ΤΥΡΤΑΙΟΣ ΤΥΡΤΑΙΟΣ «ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΕΝΟΣ ΓΕΝΝΑΙΟΥ»

 Ο Εκτορας και η Ανδρομάχη είναι από τα περισσότερο συμπαθή ζευγάρια στην ιστορία της Λογοτεχνίας. Σε αυτό έχει συμβάλει ο ίδιος ο Ομηρος  με τον τρόπο που τους παρουσιάζει στην Ιλιάδα .Τους συμπεριφέρεται με αγάπη και σεβασμό παρόλο που ανήκουν στο εχθρικό στρατόπεδο. Από τις δυνατότερες σκηνές στον Ομηρο είναι και η σκηνή του "αποχαιρετισμού " του ζεύγους. Ο Εκτορας βρίσκει τη γυναίκα του και το γιο του, πριν βγει να αναμετρηθεί με τον Αχχιλέα ( η αναμέτρηση αυτή όπως γνωρίζουμε από την Ιλιάδα έχει σαν αποτέλεσμα  και τον θάνατο του Εκτορα).

Η σημερινή δημοσίευση οφείλεται στον Τυρταίο και την δημοσιεύω αυτούσια από την εξαιρετική και ποιοτική σελίδα του στο Facebook.

Johann Heinrich Wilhelm Tischbein, 1751-1829 -  Ο αποχαιρετισμός Εκτορα -Ανδρομάχης

Έκτορας και Ανδρομάχη σε μια τελευταία συνάντηση στις γειτονιές αυτού του κόσμου. Κύρια χαρακτηριστικά του η ορμητικότητα, η περηφάνια, η ομορφιά (λάμπει σαν ήλιος) ανδρείος, με αίσθηση του καθήκοντος ο ηγέτης των Τρώων ξέρει ότι αποτελεί το πρότυπο και την ελπίδα του λαού του, και αναλαμβάνει τον ρολό του μην κοιτώντας την βολή του και ακόμα-ακόμα την ίδια την οικογένεια του , μιας και οικογένεια του είναι όλοι οι Τρώες, όπως μας την περιγράφει ο Όμηρος, που ξέρει να τιμά τους γενναίους σε όποια παράταξη και αν ανήκουν.
ο λόγος του Έκτορα είναι γεμάτος κατανόηση, αισθάνεται τους ίδιους φόβους με τη γυναίκα του, αλλά δεν είναι μόνο σύζυγος και πατέρας• βαραίνουν πάνω του οι ευθύνες που έχει απέναντι στο λαό του και το χρέος προς τη γενιά του. Ο Έκτορας είναι ηγέτης - πολεμιστής• όσο και αν καταλαβαίνει τη γυναίκα του, δεν μπορεί να αφεθεί στο συναίσθημα, πρέπει να λειτουργήσει με γνώμονα τη λογική. Ο πρώτος των πρώτων, της Τροίας νιώθει βαρύ πάνω του το βλέμμα των Τρώων συμπολεμιστών του και των γυναικών της Τροίας, που έχουν παιδιά στην πρώτη γραμμή. συναίσθημα ντροπής για το τι θα πουν οι άλλοι, αλλά και σεβασμού αυτής της κοινής γνώμης. Αυτός «ο φόβος της ατίμωσης» ήταν το πλέον διαδεδομένο συναίσθημα της ομηρικής κοινωνίας. Σ' αυτήν την εξωτερική πίεση προστίθεται και μια εσωτερική: ούτε ο ίδιος του ο εαυτός του επιτρέπει να κάνει πίσω («ουδ' η καρδιά μου θέλει το»), θα είναι σαν να προδίδει τη φύση του («να είμαι γενναίος πάντοτε κι εμπρός να μάχομαι των Τρώων»). Ο πολεμιστής αγωνίζεται για την πατρίδα του, αλλά και για τη διαφύλαξη της τιμής και της δόξας του πατέρα και της γενιάς του.. Με τον αγώνα του και τη στάση του κερδίζει την εκτίμηση των συμπολιτών του . Η τιμή και η δόξα της οικογένειας είναι αξίες που η μια γενιά κληρονομεί από την άλλη• το χρέος της είναι να τις διατηρήσει και να τις επαυξήσει (γι' αυτό ο γιος έπρεπε να δειχθεί πιο άξιος από τον πατέρα), ώστε να τις κληροδοτήσει στις επόμενες γενιές. Αυτό άλλωστε το ιδεώδες εκφράζεται στην ευχή του Έκτορα προς τους θεούς για το γιο του. Για τους λόγους αυτούς βλέπουμε τον Έκτορα να πολεμάει, ακόμα και όταν είναι πεπεισμένος ότι η Τροία θα χαθεί και ο ίδιος θα σκοτωθεί: ο ομηρικός ήρωας δεν μάχεται για τη νίκη, αλλά για την τιμή και τη δόξα της γενιάς του, αξίες διαχρονικές και αιώνιες που δεν εξαρτώνται από τη νίκη ή από την ήττα. Η στάση αυτή εξισώνει τον ηγέτη των Τρώων με τον Λεωνίδα και τους μαχητές των Θερμοπυλών
Σε λίγο ο Έκτορας, το λιοντάρι, η καρδία των Τρώων θα αντιμετωπίσει τον γενναιότερο των Ελλήνων, σε μια μονομαχία επική, τον γενναιότερο όλων των εποχών και όλων των λαών, το καμάρι της Ελλάδος, τον Θεόσταλτο Αχιλλέα, που έλαμψε στα λίγα χρόνια που έζησε και λάμπει, και θα λάμπει στους αιώνες των αιώνων, όσο υπάρχουν άνθρωποι, θα υπάρχει και το όνομα του σαν υπόδειγμα αρετής και ανδρείας, που ενώ ήξερε από πριν ότι αν σκοτώσει τον Έκτορα , γρήγορα θα πεθάνει και αυτός., δεν δίστασε ούτε στιγμή.
Ο Αχιλλέας προτίμησε να πάρει εκδίκηση και ας πεθάνει αμέσως, για τον θάνατο του φίλου του, του αδελφού του, του Πατρόκλου παρά να ζει ντροπιασμένος και να είναι ένα βάρος της γης όπως είπε ο ίδιος και μας πληροφορεί ο Όμηρος. 
Μεγαλειώδεις άνθρωποι, συμπεριφορές πρότυπο, δείχνουν ότι προτιμότερος είναι ο θάνατος από μια ζωή ντροπιασμένη και ταπεινωμένη.
Και οπωσδήποτε ο θάνατος του Έκτορα από τον Αχιλλέα τον τιμά, μόνο αυτός μπορούσε να τον νικήσει, δεν τον νίκησε όποιος και όποιος, όπως λέμε, αλλά ο Αχιλλέας. Αυτό από μόνο του δίνει μια άλλη διάσταση στον θάνατο του, μόνο ο Αχιλλέας μπορούσε να κόψει το νήμα της ζωής αυτού του ατρόμητου ανδρός, και όπως λέγεται : Η αξία του ηττημένου δίνει δόξα στο νικητή. 

Δαφνωστεφανωμενοι και οι 2 από την αιωνία δόξα που τους περιβάλει κατοικούν στις μνήμες όλων μας.

Φῶς ποὺ πατεῖ χαρούμενο τὸν Ἅδη καὶ τὸ Χάρο
Λάμψιν έχει όλη φλογώδη
Χείλος, μέτωπο, οφθαλμός
Φως το χέρι, φως το πόδι
Κι’ όλα γύρω σου είναι φως.
Δ. Σολωμός

Στ. 404-439: Η πρόταση της Ανδρομάχης
Η Ανδρομάχη είναι θλιμμένη και ανήσυχη. Κλαίει, είναι φοβισμένη, γνωρίζει βαθιά μέσα της ότι αυτή είναι η τελευταία φορά που βλέπει τον Έκτορα. Η αγάπη για τον άντρα της την οδηγεί στο να προσπαθήσει να τον πείσει να μην επιστρέψει στη μάχη. Επειδή όμως ξέρει πως ο Έκτορας δε θα την ακούσει, χρησιμοποιεί άλλους τρόπους για να τον μεταπείσει. Αρχικά του λέει ότι οι Αχαιοί θα ορμήσουν και θα τον σκοτώσουν, αφήνοντας έτσι την ίδια χήρα και το παιδί τους ορφανό Θέλει να τον ταρακουνήσει συναισθηματικά και να του υπενθυμίσει ότι δεν έχει χρέος μόνο απέναντι στην πατρίδα, αλλά και απέναντι στην οικογένειά του. Κατόπιν παραθέτει τα δεινά που η ίδια έχει ζήσει, για τα οποία υπεύθυνος είναι ο Αχιλλέας, αφού εκείνος της ξεκλήρισε όλη την οικογένεια (επίκληση στο συναίσθημα). Επαναλαμβάνει το φόβο της ότι θα μείνει χήρα και ο Αστυάνακτας ορφανός, για να τονίσει ξανά αυτή την τραγική προοπτική. Κατά βάθος, παρά τις προσπάθειές της, παρά τους ψυχολογικούς και συναισθηματικούς εκβιασμούς, γνωρίζει ότι ο Έκτορας θα γυρίσει στη μάχη. Η δική της πρόταση λοιπόν είναι να μη φύγει από την Τροία, να πολεμήσει μέσα στην πόλη και να τοποθετήσει στα πιο ευάλωτα σημεία του τείχους τους πιο καλούς του άντρες.

Στ. 440-465: Η απάντηση του Έκτορα
Ο Όμηρος παρουσιάζει τον Έκτορα με τέτοιο τρόπο, ώστε από την πρώτη στιγμή, αν και Τρώας, να μας είναι συμπαθής και αγαπητός. Ιδιαίτερα όταν μιλάει στη γυναίκα του με αγάπη και τρυφερότητα, αλλά και από το αίσθημα τιμής που τον διακατέχει. Έτσι εκφράζει την κατανόησή του για όσα είπε η Ανδρομάχη, αλλά δεν πρόκειται να κάνει αυτά που του πρότεινε. Αν δεν εμφανιστεί στη μάχη θα είναι υπεύθυνος για όσα θα ακολουθήσουν και η κοινωνική κατακραυγή μεγάλη, πράγμα που ισοδυναμεί με ατίμωση. Νιώθει επίσης την υποχρέωση να αυξήσει τη δόξα του πατέρα του και τη δική του. Η αξιοπρέπεια, η τιμή και η υστεροφημία αποτελούν σημαντικές αξίες γι’ αυτόν. Ειλικρινής καθώς είναι δε λέει στην Ανδρομάχη ούτε για μια στιγμή ψέματα για να απαλύνει τον πόνο της. Και δικές του προβλέψεις είναι δυσοίωνες για το μέλλον. Η Τροία θα αλωθεί και οι δικοί του θα σκοτωθούν . Τίποτε όμως δεν τον φοβίζει και δεν τον πληγώνει τόσο όσο η εικόνα της Ανδρομάχης να σύρεται στη σκλαβιά, να αναγκάζεται να υφαίνει αυτή μια βασίλισσα, σαν κοινή δούλα. Τρομάζει στην ιδέα ότι η γυναίκα του θα χάσει την τωρινή της δόξα κι εκείνος δε θα μπορεί να κάνει τίποτε για να το αλλάξει αυτό. Συγκινησιακά φορτισμένος, δηλώνει, ότι από το να τα δει όλα αυτά να γίνονται, προτιμά να πεθάνει. Πρόκειται για τον κλασικό ήρωα της ομηρικής εποχής , ο οποίος δε φοβάται τόσο το θάνατο, όσο τη ζωή μέσα στην ταπείνωση.

Στ. 466-484: Ο Έκτορας με το γιο του
Οι δύο σύζυγοι είναι θλιμμένοι. Η ατμόσφαιρα βαριά. Το κλίμα όμως αλλάζει όταν ο Έκτορας σαν πατέρας στρέφεται προς το παιδί του και απλώνει τα χέρια του δείχνοντάς του την αγάπη του. Εκείνο φωνάζει και αρνείται να πάει κοντά του, γιατί τον φοβήθηκε όπως τον είδε με την περικεφαλαία. Οι δύο σύζυγοι γελούν. Ο Έκτορας βγάζει αμέσως την περικεφαλαία, φιλάει τον Αστυάνακτα τρυφερά και τον χορεύει στα πόδια του. Μετά από αυτές τις γλυκιές οικογενειακές στιγμές, στρέφεται προς τους θεούς και παρακαλάει το Δία και όλους τους υπόλοιπους, να κάνουν το γιο του μεγάλο και δυνατό βασιλιά της Τροίας και γενναίο πολεμιστή, όπως άλλωστε ήταν και ο ίδιος. Σαν πατέρας θέλει το παιδί του να τον ξεπεράσει σε αξιοσύνη κι έτσι να δίνει χαρά στη μάνα του. Ονειρεύεται για το γιο του μια ζωή μακροχρόνια και ένδοξη, βλέπει. Τέλος δίνει τον Αστυάνακτα στην Ανδρομάχη, που από τη μια γελάει με το παιδί που έχει στα χέρια της και από την άλλη κλαίει για τη σκληρή τους μοίρα.

Jacques-Louis David. Andromache mourning Hector. 1783.  Η Ανδρομάχη θρηνεί τον νεκρό Έκτορα

 Στ. 484-493: Ο αποχαιρετισμός Έκτορα – Ανδρομάχης

Ο Έκτορας παρουσιάζεται γλυκός και τρυφερός προς τη γυναίκα του και προσπαθεί να την παρηγορήσει. Της λέει ότι δεν πρέπει να στενοχωριέται, γιατί δεν πρόκειται να πεθάνει παρά μόνο όταν έρθει η ώρα του, όπως όλοι οι άνθρωποι και καταλήγει μ’ ένα γνωμικό: « ο άνθρωπος είτε ανδρείος είναι είτε δειλός, δεν μπορεί να αποφύγει τη μοίρα του». Άλλος ένας λοιπόν παράγοντας εξίσου σημαντικός με την αξιοσύνη του κάθε πολεμιστή, είναι και η μοίρα που καθορίζει τον τελικό νικητή των μονομαχιών και το ποιος θα μείνει ζωντανός. Αν το έχει η μοίρα του γραμμένο να πεθάνει, ο θάνατος θα τον βρει ακόμη και μέσα στο σπίτι του. Στη συνέχεια προτρέπει τη γυναίκα του να πάει στο σπίτι και να ασχοληθεί με τα δικά της έργα: την ηλακάτη, τον αργαλειό και το νοικοκυριό. Της δηλώνει ξεκάθαρα ότι εκείνος θα πάει να πολεμήσει, γιατί αυτό είναι το καθήκον του, όπως το δικό της είναι η φροντίδα του σπιτιού και του παιδιού τους.

Στ. 494-502: Θρήνος για τον Έκτορα
Ο Έκτορας φορά πάλι την περικεφαλαία του και γίνεται ξανά ο ατρόμητος πολεμιστής. Η Ανδρομάχη ρίχνοντας κλεφτές ματιές στον άντρα της που απομακρύνεται, είναι σίγουρη πως αυτός βαδίζει προς το θάνατο, ότι δε θα τον ξαναδεί, γι’ αυτό τον κοιτάζει όσο το δυνατόν περισσότερες φορές. Φτάνοντας στο παλάτι βρίσκει και τις άλλες γυναίκες εκεί και όλες μαζί αρχίζουν να θρηνούν τον Έκτορα. Οι στίχοι «απ’ τον πόλεμον κι απ’ τ’ ανδρειωμένα χέρια των Αχαιών δε θα σωθεί και δε θα γύρει πλέον» είναι προφητικοί.

Στ. 503-529: Η συνάντηση Πάρη – Έκτορα
Ο Πάρης βρισκόταν στο δωμάτιό του μέχρι που ο Έκτορας πέρασε από εκεί για να του θυμίσει με σκληρά και επικριτικά λόγια την ευθύνη του για όσα συμβαίνουν και το καθήκον του να ξαναπάρει τη θέση του στη μάχη, μιας και το είχε ρίξει στους έρωτες . Ζωσμένος με τον οπλισμό του βαδίζει γρήγορα σαν να έχει φτερά στα πόδια του. Κύρια χαρακτηριστικά του η ορμητικότητα, η περηφάνια, η ομορφιά (λάμπει σαν ήλιος). Συναντάει τον αδερφό του γεμάτος αγωνία μήπως έχει αργήσει. Ο Έκτορας βλέποντας τον Πάρη να έχει αναλάβει τις ευθύνες του και να είναι έτοιμος να πολεμήσει, δεν του μιλάει σκληρά. Τον αποκαλεί «γλυκέ μου» για να του δείξει την αγάπη του και αναγνωρίζει την ανδρεία του («ανδρειωμένος είσαι»). Δηλώνει ενοχλημένος καθώς αποφεύγει τη μάχη κι έτσι δίνει αφορμή να τον κατηγορήσουν οι Τρώες, που έχουν μπει στον πόλεμο εξαιτίας του. Όταν όμως τον βλέπει να αναλαμβάνει τις ευθύνες του αισιοδοξεί, ότι με τη θέληση του Δία όλα θα διορθωθούν, η πόλη θα σωθεί κι οι Αχαιοί θα γυρίσουν στην πατρίδα τους. Τότε οι ίδιοι θα μπορούν να χαίρονται τη ζωή και να κάνουν θυσίες στους θεούς .

ΡΑΨΩΔΙΑ Ζ
ΙΛΙΑΔΑ- ΟΜΗΡΟΣ