλύζουν εδώ και χιλιάδες χρόνια από την πηγή σε υψόμετρο 360 -390 μέτρων δημιουργούν στην κυριολεξία ένα φυσικό σπα, έχοντας σταθερή θερμοκρασία 37οC όλο το χρόνο. Ούτε το χιόνι δεν πτοεί τους επισκέπτες αφού ακόμη και όταν χιονίσει δεν διστάζουν να βάλουν το μαγιό τους και να κάνουν μια βουτιά στα θερμά θεραπευτικά νερά των πηγών.
Απίστευτα νερά τρέχουν από παντού και συμπληρώνουν τα νερά του Μογλένιτσα ποταμού.....
Ανάμεσα στα βουνά και στην φύση οι ξενώνες στο Λουτράκι Αριδαίας....
Έδεσσα
Η Έδεσσα (παλαιότερα ονομάζονταν παράλληλα Βοδενά ή Πόλη των Νερών) είναι πόλη της Κεντρικής Μακεδονίας, έδρα του Καλλικρατικού δήμου Έδεσσας και πρωτεύουσα της Περιφερειακής Ενότητας Πέλλας. Η πόλη είναι φημισμένη για τους καταρράκτες της, και βρίσκεται πάνω στην αρχαία Εγνατία Οδό.
Άποψη του Μεγαλύτερου Καταρράκτη της πόλης.
Ιδρύθηκε το 813 π.Χ. από τον πρώτο Μακεδόνα Βασιλιά, τον Ηρακλείδη Κάρανο και ήταν η πρώτη πρωτεύουσα του Μακεδονικού Βασιλείου. Γνώρισε πλούσιο βιομηχανικό παρελθόν κατά την διάρκεια του μεσοπολέμου. Ο πληθυσμός της πόλης της Έδεσσας είναι 18.229, ενώ αυτός του διευρυμένου Δήμου Έδεσσας ανέρχεται στους 28.814 κατοίκους (απογραφή 2011). Επίσης μέχρι την ανακάλυψη των Βασιλικών Τάφων της Βεργίνας στην Ημαθία, από τον Μανώλη Ανδρόνικο πολλοί ακόμα πιστεύουν ότι οι Αρχαίες Αιγές βρίσκονται στο Αρχαιολογικό χώρο της πόλης, βάσει απόψεων αρχαιολόγων
.
Όσοι έχουν επισκεφτεί την Έδεσσα είναι πολύ πιθανό να έχουν φωτογραφηθεί με τον πιο επιβλητικό εκ των καταρρακτών, τον Κάρανο. Πρόκειται για το σήμα κατατεθέν της πόλης και για το μεγαλύτερο καταρράκτη της χώρας μας. Το όνομα του το οφείλει στο πρώτο Μακεδόνα βασιλιά Κάρανο και τα 70 μέτρα κάθετης πτώσης του νερού, εγγυώνται στον επισκέπτη ένα μοναδικό και θορυβώδες θέαμα. Ο καλύτερος τρόπος να νιώσει κανείς τον ήχο και την ορμή των νερών, είναι να περάσει κάτω από το συγκεκριμένο καταρράκτη και να ζήσει μια μοναδική εμπειρία. Δεν αποκλείεται τα ορμητικά νερά να σε βρέξουν λιγάκι, αλλά μονάχα από εκεί , μπορεί να αισθανθεί κανείς τη δύναμη των υδάτων και να νιώσει το απόλυτο δέος.
Στην πόλη κυλά ορμητικά ο ποταμός Εδεσσαίος, ο οποίος ξεκινά το ταξίδι του από το όρος Βόρας και εφόσον έχει τροφοδοτήσει το υδροηλεκτρικό εργοστάσιο του Άγρα, καταλήγει στην Έδεσσα. Έπειτα από τη διάσχιση της πόλης δημιουργεί ένα υπερθέαμα, τους περιβόητους καταρράκτες της Εδέσσης. Ένα σύνολο 11 καταρρακτών με κορυφαίους και πιο πολυφωτογραφημένους τους 2 μεγαλύτερους. Ένα μοναδικό μέρος που σπάνια συναντά κανείς σε όλο τον πλανήτη. Είναι φυσικό να υπάρχουν πιο εντυπωσιακοί και γιγαντιαίοι καταρράκτες παγκοσμίως, αλλά ένα τέτοιο φυσικό φαινόμενο να υπάρχει στον ιστό μιας πόλης, σίγουρα δεν το συναντά κανείς εύκολα
Γλυπτό από υλικά ανακύκλωσης στην πόλη της Εδεσσας,,,
Βαρόσι.............Στα αρχαία χρόνια η Έδεσσα ήταν οχυρωμένη σε δύο επίπεδα. Στην κάτω πόλη (Λόγγος) και την ακρόπολη. Κατά τους βυζαντινούς χρόνους η κάτω πόλη παράκμαζε και ο οικισμός οργανώνεται στην άνω πόλη-σημερινή θέση. Μετά την άλωση από τους Τούρκους, το 1389, ο οικισμός επεκτείνεται έξω από τα τείχη δημιουργώντας νέες συνοικίες κυρίως αλλόθρησκες, ενώ οι χριστιανοί παραμένουν μέσα και γύρω από τον αρχαιότερο πυρήνα σε τρεις μεγάλες συνοικίες.
Το Βαρόσι (που σημαίνει οχυρό), είναι η πρώτη χριστιανική συνοικία που δημιουργήθηκε ως εξέλιξη του βυζαντινού οικισμού που αναπτύχθηκε στο χώρο της ακρόπολης και της αρχαίας πόλης. Το 1944 οι Γερμανοί έκαψαν το μεγαλύτερο μέρος της συνοικίας επειδή λόγω της θέσης της χρησίμευε ως κέντρο τω αντιστασιακών. Το 1983 κηρύχθηκε παραδοσιακός οικισμός ενώ πρόσφατα έχει γίνει αποκατάσταση τω σπιτιών η οποία στηρίχθηκε στην μελέτη ανάπλασης του Βαροσίου, η οποία πήρε το 1ο βραβείο μεταξύ άλλων μελετών της Ε.Ε.
Τα σπίτια που σώζονται στον Βαρόσι χρονολογούνται στον 19ο αιώνα και αποτελούν χαρακτηριστικό δείγμα της παραδοσιακής μακεδονίτικης αρχιτεκτονικής. Οι περισσότερες κατοικίες είναι λαϊκές υπάρχουν όμως και αρχοντικά. Συνήθως είναι διώροφα κτίσματα με προεξοχές ανοιχτό καλυπτόμενο εξώστη και κεραμοσκεπή. Στο εσωτερικό τους διαθέτουν αυλή, ενώ γύρω από τις αυλές οργανώνονται οι ημιυπαίθριοι χώροι, τα χαγιάτια. Αξιόλογα αρχοντικά στο Βαρόσι που πρέπει να αναφερθούν είναι η οικία Γιούσμη, όπου στο εσωτερικό του σπιτιού υπάρχει σηροτροφείο (κουκουλώνας), το αρχοντικό Βαλάσα, που στο εσωτερικό του υπάρχει ιδιωτικό παρεκκλήσι, καθώς και η οικία Τσάμη,
Λίμνη Βεγορίτιδα
57 Μια από τις μεγαλύτερες φυσικές λίμνες της χώρας μας, η Βεγορίτιδα, αν και έχει υποστεί σημαντικές αλλοιώσεις από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, εξακολουθεί να αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα καταφύγια ορνιθοπανίδας της Βόρειας Ελλάδας. Η Βεγορίτιδα αναφέρεται και ως λίμνη Οστρόβου, ενώ άλλες τρεις ονομασίες της είναι λίμνη Άρνισσας, λίμνη Κέλλη και λίμνη Αγίου Παντελεήμονα. Βρίσκεται στα σύνορα των νομών Πέλλας, Φλώρινας και Κοζάνης και περιβάλλεται από τα όρη Βόρας στα βόρεια, Βέρμιο στα ανατολικά, Σκοπός στα νότια και Άσκιο στα δυτικά, ενώ μόλις 2,5 χλμ. στα ανατολικά της βρίσκεται η λίμνη Πετρών.
Η Βεγορίτιδα τα τελευταία χρόνια δείχνει σημάδια σχετικής επανάκαμψης μετά από δεκαετίες κακοδιαχείρισης. Οι βιομηχανικές μονάδες της ΔΕΗ, τα λιγνιτωρυχεία, τα εργοστάσια λιπασμάτων και οι γεωργικές δραστηριότητες είχαν αλλοιώσει δραματικά την ποιότητα και την ποσότητα των νερών της. Παλαιότερα, στην περιοχή της Άρνισσας απλωνόταν μια μεγάλη και όμορφη χρυσή αμμουδιά και πολλοί τουρίστες από το εξωτερικό την επισκέπτονταν για αναψυχή. Πλέον οι βασικότεροι κίνδυνοι για τη Βεγορίτιδα είναι η περιοδική μείωση της στάθμης της, η ρύπανση του εδάφους και του υδροφόρου ορίζοντα από αγροτικές καλλιέργειες και αστικά λύματα, η λαθροθηρία, η παράνομη αλιεία και η επέκταση των καλλιεργειών.
Σουρεαλιστικό.......Είναι η συνέχεια μιας σειράς φωτιστικών που ξεκινάει από πάνω από το χωριό και κατηφορίζει στις όχθες της λίμνης!
Η Βεγορίτιδα τα τελευταία χρόνια δείχνει σημάδια σχετικής επανάκαμψης μετά από δεκαετίες κακοδιαχείρισης. Οι βιομηχανικές μονάδες της ΔΕΗ, τα λιγνιτωρυχεία, τα εργοστάσια λιπασμάτων και οι γεωργικές δραστηριότητες είχαν αλλοιώσει δραματικά την ποιότητα και την ποσότητα των νερών της. Παλαιότερα, στην περιοχή της Άρνισσας απλωνόταν μια μεγάλη και όμορφη χρυσή αμμουδιά και πολλοί τουρίστες από το εξωτερικό την επισκέπτονταν για αναψυχή. Πλέον οι βασικότεροι κίνδυνοι για τη Βεγορίτιδα είναι η περιοδική μείωση της στάθμης της, η ρύπανση του εδάφους και του υδροφόρου ορίζοντα από αγροτικές καλλιέργειες και αστικά λύματα, η λαθροθηρία, η παράνομη αλιεία και η επέκταση των καλλιεργειών.
Εξέδρες,όπου δεκάδες ψαράδες φεύγουν με τα καλάθια τους γεμάτα ψάρια μικρά και μεγάλα........Το περίεργο της περιοχής..Οι κάτοικοι μιλούν Σλαβικά και Ελληνικά..
Άγιος Παντελεήμονας Φλώρινας Ο Άγιος Παντελεήμονας είναι ένα από τα ομορφότερα χωριά της Μακεδονίας και βρίσκεται στα όρια των νομών Φλώρινας και Πέλλας 6 χιλιόμετρα βορειοανατολικά του Αμυνταίου. Κτισμένο στη νοτιοδυτική όχθη της λίμνης Βεγορίτιδας καθρεφτίζεται στα ήρεμα νερά της που κάποτε έγλειφαν τους αυλόγυρους των πρώτων σπιτιών του και της ομώνυμης εκκλησίας του.
Η παλαιότερη ονομασία του χωριού ήταν Πάτελε ενώ δεν υπάρχουν στοιχεία για την πρώτη κατοίκηση του. Η αρχαιολογική σκαπάνη το 1909, υπό την επίβλεψη της Ρωσικής αρχαιολογικής σχολής, έφερε στο φως ευρήματα νεολιθικού οικισμού, σε γεωγραφική θέση μεταξύ των λιμνών Πετρών και Βεγορίτιδας, που σήμερα βρίσκονται στο αρχαιολογικό μουσείο της Κωνσταντινούπολης. Η πρώτη γραπτή μαρτυρία με την ονομασία Πάτελε αναφέρεται επί ιδιωτικού συμφωνητικού εμπορικής φύσης. Η ίδια ονομασία αναφέρεται στα αρχεία του Αλή πασά από όπου μαθαίνουμε ότι στο χωριό κατοικούσαν 90 οικογένειες που ασχολούνταν κατ΄ εξοχήν με την αμπελοκαλλιέργεια και με παραγωγή που ανέρχονταν στους 750 τόνους.
Το γλυπτό του βαρκάρη δεσπόζει πάνω σε μια από τις εξέδρες...
Η σχέση του Αγίου Παντελεήμονα με το κρασί συνεχίζεται και στις μέρες μας, ενώ αποτελεί αναμφισβήτητο γεγονός ότι το καλύτερο κρασί της περιοχής βγαίνει από τα αμπέλια που βρίσκονται μεταξύ των λιμνών Πετρών και Βεγορίτιδας. Η καλλιέργεια του αμπελιού αποτελεί μονοκαλλιέργεια για τους 1.112 (απογραφή 2001) κατοίκους του Αγίου Παντελεήμονα που ασχολούνται και με την αλιεία στα πλούσια νερά της λίμνης τους. Στα δυτικά του χωριού βρίσκονται αρκετές βιοτεχνίες.
Τα τελευταία χρόνια έχει δοθεί μεγάλη έμφαση στην τουριστική ανάπτυξη. Από την μία η μαγευτική θέα προς την λίμνη από την άλλη η μικρή απόσταση από το χιονοδρομικό κέντρο του Καϊμακτσαλάν αποτελούν πόλο έλξης τουριστών τόσο το χειμώνα όσο και το καλοκαίρι αφού οι ακτές της λίμνης είναι διαμορφωμένες για κολύμβηση.
Το χωριό Αρνισσα...Η Άρνισσα ανήκει στον δήμο ΕΔΕΣΣΑΣ της Περιφερειακής Ενότητας ΠΕΛΛΑΣ που βρίσκεται στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας όπως διαμορφώθηκε με το πρόγραμμα “Καλλικράτης”.
Η επίσημη ονομασία είναι “η Άρνισσα”. Έδρα του δήμου είναι η Έδεσσα και ανήκει στο γεωγραφικό διαμέρισμα Μακεδονίας.
Παλαιός Ανεμόμυλος Εντός του οικισμού του Αγίου Παντελεήμονα βρίσκεται το παλαιότερο κτίσμα της περιοχής, πρόκειται για έναν παλαιό λιθόκτιστο ανεμόμυλο που χρονολογείται από το έτος 1725.
Σήμερα φιλοξενείται σε αυτόν λαογραφική συλλογή του χωριού.
Το χωριό Αγιος Παντελεήμονας.........Στο χωριό υπάρχει σεβαστή τουριστική υποδομή με μεγάλο αριθμό καταλυμάτων και πολλά εστιατόρια που μπορούν να εξυπηρετήσουν μεγάλο αριθμό τουριστών.
Ένας περίπατος στα στενά του χωριού εντυπωσιάζει τον περιηγητή αφού συναντά παλιά Μακεδονίτικα αρχοντικά, πυργόσπιτα καθώς και πέτρινα αξιόλογης αρχιτεκτονικής.....
Η λίμνη Βεγορίτιδα βρίσκεται στα όρια των νομών Πέλλας, Φλώρινας και Κοζάνης, 540 χιλιόμετρα από την Αθήνα και 140 από την Θεσσαλονίκη. Η πρόσβαση από τη Θεσσαλονίκη μπορεί να γίνει είτε μέσω της διαδρομής Θεσσαλονίκη-Έδεσσα-Άρνισσα, είτε μέσω της Εγνατίας Οδού, από την οποία βγαίνει κανείς στον κόμβο των Κοίλων Κοζάνης και μέσω του δρόμου Πτολεμαΐδας-Αμυνταίου-Άγιου Παντελεήμονα φτάνει στην περιοχή. Από την Αθήνα προτιμήστε την διαδρομή που από Λάρισα στρίβει προς Ελασσόνα και κατευθύνεται προς Σέρβια-Κοζάνη-Πτολεμαΐδα-Αμύνταιο-Άγιο Παντελεήμονα.
Εδεσσα.............Μέσα από το Πούλμαν ...και γυρίζουμε Αθήνα με υπέροχες εικόνες στην ψυχή και στο μυαλό μας!!
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΚΕΙΜΕΝΑ : ΝΕΛΛΑ ΘΕΟΤΟΚΑΤΟΥ
πηγές πληροφοριών
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου