Γράφει ο Γιάννης Δημάκης
Η καλαθοπλεκτική είναι μια από τις πιο παλιές τέχνες. Πριν να παρουσιαστεί η αγγειοπλαστική, οι άνθρωποι κατασκεύαζαν τα καλάθια.Το επάγγελμα του καλαθοποιού ήταν διαδεδομένο σε χωριά και σε περιφέρειες όπου οι πρώτες ύλες για τις ανάγκες της παραγωγής ήταν άφθονες.
Η καλαθοπλεκτική είναι μια από τις πιο παλιές τέχνες. Πριν να παρουσιαστεί η αγγειοπλαστική, οι άνθρωποι κατασκεύαζαν τα καλάθια.Το επάγγελμα του καλαθοποιού ήταν διαδεδομένο σε χωριά και σε περιφέρειες όπου οι πρώτες ύλες για τις ανάγκες της παραγωγής ήταν άφθονες.
Τα καλάθια πριν από αρκετά χρόνια, αλλά ακόμη και σήμερα, οι άνθρωποι και κυρίως αυτοί που κατοικούσαν στα χωριά, τα χρησιμοποιούσαν πολύ. Το καλάθι ήταν ένα πλεχτό σκεύος θα λέγαμε. Είχαν διάφορα σχήματα και μεγέθη. Τα χρησιμοποιούσαν για να μεταφέρουν πράγματα ή να αποθηκεύουν και να φυλάγουν διάφορα υλικά του νοικοκυριού, όπως τα ρούχα, τα σεντόνια κλπ. Τα καλάθια τα χρησιμοποιούσαν ευρέως οι μανάβηδες και άλλοι έμποροι. Μέσα σ' αυτά , οι πραματευτάδες που τα τοποθετούσαν συμμετρικά στα γαϊδούρια και τα έδεναν με σκοινί για να ισορροπούν, έβαζαν μέσα τα πράγματα που είχαν για πούλημα.έβαζαν λαχανικά, φρούτα και άλλα προϊόντα για να τα μεταφέρουν από τόπο σε τόπο. Αλλά και οι αγρότες μετέφεραν με τα καλάθια την παραγωγή τους, καπνό, βαμβάκι, σταφύλια, καλαμπόκια, μαλλί, διάφορους καρπούς κ.α.
Υπήρχαν τριών ειδών καλάθια, που διέφεραν στο μέγεθος, στο σχήμα και στο υλικό κατασκευής τους. Το απλό καλάθι, το κοφίνι και το πανέρι.
Η κατασκευή τους γινόταν από τεχνίτες, τους καλαθάδες . Η κατάλληλη εποχή για την κατασκευή τους ήταν η άνοιξη ή το φθινόπωρο. Οι καλαθάδες έκοβαν από τα ποτάμια ευλύγιστα κλαδιά από ιτιά ή λυγαριά, με φλούδα ή χωρίς φλούδα. Με τα καλάμια μπορούσαν να κάνουν διάφορα είδη καλαθιών ανάλογα πώς θα το χρησιμοποιούσαν.Τα καλάμια τα έσχιζαν από τη μέση και τα έβρεχαν για να μαλακώσουν. Εκτός από τις λυγαριές και τα καλάμια χρησιμοποιούσαν και άλλα υλικά από φυτά, όπως τα βούρλα, τα σχοίνα, τα σφεντάμια, τις βέργες από φουντουκιές, που τις έκοβαν πάντα την άνοιξη γιατί τότε ήταν πιο μαλακές και ευλύγιστες. Υπήρχαν και καλάθια πολυτελείας που ήταν φτιαγμένα με σκισμένα ξύλα από διάφορα δέντρα. Τα καλάθια αυτά τα έφτιαχναν για λόγους διακοσμητικούς και για να γίνουν πιο όμορφα τα έβαφαν.
Η ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΩΝ ΚΑΛΑΘΙΩΝ
Τα εργαλεία που χρησιμοποιούσαν ήταν το κλαδευτήρι, το σφυρί, η τανάλια (ζωντάκρα) και το πριόνι
Πρώτα άφηναν τα κλαδιά να ξεραθούν. Πριν αρχίσουν το πλέξιμο τα έβρεχαν με νερό για να γίνουν πιο ευλύγιστα. Άρχιζαν από τη βάση, η οποία έπρεπε να έχει μεγάλη αντοχή. Για να το πετύχουν αυτό το πλέξιμο ήταν πιο πυκνό. Έπλεκαν μαζί καλάμια και κλαδιά λυγαριάς. Μετά έφτιαχναν το σκελετό, τοποθετώντας κάθετα προς τη βάση χλωρά καλάμια, που τα έσκιζαν σε λουρίδες. Πάνω σ' αυτά έπλεκαν τα τοιχώματα του καλαθιού. Με τις ίδιες λυγαρένιες βίτσες περιτύλιγαν μια χοντρότερη, που τις δυο αιχμηρές άκρες της έμπηχναν κάθετα στο πλεγμένο καλάθι σχηματίζοντας καμάρα πάνω από τη μπούκα (στόμιο) του μικρού ή μεγάλου καλαθιού, για να πιάνεται ή να κρεμάται. Στα κοφίνια πλέκονταν κατά τον ίδιο τρόπο αντικριστά πάνω στα χοντρά χείλια του κοφινιού δυο μικρότερες καμαρίτσες, τα αυτιά, απ΄ όπου πιάνονταν το κοφίνι κατά τη μετατόπιση του και την κοντινή μεταφορά, γιατί σε μακρύτερες μεταφορές τα κοφίνια κουβαλούνταν στον ώμο. Ορισμένες φορές, καθώς έστριβαν τις βέργες, έβαζαν ανάμεσα τους και διακοσμητικά νήματα από χρωματιστό νάιλον για να γίνει το καλάθι πιο όμορφο.
Στην απασχόληση του καλαθοποιού υπαγόταν και η κατασκευή της κόφας με το ιδιότυπο κυλινδρικό σχήμα από τη μέση και πάνω και με το πεπλατυσμένο και ελαφρά τριγωνικό στο κάτω μέρος με τον κυρτό πάτο.
Οι κόφες χρησιμοποιούνταν σε διάφορες οικιακές χρήσεις, κυρίως όμως χρησιμοποιούνταν στον τρυγητό, για τη μεταφορά των κρασοστάφυλων από το αμπέλι στο πατητήρι.
Στα κοφίνια, που ήταν μεγαλύτερα σε μέγεθος, τοποθετούσαν κατά διαστήματα ελάσματα από μέταλλο για να αντέχουν το μεγάλο βάρος. Μόλις τέλειωναν το σκελετό έφτιαχναν τις λαβές. Τα καλάθια τα έφτιαχναν με κάποια κωνική μορφή, ώστε το ένα να μπορεί να χωράει μέσα σε κάποιο άλλο. Ο λόγος ήταν να μην πιάνουν πολύ χώρο, όταν ήταν άδεια.Με λεπτές βίτσες λυγαριάς ή μυρσίνης ο καλαθοποιός έπλεκε και τα τουπιά του τυριού και της μυζήθρας. Έπλεκε ακόμη με σκέτες καλαμένιες λουρίδες καλάθια και τουπιά μυζήθρας κυλινδρικά, σχεδόν βγαρτά (ίσα στο άνοιγμα) και μάλλον λίγο ανοικτότερα στην κορφή. Στην απασχόληση του καλαθοποιού υπαγόταν και η κατασκευή της κόφας με το ιδιότυπο κυλινδρικό σχήμα από τη μέση και πάνω και με το πεπλατυσμένο και ελαφρά τριγωνικό στο κάτω μέρος με τον κυρτό πάτο
Ακόμη έφτιαχναν και τα ψάθινα καθίσματα για τις καρέκλες.
Οι καλαθάδες αφού έφτιαχναν πολλά καλάθια τα φορτωνόταν οι ίδιοι ή με κάρα ξεκινούσαν σε πόλεις και χωριά για να τα πουλήσουν. Η τιμή τους δεν ήταν μεγάλη και πολλές φορές η πληρωμή γινόταν και σε είδος.
Δυστυχώς αυτό το επάγγελμα όπως και τόσα άλλα (καρεκλάς, νερουλάς, γαλατάς, παγοπώλης, αγγειοπλάστης, τσαγκάρης, κ.ά.) έχουν εξαφανιστεί. Τα καλάθια, έχουν αντικατασταθεί με πλαστικά δοχεία και δίσκους. Τα ψάθινα καθίσματα έχουν αντικατασταθεί με δερμάτινα.Την τέχνη του καλαθά γνωρίζουν πλέον ελάχιστοι ηλικιωμένοι τεχνίτες, ενώ δεν υπάρχει ενδιαφέρον από νέους για να ασχοληθούν μ’ αυτή.
ΠΗΓΕΣ..
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου