Παύλος Βουλουβούτης "Τα παράξενα του Ηλιακού συστήματος μέρος" ΙΙ

                                                                    

        Σε προηγούμενο σημείωμά μας αναφερθήκαμε στους εσωτερικούς ή βραχώδεις πλανήτες. Σήμερα θα μιλήσουμε για τους «πρίγκιπες» του Ηλιακού συστήματος, τους εξωτερικούς πλανήτες ή αεριώδεις γίγαντες. Όπως αναφέρει και το όνομά τους, πρόκειται για πλανήτες, που αποτελούνται ως επί το πλείστον από αέρια, είναι τεράστιοι και βρίσκονται σε τροχιές πέρα από τον Άρη. Οι πλανήτες αυτοί σχηματίστηκαν, από το πρωτογενές αέριο από το οποίο προήλθε και ο Ήλιος και οι βραχώδεις αδελφοί τους. Όντας στις παρυφές του Ηλιακού συστήματος, το αέριο αυτό δεν διέφυγε στο μεσοαστρικό χώρο από την πίεση της ακτινοβολίας του ζωοδότη Ήλιου αλλά συμπυκνώθηκε σε τεράστιες ποσότητες, σχηματίζοντας τους πλανήτες.

  Ο πρώτος που θα μας απασχολήσει είναι ο βασιλιάς θεών και πλανητών, ο Δίας. Είναι 316 φορές βαρύτερος από τη Γη μας, το «έτος» του πλησιάζει τα δώδεκα χρόνια και το φως χρειάζεται γύρω στα 40 λεπτά για να φτάσει από τον Ήλιο στην επιφάνειά του. Ένας επιφανής αστρονόμος, ο Ole Roemer, χρησιμοποιώντας αυτή την απόσταση από τον Ήλιο έδειξε ότι η ταχύτητα του φωτός, αν και πολύ μεγάλη, είναι πεπερασμένη. Το μέγε-θος του Δία δεν είναι το μοναδικό του προτέρη-μα. Ταυτόχρονα έχει το ισχυρότερο μαγνητικό πεδίο και είναι ισχυρό-τατος πομπός ραδιοκυμάτων. Αν συντονίσουμε το ραδιόφωνό μας στη σωστή συχνότητα, μπορούμε ν΄ ακούσουμε το ψιθύρισμά του Δια να φτάνει στ΄ αφτιά μας. Ο Δίας είναι μια τεράστια μπάλα υδρογόνου αναμεμιγμένου με ήλιο και ψήγματα των υπόλοιπων στοιχείων στο σώμα του. Στο κέντρο του επικρατεί θερμοκρασία 30000⁰ C και η ατμόσφαιρά του έχει σύννεφα αμμωνίας, νερού, υδρογονανθράκων και άλλων πολύπλοκων ενώσεων, που στροβιλίζονται και παίρνουν σχήματα ζωνών που περιβάλλουν τον πλανήτη. Υπάρχει ένας κυκλώνας που διαρκεί πάνω από 300 χρόνια και φέρει το «ποιητικό» όνομα Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα. Ο κυκλώνας αυτός θα μπορούσε να καταπιεί άνετα μερικές Γαίες. Ο Δίας έχει πληθώρα δορυφόρων, των οποίων ο αριθμός είναι ακόμη ανεξακρίβωτος, καθώς ανακαλύπτονται συνεχώς νέοι. Οι κυριότεροι είναι 4, οι λεγόμενοι «Γαλιλαϊκοί», που μπορούμε να θαυμάσουμε ακόμη και με ένα ζευγάρι κιάλια. Τα ονόματά τους είναι Ιώ, Ευρώπη, Γανυμήδης και Καλλιστώ. Ακόμη έχει δακτυλίους, όπως ο μικρότερος αδελφός του Κρόνος, ορατούς μόνο με μεγάλα τηλεσκόπια και σίγουρα όχι τόσο μεγαλοπρεπείς.

        Και είναι ώρα να έρθουμε σ΄ αυτόν τον αδελφό, τον πανέμορφο Κρόνο, με το πασίγνωστο σύστημα των δακτυλίων του. Ο Κρόνος είναι κάπως μικρότερος από το Δία με παρόμοια δομή και σύσταση αν και με ασθενέστερο μαγνητικό πεδίο. Οι δακτύλιοί του, που είναι ορατοί ακόμη και με κιάλια, από-τελούνται από ανα-ρίθμητα κομμάτια πάγων, βράχων και σκόνης που περι-φέρονται σε τροχιά γύρω του. Διαστημικές αποστολές έχουν αναλύσει αυτά τα φαινομενικά συμπαγή δαχτυλίδια σε χιλιάδες λεπτότερης υφής, καθένα από τα οποία συγκρατείται στην τροχιά του από μικρότατους δορυφόρους, που ονομάστηκαν «δορυφόροι μαντρόσκυλα», ευλόγως γιατί. Αυτό που δεν είναι τόσο γνωστό είναι, ότι αν ρίξουμε όλους τους πλανήτες στην πισίνα του Θεού, όλοι θα βουλιάξουν εκτός από τον Κρόνο, που θα επιπλεύσει καθώς η πυκνότητά του είναι μικρότερη απ’ αυτήν του νερού. Ο σημαντικότερος δορυφόρος του Κρόνου είναι ο Τιτάνας, μια σφαίρα καλυπτόμενη από νέφη αμμωνίας και υδρογονανθράκων. Πιθανόν στον Τιτάνα να βρέχει μεθάνιο και να υπάρχουν λίμνες υδρογονανθράκων (βλ. πετρέλαιο).

         Πέρα από την τροχιά του Κρόνου βρίσκεται ο πλανήτης Ουρανός, που σε ιδανικές συνθήκες θα μπορούσαμε να τον δούμε με γυμνό μάτι. Είναι μόλις 15 φορές βαρύτερος από τη Γη και 4,5 φορές μεγαλύτερος. Οι κυριότεροι δορυφόροι του φέρουν τα ονόματα Μιράντα, Άριελ, Ούμπριελ, Ομπερόν και Τιτανία. Ο άξονας περιστρο-φής του Ουρανού έχει τόσο μεγάλη κλίση (82,1⁰), που φαίνεται μερικές φορές σα να κατρακυλάει κατά μήκος της τροχιάς του και η απόσταση από τον Ήλιο φτάνει σχεδόν τα 3 δισεκατομμύρια Km. Άραγε ποια τιτάνια σύγκρουση υποχρέωσε τον Ουρανό να γείρει τόσο πολύ;

         Και φτάνουμε στο θεό της θάλασσας, τον Ποσειδώνα, δίδυμο αδερφό του Ουρανού. Ανακαλύφθηκε χάρις στις ανωμαλίες που προκαλούσε στην τροχιά του Ουρανού και αυτό αποτέλεσε έναν από τους θριάμβους των νόμων της ουράνιας μηχανικής. Η σύσταση και δομή του είναι τυπική ενός αεριώδους γίγαντα με απόσταση από τον Ήλιο γύρω στα 4,5 δισεκατομμύρια Km και διάρκεια μιας περιφοράς περί τον Ήλιο 165 χρόνια. Οι κυριότεροι γνωστοί του δορυφόροι είναι ο Τρίτων και η Νηρη-ίδα. Ο Τρίτων, ο μό-νος δορυφόρος με φορά κίνησης αντί-θετη αυτής όλων των άλλων μεγάλων δορυφόρων, έχει α-τμόσφαιρα αζώτου και μεθανίου. Πιθα-νόν υπάρχουν λίμνες υγρού αζώτου στην επιφάνειά του και παγωμένο μεθάνιο. Λόγω αυτής της κίνησης του δορυφόρου, αναμένεται να πέσει πάνω στον Ποσειδώνα σε 100 εκατομμύρια χρόνια.

          Τέλος, στα παγωμένα βάθη του ερέβους, 6 δισεκατομμύρια Km από τον Ήλιο, κατοικεί ο άρχοντας του σκότους, ο Πλούτων με το «βοηθό» του (δορυφόρο) Χάροντα. Ελάχιστα είναι γνωστά γι’ αυτό τον άγνωστο πλανήτη, που ανακαλύφθηκε τυχαία από τον Clyde Tombaux. Δεν έχει φτάσει έως σήμερα καμία διαστημική αποστολή σ’ αυτό τον παγωμένο σκοτεινό κόσμο. Μερικοί αστρονόμοι θεωρούν ότι το σώ-μα αυτό δεν είναι καν πλανήτης, κα-θώς είναι 5 φορές μικρότερος από τη Γη, απέχει 6 δισεκα-τομμύρια Km και α-ποτελείται κυρίως από παγωμένα αέρια και πυριτικά υλικά. Εν τούτοις για ιστορικούς λόγους θεωρείται ο ένατος πλανήτης του Ηλιακού μας συστήματος από τη συντριπτική πλειοψηφία των αστρονόμων. Το παράξενο σ’ αυτό τον πλανήτη είναι ότι, ενώ όλοι οι άλλοι περιφέρονται χοντρικά στο ίδιο επίπεδο, αυτός ακολουθεί κεκλιμένη κατά 17⁰ τροχιά, η οποία τον φέρνει κάθε «πλουτώνιο» έτος (250 χρόνια) πιο κοντά στον Ήλιο από τον πλανήτη Ουρανό.

        Και εδώ τελειώνει το «ταξίδι αστραπή» στους υπέροχους και παράξενους πλανήτες, που συνοδεύουν τον Ήλιο στο μοναχικό του περίπατο στις σπείρες ενός από τα 100 δισεκατομμύρια γαλαξίες, που υπάρχουν σ’ αυτό τον Κόσμο. Σ’ ένα προσεχές σημείωμά μας θα μιλήσουμε για άλλα θαύματα του Σύμπαντος. Μέχρι τότε, αν θέλετε να λύσετε απορίες σας σχετικά με την Αστρονομία, ή αν χρειάζεστε λεπτομέρειες για αστρονομικά θέματα, ελάτε σε επαφή με τον Όμιλο Φίλων Αστρονομίας Θεσσαλονίκης.

*Ο Πλούτων πλέον δεν ανήκει στην πλανητική οικογένεια. Οι επαγγελματίες αστρονόμοι τον έχουν εξοστρακίσει σε άλλη οικογένεια, αυτή των νάνων- πλανητών.

Το πρώτο μέρος αυτού του άρθρου βρίσκεται εδώ:

http://homouniversalisgr.blogspot.gr/2013/04/blog-post_7420.html