TO ΦΡΑΓΚΟΣΥΚΟ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ

ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ το μακρινό τραγούδι 

ο μυχός της Ελένης με το κυματάκι 

τα φραγκόσυκα φέγγοντας μες στη μασχάλη 

ερειπιώνες του μέλλοντος και της αράχνης

Ο. Ελύτης

 Lucy Dickens -art

Η Οπουντία η ινδική συκή (Opuntia ficus-indica) ή κοινώς η φραγκοσυκιά, στην Κύπρο ονομάζεται παπουτσοσυκιά, είναι είδος κάκτου που έχει εδώ καιρό γίνει εξημερωμένο είδος, σημαντικό στον τομέα των γεωργικών οικονομιών των καλλιεργειών σε όλες τις άνυδρες και ημι-άνυδρες περιοχές του κόσμου. Θεωρείται ότι ενδεχομένως προέρχεται από το Μεξικό.

Μερικές από τις κοινές Αγγλικές ονομασίες για το φυτό και τον καρπό του είναι: «Ινδικό σύκο οπουντία», «σύκο βαρβαρίας», «κάκτος αχλάδι», «ασπόνδυλος κάκτος» και «αγκαθωτό αχλάδι», αν και αυτή η τελευταία ονομασία, επίσης εφαρμόζεται και σε άλλα λιγότερο κοινά είδη Οπουντίας (Opuntia).

Στο Ισπανόφωνο Μεξικό το φυτό ονομάζεται nopal (νοπάλ),ενώ ο καρπός του ονομάζεται tuna (τούνα), ονομασίες που χρησιμοποιούνται επίσης και στα Αμερικανικά Αγγλικά, ιδίως στους όρους της μαγειρικής.

Ο καρπός του ονομάζεται στην Ελλάδα φραγκόσυκο, στην Κύπρο παπουτσόσυκο, στην Αιθιοπία beles, στην Αλβανία fik deti(που σημαίνει σύκο της θάλασσας), στο Ισραήλ sabra, στη Μάλτα bajtra και στην Τυνησία El Hindi. Στη Σικελία, όπου ο καρπός της φραγκοσυκιάς «αγκαθωτό αχλάδι», είναι γνωστός ως ficudinnia (η Ιταλική του ονομασία είναι fico d'India, που σημαίνει «Ινδικό σύκο»).

Το φυτό, χρησιμοποιείται συχνά ως φυτοφράκτης. Φράκτες από φραγκοσυκιές μπορούν να λειτουργήσουν αποτρεπτικά στην εξάπλωση δασικών πυρκαγιών διότι ο σαρκώδης κορμός περιέχει νερό και καίγεται δύσκολα.

Η πλέον εμπορικά χρήσιμη αξία της Οπουντίας της ινδικής συκής (Opuntia ficus-indica), είναι σήμερα οι μεγάλοι, γλυκοί καρποί της, που στο Μεξικό ονομάζονται tunas (τούνας). Περιοχές με σημαντική αυξημένη καλλιέργεια tuna, περιλαμβάνουν το Μεξικό, τη Μάλτα, την Ισπανία, τη Σικελία, τις ακτές της Νότιας Ιταλίας, την Αλβανία, την Ελλάδα, τη Λιβύη, την Τυνησία, το Μαρόκο, την Αλγερία, το Λίβανο, τη Συρία, την Αίγυπτο, τη Σαουδική Αραβία, την Υεμένη, το Ισραήλ, τη Χιλή, τη Βραζιλία, την Τουρκία, την Ερυθραία και την Αιθιοπία. Ο κάκτος φύεται άγριος και καλλιεργούμενος φθάνει σε ύψος τα 4-5 μ. (12-16 πόδια). Στη Ναμίμπια, η Οπουντία η ινδική συκή (Opuntia ficus-indica), είναι ένα κοινό ανθεκτικό στην ξηρασία, κτηνοτροφικό φυτό.

Mary Shepard - Art

Τα φυτό ανθίζει σε τρία ευδιάκριτα χρώματα: λευκό, κίτρινο και κόκκινο. Τα άνθη εμφανίζονται για πρώτη φορά στις αρχές Μαΐου, από τις αρχές του καλοκαιριού στο βόρειο ημισφαίριο και οι καρποί ωριμάζουν από τον Αύγουστο μέχρι τον Οκτώβριο. Οι καρποί συνήθως τρώγονται, αφού προηγουμένως αφαιρεθεί ο παχύς εξωτερικός τους φλοιός και μετά από την ψύξη τους για μερικές ώρες, σε ένα ψυγείο. Έχουν παρόμοια γεύση με ένα ζουμερό, γλυκό καρπούζι. Η έντονη κόκκινη / μωβ ή λευκό / κίτρινη σάρκα, περιέχει πολλούς μικρούς σκληρούς σπόρους που συνήθως καταπίνονται, αλλά θα πρέπει να αποφεύγεται από όσους έχουν προβλήματα πέψης σπόρων.

Ο καρπός του, το φραγκόσυκο καταναλώνεται ως φρούτο αλλά πριν το φάει κανείς θα πρέπει να το καθαρίσει προσεκτικά γιατί είναι γεμάτο μικροσκοπικά αγκάθια.

Οι μαρμελάδες και τα ζελέ που παράγονται από τον καρπό, μοιάζουν με τις φράουλες και τα σύκα, τόσο στο χρώμα όσο και στη γεύση.

Οι Μεξικανοί χρησιμοποιούν την Opuntia, εδώ και χιλιάδες χρόνια για να κάνουν ένα αλκοολούχο ποτό που ονομάζεται colonche(κολόντσε).

Στο κέντρο της Σικελίας, στην επαρχία της Έννα, σε ένα μικρό χωριό που ονομάζεται Gagliano Castelferrato, παράγεται ένα λικέρ αρωματισμένο με φραγκόσυκο, με μια γεύση κάπως σαν ένα φαρμακευτικό / απεριτίφ, που ονομάζεται "Ficodi".

Στις αρχές της δεκαετίας του 1900, στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο καρπός «αγκαθωτό αχλάδι» της φραγκοσυκιάς, εισάγονταν από το Μεξικό και τις χώρες της Μεσογείου, για να ικανοποιήσει τον αυξανόμενο πληθυσμό των μεταναστών που έφταναν από την Ιταλία και την Ελλάδα. Ο καρπός έχασε τη δημοτικότητά του κατά τα μέσα της δεκαετίας του 1950, αλλά έχει αυξήσει τη δημοτικότητά του από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, λόγω της εισροής των μεταναστών από το Μεξικό.

Art by Sue Archer

Πρόσφατα, οι βιομηχανίες βοοειδών στις ΝΔ Ηνωμένες Πολιτείες, έχουν αρχίσει να καλλιεργούν την Οπουντία την ινδική συκή (Opuntia ficus-indica), ως μια νέα πηγή τροφής των βοοειδών των. Ο κάκτος καλλιεργείται τόσο ως πηγή τροφοδοσίας όσο και ως περίφραξη. Τα βοοειδή αποφεύγουν τα αιχμηρά αγκάθια του κάκτου περίφραξης και δεν περιπλανώνται εκτός των ορίων που περικλείονται από αυτήν. Το ιθαγενές «αγκαθωτό αχλάδι» φραγκόσυκο, χρησιμοποιείται πάνω από έναν αιώνα, για να τα θρέψει· και τα αγκάθια του μπορούν να καούν ώστε να μειωθούν οι στοματικοί τραυματισμοί. Τα επιθέματα κάκτου, στα οποία τρέφονται τα βοοειδή, είναι χαμηλά σε ξηρή ύλη και ακατέργαστη πρωτεΐνη, αλλά είναι χρήσιμα ως συμπλήρωμα σε συνθήκες ξηρασίας.Πέρα από την διατροφική αξία, η περιεκτικότητα σε υγρασία, ουσιαστικά εξαλείφει το πότισμα των βοοειδών και την ανθρώπινη προσπάθεια για την επίτευξη αυτής της αγγαρείας.

Οι Μεξικανοί και οι άλλοι κατοίκων των νοτιοδυτικών, τρώνε τα νεαρά επιθέματα κάκτου (ενικός: nopal - νοπάλ, πληθυντικός: nopales - νοπάλες), επιλέγονται συνήθως προτού σκληρύνουν τα αγκάθια. Κόβονται σε λωρίδες, ξεφλουδισμένες ή όχι, τηγανίζονται με αυγά και jalapeños (χαλαπένιος) , σερβίρονται ως ένα απολαυστικό πρωινό. Έχουν την υφή και τη γεύση, όπως τα φασολάκια.

Μπορούν να βράσουν, να χρησιμοποιηθούν ωμά αναμεμειγμένα με χυμό φρούτων, μαγειρεμένα στο τηγάνι (έχουν καλύτερη γεύση από το βρασμένο) και συχνά χρησιμοποιούνται ως δευτερεύον πιάτο, που συνοδεύει το κοτόπουλο ή προστίθενται σε tacos, μαζί με ψιλοκομμένο κρεμμύδι και το κόλιαντρο.

 Το οικόσημο του Μεξικού 

Το οικόσημο του Μεξικού απεικονίζει ένα Μεξικανικό χρυσαετό, σκαρφαλωμένο πάνω σε ένα κάκτο Οπουντία (Opuntia), κρατώντας ένα κροταλία. Σύμφωνα με την επίσημη ιστορία του Μεξικού, ο θυρεός είναι εμπνευσμένος από ένα θρύλο των Αζτέκων, σχετικά με την ίδρυση της Τενοτστιτλάν. Οι Αζτέκοι, μια νομαδική φυλή τότε, γύριζαν σε όλο το Μεξικό, προς αναζήτηση ενός θεϊκού σημαδιού, που θα τους έδειχνε το ακριβές σημείο, όπου επρόκειτο να χτίσουν την πρωτεύουσά τους. Ο Θεός τους Ουιτζιλοπότστλι, τους πρόσταξε να βρουν έναν αετό που καταβρόχθιζε ένα φίδι, σκαρφαλωμένος στην κορυφή ενός κάκτου που φύτρωσε σ'ένα βράχο βυθισμένο σε μια λίμνη. Μετά από 200 χρόνια περιπλάνησης, βρήκαν το υποσχόμενο σημάδι, σε ένα μικρό νησί στην βαλτώδη λίμνη Τεξκόκο (Texcoco). Εκεί ίδρυσαν τη νέα πρωτεύουσά τους, Τενοτστιτλάν. Ο κάκτος (O. ficus-indica· Νάουατλ: tenochtli - τενότστλι), γεμάτος από καρπούς, είναι το σύμβολο του νησιού της Τενοτστιτλάν. 

Η εκδοχή του εθνοσήμου της Μάλτας κατά το 1975-1988, παρουσίαζε επίσης μια φραγκοσυκιά, μαζί με μια παραδοσιακή dgħajsa, ένα φτυάρι, μια πιρούνα και τον αναδυόμενο ήλιο. 

Το οικόσημο της Μάλτας,
από το 1975 έως το 1988

Οι φραγκοσυκιές κατέχουν ειρωνική σημασία τόσο στις κοινωνίες των Ισραηλινών όσο και των Παλαιστινίων. 

Στα αραβικά ο κάκτος που ονομάζεται صبار ṣubbār· Ο συγγενικός όρος sabr, μεταφράζεται επίσης σε "υπομονή" ή "αντοχή". Η έννοια του sabr, κατέχει μια εξέχουσα θέση στο μη βίαιο κίνημα αντίστασης στην Ισραηλινή στρατιωτική κατοχή.Ο κάκτος της φραγκοσυκιάς, αντιπροσωπεύει τον Παλαιστινιακό αγώνα για την ελευθερία, τόσο στην προφορική ιστορία όσο και στη λογοτεχνία. Ο διάσημος Παλαιστίνιος ποιητής Μαχμούντ Νταρουίς (Mahmoud Darwish), χρησιμοποιεί συχνά τον κάκτο της φραγκοσυκιάς ως σύμβολο του Παλαιστινιακού λαού στο έργο του. Η συγγραφέας Νάντια Ταϋσίρ Ντάμπαγκ (Nadia Taysir Dabbagh), συγκρίνει την ανθεκτικότητα του κάκτου με εκείνη του Παλαιστινιακού λαού, γράφοντας, «Η ιδέα είναι ότι, ακόμη και σε ένα άγονο ή σκληρό κλίμα ή περιβάλλον, οι Παλαιστίνιοι καταφέρουν και συνεχίζουν να ζουν και να επιβιώνουν, ενάντια σε όλες τις πιθανότητες». Ο διάσημος χαρακτήρας κινουμένων σχεδίων handala, που δημιουργήθηκε από τον Παλαιστίνιο σκιτσογράφο Naji Salim al-Ali, πήρε το όνομά του από το φραγκόσυκο, καθώς Handala, είναι επίσης, άλλη μια λέξη για τον κάκτο, στην Παλαιστινιακή κουλτούρα. Ο Handala, συνήθως απεικονίζεται έχοντας γυρισμένη την πλάτη του στο θεατή· ο θρύλος λέει, ότι ο ίδιος θα δείξει το πρόσωπό του, άπαξ και απελευθερωθούν οι Παλαιστίνιοι. Αργότερα, η μορφή του Handala, υιοθετήθηκε από το Λαϊκό Μέτωπο για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης. 

Στο Ισραήλ, ο καρπός ονομάζεται tsabar (προφέρεται tzabar, εβραϊκά: צבר) στα εβραϊκά. Αυτός ο κάκτος είναι επίσης η προέλευση του όρου sabra, που χρησιμοποιείται προκειμένου να περιγράψει έναν Εβραίο που γεννήθηκε στο Ισραήλ. Ο υπαινιγμός είναι ότι ενώ είναι ακανθώδες, με αγκαθωτό δέρμα στο εξωτερικό του, στο εσωτερικό του είναι μαλακό και γλυκό, υπονωόντας, ότι αν και οι Ισραηλινοί sabras είναι τραχύς στο εξωτερικό τους, είναι γλυκύς και ευαίσθητοι, άπαξ και κάποιος τους γνωρίσει.

Οι φραγκοσυκιές χρησιμοποιούνται εδώ και αιώνες, τόσο ως πηγή τροφής όσο και ως ένας φυσικός φράχτης που φυλάσσει τα ζωντανά και σηματοδοτεί τα όρια μεταξύ των εδαφών της οικογένειας. Είναι απίστευτα ανθεκτικοί και συχνά επαναφυτρώνουν. 

Ο κάκτος, δανείζει με το όνομά του ένα τραγούδι από το Βρετανικό jazz / κλασικό συγκρότημα «Portico Quartet». Το τραγούδι «Ο αντίπαλος μου», στο άλμπουμ Gaucho από το Αμερικανικό jazz-pop συγκρότημα «Steely Dan», αρχίζει με τις λέξεις: «Ο άνεμος οδηγούσε στο πρόσωπό μου / τη μυρωδιά του φραγκόσυκου.»

Το φθινόπωρο του 1961, η Κούβα έβαλε τα στρατεύματά της να φυτέψουν ένα φράγμα μήκος 13 χιλιομέτρων (8 μιλίων), με κάκτους Οπουντίας, κατά μήκος του βορειοανατολικού τμήματος του φράχτη των 28 χιλιομέτρων (17 μιλίων),ο οπoίος περιβάλλει τη Ναυτική Βάση Γκουαντάναμο, προκειμένου να σταματήσει τη διαφυγή των Κουβανών από την Κούβα, που κατέφευγαν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτό βαπτίστηκε ως το «Παραπέτασμα του κάκτου» ("Cactus Curtain"), ένας υπαινιγμός για το «Σιδηρούν Παραπέτασμα» ("Iron Curtain") της Ευρώπης και το «Παραπέτασμα από μπαμπού» ("Bamboo Curtain") στην Ανατολική Ασία 

https://el.wikipedia.org/

 Prickly Pear Painting by Norman Engel

Ευεργετικές ιδιότητες 

Tόσο η φραγκοσυκιά όσο και οι καρποί, αλλά και τα άνθη της έχουν θεραπευτικές ιδιότητες για διάφορες παθήσεις του ανθρώπινου οργανισμού.

Είναι από τα λίγα φυτά που μπορούν να αξιοποιηθούν εξ’ ολοκλήρου και επιπρόσθετα είναι και προληπτικό και θεραπευτικό ίαμα.

Η χρήση των καρπών ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού.

Οι ευεργετικές ιδιότητες της φραγκοσυκιάς είναι οι εξής: 

• Ισχυρό αντιφλεγμονώδες. Χρησιμοποιείται σαν κατάπλασμα για τη θεραπεία των αποστημάτων, τη διόγκωση του σπληνός, την ελονοσία, τους μώλωπες και την περιποίηση των τραυμάτων.

• Για τη θεραπεία της υπερλιπιδαιμίας και της παχυσαρκίας.

• Αντιδιαβητικές ιδιότητες. 

• Κατά της υπερτροφίας του προστάτη

• Κατά της χοληστερόλης

• Κατά της φλεβίτιδος

• Κατά διαφόρων πνευμονικών παθήσεων

• Παράγοντας για την καταπολέμηση ορισμένων μορφών καρκίνου (μαστού, προστάτη, στομάχου, πνευμόνων, παγκρέατος) λόγω των φλαβονοειδών που περιέχουν.

• Ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα

Τα άνθη και τα φύλλα χρησιμοποιούνται ως διουρητικά, αντισπασμωδικά, αντιδιαρροϊακά, αιμολυτικά, καθώς για καταπολέμηση της ψαμμιάσεως (άμμος στα νεφρών) και της νεφρίτιδος.

http://emediprolhpshygeias.blogspot.com/

 David Villasenor painting

Μιχάλης Στρατουδάκης - Τα Φραγκόσυκα

Ο Αμοργιανός δημοσιογράφος Μιχάλης Στρατουδάκης, εξέδωσε το βιβλίο για τα φραγκόσυκα, ένα παραδοσιακό φρούτο της Αμοργού και των νησιών μας, που μέχρι πρότινος δεν γνωρίζαμε τι μπορεί να μας προσφέρει!

Ο Μιχαήλ Στρατουδάκης, δημοσιογράφος και συγγραφέας ασχολήθηκε με θέματα Τοπικής Αυτοδιοκήσεως επί 40 χρόνια, με κριτικές έργων, με πολιτικές αρθρογραφίες και με εκδόσεις πολλών εφημερίδων. Γεννήθηκε το 1940. Έχει εκδόσει το βιβλίο «Η ελληνική οικονομία» όπου προτείνειτρόπους εξόδου από την κρίση προτού αυτή γιγαντωθεί, το «Λαογραδικόν Λεξικόν της Αμοργού» και ετοιμάζει και άλλα. Η μελέτη για τα φραγκόσυκα είναι πολύχρονη πείρα και προσφορά στο φυτό του μέλλοντος, ώ στε να το αγαπήσουν όλοι οι Έλληνες.

Με σημαντικές βελτιώσεις και προσθήκες νέων κεφαλαίων, κυκλοφόρησε σε δεύτερη έκδοση το βιβλίο «Τα Φραγκόσυκα» του Μιχαήλ Στρατουδάκη.

Στα νέα θέματα που προστέθηκαν, αξίζει να προσεχθούν οι:

1ον Οδηγίες για τους καλλιεργητές κάτι σπάνιο για την χώρα μας αφού η εκμετάλλευση είναι νεοείσακτη και οικονομικές προσφορές για παραγωγούς και τον τόπο.

2ον Θεραπευτικές ιδιότητες για ασθένειες όπως, Διαβήτης ΙΙ, Χοληστερίνη, ενίσχυση Ανοσοποιητικού συστήματος και, κυρίως πρόληψη, με σειρά από πρακτικές συνταγές.

3ον Μαγειρικές συνταγές από καρπούς και «φύλλα», θαυμάσιες σε γεύση και ευεργετικές για τον ανθρώπινο οργανισμό.

Και φυσικά πλήθος επιστημονικών πληροφοριών, οι οποίες δεν υπάρχουν σε κανένα σύγγραμμα στην Ελλάδα, μεγάλος αριθμός πρακτικών οδηγιών γύρω από τα φραγκόσυκα και την χρήση αλλά και την διατήρηση ή εκμετάλλευση, την ετυμολογία της φραγκοσυκιάς, (μοναδική έρευνα) την ακριβή χρονολογία αφίξεως στην Ευρώπη, την χρήση της για παραγωγή βιοαερίου, την φραγκοσυκιά στην Λογοτεχνία, κριτικές αναγνωστών για την πρώτη έκδοση, προσπάθεια για το Ρεκόρ Γκίνες και δεκάδες άλλα ενδιαφέροντα.

Στις 500 πολύχρωμες σελίδες του, εμπερικλείεται μια πολυεπίπεδη εγκυκλοπαιδική αναφορά για την φραγκοσυκιά και τα τεράστια οφέλη της. Μεγάλα οικονομικά οφέλη για τους χρήστες και για τον τόπο, παραγωγή ζωοτροφών, αμυντικό μέσο στις διαβρώσεις των εδαφών, μέγα αντιπυρικό όπλο, χλοοτάπητας κατά των φαλακρών λόφων ή εδαφών. «Το φυτό του μέλλοντος», που θα μας σώσει από πολλές στερήσεις, ένεκεν της επερχομένης ξηρασίας. Οι Έλληνες πρέπει να αγαπήσουν το φρούτο αυτό και να επιδιώκουν επιμόνως την χρήση του. Όσοι δε αγαπούν το Ελληνικό κρασί, μπορούν να πίνουν άφθονο και η φραγκοσυκιά θα τους βοηθά να φεύγει η τυχόν μέθη.

Ένα Βιβλίο όπλο σε κάθε αγρότη και σ’ όποιον θέλει μια καλλιέργεια βοηθητική για ενίσχυση του εισοδήματός του, αλλά εξ ίσου απαραίτητο και σε κάθε Ελληνική Οικογένεια.

https://cyclades24.gr/

Κωνσταντίνος Μαλέας

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ 

Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ - Ο έρωτας κι ο κόσμος

..Λιωμένο μολύβι στάζει
η ανάσα των ανθρώπων
κι εγώ σχεδιάζω συναντήσεις
όταν σε δω
αν θα σ’ αγκαλιάσω πρώτα
ή θα σκύψω το κεφάλι
αποκαμωμένη
απ’ το φιλί
που άργησε πολύ
κι εχάθη η νοστιμιά του.
Κι ενώ όλο για μίσος λένε
θυμάμαι πόσο αρέσει
στους άντρες ν’ αγαπιούνται
πώς δένουν σαν φραγκόσυκα
σφιχτό χύνεται το μέλι
απ’ τα αγκαθάκια
και πέφτει η γύρη σαν βροχή
απ’ το πελώριο κίτρινο
λουλούδι της αγάπης.
(Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, Ο έρωτας κι ο κόσμος από τη συλλογή Οι μνηστήρες)

https://www.vakxikon.gr/

 Barbara Spencer Jump art 

Τ. Σ. Έλιοτ - Οι κούφιοι άνθρωποι

................................

Ε΄ 

Γύρω-γύρω όλοι

Στη μέση το φραγκόσυκο,φραγκόσυκο

Γύρω-γύρω όλοι

Στις πέντε την αυγή 

Ανάμεσα στην ιδέα

Και στο γεγονός

Ανάμεσα στην κίνηση

Και στην πράξη

Η Σκϊά πέφτει

Ότι Σου εστίν η Βασιλεία 

Ανάμεσα στη σύλληψη

Και στη δημιουργία

Ανάμεσα στη συγκίνηση

Και στην ανταπόκριση

Η Σκϊά πέφτει

Είναι η ζωή μακριά πολύ 

Ανάμεσα στον πόθο 

και στο σπασμό

Ανάμεσα στη δύναμη

και στην ύπαρξη

Ανάμεσα στην ουσία

και στην κάθοδο

Η Σκϊά πέφτει

Ότι Σου εστίν η Βασιλεία 

Ότι Σου εστίν

Είναι η ζωή

Ότι Σου εστίν η 

Έτσι τελειώνει ο κόσμος

Έτσι τελειώνει ο κόσμος

Έτσι τελειώνει ο κόσμος

Όχι με ένα βρόντο μα μ' ένα λυγμό. 

Μετάφραση: Γιώργος Σεφέρης

https://www.sansimera.gr/

Robert Julian Onderdonk art

Γ. Κεντρωτής - ΤΟ ’ΧΕ ΚΙ Ο ΤΕΛΒΕΣ ΓΡΑΜΜΕΝΟ

Στον Βαγγέλη Πρόντζα

Από το Ιόνιο
στην ενδοχώρα
με τα φραγκόσυκα,
να βρουν το Αιώνιο
επήραν φόρα·
– τα βρήκαν μπόσικα·

και από εμπλοκή
στα νιτερέσα
του κόντε-Σπέντζα,
σ’ ένα λακκί
πέσανε μέσα
και… Αντίο Γλαρέντζα.

Ποιος να’ ταν, άραγε;…
να ξεδιαλύνω…
Το αίμα θαν τού ’πινα!…
Μα Εκειός εβάραγε
το μαντολίνο
μασώντας λούπινα.

Με τα μπατζού-
ρια κουφωμένα
στο μπουντουάρ της
η Καφετζού
μού ’πε: «Βρέ, εσένα
σ’ έφταιγε ο χάρτης!

’Κει που περίμενες
ν’ αλλάξουν οι όροι,
κλέψαν τον πάπυρο!…»
Με δυο προκείμενες
κι ένα a priori
φτάσαμε στο άπειρο.

http://www.poiein.gr/

Prickly Pear III - by Torrie Smiley

ΛΙΚΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ -  ΚΑΡΥΣΤΟΣ ’46

Κάτω στο γιαλό κοντή
Νεραντζούλα φουντωτή.

Κάτω στο γιαλό πίσω απ’ τα χαλάσματα
Κοντά στον άσπρο τοίχο με τη φραγκοσυκιά
Εκεί που έγραψε πάνω στην άμμο ο έρωτας τα σώματά μας
Στην όχθη των ψαράδων χωρίς αποχαιρετισμό
Κοντά στο κοιμητήρι της θάλασσας
Με λίγο λάδι για το κόκκινο φανάρι της νύχτας
Με λίγη τρυφερότητα μες στην καρδιά μας
Τα μυστικά μας ν’ ανάβουν τις φωτιές τ’ Άι-Γιαννιού
Το φόβο της ψυχής μας μπρος στην απειλή.

Στιγμές μικρές στιγμές
Ζωή των κοχυλιών στιγμές του έρωτα
Η μυρωδιά του αγέρα στα μαλλιά σου
Η επανάληψη του κύματος
Η αγωνία του ρυθμού στο πρόσωπο του Χρόνου
Η τραγική απελπισία της αφής
Η γεύση των πραγμάτων πριν απ’ το χειμώνα.

Πώς λάμψανε τα μάτια σου κάτω απ’ το βάρος
Της καρδιάς μου.

Κάτω στο γιαλό
Πίσω στα χαλάσματα της μνήμης
Κάτω στο γιαλό κοντή
Νεραντζούλα φουντωτή.
https://www.oanagnostis.gr/

 Prickly pear Painting by Maite Backman
https://www.saatchiart.com/

Αλέξιος Μάινας - Η επιστροφή της πιρόγας.

Είχαμε βγει στην ακτή

μπροστά στο γραμματοκιβώτιο.

Μόλις κατέβηκα απ’ το ταξί

το πήρε το κύμα.

Στο σπίτι δεν υπήρχαν φραγκόσυκα. Δεν υπήρχαν Κρήτες.

Ο σκύλος μάς είδε κι απομακρύνθηκε.

Η σακούλα με το Ωμέγα των διακοπών είπες να πεταχτεί.

Μαζί με τις κλίσεις ανωμάλων, το σουλάτσο στη δύση του μόλου

και τα εξάμετρα για την τύφλωση του μονόφθαλμου

την κατάβαση στον ανεπίστρεπτο κόσμο του σκότους

και το μύθο της ασπόνδυλης γοργόνας

που κολλώντας σαν λάσπη στο βράχο της

τραγουδούσε το αριστερό μου γόνατο

που αναγνώρισε από τα σκάγια

και τον κουρασμένο λαιμό

που κάποτε ούτε σκοινιά

δεν κρατούσαν

τα χείλη σου

μακριά του.

https://www.oanagnostis.gr

Mary Shepard - Art

Γιάννης Ρίτσος

[Τραγουδάκια του Φωτούλη]

II

Σύννεφο τριαντάφυλλο, σύννεφο αμαξόπουλο. 

Οι φραγκοσυκιές με κατατρύπησαν. 

Κάθουμαι και τρώω χρυσά φραγκόσυκα. 

Το κοτσύφι μ' είδε και με ζήλεψε. 

Του 'δωσα φραγκόσυκα- τα φτερά του μου 'δωσε. 

Τώρα κείνο κάθεται και μασάει στην πέτρα μου· 

κι εγώ από δω πάνου, από το σύννεφο 

σας πετώ φλουριά κι αμυγδαλόψυχες.

http://ebooks.edu.gr/

Mary Shepard - Art

Γιάννης Ρίτσος  - Φεύγοντας απ’ τη Μονοβασιά

Πανάρχαιες ἐλιές, κούφιοι κορμοὶ συστραμμένοι·

τὸ δύστυχο σταχτί· τὸ καπνισμένοι κίτρινο·

ἴσκιοι τῶν σύννεφων στοὺς ἀπέναντι λόφους.

Ἔρχεται ὑπάκουο τὸ μακρινό, σὲ κοιτάει ἀπ᾿ τὸ πλάι·

ξεχνᾶς ἐκεῖνο πού ῾θελες νὰ τοῦ ζητήσεις· τὸ χέρι σου

ἀφηρημένο περπατᾶ στὴ μαλακιὰ ράχη τοῦ ζώου.

Ἦταν αὐτό; Καὶ τί ἦταν; Ἀντεστραμμένος χρόνος;

Οἱ γριὲς τυλίγουνε τὰ πόδια τους μ᾿ ἐφημερίδες,

τὰ δένουνε μὲ σπάγκους. Προφυλάξεις, προφυλάξεις, -

ὦ, σιωπηλὴ διάρκεια· καθόμαστε χάμου στὸ χῶμα

μ᾿ ἕνα καλάθι φραγκόσυκα, μὲ τό ῾να παπούτσι τοῦ δρομέα, -

κι αὐτὴ ἡ ἐπίμονη γυναίκα, ἡ ἀποστεωμένη, ἡ ἄγρια,

κάτω ἀπ᾿ τὸ δέντρο, μέσ᾿ στὴν πεισμωμένη λάμψη,

κρατώντας στὰ δύο χέρια της τὸ ἀπαρηγόρητο βρέφος.

Τότε ἀκριβῶς ἦταν ποὺ μάθαμε πὼς τίποτα δὲν εἶχε χαθεῖ.

http://artinews.gr/

Diane McClary  - Art 

Γιάννης Ρίτσος - Ρωμιοσύνη

Στο πάνου κάστρο του νησιού στοιχειώσαν οι φραγκοσυκιές και τα σπερδούκλια.

Το χώμα ανασκαμμένο από το κανονίδι και τους τάφους.

Το γκρεμισμένο Διοικητήριο μπαλωμένο με ουρανό. Δεν έχει πιά καθόλου τόπο

γιά άλλους νεκρούς. Δεν έχει τόπο η λύπη να σταθεί να πλέξει τα μαλλιά της.

Σπίτια καμένα πού αγναντεύουν με βγαλμένα μάτια το μαρμαρωμένο πέλαγο

κ οι σφαίρες σφηνωμένες στα τειχιά

σάν τα μαχαίρια στα παΐδια του Άγιου πού τον δέσανε στο κυπαρίσσι.

Όλη τη μέρα οι σκοτωμένοι λιάζονται ανάσκελα στον ήλιο.

Nopal With Red Flowers  by Nora Vega

Μίλτος Σαχτούρης Η Ύδρα

Η Ύδρα είναι μια φραγκοσυκιά

γεμάτη πυρετό όνειρα κι αγκάθια

κι όπου γυρίσω βλέπω όλα κίτρινα

και δε μπορώ να κοιτάξω τα παράθυρα

γιατί μέσα περνούνε

βάρκες φαντάσματα

φαντάσματα καΐκια

κι όλο γυρίζουν

κι όλο με κοιτάζουνε

μάτια ανάστροφα και τρομαγμένα

http://www.greek-language.gr/

Χατζηκυριάκος-Γκίκας Νίκος-Ύδρα με χαρταετούς

Βασίλης Πουλημενάκος -Τ’ άχραντα χνάρια σου

Όπως τα πέλαγα στολίστηκαν βαπόρια
και στα βουνά κατρακυλήσανε τα άστρα
γυμνό πανί στριφογυρνώ πάνω στα κάστρα
τ’ άχραντα χνάρια σου γυρεύω
τα πελώρια
–
Εκεί η άνοιξη θαμπώνει τα μαγιάτικα
τα πρωινά που καθρεφτίζουνε τον κόσμο
φύλλο χαρτί μοσχοβολά σαν φύλλο δυόσμο
κι η ρίγανη φραγκόσυκα
μανιάτικα
–
Όπως τ’ ατίθασα τα όνειρα τα βράδια
μάγισσα πέτρινη ξετρέλανες το χάρτη
το φως κι ο ήλιος σου χαράζουν απ’ το Μάρτη
καυτά του έρωτα υφάλμυρα
σημάδια
–
Εκεί τ’ απόκρημνα τα βράχια, καταφύγια
στου Ταϋγέτου τις σπηλιές το κρυφαπάντημα
εκεί σκαρώνουνε τα λεύτερα γεφύρια
με την ανάσα, δυο κλαδιά
και φτεροκόπημα
https://vasilis67.wordpress.com/

Noe Perez art

Γ. Σουρής  

Τα γεμίζει με μπουρνέλες, με καρπούζια, με πεπόνια

με φραγκόσυκα, με σύκα, πορτοκάλια και λεμόνια

https://sarantakos.wordpress.com/

Diane McClary  - Art 

Λύντια Στεφάνου - Δήλος
Α.Σ. *

Το πλοίο με αγριοτριανταφυλλιές στη γέφυρα και στα κατάρτια.
Εκεί μετρήσαμε το ύψος μας ως τ’ άστρα – εκεί
Η μέρα άρχιζε απ’ το μέτωπό σου.

Από τα χέρια έφευγαν πουλιά στους ουρανούς
Εχάραζαν τα μάτια σου τον ύπνο του πελάγου
Σχήματα και νησιά σε κάθε πέρασμα
Σε κάθε μονοπάτι του ήλιου.

Να ’ταν εκείνοι οι βράχοι που έφερναν τη δίψα
Τις πασχαλιές από μιαν άλλην άνοιξη
Στις αλυκές βαθιά του χρόνου
Να ’ταν τα μέλη των προγόνων μόλις που έσμιγαν
Ή τα δικά μας πλάι στην επιτάφια πλάκα;

Γέρνοντας το κεφάλι απ’ τη μεριά της σκιάς
Να τραγουδάς.

Τώρα γυρνάω στ’ αμπέλια στις φραγκοσυκιές
Η άμμος πάλι κι η ξερολιθιά με τα όρθια όστρακα
–Στις φτέρνες πλαγιάζει το φεγγάρι μουσκεύοντας τη γης–
Φύκια λυτές πλεξούδες άγουρες φωνές
Των κοριτσιών που βάφουν τους ανέμους του έτους
Με ηλιοτρόπια.
Κι εκεί που πέφτει ο άνεμος χτίζοντας άσπρες γειτονιές
Στοιχειώνοντας με το χαμόγελό σου όλα τα σταυροδρόμια
Σε τέσσερις γωνιές σε περιμένω.

Κάθε αυγή μες στις φλέβες μου σπάζει ένα ρόδι
Σημαδεύοντας με χιλιάδες τόξα τον ουρανό
Συλλαβίζοντας ήλιους που τρέχουν να σε φτάσουν
Σκοντάφτοντας στις ίδιες λέξεις ως τη θάλασσα

Κι από παντού το κύμα καβάλα σ’ άλλο κύμα.
Από παντού χτυπάει ο έρωτας στα παραθύρια μου.
https://www.poeticanet.gr/

Robert Julian Onderdonk art

Λαική Ποίηση 

Και μέσα Μάνη λέγονται και είναι όλ’ αράδα'

ορτύκια και φραγκόσυκα η πρώτη τους εντράδα

Νερό δε βγαίνει πούπετα σ’ όλη τη μέσα Μάνη

καρπό, κουκία μοναχά και ξηροκρίθι κάνει.

https://sarantakos.wordpress.com/

*********

Έλα πουλί μου γλήορα
Ως του Σταυρού τον μήνα
Κι έχω σου και φραγκόσυκα
Στον τοίχο κρεμασμένα
Κι αν δεν έρτεις ως του Σταυρού
Θα τα βρεις σαπιμένα.
http://www.osymi.gr/

 Lucy Dickens -art 

Νίκος Νασόπουλος - H φραγκοσυκιά που πλήγωνα

Μια φραγκοσυκιά στη μάντρα ενός άδειου οικόπεδου και δίπλα εγώ…

Στο οικόπεδο το μόνο που φύτρωνε ήταν άγρια φυτά κι εκείνη η μεγάλη φραγκοσυκιά.

Σίγουρα είχε δει πολλά εκείνο το ταλαιπωρημένο δεντράκι ή μάλλον κακτάκι…

Θα μπορούσε να μου μιλήσει για τους νυχτερινούς βομβαρδισμούς του αεροδρομίου στην κατοχή και τους Γερμανούς στρατιώτες που πλενόντουσαν με κρύο νερό του πηγαδιού χειμώνα καιρό στο διπλανό σπίτι, όμως δεν είχα τότε τέτοιες αναζητήσεις…

Κάποιοι έτρωγαν τα φραγκόσυκά της τα καλοκαίρια όμως ούτε αυτά τα είχα δοκιμάσει έτσι αγκαθιασμένα που ήταν…

Το μόνο που έκανα ήταν να την πληγώνω κάνοντας τον ξιφομάχο και κόβοντας φέτες τα παχιά της φύλλα με το σπαθί μου που ήταν ένα κομμάτι λεπτό ξύλο…

Την είχα πονέσει, αυτό ήταν σίγουρο, όμως είχε επιζήσει.

Τον οριστικό πόνο της τον έκαναν όταν έσκαψαν το οικόπεδο για να το χτίσουν.

Η φραγκοσυκιά έμεινε ανάμνηση.

Κάποιες φωτογραφίες του ιταλικού νότου με την φραγκοσυκιά πρωταγωνίστρια μου ξύπνησαν τις μνήμες..

Έπειτα εμφανίστηκε κι εκείνος ο κηπουρός που πάνω στην κουβέντα μου είπε πως έχει ένα γλαστράκι με μια φραγκοσυκιά και θα μου το φέρει…

Το αρνήθηκα, όμως επέμενε..

Λίγες μέρες μετά η γλαστρούλα με τη φραγκοσυκιά έτοιμη να δέσει κιόλας ένα φραγκοσυκάκι, ήταν μπροστά μου…

Σίγουρα ετούτη εδώ δεν συγγένευε με αυτήν που πλήγωνα, όμως ήταν μια ευκαιρία για εξιλέωση, έστω και μετά από τόσα χρόνια….

http://fractalart.gr/

Rick Nilson's Painting

Χαρά Νικολακοπούλου - Φραγκόσυκα 

Noe Perez art

Θυμάμαι τον Τάκη, νυσταλέο κάτω από τη φραγκοσυκιά. Ράθυμο μέσα στο αποπνικτικό μεσημέρι. Με κοντά παντελόνια σκισμένα, με τα γόνατα γρατσουνισμένα. Από δίπλα ο αδελφός μου, παρόμοια κατάσταση.

Δυο πιτσιρίκια κάτω από τη φραγκοσυκιά, δίπλα στον φράχτη του κήπου μας. Να γεύονται ηδονικά –τι άλλο;– φραγκόσυκα!

Καρπός κακτοειδούς φυτού κεντροαμερικανικής προέλευσης, φύεται σε ξερότοπους, ευδοκιμεί σε χωράφια πετρώδη και θερμά. Γεμάτος ο τόπος μας από δαύτα. Ιεροτελεστία ολόκληρη η κοπή τους.

Αλλά σας μιλούσα για τον Τάκη και για τον αδελφό μου. Τα τεμπελόσκυλα, οι ρέμπελοι.

Εγώ μόλις έχω γυρίσει από το σχολείο, καταϊδρωμένη, είμαι όλο νεύρα. Σεπτέμβρης είναι. Η άσπρη κορδέλα μού σφίγγει τα μηνίγγια. Η σκόνη στα ρουθούνια μου. Έχω λερώσει τα σοσόνια μου. Το στόμα μου έχει κολλήσει, τα μαλλιά μου είναι χάλια.

Τους βλέπω κάτω από τη φραγκοσυκιά να μασουλάνε αδιάντροπα και κάτι κλοτσάει μέσα μου. Πώς τολμάνε να είναι τόσο μικροί, τόσο ξένοιαστοι; Πώς αυθαδιάζουν μασουλώντας φραγκόσυκα όσο εγώ ιδροκοπάω μπροστά στον μαυροπίνακα;

Πλησιάζω ακροποδητί –ο βόμβος των τζιτζικιών δεν τους αφήνει να με αντιληφθούν– και τους καταφέρνω μια ξεγυρισμένη σφαλιάρα.

Θυμάμαι τον Τάκη. Αθώα σαν του βοδιού τα μάτια του, γεμάτα απορία.

«Έλα, μωρέ Ματούλα!» κλαψουρίζει. Ευθύς πετάγεται πάνω, το παχουλό σώμα του τον δυσκολεύει. Γίνεται καπνός στο χωματένιο δρομάκι.

Ο αδελφός μου τρέχει στριγκλίζοντας στα φουστάνια της μάνας μας.

Από τότε είχα νεύρα. Πολλά νεύρα.

Χρόνια μετά...

Η φραγκοσυκιά ακόμη σφιχταγκαλιάζει τον φράχτη του κήπου μας. Οι υπόλοιποι έχουμε μετοικήσει, οι γονείς εν τόπω χλοερώ, εμείς στην πόλη. Ρημαγμένο το σπίτι, αλλά το κακτοειδές πάντα εκεί. Να γεννοβολάει καρπούς που περικλείουν σφιχτά τη χυμώδη σάρκα τους μέσα στο ακανθώδες περίβλημα.

Επισκέπτομαι τον γενέθλιο τόπο με τον σύζυγο. Κάποια στιγμή με πλησιάζει στον δρόμο ο Τάκης. Δεν τον αναγνωρίζω· είναι κάτισχνος, καταβεβλημένος, πρόωρα γερασμένος. Είμαι άλλωστε ενήμερη για την αρρώστια του. Ανίατη.

«Δε με γνώρισες, μωρέ Ματούλα;» Ίδια με πιστού σκύλου τα μάτια του, γεμάτα παράπονο.

Τι να πω; Ψελλίζω αμήχανη κάποιες κουβέντες παρηγοριάς.

Λίγους μήνες μετά πληροφορούμαι από την αδελφή του το μοιραίο.

«Έλα, μωρέ Ματούλα...» Κάποιος μου ψιθυρίζει στο αυτί ή έχω παραισθήσεις; Μια ανατριχίλα διατρέχει τη ραχοκοκαλιά μου.

Θέλω να πάω, να αφήσω μια σακούλα με φραγκόσυκα στον τάφο του. Να του ευχηθώ να γεύεται χυμούς ηδονικούς στο μακρινό ταξίδι του.

Δεν αξιώθηκα. Στη σκέψη έμεινα. Κι ας μην έχω ανειλημμένες υποχρεώσεις, κι ας μην υπάρχουν παιδιά να με κρατάνε. Ούτε σύζυγος υπάρχει πια. Να φταίει το γεγονός ότι πάντα είχα πολλά νεύρα;

https://diastixo.gr/

Robert C. Murray II

Γιώργος Πολυμενάκος - Ο Ιώβ 

............................

Οπότε, ο πατέρας μου μας έφερε στο Πέραμα για καλύτερα.

Νόμιζε.

Όταν φτάσαμε, ένα απόγευμα στις αρχές του Σεπτέμβρη, το πρώτο που μού έκανε εντύπωση ήταν ο δρόμος που θα μέναμε.

Μου έκανε εντύπωση γιατί, απλά, δεν υπήρχε.

Και εξηγούμαι:

Το φορτηγό που κουβαλούσε εμάς και τα λιγοστά μας υπάρχοντα σταμάτησε στο τέλος μιας απότομης τσιμεντένιας ανηφόρας.

Οδός Σκρα. Άρα, θα μου πείτε, δρόμος υπήρχε. Αφού είχε και όνομα.

Ναι, αλλά όπως μού εξήγησε ο πατέρας μου, 

το σπίτι μας ήταν πιο πάνω.

Πιο πάνω;

Πού;

Εκεί.

Το εκεί ήταν μια περιοχή με βράχους και φραγκοσυκιές.

Σαν τοπίο από τον Μικρό Καουμπόυ που διάβαζα, χωρίς κάκτους αλλά με φραγκοσυκιές. Όχι και μεγάλη διαφορά, σκέφτηκα.

(Απόσπασμα από την αδημοσίευτη συλλογή αφηγημάτων με τίτλο "Πόσο Γερά Μπορείς να Κρατήσεις;" - Πέραμα, 2015).

http://texni.net/

 Noe Perez art

Μαρία Αλεξοπούλου - Φρίξος Φραγκόσυκος

Φρίξος Φραγκόσυκος της Μαρίας Αλεξοπούλου, σε εικονογράφηση της Λένιας Οικονόμου.

Για παιδιά από 6 ετών και άνω

Λίγα λόγια για το βιβλίο:

H μαμά Φραγκοσυκιά, κατά κόσμον Μαρία Αλεξοπούλου, έστυψε δυνατά το μυαλό της μια μέρα που είχαν όλοι τις κακές τους. Η φαντασία της, τότε, ζορίστηκε τόσο πολύ, και γέννησε ένα μικρό φραγκόσυκο, που ένιωθε μόνο στον κόσμο, ώστε πετάχτηκε μακριά της και φύτρωσε όπου βρήκε. Τότε άρχισε η ιστορία του Φρίξου Φραγκόσυκου που θα φανεί πολύ χρήσιμη σε όσους νομίζουν πως είναι τελείως μόνοι. Θα καταλάβουν ότι δίπλα τους βρίσκονται φίλοι που αρχικά τους αγνόησαν επειδή δεν έμοιαζαν μαζί τους στην όψη. Μα, ποιος είναι ο ίδιος με τον άλλον σ΄ αυτόν τον κόσμο; Είναι τα ζώα; Είναι τα φυτά; Μήπως είναι οι άνθρωποι; Όλοι έχουν τα δικά τους χαρακτηριστικά και δεν είναι καθόλου υποχρεωτικό να είναι ίδια με των άλλων. Κάποια ζώα έχουν προβοσκίδα και κάποια άλλα, λέπια. Πολλά φυτά έχουν αγκάθια αντί για λουλούδια. Και όσο για τους ανθρώπους, εκεί να δεις διαφορές. Κίτρινοι, άσπροι, μαύροι, κόκκινοι, σαν τους καρπούς των δέντρων, δηλαδή. Η ομορφιά βρίσκεται στη διαφορετικότητα· στην ποικιλία των μορφών και των σχημάτων. Ποιος είπε ότι πρέπει να είναι όλα στη φύση ομοιόμορφα; Ποιος είπε ότι όλες οι φυλές των ζώων, των φυτών, αλλά και των ανθρώπων δεν μπορούν να συνυπάρξουν; Η φιλία είναι υπεράνθρωπη. Γκρεμίζει όλους τους τοίχους που κάποιοι ανόητοι έχτισαν για να εμποδίσουν τα πλάσματα της φύσης να ζουν ενωμένα, και αυτό ακριβώς πραγματεύεσαι το μικρό αυτό βιβλιαράκι με τα μεγάλα νοήματα. Οι ζωγραφιές της Λένιας Οικονόμου δίνουν στις σελίδες φτερά, αγκάθια, χρώματα, ερμηνεύοντας εικαστικά το κείμενο.https://www.ianos.gr/ 

Dawson Dawson Watson  art

Tου Ιτς καλέ τ΄ αγκάθι - 1994 

Στίχοι: Θοδωρής Γκόνης
Μουσική: Νίκος Ξυδάκης
1. Νίκος Ξυδάκης

Του Ιτς Καλέ φραγκόσυκο
στο χέρι του κρατούσε
κι όλο τον κόσμο ήθελε
αυτός να κατακτούσε

Τον Άγιο Θεόδωρο
κεντούσε με ατλάζι
στ’ αλόγου του το πέταλο
η γη γλυκοχαράζει

Σε γκρίζο βράχο δίψασε
κι ως έσκυψε η ψυχή του
στα Τάρταρα ακούστηκε
η φοβερή κραυγή του

Μάτωσε μες τη χούφτα του
του Ιτς Καλέ τ’ αγκάθι
γιατί ο Θεός δε συγχωρεί
τόσο μεγάλα πάθη

http://www.stixoi.info/

Dawson Dawson Watson  art