Homo Universalis: ΓΚΟΥΣΤΑΒ ΚΛΙΜΤ ( Gustav Klimt)

Τετάρτη 6 Φεβρουαρίου 2013

ΓΚΟΥΣΤΑΒ ΚΛΙΜΤ ( Gustav Klimt)

«Δεν υπάρχει αυτοπροσωπογραφία μου. Δεν με ενδιαφέρει ο εαυτός μου ως θέμα, αλλά οι άλλοι άνθρωποι, και ιδιαίτερα οι γυναίκες, κι ακόμη περισσότερο άλλα φαινόμενα. Είμαι πεπεισμένος ότι ως άτομο δεν παρουσιάζω ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Δεν υπάρχει τίποτα αξιοσημείωτο σε μένα. Είμαι ζωγράφος και ζωγραφίζω καθημερινά, από το πρωί έως το βράδυ.»Γκούσταβ Κλιμτ

Ο Γκούσταβ Κλιμτ (Gustav Klimt, 14 Ιουλίου 1862 – 6 Φεβρουαρίου 1918) ήταν Αυστριακός ζωγράφος και ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του κινήματος της Απόσχισης (Sezession) της Βιέννης που διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της Αρ Νουβό (Art Nouveau). Είχε σημαντική συμβολή στη διεθνή αναγνώριση της αυστριακής τέχνης και υπήρξε από τους πρώτους που κατάφεραν να συνδυάσουν την εικονιστική με την αφηρημένη ζωγραφική.

μουσική

Ο Κλιμτ γεννήθηκε στο Μπάουμγκαρτεν, κοντά στην πόλη της Βιέννης, και ήταν το δεύτερο από τα επτά παιδιά του φτωχού χαράκτη Ερνστ Κλιμτ και της Άννα Φίνστερ. Στην ηλικία των δεκατεσσάρων ετών, γράφτηκε στη Σχολή Εφαρμοσμένων Τεχνών (Kunstgewerbeschule) της Βιέννης. Τα επόμενα χρόνια μελέτησε πάνω σε διαφορετικές τεχνικές, όπως το ψηφιδωτό και τη νωπογραφία, με τον καθηγητή Φέρντιναντ Λάουφμπεργκερ. Το 1880, μαζί με τον αδελφό του, Ερνστ, και τον Φραντς Ματς (Frantz Matsch), ανέλαβε την πρώτη του παραγγελία που αφορούσε πίνακες για το Μέγαρο Sturany της Βιέννης καθώς και ορισμένες τοιχογραφίες για την οροφή των ιαματικών λουτρών του Κάρλσμπαντ. Σύντομα, ο Κλιμτ άρχισε να καθιερώνεται.

Νεαρή Παρθένα

Το 1888, ο αυτοκράτορας Φραγκίσκος Ιωσήφ του απένειμε το χρυσό μετάλλιο του Τάγματος της Τιμής για το σύνολο της συνεισφοράς του στην τέχνη ενώ για το έργο του Η αίθουσα του παλιού Burgtheater (1888) απέσπασε το Αυτοκρατορικό Βραβείο. Παρά την αναγνώριση του έργου του, το 1893 δεν κατάφερε να διοριστεί καθηγητής στην Ακαδημία Καλών Τεχνών, έπειτα από άρνηση του υπουργείου Πολιτισμού να επικυρώσει το διορισμό του. Περίπου το 1894, σε συνεργασία με τον Ματς, φιλοτέχνησε τους τοίχους και την οροφή της Μεγάλης Αίθουσας του Πανεπιστημίου της Βιέννης, έργο που αποτέλεσε την τελευταία δημόσια παραγγελία που ανέλαβε. Οι τρεις πίνακες που ολοκλήρωσε ο Κλιμτ, Φιλοσοφία, Ιατρική και Νομική, θεωρήθηκαν από πολλούς σκανδαλώδεις, κυρίως εξαιτίας του έντονου ερωτικού στοιχείου τους, ενώ ο ίδιος ο ζωγράφος κατηγορήθηκε ως «πορνογράφος», με αποτέλεσμα να μην χρησιμοποιηθούν στη διακόσμηση του πανεπιστημίου. Σήμερα, τα έργα αυτά μας είναι γνωστά από ασπρόμαυρες φωτογραφίες τους και μία αντιγραφή λεπτομέρειας της Ιατρικής (Υγεία), καθώς καταστράφηκαν κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Υγεία

Ο Κλιμτ υπήρξε ιδρυτικό μέλος και πρόεδρος της Απόσχισης της Βιέννης, η οποία σύμφωνα με τη διακήρυξη του Χέρμαν Μπαρ (Hermann Bahr) στον κατάλογο της πρώτης έκθεσης της ομάδας, αποτελούσε μία «μάχη για την πρόοδο των σύγχρονων καλλιτεχνών ενάντια στα γεράκια που αυτοαποκαλούνται καλλιτέχνες αλλά έχουν εμπορικό συμφέρον να παρακωλύουν την άνθιση της τέχνης». Στη ζωγραφική και τις εφαρμοσμένες τέχνες, η Απόσχιση διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της Αρ Νουβό, ενάντια στις αρχές του ακαδημαϊσμού. Ο Κλιμτ συμμετείχε στις εκθέσεις της, ενώ έγραφε συχνά και στο περιοδικό που εξέδιδε, με τίτλο Ver Sancrum. Την ίδια περίπου περίοδο, ολοκλήρωσε αρκετές προσωπογραφίες γυναικών της βιεννέζικης αστικής τάξης, που υπήρξε προστάτιδα της Απόσχισης. Οι πίνακες αυτοί παρείχαν οικονομική ανεξαρτησία στον Κλιμτ, ο οποίος φρόντισε να πληρώσει ώστε να του επιστραφούν οι πίνακες που είχε φιλοτεχνήσει για το πανεπιστήμιο της Βιέννης.

Ζωφόρος του Μπετόβεν

Για τις ανάγκες της 14ης έκθεσης της Απόσχισης, ο Κλιμτ δημιούργησε το 1902 την τοιχογραφία Ζωφόρος του Μπετόβεν, έργο που αποτελούσε φόρο τιμής στον Λούντβιχ βαν Μπετόβεν και βασίστηκε στην 9η Συμφωνία του. Ο Ροντέν συνεχάρη τον Κλιμτ για τη ζωφόρο, την οποία χαρακτήρισε «τραγική και θεϊκή», αν και η υποδοχή του κοινού υπήρξε αρνητική, ακόμα και μέσα στους κόλπους της Απόσχισης, από την οποία τελικά αποχώρησε το 1905.

Μεταξύ 1905 και 1909, ο Κλιμτ δούλεψε πάνω στην μεγάλη τοιχογραφία της έπαυλης Stoclet. Ο Βέλγος βιομήχανος Αδόλφος Στόκλετ παρήγγειλε στους Γιόζεφ Χόφμαν και Γκουσταφ Κλιμτ την κατασκευή και διακόσμηση της νέας του έπαυλης στη Βιέννη. Ο Κλιμτ φιλοτέχνησε μια ψηφιδωτή ζωφόρο, χωρισμένη σε 3 μέρη, από μάρμαρο με ενθέματα χρυσού, σμάλτου και ημιπολύτιμων λίθων. Καθώς οι Στόκλετ ενδιαφέρονταν για την τέχνη της Ανατολής, ο Κλιμτ δημιούργησε σχετικά μοτίβα, εμπνευσμένα από την Άπω Ανατολή και τα ψηφιδωτά της Ραβένας. Κεντρικό μοτίβο αποτελεί το περίφημο Δέντρο της Ζωής.

Δέντρο της Ζωής

Αργότερα θα αναπτύξει το ίδιο μοτίβο και στο αριστούργημά του Το φιλί (1907-1908).

Το 1909 ταξίδεψε στο Παρίσι και ανακάλυψε το έργο των φωβιστών και του Ανρί ντε Τουλούζ-Λωτρέκ, ενώ τον επόμενο χρόνο συμμετείχε με επιτυχία στην 9η Μπιενάλε της Βενετίας. Τον Ιανουάριο του 1918, ένα εγκεφαλικό επεισόδιο τον κατέστησε παράλυτο από τη δεξιά πλευρά του σώματός του. Πέθανε στις 6 Φεβρουαρίου 1918 από αποπληξία αφήνοντας πολλά έργα ημιτελή. Η ταφή του έγινε τέσσερις ημέρες αργότερα, στο κοιμητήριο του Hietzing.

χαρούμενη κυρία

Έργο

Ο Κλιμτ έγινε αρχικά γνωστός μέσα από τα διακοσμητικά έργα που φιλοτέχνησε μαζί με τον αδελφό του, Ερνστ Κλιμτ, και τον Φραντς Ματς. Τα πρώιμα έργα του υπήρξαν περισσότερο συμβατικά, ακολουθώντας τα καθιερωμένα αισθητικά πρότυπα της εποχής και με έντονες επιρροές από το έργο του ακαδημαϊκού Χανς Μάκαρτ (1840-1884), ηγετικής φυσιογνωμίας του βιεννέζικου ιστορικισμού.

Πορτραίτο Μάεβας Πριμαβέσι

Οι τρεις νέοι καλλιτέχνες ανέλαβαν μάλιστα την ολοκλήρωση του έργου του Μάκαρτ για τη διακόσμηση του κλιμακοστασίου του Μουσείου Ιστορίας της Τέχνης στη Βιέννη, μετά τον πρόωρο θάνατο του τελευταίου. Ο Κλιμτ επηρεάστηκε λιγότερο από τα ροκοκό στοιχεία της τεχνοτροπίας του Μάκαρτ και περισσότερο από τον πλούσιο διάκοσμο των πινάκων του, χαρακτηριστικό που συναντάται επίσης σε αρκετά έργα του ίδιου, όπου το φόντο διακοσμείται με πολυάριθμα σχήματα και λεπτομέρειες, συχνά με φύλλα χρυσού και αργύρου. Ήδη στα έργα που φιλοτέχνησε για το Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης, διαφαίνεται η διάθεση του Κλιμτ να υπερβεί τα όρια του ακαδημαϊσμού, γεγονός που έγινε περισσότερο έκδηλο αργότερα, με την συμμετοχή του στην Απόσχιση της Βιέννης.

Ιουδήθ

Στους πίνακες Ιουδήθ Ι (1901) και Ιουδήθ ΙΙ (1909), ο Κλιμτ απεικόνισε λιγότερο μία βιβλική ηρωίδα και περισσότερο μία αρχετυπική «μοιραία γυναίκα», ενώ νωρίτερα με την ελαιογραφία Γυμνή Αλήθεια (1899) ήρθε σε ρήξη με το κλασικό ιδεώδες και την εξιδανικευμένη εικόνα του γυναικείου γυμνού σώματος. Στα κορυφαία και πιο δημοφιλή έργα του ανήκει ο πίνακας Το φιλί (1907/08), που επαινέθηκε από το κοινό και τους κριτικούς και εκπροσωπεί τη «χρυσή περίοδό» του, χαρακτηριστικό της οποίας υπήρξε η αφθονία του χρυσού ως διακοσμητικό στοιχείο. Στην ίδια δημιουργική περίοδο του Κλιμτ ανήκει και η Προσωπογραφία της Αντέλ Μπλοχ-Μπάουερ I, εξίσου διάσημο έργο καθώς και ο ακριβότερος πίνακας ζωγραφικής μετά την πώλησή του, τον Ιούνιο του 2006. Στην προσωπογραφία αυτή, ξεχωρίζουν τα σύμβολα που απεικονίζονται, όπως τα αιγυπτιακά μάτια ή τα μυκηναϊκά σπειροειδή μοτίβα, στοιχεία που ενισχύουν τον «εξωτισμό» του πίνακα.

Ηλιοτρόπιο

Η ύστερη περίοδος του Κλιμτ σηματοδοτήθηκε από το ταξίδι του στο Παρίσι, όπου ήρθε σε επαφή με το έργο των φωβιστών και του Τουλούζ-Λωτρέκ. Την ίδια περίοδο με τις απαρχές του Εξπρεσιονισμού, ο Κλιμτ αποφάσισε να εγκαταλείψει τα έντονα διακοσμητικά στοιχεία εγκαινιάζοντας νέους εκφραστικούς τρόπους, επηρεασμένος σε ένα βαθμό από την ιαπωνική τέχνη και τα ιαπωνικά χαρακτικά.

Προσωπογραφία της Adele Bloch-Bauer

Χαρακτηριστικοί πίνακες αυτής της περιόδου είναι η Προσωπογραφία της Mäda Primavesi (π. 1912), η Προσωπογραφία της Αντέλ Μπλοχ-Μπάουερ II (1912) και η Χορεύτρια (1916-18). Στα τελευταία χρόνια της ζωής του και ειδικότερα μετά την αποχώρησή του από την Απόσχιση, ολοκλήρωσε επίσης τις περισσότερες τοπιογραφίες του, στις οποίες διαφαίνεται η επιρροή του ιμπρεσιονισμού. Συνολικά 54 από τους 230 πίνακές του απεικονίζουν τοπία, τα οποία ζωγράφιζε πιθανότατα στην ύπαιθρο, παρά το γεγονός ότι υπήρξε κατεξοχήν ζωγράφος του ατελιέ, και χωρίς χρήση προκαταρκτικών σχεδίων.

Αλέα Στο Πάρκο

Χαρακτηριστικό των τοπίων του Κλιμτ είναι η απουσία του ανθρώπινου στοιχείου, το τετράγωνο σχήμα που χρησιμοποιούσε, καθώς και η ομοιότητα αρκετών από αυτών με ψηφιδωτά.

Το ύφος του Κλιμτ υπήρξε εν γένει ξεχωριστό και καινοτόμο, συνδυάζοντας στοιχεία του συμβολισμού και της Αρ Νουβό, με παράλληλες επιρροές από την αρχαία ελληνική, μυκηναϊκή και αιγυπτιακή αγγειογραφία, ενώ συχνά θεωρήθηκε προκλητικό για την εποχή του και υπέστη σκληρή κριτική ή αποδοκιμασία. O ερωτισμός που κυριαρχεί στα έργα του προκάλεσε αρκετές φορές αντιδράσεις, όπως στην περίπτωση των πινάκων που φιλοτέχνησε για το Πανεπιστήμιο της Βιέννης. Εμφανής είναι η επιμονή του Κλιμτ στην απεικόνιση γυναικών, με τον άνδρα να απουσιάζει στο μεγαλύτερο μέρος του έργου του. Το ερωτικό στοιχείο είναι απροκάλυπτο και σε αρκετά από τα σχέδιά του, τα οποία ο ίδιος χαρακτήρισε ως φόρο τιμής «στην αγαθή αλλά και λάγνα φυλή των υπερευαίσθητων».

Ανθισμένα Ύδατα

Το φιλί (γερμ. Der Kuss) είναι ένας διάσημος πίνακας του Αυστριακού ζωγράφου Γκούσταφ Κλιμτ. Ο πίνακας δημιουργήθηκε την περίοδο 1907-1908 και ανήκει στην λεγόμενη χρυσή περίοδο του Κλιμτ. Θεωρείται το πιο διάσημο έργο του Κλιμτ, αλλά και ένα από τα διασημότερα της Αρ Νουβό. Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην έκθεση Kunstschau το 1908 για τα 60 χρόνια από την άνοδο του Φραγκίσκου Ιωσήφ στο θρόνο, όταν πια η Απόσχιση, το καλλιτεχνικό κίνημα στο οποίο συμμετείχε ο Κλιμτ, είχε αρχίσει να χάνει έδαφος. Στην ίδια έκθεση εκτέθηκαν και άλλοι δύο πίνακές του, η Ελπίδα ΙΙ και η Δανάη. Ο πίνακας ανήκει σήμερα στην πινακοθήκη Μπελβεντέρε της Βιέννης, η οποία αγόρασε το έργο αμέσως μετά την πρώτη του εμφάνιση. "Το φιλί" έκτοτε έχει αναπαραχθεί πολλές φορές.

Το φιλί

Ο πίνακας έχει σχήμα τετράγωνο, με μέγεθος 180 x 180 εκατοστά. Είναι μια ελαιογραφία σε καμβά ενώ έχουν χρησιμοποιηθεί και φύλλα χρυσού.

Στο κέντρο του πίνακα, αναπαριστάται ένα ζευγάρι που είναι έτοιμο να φιληθεί. Κατά κάποιους, τα μοντέλα στον πίνακα είναι ο ίδιος ο Κλιμτ και η αγαπημένη του, Emilie Flöge. Το υπόβαθρο είναι σε σκούρο χρυσό χρώμα, ενώ τα δύο σώματα καλύπτονται από χρυσά ενδύματα, διακοσμημένα με γεωμετρικά σύμβολα. Το ζευγάρι στέκεται πάνω σε ένα βράχο γεμάτο λουλούδια, ο οποίος κόβεται απότομα στα δεξιά του πίνακα, ενώ λουλούδια υπάρχουν και στα μαλλιά των δύο προσώπων. Επίσης, ένα χρυσό φυτό βρίσκεται στο δεξιό μέρος, μπροστά από την γυναίκα, ενώ ένα χρυσό φωτοστέφανο σε σχήμα καμπάνας διακοσμημένο με κυκλικά σχήματα, το οποίο ξεκινά πίσω από τους ώμους του άνδρα, περιβάλει το ζευγάρι.

Η γυναίκα, σε αντίθεση με όλα τα άλλα έργα του Κλιμτ, στα οποία ο ρόλος της είναι κυρίαρχος, εδώ είναι υποταγμένη στον άντρα. Κάθεται γονατισμένη μέσα στην αγκαλιά του συντρόφου της, με κλειστά τα μάτια περιμένοντας το φιλί με κάποια μικρή ταραχή. Το δεξί της χέρι έχει περάσει πίσω από τον λαιμό του άντρα ενώ το αριστερό της χέρι ακουμπά το χέρι του συντρόφου της. Τα ρούχα της γυναίκας είναι εφαρμοστά, προσδίδοντας της ακόμα περισσότερο ερωτισμό. Κυριαρχούν σε αυτά οι κύκλοι, που με το πράσινο φόντο τους μοιάζουν με τα λουλούδια στο έδαφος, και οι κυματιστές γραμμές, ενώ στο επάνω μέρος του υπάρχουν κάποια τετράγωνα σχήματα. Το φόρεμα αφήνει να φανούν οι ώμοι της γυναίκας και τα χέρια της, καθώς και τα γυμνά της πόδια, από το ύψος του γονάτου.

Το πρόσωπο του άντρα διακρίνεται ελάχιστα. Είναι όρθιος, έχει γείρει πάνω στην γυναίκα ενώ τα χέρια του κρατούν το κεφάλι της συντρόφου του. Το χρυσό του ένδυμα είναι βαρύ και καλύπτει όλο του το σώμα, αφήνοντας μόνο να φανούν το κεφάλι, ο λαιμός, ο ώμος και τα χέρια του. Το ρούχο είναι κυρίως διακοσμημένο με ορθογώνια σχήματα, σε αντίθεση με τους κυκλικούς σχηματισμούς σε αυτό της γυναίκας, αλλά και κάποιους σπειροειδής σχηματισμούς.

Ελπίδα

The Dancer

Πίνακας " Δανάη "

Δανάη

Ο Κλίμτ αντλεί το θέμα του πίνακα από την ελληνική μυθολογία.Ο μύθος της κόρης που αποπλανήθηκε από τον Δία,μεταμορφωμένου σε χρυσή βροχή για την περίσταση,προσφέρεται για την απεικόνηση δυο αγαπημένων θεμάτων του Κλίμτ: του ερωτισμού και της γονιμότητας.

Ο ζωγράφος αποδίδει την σκηνή με περίκομψο όσο και υποβλητικό τρόπο,μετατρέποντας το νυχτερινό σμίξιμο του θεού με την κόρη του βασιλιά του Άργους σε ονειρικό επεισόδιο.Η Δανάη,η οποία αποθανατίζεται την ώρα που κοιμάται,είναι κουλουριασμένη σ'ένα στενό χώρο,''πνιγμένο ''από τις λεπτομέρειες.Το γερμένο της πρόσωπο και το μισάνοιχτο στόμα της εκφράζουν την ολοκληρωτική παράδοση της γυναίκας,τόσο στον ύπνο όσο και στην ερωτική έκσταση, την οποία ο Κλίμτ υπαινίσσεται με την ελαφρά σφιγμένη παλάμη.

Ο χείμαρος της χρυσής βροχής δηλώνει τον θρίαμβο του ενστίκτου. Για τον Κλίμτ,μόνο η γυναίκα είναι ικανή να ελευθερώσει το ένστικτο,γεγονός που την καθιστά επικίνδυνη,αλλά και την φέρνει πιο κοντά στον φυσικό κόσμο.

Η ασυνήθιστη στάση της ηρωίδας παραπέμπει,δίχως άλλο,σε εκείνη του εμβρύου μέσα στην μήτρα,ενώ τα ημιδιαφανή υφάσματα προσθέτουν μια αισθησιακή νότα στη σκηνή.
Από υφολογική άποψη,το έργο σηματοδοτεί το επικείμενο τέλος της ''χρυσής περιόδου '' του Κλίμτ.Το χρυσό παύει πλέον να είναι το κυρίαρχο χρώμα,ενώ το διακοσμητικό στοιχείο και η έλλειψη προοπτικού βάθους, αν και διατηρούνται,αποδυναμώνονται σημαντικά ,προαναγγέλοντας μια επιστροφή στην εικονιστικότητα.
Από το κείμενο της Federica Armiraglio