Homo Universalis: Κάσπαρ Ντάβιντ Φρίντριχ - Caspar David Friedrich ( 5 Σεπτεμβρίου 1774

Δευτέρα 3 Σεπτεμβρίου 2018

Κάσπαρ Ντάβιντ Φρίντριχ - Caspar David Friedrich ( 5 Σεπτεμβρίου 1774 – 7 Μαΐου 1840 )

Τα στάδια της ζωής, 1835

O Κάσπαρ Ντάβιντ Φρίντριχ (Caspar David Friedrich, 5 Σεπτεμβρίου 1774 – 7 Μαΐου 1840) ήταν Γερμανός ζωγράφος του 19ου αιώνα. Θεωρείται ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους του ρομαντισμού.

Γεννήθηκε στο Γκράιφσβαλντ της Βαλτικής, γιος του Αδόλφου, ιδιοκτήτη εργοστασίου σαπωνοποιίας και κηροποιΐας. Σε ηλικία επτά ετών έχασε τη μητέρα του και στα 14, τον αδελφό του, που πνίγηκε σε προσπάθεια να τον σώσει. Στα 16 του μαθήτευσε στον Γιόχαν Γκούφριτ Κβίστορπ, πανεπιστημιακό καθηγητή καλών τεχνών. Γνωρίστηκε με τον πάστορα-ποιητή Λούντβιχ Κοζενγκάρντεν και τέσσερα χρόνια αργότερα φοίτησε στην Ακαδημία Κοπεγχάγη. Το 1798 εγκαταστάθηκε στη Δρέσδη, ανθηρό καλλιτεχνικό και πολιτιστικό κέντρο, όπου έμεινε μόνιμα. Τρία χρόνια αργότερα επέστρεψε στη γενέτειρα του για μεγάλο διάστημα και γνώρισε τον ρομαντικό ζωγράφο Φίλιπ Όττο Ρούνγκε. Τον επόμενο χρόνο, επέστρεψε στη Δρέσδη και έδειξε έντονο ενδιαφέρον για τις μεγάλες πανοραμικές απόψεις.

Το 1805 συμμετείχε με δύο έργα με σέπια, σε διαγωνισμό στη Βαϊμάρη και απέσπασε το Α' Βραβείο, ενώ δύο χρόνια μετά, πραγματοποίησε τις πρώτες προσπάθειες στο τομέα της ελαιογραφίας. Τον επόμενο χρόνο φιλοτέχνησε το πρώτο μεγάλο του αριστούργημα Σταυρός Πάνω Στο Βουνό. Το 1810, έργα του εκτέθηκαν στην Ακαδημία Βερολίνου και αγοράστηκαν από το Φρειδερίκο Γουλιέλμο Γ΄ της Πρωσσίας.

Το 1816 έγινε μέλος της Ακαδημίας της Δρέσδης και δύο χρόνια μετά νυμφεύτηκε την Καρολίνε Μπόμερ, 20 χρόνια μικρότερή του. Το 1835 παθαίνει βαριά αποπληξία που θέτει τέλος στη καριέρα του. Πέθανε πέντε χρόνια αργότερα στη Δρέσδη, στις 7 Μαΐου, σε ηλικία 66 ετών.

Έργο

self portrait

Η βαθιά θρησκευτική του πίστη κι η αγάπη του για τη γερμανική ύπαιθρο, αποτέλεσαν βασική πηγή έμπνευσής του, προβάλλοντας και εξυμνώντας την πνευματικότητα στη φύση. Το μεγαλύτερο μέρος της σταδιοδρομίας του καταγράφτηκε στη Δρέσδη, που μετά από αργά μα σταθερά βήματα, έγινε διάσημος με τη πρώτη παραγγελία που ανέλαβε. Στα επόμενα χρόνια καλλιέργησε εντελώς προσωπικό ιδίωμα και φιλοτέχνησε τοπία που διαπνέονται απ' έντονο μυστικισμό καθώς και θρησκευτικές αλληγορίες.

Χαρακτηρίστηκε εσωστρεφής και μελαγχολικός, αλλά ήταν επίσης πατριώτης κι αφοσιωμένος οικογενειάρχης. Παρά τη νόσο που τον καθήλωσε τα τελευταία χρόνια της ζωής του, οι καλλιτεχνικές του αναζητήσεις ήταν αδιάλειπτες και στους τελευταίους πίνακές του συνδύασε το λυρισμό με μια νέα αντίληψη των χρωμάτων

Μεγαλιθικός τάφος στο χιόνι, 1807

Σταυρός στην βουνοκορφή, 1808

Μοναχός στην θάλασσα, 1809

Ο Μοναχός στην θάλασσα (γερμ. Der Mönch am Meer) είναι αριστουργηματικός πίνακας του Γερμανού ζωγράφου Κάσπαρ Ντάβιντ Φρίντριχ. Παρουσιάστηκε στο κοινό για πρώτη φορά στην Έκθεση της Ακαδημίας του Βερολίνου το 1810 μαζί με το «Μονή στο δάσος με τις βελανιδιές» και αγοράστηκε από τον βασιλιά Φρειδερίκο Γουλιέλμο ΙΙΙ για τη συλλογή του. Φιλοξενείται σήμερα στην Alte Nationalgalerie του Βερολίνου.

Η ευρεία έκταση της θάλασσας και του ουρανού δίνουν έμφαση στο πενιχρό σχήμα του μοναχού που στέκεται μπροστά στην απεραντοσύνη της φύσης. Μία φιγούρα, ντυμένη με ένα μακρύ ένδυμα και με το ένα χέρι στο πηγούνι του, στέκεται πάνω σε ένα χαμηλό αμμόλοφο με αραιά βλάστηση. Το σχήμα, που συνήθως χαρακτηρίζεται ως μοναχός εντελώς μακριά από το θεατή φαίνεται να ερευνά την ταραγμένη θάλασσα, ενώ ένα γκρίζο κενού ουρανού καταλαμβάνει περίπου τα τρία τέταρτα της εικόνας.

Ο πίνακας παρουσιάζει ένα παραθαλάσσιο τοπίο, στο οποίο ένας επιβλητικός ουρανός κυριαρχεί. Η γραμμή του ορίζοντα είναι τοποθετημένη πολύ πιο χαμηλά από το μέσο του πίνακα, ενώ ακολουθεί η σκοτεινή επιφάνεια της θάλασσας και τελικά η αμμουδερή ακρογιαλιά. Στην άκρη του νερού στέκει όρθιος ένας μοναχός (καλόγερος) του τάγματος των Καπουτσίνων. Φοράει καλογερική κάπα και έχει γυρισμένη την πλάτη του στο κοινό. Στην αμμουδιά φυτρώνει λίγο χορτάρι. Ο ουρανός καλύπτει τα τρία τέταρτα της επιφάνειας του πίνακα. Είναι σχεδόν συμπαγής χωρίς δομή, ενώ ένα απειλητικό σκοτάδι τον πλαισιώνει. Η ακρογιαλιά δεν μπορεί να καθοριστεί. Δεν ξέρουμε αν είναι ρηχή παραλία, ή απότομος γκρεμός. Σχηματίζει όμως μια γεωμετρική επιφάνεια αμβλούς τριγώνου, με τον άνθρωπο τοποθετημένο στην κορυφή του. Εκτός από την μοναχική ανθρώπινη μορφή ανακαλύπτουμε μόνο μερικούς γλάρους, δεκατέσσερις τον αριθμό. Ένας γλάρος στέκει σε μικρή απόσταση δίπλα στον μοναχό, ενώ οι υπόλοιπες πετούν απομακρυνόμενες.

Ερμηνεία και ιστορική τοποθέτηση

Ο Φρίντριχ ξεκίνησε τις εργασίες πάνω στον πίνακα το 1808 στην Δρέσδη. Η εποχή αυτή συμπίπτει με το ξεκίνημα της σταδιοδρομίας του, αφού λίγο πιο πριν είχε παρουσιάσει το έργο του «Σταυρός στην βουνοκορφή». Πρώτη φορά αναφέρει το έργο του σε επιστολή τον Φεβρουάριο του 1809, όπου περιγράφει τον πίνακα. Σύγχρονες αναλύσεις υποδεικνύουν ότι αρχικά είχε ζωγραφίσει δύο ιστιοφόρα στον ορίζοντα μακρυά, τα οποία αργότερα επικάλυψε. Συνέχισε να το επεξεργάζεται κάνοντας μικρές αλλαγές μέχρι που το παρουσίασε στην έκθεση του 1810.

Ο πίνακας δίχασε το κοινό. Ο γνωστός Κλέμενς Μπρεντάνο έγραψε το 1810 κριτική του έργου ειρωνική και διόλου κολακευτική, ενώ ο Χάινριχ φον Κλάιστ αντιπαράθεσε ότι «το έργο αυτό ανοίγει τα μάτια του παρατηρητή», και αναγκάστηκε λίγο αργότερα να ζητήσει συγνώμη απολογούμενος για την αυθόρμητη έξαρσή του.

Ο Σταυρός στα βουνά, 1812

Τάφοι αγωνιστών της ελευθερίας, 1812

Άποψη λιμανιού, 1816

Φεγγαρόφως στο Γκράιφσβαλντ, 1817

Οδοιπόρος επάνω από τη θάλασσα της ομίχλης , 1818

Ο Οδοιπόρος επάνω από τη θάλασσα της ομίχλης (γερμ. Wanderer über dem Nebelmeer) είναι έργο ζωγραφικής και αυτοπροσωπογραφία του ρομαντικού Γερμανού ζωγράφου Κάσπαρ Ντάβιντ Φρίντριχ. Κατασκευάστηκε το έτος 1818 και σήμερα βρίσκεται στην Αίθουσα Τέχνης του Αμβούργου.

Αυτό το πολύ γνωστό και ιδιαίτερα ρομαντικό αριστούργημα περιγράφεται από τον συγγραφέα John Lewis Gaddis ως ζωγραφικό έργο που αφήνει στον θεατή μια αντιφατική εντύπωση και ταυτόχρονα συμπληρώνει την μαγεία πάνω από ένα τοπίο και την ασημαντότητα του ατόμου μέσα σε αυτό.

Ο πίνακας είναι ελαιογραφία σε καμβά με διαστάσεις 98,4 cm × 74,8 cm. Παρουσιάζει έναν οδοιπόρο σε οπίσθια άποψη. Έχει φτάσει επάνω σε έναν ανεμοδαρμένο βράχο στην κορυφή μιας οροσειράς. Ο Οδοιπόρος φοράει ένα βαρύ παλτό, στηρίζει στο δεξί του χέρι ένα μπαστούνι και αναπαύεται μέσα στο τοπίο άγριας φύσης, ατενίζοντας τον ορίζοντα. Ο άνεμος του ανακατεύει τα μαλλιά. Μπροστά στον στιβαρό αυτό βράχο ανοίγεται ένας βαθύς γκρεμός, πλημμυρισμένος από μια θάλασσα πυκνής ομίχλης που καλύπτει όλη την γη. Λίγοι βράχοι ξεμυτίζουν εδώ και εκεί, ενώ λίγες, ακόμα ψηλότερες βουνοκορφές οδηγούν το βλέμμα στον γαλάζιο αίθριο ουρανό, λίγο πριν ξημερώσει ο ήλιος. Το τοπίο είναι εμπνευσμένο από διάφορα ορεινά τοπία της Βοημίας και της Σαξονίας, τα οποία ο Φρίντιχ πιο πριν είχε σκιτσάρει στα ταξίδια του. Η οπίσθια άποψη του οδοιπόρου, καθώς και η χαρακτηριστική φορεσιά, το παραδοσιακό ένδυμα των Γερμανών του 19ου αιώνα είναι χαρακτηριστικά γνωρίσματα των έργων του Φρίντριχ.

Ερμηνεία

Ο Φρίντριχ υπογραμμίζει συχνά την ασημαντότητα του ανθρώπου μπροστά στην απεραντοσύνη της φύσης, αποδίδοντας τις φιγούρες με μικρές διαστάσεις, καθιστώντας τες σύμβολα της βαθιάς αίσθησης μοναξιάς τού ατόμου και της προσπάθειας του να ενωθεί αρμονικά με τον Θεό. Ο θεατής μπορεί εύκολα να ταυτιστεί μ΄αυτές τις μυστηριώδεις μορφές και να γίνει ο ίδιος πρωταγωνιστής του πίνακα, προβάλλοντας τα δικά του μύχια συναισθήματα επάνω στα πνευματικά και συμβολικά τοπία του Φρίντιχ.

Η ομίχλη που τυλίγει το βραχώδες τοπίο εντείνει τη μυστηριακή, απειλητική ατμόσφαιρα του πίνακα και η μορφή στο πίνακα απορροφημένη στην ενατένιση του αχανούς τοπίου μοιάζει να έχει συνειδητοποιήσει τη δική του ανεπάρκεια: στην ουσία, δεν είναι παρά ένας θεατής.

Ο πίνακας είναι αλληγορική εικόνα για το ταραχώδες παρελθόν και το άγνωστο μέλλον. Ο Φρίντριχ ζωγράφισε τον πίνακα αυτό στο κατώφλι μια νέας εποχής, από τις πιο ταραχώδεις, αλλά και σημαντικότερες και ενδοξότερες εποχές της Ευρώπης. Ο Ναπολέων έχει ήδη ξεκινήσει και κάνει το πέρασμά του μέσα από την Ευρώπη.

Είναι ξημερώματα, όταν ο Οδοιπόρος μετά από μια νυχτερινή πορεία έχει φτάσει στο ψηλότερο σημείο, καταφέρνοντας ίσως τον στόχο της οδοιπορίας του. Η πυκνή ομίχλη δημιουργεί μια αόριστη αίσθηση του τοπίου. Tο βλέμμα στρέφεται στους επόμενους στόχους, τις κορυφογραμμές που βρίσκονται πιο μπροστά και φτάνουν μέχρι τον ορίζοντα. Εκεί, κάτω από τον αίσιο πρωινό ουρανό, το τοπίο χωρίζεται δεξιά και αριστερά. Στο κέντρο όμως του πίνακα, και σε μεγαλύτερο μέγεθος από όλα τα υπόλοιπα επί μέρους στοιχεία του τοπίου βρίσκεται ο Οδοιπόρος. Είναι ένας άνθρωπος απλός, ένας πολίτης που βάδισε μέσα στην σκοτεινή νύχτα του μεσαίωνα για να κατακτήσει την κορυφή του βουνού, και βρίσκεται τώρα εκεί, έτοιμος να αντιμετωπίσει όλες τις υψηλότερες αποστολές που του επιφυλάσσει το μέλλον.

Ασβεστολιθικές πλαγιές του Ρούγκεν, 1818

Γυναίκα στο ηλιοβασίλεμα, 1818-20

Δύο άνδρες κοιτάζουν το φεγγάρι, 1820,

Ανατολή του φεγγαριού στην θάλασσα, 1821

Ανατολή του φεγγαριού στην θάλασσα, 1822

Το μοναχικό δέντρο, 1822

Γυναίκα στο παράθυρο, 1822

Θάλασσα από πάγο, 1824

Η Θάλασσα από πάγο (γερμ. Das Eismeer) είναι αριστουργηματικός πίνακας του Γερμανού ζωγράφου Κάσπαρ Ντάβιντ Φρίντριχ. Φιλοξενείται στην Αίθουσα Τέχνης Αμβούργου.

Ο πίνακας δείχνει το εξωτικό τοπίο των αρκτικών πάγων. Ένα καράβι ναυάγησε και τα συντρίμμια του βρίσκονται τώρα θαμμένα κάτω από τις στιβαρές πλάκες που έχουν γίνει τάφος παγερός. Η πρύμνη του καραβιού φαίνεται στα δεξιά, και στην ταμπέλα επάνω είναι γραμμένο το όνομά του. Πρόκειται για το «HMS Griper», ένα από τα δύο σκάφη που συμμετείχαν στην αποστολή του Ουίλλιαμ Έντουαρντ Πάρρυ στον βόρειο πόλο το 1819-1820.

Ερμηνεία και ιστορική τοποθέτηση

Ο πίνακας ζωγραφίστηκε το έτος 1823-1824, μετά από παραγγελία. Ο συλλέκτης Γιόχαν Γκόττλομπ φον Κβαντ ανάθεσε την σύνθεση δύο έργων με θέμα τον Νότο και τον Βορά αντίστοιχα. Το πρώτο θέμα ανέλαβε ο ζωγράφος Γιόχαν Μάρτιν φον Ρόντεν, ενώ ο Φρίντριχ ζωγράφισε τον Βορά. Η σύνθεση του έργου συμπίπτει χρονικά με την περίοδο αποκατάστασης στην Ευρώπη που ακολούθησε μετά την πτώση της Πρώτης Γαλλικής Αυτοκρατορίας, ενώ ταυτόχρονα βρίσκει τον Φρίντριχ σε μια περίοδο καλλιτεχνικής κάμψης. Μέσα σε αυτό το κλίμα ολοκληρωτικής απογοήτευσης και τραγικής αποτυχίας των μεγάλων ιδεωδών, ο Φρίντριχ εμπνεύστηκε από την αρκτική αποστολή για να σχεδιάσει τον αλληγορικό αυτό πίνακα που παρουσιάζει το ολοκληρωτικό και αμετάκλητο μα και άδοξο τέλος όλων των ελπίδων.