ΠΟΛΥΚΡΕΤΗΣ ΜΑΝΩΛΗΣ "ΛΥΩΝΑΣ ΝΑΞΟΥ. Πώς πήρε το όνομά του ο όρμος στα ανατολικά του νησιού."

  
    Ο Λυώνας είναι ένας μικρός όρμος που βρίσκεται στην Ανατολική ακτή της Νάξου και αποτελεί το επίνειο του ορεινού χωριού της Κορώνου από το οποίο απέχει 8 περίπου χιλιόμετρα. Έχει περίπου 100 κατοίκους (το καλοκαίρι), διαθέτει παραλία με άσπρα βότσαλα και, όταν ο καιρός δεν είναι βορεινός, τα νερά του θυμίζουν πισίνα όπου καθρεπτίζονται τα γύρω βράχια. Παλιότερα, μάλιστα, διέθετε και ράμπα με βαγονέτα για την μεταφορά σμύριδας στα πλοία, διαδικασία που διήρκεσε μέχρι την κατασκευή του εναέριου (από τις εγκαταστάσεις έχει απομείνει μόνο το βαρούλκο στην ακτή).
    Άγνωστη παρέμενε η προέλευση του ονόματος του όρμου, αφού η μόνη λογική εξήγηση θα ήταν να προέρχεται από το «Ελαιώνας», πράγμα αδύνατο αφού στην περιοχή δεν υπήρχαν ποτέ ελιές. Και λέω «παρέμενε» γιατί, πρόσφατα, το μυστήριο λύθηκε! Και λύθηκε από μια τυχαία συνάντηση που είχε η οικογένειά μου (ο μπαμπάς και ο θείος μου, για την ακρίβεια) με τους απογόνους των ιδρυτών του οικισμού! Έτυχε λοιπόν οι δικοί μου να συναντήσουν στην παραλία των Αγίων Θεοδώρων Κορινθίας δύο αδέλφια ομογενών εξ Αμερικής που έφεραν το επίθετο Λυώνας και τους διηγήθηκαν όλη την ιστορία που κρατάει δύο αιώνες πριν!
    Το 1821, μετά την αποτυχία της επανάστασης στη Μακεδονία, πολλοί ένοπλοι Μακεδόνες, κυνηγημένοι από τις Οθωμανικές δυνάμεις, κατέβηκαν νότια και ενσωματώθηκαν στα επαναστατημένα σώματα της Στερεάς Ελλάδας. Ετσι και δύο αδέλφια από την Κοζάνη, που άκουγαν στο όνομα Λυώνας, βρέθηκαν να υπερασπίζονται μαζί με τους άλλους ήρωες, το πολιορκημένο Μεσολόγγι. Το 1826, μετά την έξοδο και την καταστροφή που ακολούθησε, τα δύο αδέλφια, κυνηγημένα ξανά, βρέθηκαν σε ένα πλεούμενο που έφευγε με άγνωστο προορισμό. Το πλεούμενο τούς έβγαλε σε έναν άγνωστο και απομονωμένο όρμο της Νάξου. Εκεί ένοιωσαν ασφάλεια (η Νάξος, άλλωστε, δεν ήταν τουρκοκρατούμενη και οι απόγονοι των Ενετών εποίκων τα πήγαιναν καλά με τους Οθωμανούς) και εγκαταστάθηκαν μόνιμα. Αργότερα, ήρθαν σε επαφή με τους ντόπιους κατοίκους που ζούσαν ψηλότερα, στην Κόρωνο και έγιναν η αφορμή να έρθουν οι ορεινοί σε επαφή με τη θάλασσα και να χτίσουν και δικά τους σπίτια στο όρμο σχηματίζοντας σιγά-σιγά το χωριό που υπάρχει σήμερα. Το χωριό λοιπόν δε θα μπορούσε να έχει άλλο όνομα από το όνομα του ιδρυτή του και ονομάστηκε Λυώνας. Η οικογένεια Λυώνα μετεγκαταστάθηκε, όπως προείπαμε, στην Αμερική και οι σημερινοί της απόγονοι επισκέπτονται το χωριό τους όποτε μπορούν. 
    Από μια απίστευτη σύμπτωση βρέθηκαν και στους Αγίους Θεοδώρους για να γίνει γνωστή και σε μένα η απίθανη ιστορία τους. Μια ιστορία που ακολούθησε την διαδρομή Κοζάνη-Μεσολόγγι-Νάξο-Αμερική, μια σύγχρονη Οδύσσεια δηλαδή από τις πολλές που έχει ζήσει ο Ελληνισμός, εδώ και χιλιάδες χρόνια.