Σύμβολο χαμένων ονείρων και αλλοτινών καιρών η λατέρνα αποτελεί πλέον συλλεκτικό αντικείμενο,μελωδία ανοιχτή και μονότονη που τέλος δεν έχει...Πάντα κάτι χρωστάς(ή σου χρωστάει)την ίδια στιγμή που η φτώχεια πλεονάζει(σε πολλούς τομείς)όσο για το φιλότιμο,ούτε λόγος να γίνεται...
-------------
"Μέσα στο χρόνο η λατέρνα πήρε τη θέση της σε όλα τα κοινωνικά στρώματα, για να φτάσει σήμερα να αποτελεί σύμβολο της φτώχειας και της ταπεινότητας σε δύσκολους καιρούς. Κάποτε, βέβαια, κάθε καλή οικογένεια θεωρούσε ότι μια λατέρνα μέσα στο σπίτι πρόσθετε κάτι στο κοινωνικό της προφίλ. Πέρα από ένα μουσικό όργανο, η λατέρνα εξοπλίστηκε με την κουλτούρα των ανθρώπων που την αγάπησαν, κυρίως μέσω του ιδιαίτερου στολισμού της, ο οποίος πρακτικά αποτελεί το μέτρο προστασίας του οργάνου από τη φθορά των καιρικών συνθηκών. Από ένα απλό τετράγωνο μουσικό κουτί, η λατέρνα μεταμορφώθηκε σε φορέα τέχνης και πολιτισμού. Καλύφθηκε με δέρμα σε διάφορα χρώματα, κομμένα, ξεγυρισμένα, με κεντίδια, σκαλισμένα διάτρητα. Αυτές ονομάστηκαν φορεσιές, προφανώς σε μία έξαρση έμπνευσης που ήθελε τη λατέρνα προσωποποιημένη ως γυναίκα. Κι έτσι έμελλαν να της συμπεριφερθούν οι θαυμαστές αλλά και οι κάτοχοι. Της προσέδωσαν βελούδινα σκεπάσματα με ρέλι, χρυσοκεντήματα με παραστάσεις (για παράδειγμα 2 κοπέλες που κρατούσαν την ελληνική σημαία ή ακόμα και παραστάσεις από μάχες του ’21). Της φόρτωσαν με χάντρες, κομπολόγια, εικόνες ή ότι άλλο θεωρούσε ο καθένας ότι ταίριαζε στον χαρακτήρα του. Υπήρχαν σεγαριστά σχέδια με το κλασσικό βυζαντινό σχέδιο και η εικόνα που είχαν στο κέντρο ανήκε στην Μαρία την Πενταγιώτισσα, στη Ρόζα Εσκενάζυ, ή άλλες γνωστές στο λαό γυναικείες προσωπικότητες, κάποιες φορές τσιγγάνες. Σπανιότερα δε, τοποθετούταν φωτογραφία από αγαπημένο του πρόσωπο. Ο στολισμός της λατέρνας ενίοτε αποτέλεσε και επάγγελμα καθώς υπήρχαν καταστήματα που πουλούσαν χειροποίητα, επιβλητικά στολίδια και είδη προς καλλοπισμό της αγαπημένης λατέρνας. Τα πόδια που στηριζόταν η λατέρνα συνήθως ήταν ξυλόγλυπτα και χαρακτήριζαν με τη σειρά τους το γενικότερο σύνολο..."
---------------
"Το 1936 κατασκευάστηκε η τελευταία παραδοσιακή λατέρνα στην Ελλάδα, από τον Αρμένη κατασκευαστή Ντικράν Τζοραγιάν.Το τέλος της λατέρνας άρχισε να έρχεται με την διάδοση του γραμμοφώνου κι έπειτα με την επανάσταση του ραδιοφώνου.Η χαριστική βολή δόθηκε από το δικτάτορα Μεταξά και τον τότε αρχηγό της αστυνομίας Παπαβραμίδη, οι οποίοι κυνήγησαν την λατέρνα παράλληλα με τα κουτσαβάκια, τα μουστάκια και τα μανίκια, κατατάσσοντάς την μαζί με το ρεμπέτικο στις δραστηριότητες του υποκόσμου. Τότε, όλοι αναγκάστηκαν είτε να καταστρέψουν τις λατέρνες που είχαν, είτε να τις εξαφανίσουν στο υπόγειο, σε συνθήκες άσχημες για τη συντήρησή τους. Έτσι, έπειτα από σχεδόν 70 χρόνια μεγαλείου, το ιδιόμορφο αυτό μουσικό όργανο ξεχάσθηκε σχεδόν ολότελα και το χειρότερο, το συνέδεσαν με τα μέσα ζητιανιάς, καθώς πολλές από αυτές που κυκλοφορούν σήμερα στους δρόμους είναι κακέκτυπα αποτελούμενα από προχειροφτιαγμένα ξύλινα κουτιά που μέσα τους κρύβονται κασετόφωνα..."
-------------
"Μετά το 1936, η κατασκευή λατερνών ήρθε ξανά στην επιφάνεια από τον Βασίλη Ιακωβίδη και τον συνεργάτη του, Αντώνη Νασιόπουλο. Η ζήτηση είχε περιοριστεί σε συλλέκτες μουσικών οργάνων αλλά και σε κάποιους ελάχιστους μουσικούς. Στην περιοχή της Αττικής υπάρχουν ελάχιστοι περιπλανώμενοι. Επίσης σε μαγαζιά διασκέδασης πολύ σπάνια βρίσκονται λατέρνες αφού οι δίσκοι, τα γραμμόφωνα και τα Juke box παραμέρισαν τελείως τη λατέρνα μετά το 1940. Σπάνια γίνονται πωλήσεις πλέον και συνήθως όχι κατόπιν παραγγελίας· διατίθενται ως έτοιμα κομμάτια. Τα τραγούδια τα οποία ταυτίστηκαν με τη λατέρνα όπως η Φραγκοσυριανή, Γαρύφαλλο στ’ αυτί, Το Τραμ το τελευταίο, Οι θαλασσιές οι χάντρες, παραμένουν στο ρεπερτόριο και των καινούργιων οργάνων, ενώ προσθήκες συναντιούνται σε τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι, του Μίμη Πλέσσα κλπ.
Το 1995 στη Θεσσαλονίκη, , ο Πάνος Ιωαννίδης, με σπουδές σε μεγάλα ιδρύματα της Αγγλίας και της Αμερικής, ξεκινάει μια έρευνα για την αναβίωση της λατέρνας και κατασκευάζει το δικό του όργανο. Το 2008 εκδίδει το βιβλίο «Λατέρνα, η αρχόντισσα του δρόμου», το μοναδικό βιβλίο για τη λατέρνα που κυκλοφορεί σήμερα...."
--------------
"Στην απόμερη ταβέρνα
παίζει η παλιά λατέρνα
και μου θύμισε απόψε
με το γλυκό της το σκοπό,
τον παλιό, καλό καιρό.
Παίξε λατέρνα μου, να μου θυμίσεις
μια ωραία εποχή,
παίξε λατέρνα μου γλυκιά, να σβήσεις
τον καημό απ’ την ψυχή.
Η λατέρνα η καημένη
είναι πια ξεθωριασμένη,
δίχως χάντρες και κορδέλες,
χωρίς στολίδια ένα σωρό,
όπως τον παλιό καιρό.
Παίξε λατέρνα μου, να μου θυμίσεις
μια ωραία εποχή,
παίξε λατέρνα μου γλυκιά, να σβήσεις
τον καημό απ’ την ψυχή.
Άιντε ταβερνιάρη, κέρνα
στο παιδί με τη λατέρνα
κι ας καθίσει εδώ κοντά μου
πικρά να κλάψουμε κι οι δυο
τον παλιό, καλό καιρό.
Παίξε λατέρνα μου, να μου θυμίσεις
μια ωραία εποχή,
παίξε λατέρνα μου γλυκιά, να σβήσεις
τον καημό απ’ την ψυχή..."
Θόδωρος Δερβενιώτης-"Παίξε λατέρνα μου γλυκιά"
Ένας φίλος ήρθε απόψε από τα παλιά να πάμε σ’ ένα πανηγύρι ν’ αγοράσουμε τα πάντα με τα μάτια...
Πρέπει να βασανίζονται οι λέξεις,κορμιά, απόηχοι,εγκατέλειψες φωτιά και δροσιά, φτερά κλεμμένα, λόγια κλεμμένα, δώρα κλεμμένα, μοναξιασμένα, απαυδισμένα, πουλημένα, αγορασμένα... και μια λατέρνα γλυκιά κι αδίσταχτη στην ερημιά της Κυριακής μου και της Κυριακής σας… Θα καταργήσω τον ουρανό θα καταργήσω τη γη και θ’ αφήσω μόνο ένα ουζερί για ένα πιοτό για ένα τραγούδι για ένα χορό κι εσύ να περνάς απ’ έξω..."
Θωμάς Γκόρπας
"Κάθε που βραδιάζει στη μικρή τη γειτονιά
μ’ ήλιο ή με χαλάζι με νοτιά και με χιονιά
έρχεται ν’ αράξει μάθε του έρωτα φονιά
μια λατέρνα κούτσα κούτσα στη γωνιά...
Γλυκόλαλη, γλυκόλαλη λατέρνα στη βραδιά
σαν το πουλί, σαν το πουλί φτεροκοπάει η καρδιά.
και ξανανθίζει στη μαραμένη τη γειτονιά
ξεγελασμένη μεσ’ στο χειμώνα κι η λεμονιά...
Σ’ ένα δρόμο σ’ ένα στενό, μες
στο σύθαμπο το γαλανό
έχουν στήσει τώρα φωλιά
του Παραδείσου θαρρείς τα πουλιά...
Γλυκόλαλη, γλυκόλαλη λατέρνα στη βραδιά
σαν το πουλί, σαν το πουλί φτεροκοπάει η καρδιά.
και ξανανθίζει στη μαραμένη τη γειτονιά
ξεγελασμένη μεσ’ στο χειμώνα κι η λεμονιά..."
Άγγελος Τερζάκης
"Παλιά λατέρνα για λίγο πέρνα
να μας ξυπνήσεις τις καρδιές
Κι οι κανταδόροι για κάποια κόρη
να ξαγρυπνήσουν τις βραδιές
Στ' αγιόκλημα ψηλά να σκαρφαλώσει
δειλά δειλά φιλάκια να της δώσει
και να ζηλεύουν όλες οι καρδιές....
Παλιά λατέρνα για λίγο πέρνα
για να κεντήσεις μ' άστρα τις βραδιές
Παλιά λατέρνα για λίγο πέρνα
κάποιο πλακιώτικο στενό
γι' αγάπες πρώτες με λίγες νότες
ν' ανθίσουν μες το δειλινό...
Ν' αρχίσουν τα γινάτια τους κι οι ζήλιες
και να φανούν τα μάτια τους στις γρίλιες
τα βράδια που για χάρη τους περνώ...
Παλιά λατέρνα για λίγο πέρνα
για να μας κάνεις είκοσι χρονών..."
Γιώργος Οικονομίδης
"Στη μικρή πλατεία
γίνεται ληστεία
και τα μάτια σου τα μπλε ληστεύουν την καρδιά μου.
Χάνομαι μαζί σου
κι είναι το κορμί σου
Κυριακή γεμάτη χρώματα.
Λούνα Παρκ ο δρόμος
και ο ταχυδρόμος
φέρνει κόκκινα φιλιά στα πρώτα γράμματα μου.
Κάπου μια λατέρνα
παίζει μ’ ένα κέρμα
όλα τα τραγούδια του έρωτα....
Αχ βρε καρδούλα μου, αχ βροχούλα μου
στην αγκαλιά σου θέλω να χαθώ.
Μίλα μου, γέλα μου, χαμογέλα μου
μαζί σου στ’ όνειρο να ξεχαστώ.
Το καλοκαιράκι
σαν το αλητάκι
μπήκε πάλι στα κλεφτά και τρέχει με μανία.
Τ’ όνειρο φλερτάρει
το τρελό φεγγάρι
και η νύχτα στάζει μάλαμα.
Μόνο μ’ ένα βλέμμα
σβήνεις κάθε ψέμα
κι όλα μοιάζουν μαγικά σαν μια φωτογραφία.
Ταιριαστά ζευγάρια
ζήλειες και φεγγάρια
βόλτες, έρωτες και μάλωμα..."
Βαγγέλης Κωνσταντινίδης & Πάνος Φαλάρας
"Μεθυσμένη πολιτεία, μια κορνίζα αδειανή,
μια λατέρνα είν’ η ζωή μου με ξεκούρδιστη φωνή.
Πάνε κι έρχονται σαν πλοία οι αναμνήσεις στον καιρό
μεθυσμένη πολιτεία σ’ αγαπώ...
Μεθυσμένη πολιτεία κάποιας άλλης εποχής,
σε γυρεύω στο τραγούδι της βροχής
μια παλιά φωτογραφία στο συρτάρι το κλειστό
μεθυσμένη πολιτεία σ’ αγαπώ..."
Δημ.Ιατρόπουλος
" Οδός ονείρων"από τη λατέρνα του Αρμάου
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ : ΖΩΗ ΔΟΥΝΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου