Ξεκινήσαμε πρόσφατα ένα επιμορφωτικό ταξίδι με σκοπό να γνωρίσουμε βαθύτερα και λεπτομερέστερα τις μουσικές παραδόσεις κάθε τόπου, σε κάθε γωνιά της Γης. Η αλήθεια είναι, ότι δε θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε κάτι τέτοιο, αν πρώτα δε γνωρίζαμε τις μουσικές παραδόσεις του τόπου μας. Ας χάσουμε λοιπόν αυτή τη φορά το αεροπλάνο και ας μείνουμε στον Ελλαδικό χώρο, γνωρίζοντας ιστορικά και πολιτιστικά τη μουσική παράδοση του τόπου μας.
Η μουσική ιστορία του Ελληνικού χώρου ξεκινά από τα αρχαία χρόνια και η μελέτη της θα γίνει όπως ακριβώς μελετάμε την αρχαία ιστορία της Ελλάδας. Οι αρχαίοι Έλληνες έδιναν μεγάλη σημασία στη μουσική και τη γνώση της, παρατηρώντας τη και μελετώντας τη ως κάτι αναγκαίο και απαραίτητο. Ακουγόταν σε πολλές και διαφορετικές περιπτώσεις, εξέφραζε κάθε συναίσθημα και κάθε κατάσταση. Από τη γέννηση έως τον θάνατο, ο άνθρωπος συνοδευόταν από μουσική και από τραγούδι, γιορτάζοντας και πενθώντας, έχοντας το λυρικό στοιχείο να τον ακολουθεί καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής του. Σημαντική θέση κατείχε και στην παιδεία. Ανά τους αιώνες, εξελίχθηκε, επηρεάστηκε από άλλους πολιτισμούς και έφθασε έως σήμερα.
Αν και η μουσική στην αρχαιότητα θεωρείτο ο συνδυασμός τριών τεχνών, της Ποίησης, του Μέλους και του Χορού, υπάρχουν πολλές αναφορές που τη ξεχωρίζουν ως ελεύθερη τέχνη. Ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης εμβαθύνουν στην αισθητική και ψυχολογία της μουσικής διαμορφώνοντας τη θεωρία του ήθους της μουσικής. Κατά τη θεωρία, υποστηρίζεται ότι η μουσική επιδρά στη συναισθηματική και ψυχική σφαίρα του ανθρώπου.
 |
| Μούσα |
Μέσα από θρύλους και παραδόσεις που χρονολογούνται γύρω στο 1500 με 1000 π.Χ, θα παρατηρήσετε τη προσωποποίηση και την αναφορά της μουσικής στην Ελληνική Μυθολογία, διακρίνοντας τη σημαντική θέση της μουσικής στον αρχαίο Ελληνικό πολιτισμό. Η σύνδεση μουσικής και θρησκείας είναι μια τρανή απόδειξη. Οι Μούσες, οι θεές του τραγουδιού και της ποίησης, ήταν η έμπνευση της λέξης μουσική, κάτι που στην Αρχαία Ελλάδα δε σήμαινε αυτό που εννοούμε σήμερα, αλλά το σύνολο των τεχνών που βρίσκονταν υπό την προστασία των Μουσών. Η Ποίηση, το Μέλος (μελωδία) αλλά και ο Χορός, ήταν αδιάσπαστα στοιχεία της μουσικής. Αρχηγός των Μουσών ήταν ο Απόλλωνας, θεός του φωτός, της μουσικής και της ποίησης. Οι Μούσες είχαν ένα πολύ σημαντικό σκοπό, όποτε έβρισκαν τρόπο κατέβαιναν κρυφά στη Γη, ώστε να γνωρίσουν στους ανθρώπους της μουσική και τις τέχνες. Ένα ακόμη μυθικό πρόσωπο είναι ο Μαρσύας, ο αντίπαλος του Απόλλωνα, τρανός μουσικός και δεινός αυλητής. Σε μια μονομαχία με τον Απόλλωνα, έχασε και το πλήρωσε με τη ζωή του. Ακόμη, ο μυθικός ποιητής και μουσικός ήταν ο Ορφέας, γιος της Μούσας Καλλιόπης. Με έδρα τη Θράκη έδωσε νέα προοπτική στα μυστήρια του Διονύσου. Ακόμη, ο Αμφίωνας, γιος του Δία, έχει μείνει στη παράδοση ως ένας από τους μεγαλύτερους κιθαρωδούς, θεωρούταν ως ο εμπνευστής της κιθαρωδίας και μαζί με τον αδερφό του Ζήθο, έχτισαν τα τείχη της Θήβας. Ο Ζήθος με την τεράστια δύναμη μετέφερε τις πέτρες και ο Αμφίωνας με τη μουσική τις ένωνε, ενώ οι επτά πύλες, για πολλούς, συμβολίζουν τις 7 χορδές της λύρας που είχε επινοήσει ο Αμφίωνας. Όπως προκύπτει, οι αρχαίοι Έλληνες λάτρευαν τη μουσική και γι αυτό το λόγο θεοποιούσαν την ύπαρξη της. Μέσα από αυτές τις αναφορές επίσης, διακρίνουμε την παλαιότητα κάποιων οργάνων στον ελληνικό χώρο, η κιθάρα, η λύρα και ο αυλός.
 |
| Απόλλων ο Θεός της Μουσικής και της Ποίησης |
Ομηρική εποχή
Η Ομηρική εποχή (1000-700 π.Χ) ήταν σημαντική για τον ελληνικό χώρο, όμως κυρίως για την επική ποίηση που πρωτοστάτησε ο Όμηρος. Για τη μουσική δεν έχουμε κάποια συγκεκριμένη καινοτομία. Παρόλα αυτά δε μπορούμε να μην αναφερθούμε στους ραψωδούς, κατηγορία ποιητών που ανήκει και ο Όμηρος. Οι ραψωδοί ήταν επαγγελματίες ποιητές που απήγγειλαν τα επικά ή λυρικά ποιήματα τους μπροστά σε κόσμο, κρατώντας μια ράβδο. Κατά τη διάρκεια της απαγγελίας, χτύπαγαν τη ράβδο στο έδαφος, κρατώντας ρυθμό στα ποιήματα τους. Τα ίδια τα Ομηρικά Έπη ακόμα, μας δίνουν λεπτομέρειες για το μουσικό πολιτισμό του 9ου-8ου αιώνα. Ακόμη, έχουμε την εμφάνιση των αοιδών, όπου έψαλλαν τα έπη σε συμπόσια με συνοδεία λύρας. Μέσα από αναφορές έχουμε κάποια είδη ασμάτων: ο Λίνος ο οποίος τραγουδιόταν κυρίως στη διάρκεια του τρύγου, ο Κώμος όπου με αυτόν τελείωνε ένα γλέντι, ο Υμέναιος που ήταν τραγούδια γάμου και Ιάλεμος που ήταν τα πένθιμα τραγούδια που τραγουδιόνταν σε πένθιμες τελετές.
Η άνθιση και ο λυρισμός 700-550 π.Χ
Κατά την εποχή ανάμεσα σε 700-550 π.Χ αναπτύχθηκε η λυρική ποίηση και η μουσική, που ασχολήθηκε με καθημερινά κοινωνικά θέματα. Αυτή την εποχή συναντάμε διάφορες μορφές ασμάτων όπως: Ωδή που ήταν μελοποιημένα ποιήματα των λυρικών ποιητών, ο Παιάνας που ήταν ύμνοι που αποδίδονταν από χορούς ανδρών και γυναικών για τον Απόλλωνα ή την Άρτεμη για λύτρωση από καταστροφές, η Ελέγεια που ήταν δίστιχα μικρά ποιήματα και αποδίδονταν με συνοδεία αυλού, ο Θρήνος που ήταν πένθιμα τραγούδια για να τιμηθούν οι νεκροί, το Επινίκιο που ήταν θριαμβευτικά τραγούδια που προορίζονταν για να υμνήσουν μια νίκη, το Παρθένιο που τραγουδιόταν από παρθένες στις γιορτές του Απόλλωνα και της Άρτεμις και το Υπόρχημα που ήταν τραγούδια με όρχηση για τον Απόλλωνα. Ακόμα έχουμε την εμφάνιση του Διθυράμβου ενός άσματος με συνοδεία χορού για τη λατρεία του Διονύσου.
Ακμή 550-450 π.Χ
Η εποχή εκείνη είναι γνωστή και ως Κλασσική, η στιγμή που η μουσική αναπτύχθηκε και εξελίχθηκε όσο ποτέ. Τότε ανακαλύφθηκε ότι η μουσική αποτελείται από μαθηματικές σχέσεις που ελέγχουν το μέτρο, τον ρυθμό και τη μελωδία. Ακόμη τελειοποιήθηκαν υπάρχοντα όργανα. Ως τότε η μουσική δε γραφόταν, όμως ο Τέρπανδρος ανακάλυψε τη γραφή της και έτσι όλοι έπαιζαν τραγούδια ομοιόμορφα. Ακόμη, δημιουργήθηκε για πρώτη φορά η Τραγωδία, όταν καλλιτέχνες σκέφτηκαν ότι θα μπορούσαν να έχουν παραπάνω από έναν ήρωα στα έργα τους (όπως συνέβαινε στη λατρεία του Διονύσου). Ο χορός που συνόδευε τη Διονυσιακή λατρεία έγινε μέρος του σκηνικού και ως Χορός, κατέλαβε σημαντική θέση στο έργο. Εκείνη την εποχή τέλος, οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι προέβησαν σε τρεις διαπιστώσεις που συνεπάγουν την αναγκαιότητα της μουσικής: Ψυχαγωγία και ανάπαυση, Διανοητική και αισθητική καλλιέργεια, Διαμόρφωση του Χαρακτήρα. Ένας καλλιεργημένος άνθρωπος, λεγόταν μουσικός ανήρ.
Παρακμή 450 π.Χ
Γρήγορα προήλθε η παρακμή της μουσικής άνθισης στον Ελληνικό χώρο. Αρχικά, προέτρεχε από τις άλλες τέχνες, κάτι το οποίο διαπιστώθηκε. Η καθοδική της πτώση, φαίνεται από γραπτά πολλών φιλοσόφων και συγγραφέων οι οποίοι καταγγέλουν την κοινωνική και ηθική οπισθοδρόμηση της από μουσικούς νεωτερισμούς. Το κοινό άρχισε να ασχολείται περισσότερο με τους χορούς και το έργο παρά με την ίδια τη μουσική. Ύστερα, ήρθε η μακεδονική κατάκτηση έτσι η μουσική άρχισε σιγά-σιγά να παρακμάζει.
Σπουδαίοι σωζόμενοι στίχοι Ύμνων είναι η στήλη του Σείκιλου (2ο αιώνα π.Χ) αλλά και οι Δελφικοί Ύμνοι (128 π.Χ).
Η ποικιλία των μουσικών οργάνων που υπήρχαν εκείνη την εποχή ήταν μεγάλη. Οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν κρουστά, πνευστά και έγχορδα με την ίδια συχνότητα. Κρουστά όργανα όπως το τύμπανο, τα κρόταλα, το σείστρο ή τα κύμβαλα που είναι πιο διαδεδομένα, από έγχορδα η κιθάρα και η λύρα αλλά ακόμη η φόρμιγξ και βάρβιτος ενώ από πνευστά ο αυλός, η σύριγξ και η ύδραυλις.
Αν και έχουμε πολλές αναφορές και μπορούμε να κατανοήσουμε πλήρως την ανάπτυξη και διάδοση της μουσικής στην αρχαία Ελλάδα, παρόλα αυτά δεν έχουμε σαφείς αναφορές και στοιχεία που να αποδεικνύουν την ίδια τη φύση της αρχαίας μουσικής. Δηλαδή, δεν γνωρίζουμε ακριβώς πώς αυτή ακουγόταν ή τι στοιχεία είχε. Παρόλα αυτά, μουσικοί, καλλιτέχνες και εκπαιδευτικοί έχουν μελετήσει όσο καλύτερα μπορούν τα στοιχεία και έχουν προβεί σε συμπεράσματα. Μερικές όμορφες προσπάθειες παραθέτονται πιο κάτω.
Η αρχαία Ελλάδα είχε σπουδαία παράδοση στη μουσική, δίνοντας μεγάλη σημασία στη μουσική παιδεία. Η μουσική είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον πολιτισμό αυτού του τόπου. Φιλόσοφοι, συγγραφείς, μουσικοί και ποιητές της έδωσαν μια ξεχωριστή θέση στη γλώσσα και τις εκφράσεις μας. Αν συνειδητοποιήσουμε λοιπόν αυτή τη προσέγγιση θα καταλάβουμε τη σημαντικότητα της μουσικής ως ύπαρξη. Ένας σπουδαίος πολιτισμός βρίσκεται στη γωνία να μας το υπενθυμίσει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου