Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Φώτη Κόντογλου - Παναγία η Γλυκοφιλούσα 

Αγνή Παρθένε Δέσποινα

Ο ύμνος «Αγνή  Παρθένε Δέσποινα» είναι ένας μη λειτουργικός ύμνος, που συνέθεσε ο Άγιος Νεκτάριος Αιγίνης τον 19ο αιώνα μ.Χ., κατά τη διάρκεια της θητείας του ως διευθυντής της Θεολογική Σχολής στην Ριζάρειο της Αθήνας.

Η παράδοση θέλει την Παρθένο να εμφανίζεται ενώπιον του Αγίου Νεκταρίου στο μοναστήρι της Αίγινας, και να του ζητάει να καταγράψει σε χαρτί έναν ιδιαίτερο ύμνο, όπου οι αγγελικές χορωδίες ήταν έτοιμες να το ψάλλουν. Αυτός ο Ύμνος ήταν ο «Ἁγνὴ Παρθένε Δέσποινα».

(Ἀπὸ Ὠδὴ β') Ἦχος πλ.α΄

Ἁγνὴ Παρθένε Δέσποινα, Ἄχραντε Θεοτόκε, Χαῖρε Νύμφη Ἀνύμφευτε.

Παρθένε Μήτηρ Ἄνασσα, Πανένδροσέ τε πόκε, Χαῖρε Νύμφη Ἀνύμφευτε.

Ὑψηλοτέρα οὐρανῶν, ἀκτίνων λαμπροτέρα, Χαῖρε Νύμφη Ἀνύμφευτε.

Χαρὰ Παρθενικῶν Χορῶν, Ἀγγέλων ὑπερτέρα, Χαῖρε Νύμφη Ἀνύμφευτε.

Ἐκλαμπροτέρα οὐρανῶν, φωτὸς καθαρωτέρα, Χαῖρε Νύμφη Ἀνύμφευτε.

Τῶν οὐρανίων στρατιῶν, πασῶν ἁγιωτέρα, Χαῖρε Νύμφη Ἀνύμφευτε.

(Ἀπὸ Ὠδὴ ε')

Μαρία Ἀειπάρθενε, Κόσμου παντὸς Κυρία, Χαῖρε Νύμφη Ἀνύμφευτε.

Ἄχραντε Νύμφη πάναγνε, Δέσποινα Παναγία, Χαῖρε Νύμφη Ἀνύμφευτε.

Μαρία Νύμφη Ἄνασσα, χαρᾶς ἡμῶν αἰτία, Χαῖρε Νύμφη Ἀνύμφευτε.

Κόρη σεμνὴ Βασίλισσα, Μήτηρ ὑπεραγία, Χαῖρε Νύμφη Ἀνύμφευτε.

Τιμιωτέρα Χερουβείμ, ὑπερενδοξοτέρα, Χαῖρε Νύμφη Ἀνύμφευτε.

Τῶν ἀσωμάτων Σεραφείμ, τῶν Θρόνων ὑπερτέρα, Χαῖρε Νύμφη Ἀνύμφευτε.

(Ἀπὸ Ὠδὴ δ')

Χαῖρε τὸ ᾆσμα Χερουβείμ, χαῖρε ὕμνος Ἀγγέλων, Χαῖρε Νύμφη Ἀνύμφευτε.

Χαῖρε ᾠδὴ τῶν Σεραφείμ, χαρὰ τῶν Ἀρχαγγέλων, Χαῖρε Νύμφη Ἀνύμφευτε.

Χαῖρε εἰρήνη καὶ χαρά, λιμὴν τῆς σωτηρίας, Χαῖρε Νύμφη Ἀνύμφευτε.

Παστὰς τοῦ Λόγου ἱερά, ἄνθος τῆς ἀφθασίας, Χαῖρε Νύμφη Ἀνύμφευτε.

Χαῖρε Παράδεισε τρυφῆς, ζωῆς τε αἰωνίας, Χαῖρε Νύμφη Ἀνύμφευτε.

Χαῖρε τὸ ξύλον τῆς ζωῆς, Πηγὴ ἀθανασίας, Χαῖρε Νύμφη Ἀνύμφευτε.

(Ἀπὸ Ὠδὴ ε')

Σὲ ἱκετεύω Δέσποινα, Σὲ νῦν ἐπικαλοῦμαι, Χαῖρε Νύμφη Ἀνύμφευτε.

Σὲ δυσωπῶ Παντάνασσα, Σὴν χάριν ἑξαιτοῦμαι, Χαῖρε Νύμφη Ἀνύμφευτε.

(Ἀπὸ Ὠδὴ β')

Κορὴ σεμνὴ καὶ ἄσπιλε, Δέσποινα Παναγία, Χαῖρε Νύμφη Ἀνύμφευτε.

ἐπάκουσόν μου ἄχραντε, κόσμου παντὸς Κυρία, Χαῖρε Νύμφη Ἀνύμφευτε.

(Ἀπὸ Ὠδὴ ε')

Ἀντιλαβοῦ μου ρύσαι με, ἀπὸ τοῦ πολεμίου, Χαῖρε Νύμφη Ἀνύμφευτε.

Καὶ κληρονόμον δεῖξον με, ζωῆς τῆς αἰωνίου, Χαῖρε Νύμφη Ἀνύμφευτε.

Ὑπεραγία Θεοτόκε σῶσον ἡμᾶς.

http://www.saint.gr

Δημοτικά τραγούδια

«Την Παναγιά παρακαλώ και λέω τση να ραίνει
με τη ντροσά του ουρανού όλη την οικουμένη.
Την Παναγιά παρακαλώ βάλσαμο να σταλάζει
στου πονεμένου την καρδιά που βαριαναστενάζει.
Την Παναγιά παρακαλώ και τση ζητώ τη χάρη
στου καθενούς τη σκοτεινιά να φέγγει σα φεγγάρι»

 (απειραθίτικα δίστιχα από τη Νάξο).

****

Κυρά-Φανερωμένη μου, του Λευκαδίτη σκέπη  

χαρά στον που σε προσκυνά, χαρά στον που σε βλέπει  

σεμνή Παρθένο να κρατάς στ' απέριττο θρονί σου  

το γιόκα σου τον ακριβό και το μονογενή σου» 

(για τη Φανερωμένη Λευκάδας)

****

 “Άνοιξε, πόρτα μου, άνοιξε, πόρτα του Παραδείσου

ότι η ψυχή που κίνησε θέλει για νά΄μπει μέσα,

να προσκυνήσει το Χριστό και την Αγια -Τριάδα,

και την Κυρά την Δέσποινα και όλους τους αγίους. 

(Συλλογή τραγουδιών και μανιάτικων μοιρολογιών Κ.Πασαγιάννη, 1928)

****

Πολλές φορές με βόηθησες, βοήθα με και τώρα

κι εγω να μπω στη χάρη σου μ΄ένα μεγάλο τάμα.

Να φέρω αμάξι το κερί και με τ΄ασκί το λάδι

και με τ΄αργυροκάνιστρο να φέρω το λιβάνι.

Να κάμω το έμπα σου χρυσό, το έβγα σου ασημένιο,

 και την Αγία τράπεζα να την περιχρυσώσω.

Ευτύς τ΄άκουσε ο ουρανός κι ευτύς γαλήνη εγίνη.

Εγίνηκε ο ουρανός γυαλί κι η θάλασσα καθρέφτης.” 

(Παραλλογές, επιμέλεια Γιώργος Ιωάννου)

 Φραγκίσκος  Κολομπής «Εις την μετάστασιν της Πανάγνου» 

“Σαν εις άρμα λαμπρόν, στα χρυσωμένα

των αγγέλων φτερά, επέτα η θεία

Μητέρα του Θεού, εις την οποία

ήταν όλα τα κάλλη μαζωμένα.

Τούτα βλέπουσ' η γη με πικραμένα

μάτια με στεναγμούς, είπε : «Μαρία

πού μ΄ αφίνεις εδώ στην ερημία;

ή πώς να ζήσω 'γω χωρίς εσένα;»

Είναι πολεμικός νόμος να σέρνη

πίσω του ο νικητής τους νικημένους

όταν θριαμβικήν δόξα λαβαίνη.

Κι' εμέ και τους υιούς μου υποκειμένους

έκαμες. Μαρία· λοιπόν τυχαίνει

να μας σύρης αυτού γλυκά δεμένους.”

Παναγία Δεόμενη

Καισάριος Δαπόντες Λόγος ή Ευχή εξαγορευτική 

 “Αλλ΄επειδή κεφάλαιον των νέων των δογμάτων

υπάρχεις, και προοίμιον των του Χριστού πραγμάτων,

άρχομαι ήδη από Σού, Κυρία μου Μαρία,

αρχή της σωτηρίας μου και νυν και αιωνία.

Αρχίζω τώρα από Σού, Παρθένε Παναγία, 

η τον χριστόν γεννήσησα αγνή εν Παρθενία.

[...]Εγώ είμαι, Κυρία μου, δραχμή Σου η χαμένη,

Εσύ΄σαι η νοικοκυρά η Κεχαριτωμένη.

Σάρωσον την οικία Σου σαρώνουσα μ΄ευρήσεις

και Σύ χαρείς δε και τους Σούς πάντας χαροποιήσεις[...]”

Διονύσιος Σολωμός

La Castita (η αγνότητα-  αναφέρεται στην μετάσταση της Θεοτόκου)

“Ανοίγει μές στο μυστικό περβόλι ένα ρόδο λαμπρό την κονταυγή βεργολυγώντας πάνω στο στελέχι του, ολότελα κρυμμένο μές στα φύλλα του, που γίνονται παρθενική σκέπη της ντροπαλοσύνης του. Μέσ΄από κείνα μόλις που σταλάζει και κάθεται απάνω του άχραντη δρόσο τ΄ουρανού, και μόλις που τολμά τα φύλλα αυτά να τα φιλήση ο ζέφυρος ο πιο αγνός με την ερωτική πνοή του. Όποιος μ΄αυτό την άσπιλή του κόμη ανθοστολίση, θα σκεπαστή όλη η όψη του με την παρθενικότητα, που τόσο χαίρεται σ΄αυτήν η πρώτη αγάπη. Με το ρόδο αυτό πλέξανε στεφάνι οι Άγγελοι, όταν έφτασε στον Παράδεισο η Δέσποινα, που για κείνην, ύστερ΄από το Θεό, αγάλλονται οι ουρανοί.” 

****

Στον Κρητικό, εμφανίζεται η οραματική μορφή μιας γυναικείας παρουσίας, στην οποία πολλοί ερμηνευτές συναντούν το πρόσωπο της Παναγίας.

”[...]Κι ομπρός μου ιδού πού βρέθηκε μία φεγγαροντυμένη.

Ετρεμε το δροσάτο φως στη θεϊκιά θωριά της,

Στα μάτια της τα ολόμαυρα και στα χρυσά μαλλιά της.”

Αριστοτέλης Βαλαωρίτης - Η Φανερωμένη 

Κυρά Φανερωμένη μου, παρηγοριά του κόσμου, βόηθα με την πανόρφανη! 

Τ' άγιο σου χέρι δος μου για ν' ανεβώ στο βράχο σου! 

Δεν ήλθες ψες το βράδυ ωσάν αχτίδ' ανέλπιστη στο μαύρο μου τον Άδη, 

κι εσφόγγισες το δάκρυ μου και μούπες συ, Κυρά μου, 

να πάρω το παιδάκι μου στην έρημη αγκαλιά μου και να το φέρω να το ιδείς;...

Παρθένε, βοήθησέ με... Τα γόνατά μου εδείλιασαν...κατέβα, πρόφθασέ με...

ΠΑΡΑΣΧΟΣ ΑΧΙΛΛΕΑΣ «προς την Παναγίαν»

Στην έρημή σου έρχομαι και πάλιν εκκλησία,
αγαπημένη Παναγιά, χλωμή μου Παναγία.
Ήλθα τον πόνο να σου ειπώ που έχω στην καρδιά μου·
δεν έχω άλλον από σε, το ξεύρεις Δέσποινά μου....
Μάννα του κόσμου! πρόφθασε, η χάρι σου ας με ράνη,
μ’ αρρώστησ’ η Μαρία μου κοντεύει να πεθάνη:

Βασίλισσα των ουρανών , λευκή του κόσμου σκέπη,
μονάχη τώρα η χρυσή εικόνα σου με βλέπει...
Όχι· δεν ήλθε σήμερα σαν άλλοτε μ’ εμένα
ν’ ανάψη τα καντήλια σου και κρέμουνται σβυσμένα.
Ποιος θα σου φέρνη, Δέσποινα, στην ερημιά λιβάνι,
ανίσως η Μαρία μου, ανίσως αποθάνη;

Όχι δεν πήγα σε γιατρούς, γλυκειά μου Παναγία,
ήλθα σε Σένα να το ειπώ, να γιάνης την Μαρία!
Αχ! σ’ εξορκίζω στη ματιά του τέκνου σου την πρώτη,
στο πρώτο του χαμόγελο, στη σκεπτική του νιότη
σ’ ορκίζω στο βαρύ σταυρό, στ’ ακάνθινο στεφάνι,
να γιάνης τη Μαρία μου, γιατί θα μου πεθάνη.

Αχ! κάμε μούτηνε καλά, καλή μου Παναγία,
λαμπάδα στην εικόνα σου ν’ ανάβω την αγία,
μεγάλη σαν το σώμα της, λευκή σαν την ψυχή της,
εμπρός σου ν’ ακτινοβολή, καθώς οι οφθαλμοί της!
Αχ! κάμε μούτηνε καλά, η χάρις σου ας τη γιάνη,
δεν θέλω η Μαρία μου, δεν θέλω να πεθάνη.

Ναι· αν σου έφερα ποτέ λουλούδια μυρωμένα,
αν έχω την εικόνα σου κ’ εγώ λιβανισμένα,
αν στου Παιδιού σου έκλαψα τα πάθη Παναγία,
κ’ έχετε ένα όνομα μαζί με την Μαρία,
δος μου, αχ, δος μου της ζωής το δροσερό βοτάνι,
να δώσω της Μαρίας μου μην τύχη και πεθάνη!

Α. Παπαδιαμάντης - ΣΤΗΝ ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΥΝΙΣΤΡΑ 

Εις όλη την χριστιανωσύνη

μία είναι μόνη η Παναγία αγνή,

Κόρη παιδίσκη, Άσμα Ασμάτων,

χωρίς Χριστόν, Θείο παιδί στα χέρια,

και τρεφομένη με Αγγέλων άρτον.

Εσύ' σαι η μόνη, Παναγία Κουνίστρα,

που εφανερώθης στης Σκιάθου το νησί

εις δένδρον πεύκου επάνω καθημένη

και αιωρουμένη εις τερπνήν αιώραν,

όπως αι κορασίδες συνηθίζουν.

Κωστής Παλαμάς - Η Παναγιά στην Κόλαση.

«Το άρμα ξεκινάει, το σέρνουν
πνεύματα χερουβικά,
λάμπει η Παναγιά στην Κόλαση.
“ Έλεος, Λιόκαλη Κυρά!”
Ω οι δαρμοί των κολασμένων
μες στην αβυσσόθρεφτη φωτιά…
Κι έξαφνα γρικιέτ’ ένα παράπονο
και περήφανα ξεσπά:
“Ειμ’ εγώ που λάτρεψα τον ήλιο,
γι’ αυτό μ’ άρπαξε και η Νύχτα;Πες μου Λιόκαλη Κυρά!
Της ζωής το φως που βύζαξα μου ’γινε αγκαλιά της Κόλασης
και φιλί του Σατανά;”».

Παναγία Φιλέρημος

Κωνσταντίνος Καβάφης - Δέησις

Η θάλασσα στα βάθη της πήρ’ έναν ναύτη.-

Η μάνα του, ανήξερη, πηαίνει κι ανάφτει

στην Παναγία μπροστά ένα υψηλό κερί

για να επιστρέψει γρήγορα και νάν’ καλοί καιροί -

και όλο προς τον άνεμο στήνει τ’ αυτί.

Aλλά ενώ προσεύχεται και δέεται αυτή,

η εικών ακούει, σοβαρή και λυπημένη,

ξεύροντας πως δεν θάλθει πια ο υιός που περιμένει. 

Παναγία ή Μυροβλύτισσα 

Τάκης Παπατσώνης - Ρεμβασμός Δεκαπενταύγουστου

Άλαλα τα χείλη των όσων δεν κοπιάσαν

για ν' ακουμπήσουν τα ξαναμμένα κεφάλια τους

στα γόνατά σου τα μητρικά, που καταλύουν το μαύρο πάθος.

Άλαλα τα χείλη των όσων δεν διακρίναν, πως

συντρίβεις με το πόδι σου και συνθλάς την κεφαλή

του πανάρχαιου δράκοντα, που κέρδισε παίζοντας

κι' ύστερα τόχασε το μήλο. Άλαλα τα χείλη

των όσων δεν ποθήσαν το ξαπόσταμα της αρμογής

και την ασφάλεια, το απάγγειασμα της νηνεμίας.

Είσαι ένα λιμανάκι ελληνικού νησιού όλο κατάρτια

περήφανα υψωμένα· φτωχά καΐκια αραγμένα,

φτωχά, αλλά που γνωρίσαν την αντάρα και την τρομάρα,

που φορτωθήκαν μόχθο και μεταφέραν πλούτος.

Είσαι άσπρο ελληνικό ερημοκκλήσι δαρμένο

από την αντηλιά. Γύρω-γύρω αμπέλια, μποστάνια,

καρποφόρες συκιές και κάπου κάπου μοναχική

και κάποια ελιά. Χρυσοφρυγανισμένα τα χορτάρια

αχνίζουνε, άχυρο πια· κι' αντίς γι' αγγέλους, τα τζιτζίκια,

σου κανοναρχούνε το κάθε απομεσήμερο έως αργά

με το δικό τους τρόπο τον Παρακλητικό Κανόνα.

Αναστραμμένο σου θρονί, όλο αυτό το γαλάζιο

ενός απλού ουρανού, που πάλαι γίνηκε το Μέτρο των Δωριέων

και που αναπαύεται στεριωμένος στα χρυσάφια

του ευλογημένου μας πελάγους.

Άλαλα τα χείλη τους - και τι μπορούν ν' αρθρώσουν,

που τη φωνή τους κουκουλώνει η τύρβη μερονυχτίς,

ενώ σειέται απ' τις βουές ο Μέγιστος Ιππόδρομος

και πλημμυράει απ' τα αίματα των Μαρτύρων

κι' απ' τη μανία των Μονομάχων.

Αυτό το αίμα είναι που βοά, αυτό είναι που ρυπαίνει.

Εδώ χρειάζεται η βακτηρία του γίγαντα Ασκητή

του λευκοπώγωνα να επιβληθεί να τους σκορπίσει,

όλους τους ίππους και τους αναβάτες τους.

Εδώ χρειάζεται κοντύλι του Ζωγράφου, στη μοναξιά,

στην προσευχή και στην προσήλωση, με τα ζωογόνα

τα χρώματα τα πρώτα να ξαναγαλουχήσει

το βρέφος-Θεό, να ξαναγράψει τις πληγές της Αγάπης,

να ξαναδροσίσει τη ρίζα τη συμπονετική,

ν' αποδείξει τι απέραντη είναι η αγκαλιά της μητέρας,

να συναθροίσει πάλι εκ περάτων όλους εκείνους,

που με σέβας πολύ θα σταυρώσουν τα χέρια της Κόρης

με συνοδεία των αγγέλων, με ηχητικές αρμονίες

και θα ενεργήσουν όπως αξίζει την ταφή της,

ανοίγοντας το δρόμο για την καθέδρα τ' ουρανού,

όπου η αδιάκοπη Παράκληση. Ενώ τα δέντρα

τα ευσκιόφυλλα στη λιτάνευση, καθώς το Σώμα

περνάει της Βασίλισσας, ριγούντα και φρίττοντα,

θα συγκλίνουν για προσκύνηση σκορπώντας

τη δροσιά τους με το ανέμισμα, ριπίδια της λατρείας,

αναστυλώνοντας όσους μαραίνονται κι' ασθμαίνουν

στις τροπικές τις λαύρες του καλοκαιριού μας,

μισοκαμένες θημωνιές κοντά στο αλώνι,

καπνοί, που διαλύουν

τις αυγουστιάτικες τις αμαρτίες μας.

Τότε μονάχα τ' άλαλα τα χείλη,

ίσως ερθεί στιγμή

και λαλήσουν.

Αξιον Εστί 

Αγγελος Σικελιανός - Μήτηρ Θεού 

Άνεμος φύσαγε γλυκός, από μακρά φτασμένος,

με τη γαλήνια ευωδιά των κάμπων φορτωμένος.

Τα μύρα πλέαν ανάερα· αντίκριζε η ψυχή μου,

όθε κι αν γύριζε, γοργή, τη μυστική άθλησή μου.

Και ιδές… Ανθοί ανεπάντεχοι, δαφνόδεντρα και βάγια

στης γης αν ευωδάγανε τα ευλογημένα πλάγια·

στα χρυσοπράσινα έλατα αν ο ήλιος, σε μια στάλα,

φλόγα γαλάζια ανάβρυζε, πήδαε πυρρή διχάλα,

Και μιαν ακοίμητη δροσιά κινούσαν, να με ζώνει,

τ’ άγια φαράγγια που κρατούν ολοχρονίς το χιόνι·

α, πώς σπαρτάρισε η καρδιά σαν ένιωσε τα μάγια

τα γλυκανάπνοα, σε σφιχτά να την κρατούν αρπάγια!

Πώς το ρουμπίνι πύρινο ζώνει ψηλά το στέμμα,

όμοια στο νου μου ολόγυρα μαζώχτη ξάφνου το αίμα

Και πάλι πισωδρόμισε γοργό, σα για να πάρει

χλωμάδα μεγαλύτερην απ’ το μαργαριτάρι…

Ψυχή! Και ξάφνου, σκίζοντας το φοβερό σκοτάδι

η αχτίδα της το δάκρυ μου το βρήκε ωσάν πετράδι!

ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΠΑΝΤΑΝΑΣΣΑ

Κ. Βάρναλης - Οι πόνοι της Παναγιάς

Πού να σε κρύψω, γιόκα μου, να μη σε φτάνουν οι κακοί;
Σε ποιο νησί του Ωκεανού, σε ποια κορφήν ερημική;
Δε θα σε μάθω να μιλάς και τ' άδικο φωνάξεις
Ξέρω πως θάχεις την καρδιά τόσο καλή, τόσο γλυκή,
που με τα βρόχια της οργής ταχιά θενά σπαράξεις.

Συ θα ‘χεις μάτια γαλανά, θα 'χεις κορμάκι τρυφερό,
θα σε φυλάω από ματιά κακή και από κακό καιρό,
από το πρώτο ξάφνιασμα της ξυπνημένης νιότης.
Δεν είσαι συ για μάχητες, δεν είσαι συ για το σταυρό.
Εσύ νοικοκερόπουλο, όχι σκλάβος, όχι σκλάβος ή προδότης

Τη νύχτα θα σηκώνομαι κι αγάλια θα νυχοπατώ,
να σκύβω την ανάσα σου ν’ ακώ, πουλάκι μου ζεστό
να σου τοιμάζω στη φωτιά γάλα και χαμομήλι,
κ’ υστέρα απ' το παράθυρο με καρδιοχτύπι να κοιτώ
που θα πηγαίνεις στο σκολιό με πλάκα και κοντύλι...

Κι αν κάποτε τα φρένα σου το Δίκιο, φως της αστραπής,
κι η Αλήθεια σου χτυπήσουνε, παιδάκι μου, να μη την πεις.
Θεριά οι ανθρώποι, δεν μπορούν το φως να το σηκώσουν.
Δεν είναι αλήθεια πιο χρυσή σαν την αλήθεια της σιωπής.
Χίλιες φορές να γεννηθείς, τόσες θα σε σταυρώσουν.

Ώχου, μου μπήγεις στην καρδιά, χίλια μαχαίρια και σπαθιά.
στη γλώσσα μου ξεραίνεται το σάλιο, σαν πικρή αψιθιά!
- Ω! πώς βελαζεις ήσυχα, κοπάδι εσύ βουνίσιο...-
Βοηθάτε, ουράνιες δύναμες, κι ανοίχτε μου την πιο βαθιά
την άβυσσο, μακριά απ’ τους λύκους να κρυφογεννήσω!

Νίκος Καζαντζάκης - Ύμνος στην Θεοτόκο 

“- Παρθένα Μάνα, που σαν πνέμα επιάστη ο σπόρος
στο αφίλητο κορμί, κι’ ο Λόγος εσαρκώθη
το αμόλευτο τρυγώντας σπλάχνο σου σα βρέφος!
Ω Δέσποινά μου Υποταγή, τον πόνο δέξου τον
και συ, σαν το σταυρό, και γείρε το κεφάλι
με υπομονή, κατά γης χαμογελώντας –
να μην πνιγεί, Κυρά, στα κλάματά σου ο κόσμος!
Εσύ ’σαι η κιβωτός, που σαν αυγό στην άβυσσο
λάμπεις και στου Θεού τη σκοτεινιά αρμενίζεις,
βαθιά τα σπέρματα όλα μέσα σου φρουρώντας,
Το πράσινο δρεπανωτό πατάς φεγγάρι,
κι όλες στα χέρια σου κρατώντας τις ελπίδες μας
στον άγριον ουρανό κατάφορτη ανεβαίνεις.
κι αχνογελώντας στέκεσαι δεξά στο γιό σου,
Εσύ ’σαι το ανθισμένο κλαρί στην άβυσσο
της δύναμής του. εσύ ’σαι ο στοχασμός ο πράος
μες στο φλεγόμενο καμίνι της οργής του.
Αναμεσός στης Ζωής το δέντρο και της γνώσης,
στον κήπο του Θεού συ φύτεψες, Κυρά μου,
το αφράτο, της Καλοσύνης δέντρο.
κι ως πότιζές το με το κλάμα, επήρε μπόι,
πετάει κλαριά, σκεπάζει τ’ άλλα δέντρα, ανθίζει
ρίχνει καρπό, σαν την καλή ελιά, και φέγγει-
Κι ο Παντοδύναμος στον ίσκιο του αναπαύεται.
Κι η Δεύτερη φριχτή σαν έρθει Παρουσία
κι οι αρχάγγελοι άσπλαχνα τα ερίφια θα χωρίζουν
απ’ τ’ αρνιά, θα σκύψεις τότε εσύ στο γιό σου,
παρακλητικά, να μεσιτέψεις, Ελεούσα!
Τ’ αδάμαστα μεμιάς θα του μερώσουν φρένα
Κι οι τάξες θα χαλάσουν οι διπλές, και δίκαιοι
θ’ αγκαλιαστούν με αμαρτωλούς, κι αγνές παρθένες
με τις γυναίκες που πολύ στη γη αγάπησαν.
Νικάς τη Δικαιοσύνη Εσύ με την αγάπη.
κι όλοι μαζί θα σύρουμε χορό, και θα’ σαι
στον κάβο του χορού, Κυρά, και θα χορεύεις
στον αβασίλευτο ήλιο του Θεού χαρούμενη
και ταπεινή πολύ, σαν την καρδιά του ανθρώπου!

Ν. Καρούζος Η αντίκρουση του χειμώνα
..........

Κρατώντας την εσθήτα της Παναγίας

ο Έσχατος τ' Ουρανού με χιλιάδες έντομα στην όραση

μ' αξεθύμαστα γιασεμιά στο νυμφώνα

μ' άλλα θεάματα της αγάπης από μέσα

και μ' άλλα γεγονότα σπιθοβολώντας

αγγίζει τους ραχιτικούς και θεραπεύει την αρθρίτιδα

μαλάζει τους πρησμένους αστραγάλους

αφήνει τρυφερά την αλήθεια πάνω σ' όλες τις αρρώστιες

και κείνες χάνονται καθώς τα ευδιάλυτα νέφη.

Σιγά-σιγά ρυθμίζεται κι ο θάνατος

αρχίζει το νταούλι μεσ' στα πανηγύρια

κι ολούθε πια σηκώνεται στο στήθος η ρωμιοσύνη

και μας αρωματίζει μ' ανείπωτο μοσχολίβανο.

Καίγονται τότε τα φωτερά κοντάκια μεσ' στους ύμνους

κι ανασαίνουμε πέλαγα σε μικρή κολυμβήθρα

κι αποσπούμε τα καρφιά της Σταυρώσεως......

Μιχάλης Γκανάς, «Νοσοκομείο Ερυθρού Σταυρού»

στη μάνα

Τα χέρια σου τα κέρινα

η Παναγιά εκράτη.

Χιόνιζε στα σεντόνια σου

και σ’ όλο το κρεβάτι.

Η κόκκινη λιανή γραμμή

του πλαστικού σωλήνα,

από τη φανερή πληγή

σαν ποταμάκι εκίνα.

Κι έφευγαν απ’ τα μάτια σου

σκιαγμένα τα τρυγόνια

και μ’ έφερναν σ’ άλλους καιρούς

και στα μικρά μου χρόνια.

Μικρά πολύ πικρά πολύ

χτισμένα γύρα γύρα

και μόνο από τη χούφτα σου

σπυρί χαράς επήρα.

Από τη συλλογή Γυάλινα Γιάννενα (1989)

Τάκης Βαρβιτσιώτης 

Αχτίδα εσύ του ρυακιού
Σύσκιο πασίχαρο κρινάκι
Ζεστό φτερό περιστεριού
Στο πέτρινό μας το σπιτάκι.
Ω Παναγίτσα ηλιόκαλη δική μας
Παρηγοριά μας και καταφυγή μας.

Ζωή Καρέλλη - "ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΕΣΠΕΡΙΝΟ". 

Περίσκεπτη η Θεοτόκος
Στη σκοτεινή, Βυζαντινή εικόνα,
αυτή η μεσιτεύουσα γλυκεία ελπίς,
Έμεινε σοβαρή και μ' αυστηρή θωριά.

Στο βλέμμα του επισκέπτη που Την κοίταζε μελαγχολία γεμάτος για την
απιστία του,
γνωρίζοντας συνάμα την μύχιαν έπαρση,
ίσως και τον κρυμμένο φόβο,
μέσα στην άδειαν εκκλησία,
αφού τελείωσε ο σύντομος Εσπερινός.

Κική Δημουλά 

Η Παναγιά η Ελευθερώτρια
τραβάει κουπί μέσα στην πάχνη,
κι η καμπάνα ξεχνάει να πει άφες αυτοίς.
Τα πουλιά ωραία σκορπίζονται
στην απλή των φτερών τους θρησκεία,
κι ο Υμηττός στο μισομπλέ μυστικισμό του
απωθεί την χωμένη στα πόδια του
Μαγδαληνή ομίχλη.

Ο Ελύτης 

 Ο  άνεμος της Παναγίας

Σε μια παλάμη θάλασσας γεύτηκες τα πικρά χαλίκια

Δύο η ώρα το πρωί περιδιαβάζοντας τον έρημο Αύγουστο

Είδες το φως του φεγγαριού να περπατεί μαζί σου

Βήμα χαμένο. Ή αν δεν ήτανε η καρδιά στη θέση της

Ήταν η θύμηση της γης με την ωραία γυναίκα

Η ευχή που λαχτάρησε μεσ’ απ’ τους κόρφους του βασιλικού

Να τη φυσήξει ο άνεμος της Παναγίας!

Ώρα της νύχτας! Κι ο βοριάς πλημμυρισμένος δάκρυα

Μόλις ερίγησε η καρδιά στο σφίξιμο της γη

Γυμνή κάτω από τους αστερισμούς των σιωπηλών της δέντρων

Γεύτηκες τα πικρά χαλίκια στους βυθούς του ονείρου

Την ώρα που τα σύννεφα λύσανε τα πανιά

Και δίχως ήμαρτον κανέν’ από την αμαρτία χαράχτηκε

Στα πρώτα σπλάχνα του ο καιρός. Μπορείς να δεις ακόμη

Πριν από την αρχική φωτιά την ομορφιά της άμμου

Όπου έπαιζες τον όρκο σου κι όπου είχες την ευχή

Εκατόφυλλη ανοιχτή στον άνεμο της Παναγίας!

(Ο. Ελύτης, Προσανατολισμοί) 

****

Παναγία του Αγίου Ορους 

- Η Παναγιά το πέλαγο

κρατούσε στην ποδιά της

Τη Σίκινο, την Αμοργό

και τ’ άλλα τα παιδιά της.

Τα τζιτζίκια (από Τα Ρω του Έρωτα)

****

- Στην αγκαλιά της Παναγιάς έβαλα λουλούδια και στων Αγίων, κοπέλες και πουλιά.

“Πρώτα πρώτα...”, Ανοιχτά Χαρτιά

****

Άξιον εστί εορτάζοντας τη μνήμη
Των Αγίων Κηρύκου και Ιουλίτης
Ένα θαύμα να καίει στους ουρανούς τα' αλώνια
Ιερείς και πουλιά να τραγουδούν το χαίρε :

Χαίρε η καιομένη και χαίρε η Χλωρή
Χαίρε η Αμεταμέλητη με το πρωραίο σπαθί

Χαίρε η που πατείς και τα σημάδια σβήνονται
Χαίρε η που ξυπνάς και τα θαύματα γίνονται

Χαίρε του παραδείσου των βυθών η Αγρία
Χαίρε της ερημίας των νησιών η Αγία

Χαίρε η Ονειροτόκος, χαίρε η Πελαγινή
Χαίρε η Αγκυροφόρος και η Πενταστέρινη

Χαίρε με τα λυτά μαλλιά η χρυσίζοντας τον άνεμο
Χαίρε με την ωραία λαλιά η δαμάζοντας τον δαίμονα

Χαίρε που καταρτίζεις τα Μηναία των Κήπων
Χαίρε που αρμόζεις τη ζώνη του Οφιούχου

Χαίρε η ακριβοσπάθιστη και σεμνή
Χαίρε η προφητικιά και δαιδαλική.

"ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ"

****

ΝΑΥΤΑΚΙ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΟΛΙΟΥ

Η αυγή σφυρίζει στην κοχύλα της
Μια πλώρη έρχεται αφρίζοντας
Άγγελοι! Σία τα κουπιά
Ν' αράξει εδώ η Ευαγγελίστρια!
..........................
Νονά των άσπρων μου πουλιών
Γοργόνα Ευαγγελίστρα μου!
.......................................
Γρήγορα Παναγιά μου γρήγορα
Κιόλας ακούω τραχειά φωνή ψηλά πάνω απ' τις ντάπιες
Χτυπάει χτυπάει στις χάλκινες αμπάρες
Χτυπάει χτυπάει κι αντριεύεται
....................................
Κι η Παναγία χαίρεται η Παναγία χαμογελά
Το πέλαγο έτσι που κυλάει βαθιά πόσο της μοιάζει!


Ο μικρός ναυτίλος

«Λίγο για μια στιγμή να παίξεις πάνω στην κιθάρα σου
Ε, ε, Χρυσομαλλούσα/ ε, ε, Χρυσοσκαλίτισσα
Να ξεπετιέται πάλι το βουνό με τ’ άσπρο σπίτι στην πλαγιά
τ’ άλογο με τα δύο φτερά/ και η άγρια φράουλα της θάλασσας
Λάμπουσα και Κανάλα μου και Παραπόρτιανή μου
θα δεις την πράσινη ψαρόβαρκα σκαμπανεβάζοντας να χάνεται
μέσα στ’ αραποσίτια
τον Μήτσο με τις τρίχες και με τ’ αλυσιδάκι στο λαιμό
Ε, Παναγιά Τα Μάγκανα/ ε, Παναγιά Τόσο Νερό
Να βλαστημάει και ν’ ανεβάζει ανίδεος μες στα δίχτυα του
τέσσερα – πέντε αρχαία ελληνικά
το τέλλεσθε και το νηυσί, το μέλεα και το κρίναι σα
Καρυστιανή κι Ακλειδιανή/ Δαφνιώτισσα κι Αργιώτισσα
Που μια στιγμή τα παίζεις πάνω στην κιθάρα σου
κι απ’ τ’ αναμμένο πέλαγο αντικρύ σου ακούς
Έι, Κρουσταλλένια, έι Δροσιανή/ έι Παναγιά του Νίκους
Να σχίζεται στα δύο τ’ ουρανού το καταπέτασμα
κι ένας παμπάλαιος έφηβος απαράλλαχτος εσύ
να κατεβαίνει- κοίτα:
Στα κύματα μ’ ένα καμάκι ορθός και στους αφρούς να πλέει
Σπηλιώτισσα και Μερσινιά και Θαλασσίστρα μου έι!»

Ν Βρεττάκος 

 Η χαρά της Παναγιάς

Η Παναγιά χτενίζει τα χρυσά της μαλλιά
στο μικρό της παράθυρο
μια
θαλασσιά πεταλούδα πετά γύρω απ' τη μια της
πλεξούδα που κρέμεται.
Βασιλεύει ο ήλιος,
Ο Ιωσήφ ανεβαίνει πιο ψηλά να της κόψει
ένα κόκκινο άνθος.

****

DE PROFUNDIS CLAMAVI 

Μητέρα του Χριστού, Μαρία,
πόσο είναι η νύχτα τούτη κρύα,
δε μπορεί ο Θεός να καταλάβει!
Κατέβα, συ, απ' τους ουρανούς
και με αναμμένους τους φανούς
του χάρου οδήγα το καράβι!

Παναγία Γαλακτοτροφούσα - Άγιον Όρος

Γιάννης Ρίτσος 

Ἄσπρα σπίτια, κάτασπρα,

τὰ βερικοκιὰ τὰ κεραμίδια,

γαλανὰ παραθυρόφυλλα,

τ᾿ ἄλογα τὰ κανελιὰ μὲς στὸν αὐλόγυρο,

τ᾿ ἄσπρα μὲς στὸ πράσινο,

τὰ μπαλκόνια μάλαμα καὶ θάλασσα.

Τὰ μουλάρια στὸν ἀνήφορο τῆς πέτρας,

καὶ τὰ γαϊδουράκια μὲς στ᾿ ἀγκάθια,

ψάθες καὶ μαχαίρια καὶ καλάθια
μὲς στ᾿ ἀμπέλια γέλια.

Δάχτυλα καὶ γόνατα,

στήθια καὶ σαγόνια

μὲς στὸ μοῦστο ματωμένα,

κόκκινες φωτιὲς κι ἱδρώτας,

στὶς κατηφοριὲς

τὸ χρυσὸ κακάρισμα τῆς κότας.

Κι ὅπως γαλανίζει τὸ βραδάκι,

τὸ μαβί, τὸ βιολετί,

νὰ κι ἡ Παναγιὰ στὴ δημοσιά,

πλάι στὰ κάρα, στὰ κουδούνια, στὰ σταμνιὰ

καὶ στὰ κλαδωτὰ μαντίλια,

νά τη ἡ Παναγιὰ

νὰ κρατάει στὴν ἀσημένια της ποδιὰ

πέντε ὀκάδες κόκκινα σταφύλια.
( Τρύγος)

****

Όταν περνούσε η Παναγία σιωπηλή κάτου απ' τα δέντρα
κανένας δεν την άκουσε
Τα σκυλιά δε γαυγίσαν στις αυλόπορτες.
Μονάχα τα τριζόνια τη χαιρέτισαν,
κι ένα μεγάλο αστέρι χτύπησε
σε μια χορδή κάποιο άγνωστο τραγούδι
που τ' ακούσαν μόνο τα παιδιά στον ύπνο τους
και γύρισαν απ' τα' άλλο τους πλευρό χαμογελώντας. 

( Ονειρο καλοκαιρινού μεσημεριού ) 

Στρατής Μυριβήλης, Η Παναγιά η γοργόνα

Στο γραφικό ψαροχώρι Σκάλα Συκαμνιάς, στη Λέσβο, βρίσκεται ένα μικρό εκκλησάκι,σκαρφαλωμένο σε ένα βράχο. Το όνομά του εντυπωσιάζει. «Παναγιά η Γοργόνα».

Σύμφωνα με την παράδοση, το όνομά του το πήρε από μια ιδιαίτερη τοιχογραφία που υπήρχε στο εκκλησάκι και παρουσίαζε την Παναγία με ουρά γοργόνας, έργο άγνωστου λαϊκού ζωγράφου. Τη φήμη του, όμως, την οφείλει στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Στρατή Μυριβήλη.

Να πώς περιγράφει την εικόνα ο Στρατής Μυριβήλης: «Σαν ήρθε η ώρα της παρτέντζας, πήρε στη ράχη το μπογαλάκι με τα σύνεργα του, έκοψε με αλύγιστη καρδιά την πρυμάτσα της αραξιάς του και χάθηκε. Όμως απόμεινε πίσω τ’ όνομά του, απόμεινε ακόμα, αύτη πάνω απ’ όλα, μια παράξενη ζουγραφιά, που την άφησε στορισμένη πάνω στον τοίχο της μικρής εκκλησίας. Στέκεται κει ως τα σήμερα, μισοσβησμένη από τον αγέρα και τ’ αλάτι της θάλασσας, και είναι μια Παναγιά, η πιο αλλόκοτη μέσα στην Ελλάδα και σ’ όλο τον κόσμο της χριστιανοσύνης.

»Το κεφάλι της είναι έτσι όπως το ξέρουμε από τις τοιχογραφίες της Πλατυτέρας. Πρόσωπο μελαχρινό, ψιλοσήμαδο, συσταζούμενο στην έκφρασή του. Έχει στρογγυλό πηγούνι, μυγδαλωτά μάτια και μικρό στόμα. Έχει βυσσινί μαφόρι ως το κούτελο, έχει και το κίτρινο τ’ αγιοστέφανο γύρω στο κεφάλι, όπως όλα τα κονίσματα» (Στρατής Μυριβήλης, Η Παναγιά η γοργόνα, 1949).

ΣΤΕΛΛΑ - ΣΟΦΙΑ ΖΥΓΟΥΡΗ Υψηλή Προστασία των πιστών. 

ΚΥΡΙΑ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ, γλυκύτατε ΠΑΡΘΕΝΕ,

σε Σένα η ψυχή μας δέηση απευθύνει,

και γαληνεύει η καρδιά, γλυκαίνει κάθε πόνος,

το μητρικό το βλέμμα Σου με πίστη σαν κοιτά.

Άγια Μητέρα του Χριστού, αθάνατη χαρά μας στήριγμα,

καταφύγιο σε κάθε εποχή.

Εσύ γλυκιά ΠΑΝΤΑΝΑΣΣΑ ελπίδα μας γεμίζεις,

θεμέλιο και παράδειγμα αγνότητας τρανό.

Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΦΟΒΕΡΑ που πάντα μας σκεπάζει,

Το ΡΟΔΟ το ΑΜΑΡΑΝΤΟ το πανευωδιαστό.

Το πράο Σου χαμόγελο διαλύει τα σκοτάδια του λογισμού,

απλώνοντας το φως Σου ιλαρό.

ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΡΙΑ της ζωής, ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗ αλήθεια,

ΑΓΙΑ ΣΚΕΠΗ, φωτισμού κι ελέους χορηγος.

Ύψωσες την ταπείνωση ΓΙΑΤΡΙΣΣΑ των παθών μας,

λιμάνι Εσύ, απάνεμο των άστατων καιρών.

ΖΩΟΔΟΧΟΣ ΠΗΓΗ αστείρευτη, ναμάτων κι ευωδίας

ουράνιο μύρο, βάλσαμο, ανάσα των ψυχών.

Γλυκιά μου ΜΥΡΤΙΔΙΩΤΙΣΣΑ, κόσμημα των Κυθήρων,

στην ατεκνία αρωγός, δρόσος στην ξηρασία,

και στου λοιμού την μάστιγα, ίαση κι ευλογία.!

Η ΠΛΑΤΥΤΕΡΑ αγκαλιά που κλείνει όλο τον κόσμο,

πρεσβεία σωτηρίας μέγιστη στο Θεό.

ΓΛΥΚΟΦΙΛΟΥΣΑ Παναγιά μεγάλη μας Μητέρα,

ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ της ψυχής και των καημών γιατρειά..

Βοήθεια ΓΟΡΓΟΕΠΗΚΟΟΣ σε κάθε μας ανάγκη..

Γίν’ ΟΔΗΓΗΤΡΙΑ στης ζωής το δύσκολο το δρόμο,

βοήθησε να βρούμε των ΠΑΝΤΩΝ τη ΧΑΡΑ .

(Στέλλα Σοφία Νικ.Ζυγούρη-   Στους Δρόμους που περπάτησα.)

Παναγία Παραμυθία, Ιεράς Μονής Βατοπαιδίου

Ουρανία Μπούρτζινου " Παναγία"

Παναγιά Μεγαλομάτα
Παναγιά Φανερωμένη
Παναγιά Γλυκοφιλούσα
Παναγιά Θαλασσινή.

Παναγιά Βαρνάκοβα
Παναγιά Παρηγορήτρα
Παναγιά Κυρά των Πάντων
Παναγιά των Βλαχερνών.

Παναγιά Καρυουπολίτισσα
Παναγιά του όρους Άθω
Παναγιά της Άγιας Πόλης
Παναγιά του Σουμελά.

Παναγία προστασία
Παναγία καύχημά μου
Παναγία ελεούσα
Παναγία η χαρά μου.

Παναγία Φως του κόσμου
σκέπη του Μαυροβουνίου
διάδημα χρυσό της Μάνης
Στρατηγός του Ελληνισμού.

Ν Γκάτσος - Μια Παναγιά 

Στίχοι: Νίκος Γκάτσος
Μουσική: Μάνος Χατζιδάκι

Μια Παναγιά
μιαν αγάπη μου έχω κλείσει
σ’ ερημοκλήσι αλαργινό
κάθε βραδιά
της καρδιάς την πόρτα ανοίγω
κοιτάζω λίγο και προσκυνώ.

Πότε θα `ρθει, πότε θα `ρθει
το καλοκαίρι
πότε τ’ αστέρι θ’ αναστηθεί
να σου φορέσω στα μαλλιά
χρυσό στεφάνι
σαν πυροφάνι σ’ ακρογιαλιά.

Μια Παναγιά
μιαν αγάπη μου έχω κλείσει
σ’ ερημοκλήσι αλαργινό
κάθε βραδιά
της καρδιάς την πόρτα ανοίγω
δακρύζω λίγο και προσκυνώ.

Στίχοι: Τάσος Λειβαδίτης
Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

Ο ήλιος ήσουν κι η αυγή
της νύχτας το φεγγάρι
της μάνας μου ήσουν η ευχή
της Παναγιάς η χάρη

Έφυγες και κλαίει ο άνεμος το κύμα
κλαίνε τ’ άστρα κι η νυχτιά
κλαίει κι η μάνα μου στο μνήμα
κλαίει, κλαίει κι η Παναγιά

Στον πυρετό ήσουνα δροσιά
κερί μες στο σκοτάδι
άστρο στην κοσμοχαλασιά
βασιλικός στον Άδη

Έφυγες και κλαίει ο άνεμος το κύμα
κλαίνε τ’ άστρα κι η νυχτιά
κλαίει η μάνα μου στο μνήμα
κλαίει, κλαίει κι η Παναγιά

ΓΟΡΓΟΝΑ ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΗΣ ΛΕΣΒΟΥ
Στίχοι Μουσική Ερμηνεία Θαλασσέλης Αντώνης
Σε θάλασσα πλατιά θέλω ν’ αρμενίσω
Τους παλιούς καημούς πίσω μου ν’ αφήσω
Τους παλιούς καημούς πίσω μου ν’ αφήσω
Σε θάλασσα πλατιά θέλω ν’ αρμενίσω

Γοργόνα Παναγιά κόρη του γιαλού
Πάρε με κοντά σου έχε με στο νου
Γοργόνα Παναγιά της Λέσβου το καμάρι
Πάρε με αγκαλιά κάνε μου τη χάρη

Σε θάλασσα πλατιά θέλω ν’ αρμενίσω
στο κύμα συντροφιά μ’ αγέρα πελαγίσιο
στο κύμα συντροφιά μ’ αγέρα πελαγίσιο
Σε θάλασσα πλατιά θέλω ν’ αρμενίσω

Γοργόνα Παναγιά κόρη του γιαλού
Πάρε με κοντά σου έχε με στο νου
Γοργόνα Παναγιά της Λέσβου το καμάρι
Πάρε με αγκαλιά κάνε μου τη χάρη

ΠΗΓΕΣ 

http://e-theotokario.blogspot.gr/
http://latistor.blogspot.gr/
http://www.antifono.gr/
http://www.myriobiblos.gr/
http://www.bookpress.gr/
http://ebooks.edu.gr/
http://radiofloga.blogspot.gr
http://www.stixoi.info/
http://eikonakailogos.blogspot.gr/

https://fdathanasiou.wordpress.com/