Κείμενο: Σταύρος Τραγάρας
ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
Θοδωρή Μπελίτσου "Λυτρωτικό χιόνι. Διηγήματα και Μονόλογοι"
σελ. 132
Διάβασα τις τρεις τελευταίες μέρες το καινούργιο βιβλίο του συγγραφέα Θοδωρή Μπελίτσου «Λυτρωτικό χιόνι - Διηγήματα και Μονόλογοι», έκδοση The strange quark: Καταφύγιο λόγου, Νέα Σμύρνη, 2024.
Ο συγγραφέας είναι γνωστός μας, δε χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Πολυγραφότατος, με δεκάδες βιβλία, αλλά και άρθρα, μελέτες, δοκίμια, βιβλιοκρισίες, βιογραφίες, χρονογραφήματα, διηγήματα στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο. Αντλεί τα θέματά του από την ιστορία, τη γλώσσα και τη λαογραφία της Λήμνου, όπου εργάσθηκε για πολλά χρόνια ως καθηγητής χημικός μέσης εκπαίδευσης. Γράφει για τα χωριά, τους ευεργέτες της, τους Αιγυπτιώτες, τη διασπορά σε Μικρασία αλλά και όλο τον κόσμο, το ποδόσφαιρο, τα σχολεία, τις εκκλησίες, τα ιδρύματα, τα Καμίνια, χωριό της γυναίκας του, τις μεγάλες προσωπικότητες. Στα θέματά του περιλαμβάνεται επίσης η ιδιαίτερη πατρίδα του η Μάνη, αλλά και η Ίμβρος, καθώς και η Νέα Σμύρνη που μεγάλωσε και κατοικεί. Δεν θα απαριθμήσω εδώ το πλούσιο έργο του, αυτό θα ήταν αδύνατο στα πλαίσια της παρουσίασης ενός βιβλίου. Θα προσπαθήσω να πω λίγα λόγια για το καινούργιο του βιβλίο.
Το ανά χείρας βιβλίο είναι το έκτο καθαρά λογοτεχνικό δημιούργημά του. Αποτελείται από 29 διηγήματα και 11 μονολόγους, όπως τους αποκαλεί ο ίδιος, που μοιάζουν μάλλον με σελίδες ημερολογίου και με χρονογραφήματα, αλλά έχουν κι αυτά λογοτεχνική υφή. Πολλά είναι δημοσιευμένα σκόρπια σε εφημερίδες και ηλεκτρονικό τύπο και είναι σχετικά πρόσφατα, της τελευταίας τριετίας.
Το 132 σελίδων βιβλίο διαβάζεται εύκολα, τα διηγήματα και οι μονόλογοι είναι σχετικά σύντομα, εκτός από δυο τρία, δε φοβίζουν το μάτι, η ανάγνωση κυλά σαν το νεράκι. Έργο λεπτοδουλεμένο, με μαεστρία έμπειρου τεχνίτη της γραφής. Η αφήγηση γίνεται με μέθοδο και σε ελεγχόμενο ρυθμό, η κατάληξη δεν είναι συνήθως προβλέψιμη, κάτι που προκαλεί μια ευχάριστη έκπληξη. Ελκύει και εξάπτει τη φαντασία, ο αναγνώστης εθίζεται, δεν μπορεί να σταματήσει.
Τα θέματα των διηγημάτων του είναι ποικίλα. Από τα χριστουγεννιάτικα διηγήματα, δίκην παραμυθιών, μέχρι τις φρικώδεις καταστάσεις λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού. Τα ήθη και οι ασχολίες μιας βουκολικής οικογένειας, πώς περνά τις ώρες του παραμονή Χριστουγέννων σε μια ξεχασμένη επαρχία ένας αγροτικός γιατρός, και πώς ξεγεννά μια επίτοκη στη μάντρα. Τι περιμένουν ακριβώς τα παιδιά απ’ τον άγιο Βασίλη, πώς βιώνει ένας άνεργος πατέρας με το παιδί του τις άγιες μέρες, που τον εγκατέλειψε η γυναίκα του στο ζενίθ της οικονομικής κρίσης, πώς σκέφτεται ένας γερονοικοκύρης με λιοτρίβι που του έτυχε ένας άχρηστος άσωτος γιος, και πώς σκέφτεται ένας μπρούκλης εγγονός που έρχεται απ’ την Αμερική μετά το θάνατο του παππού του να κατεδαφίσει τη γερασμένη φάμπρικα και να οικονομήσει. Διηγήματα για τον έρωτα, για την εξέγερση του Πολυτεχνείου, για γιορτές, επετείους και πρωτοχρονιές, μυθοπλασίες για πρόσωπα ιστορικά, υπαρκτά, σαν να θέλει να τα τιμήσει με το δικό του τρόπο. Πώς η λαίλαπα της πανδημίας επηρέασε για τρία χρόνια τουλάχιστον τις ζωές μας, πώς βγήκαν στην επιφάνεια όλες οι ανασφάλειες, οι παράνοιες, οι κακίες, οι αμορφωσιές, οι ιδεοληψίες, τα κατώτερα και τα ταπεινά ένστικτα και ορμέμφυτα.
Ασχολείται πολύ με την επιδημία, σε αρκετά του διηγήματα και μονολόγους. Είναι κάτι που τον έχει επηρεάσει δυνατά, τον έχει συγκλονίσει. Από καταγραφές δίκην ημερολογίου, έως υψηλού επιπέδου λογοτεχνικά δημιουργήματα, θα έλεγα ποιητικά, αποκαλύπτει ανάγλυφα το ζόφο που σκέπασε σαν ένα μαύρο δηλητηριώδες νέφος τις κοινωνίες των ανθρώπων. Σε ένα διήγημα αριστούργημα, αλληγορικό, που δίνει και τον τίτλο του βιβλίου αυτού, το λυτρωτικό χιόνι, όπως στο παπαδιαμάντειο «ο έρωτας στα χιόνια», σκεπάζει τα πάντα, καλύπτει και εξαγνίζει όλη την ασχήμια, τη σύγχυση, την τρέλα, που έχει φέρει ένας απρόσκλητος μουσαφίρης, προφανώς ο κορωνοϊός. Αυτά τα έργα λειτουργούν πια σαν ιστορικά ντοκουμέντα, και όσο περνά ο καιρός η λειτουργία αυτή θα γίνεται πιο δυνατή. Οι άνθρωποι ξεχνούν, τα πένθη γιατρεύονται, η ζωή προχωρεί ακάθεκτη ισοπεδώνοντας κάθε μνήμη, ήδη το κλίμα εκείνων των δύσκολων χρόνων έχει ξεθωριάσει, αλλά τα γραπτά μένουν.
Άλλα διηγήματα καταγράφουν σκηνές της καθημερινότητας, της επικαιρότητας, της ζωής στο αστικό αλλά και το περιβάλλον της επαρχίας. Προβλήματα και ζόρια συνηθισμένων ανθρώπων, ανθρώπων της διπλανής πόρτας. Σκηνές απ’ τη ζωή στο στρατό, απ’ τις αντροπαρέες των γηπέδων, απ’ τις μνήμες της παιδικής ηλικίας, από άγρια καταστροφικά συμβάντα, από φυλακισμένες χαμένες ζωές στην ανυπαρξία της λήθης. Από χαμένες ελπίδες, ματαιώσεις, άσχημες προσγειώσεις στη δεινή πραγματικότητα, υπαρξιακή αγωνία και υπαρξιακά αδιέξοδα.
Αλλού ο ήρωας γίνεται σαλός και προφήτης που μιλά με τους μήνες, μήνες που είναι παλιά φιλαράκια απ’ το στρατό, που δε θέλουν να κάνουν τη βάρδια τους, παρόλο που ο προηγούμενός τους τελείωσε τη δική του. Κι αλλού παίρνει θάρρος από το κοάκισμα των βατράχων, για να σπάσει τη σιωπή που επιβάλλεται από μια αόρατη εξουσία σε μια ολόκληρη πόλη, σε ένα φουτουριστικό οργουελικό περιβάλλον. Άλλοτε δεν μπορεί και δε θέλει να αναγνωρίσει ούτε το σπίτι που γεννήθηκε και μεγάλωσε, ούτε την παιδική του ηλικία, αφού λείπει μια αμυγδαλιά στην αυλή τους, που έκοψε ανάλγητο χέρι. Ένα εκ γενετής μεγάλο δάχτυλο στο δεξί πόδι δημιουργεί προβλήματα και ευτράπελες καταστάσεις και γεννά ένα διήγημα με εκπληκτική ομορφιά και χιούμορ. Ιστορίες ανθρώπων με κοινό παρονομαστή τη μετακίνησή τους με τα λεωφορεία του ΚΤΕΛ.
Ο συγγραφέας Μπελίτσος ασχολείται με τη λογοτεχνία την τελευταία δεκαετία περίπου, από την τεσσαρακονταετή διαδρομή του στα γράμματα. Απ’ το πρώτο του έργο φάνηκε η ποιότητά του, αλλά σε κάθε καινούργιο έργο είναι καλύτερος, προσθέτοντας καινούργια στοιχεία. Πώς γίνεται το παιδί με καταγωγή απ’ τη Μάνη, που μεγάλωσε όμως στη Νέα Σμύρνη, σε μάλλον μικροαστικό περιβάλλον, που η επιστήμη που διδάχτηκε, εξάσκησε και δίδαξε είναι η χημεία, να διεισδύει τόσο βαθιά στη ψυχοσύνθεση και νοοτροπία για παράδειγμα του λημνιού κεχαγιά; Και μόνο αυτό; Οι συγγραφικές, και όχι μόνο, μεταμορφώσεις του Μπελίτσου είναι πολύ πιο πολλές από αυτό που λέμε οβιδιακές.
Ο συγγραφέας είναι ο καθαρά επιστήμονας χημικός, αλλά και ο αγαπημένος πρωτοπόρος δάσκαλος, ο ιστοριοδίφης και ιστορικός ερευνητής με τη μεζούρα ακριβείας και τα ντοκουμέντα, αλλά και ο φίλαθλος του Πανιωνίου και αθλητικός συγγραφέας, ο μελετητής της γλώσσας του λαού και των ιδιωμάτων, αλλά και ο λόγιος παπαδιαμαντικός γνώστης της γλώσσας στην διαχρονικότητά της, ο αθεράπευτος ροκάς, αλλά και ο παθιασμένος ρεμπέτης, ο μορφωμένος λόγιος, αλλά και ο άνθρωπος της πιάτσας, που ξέρει την αργκό και μιλά αναλόγως, άμα λάχει. Πώς γίνεται; Μια παροιμία λέει «απού φελά, παντού φελά». Να πως γίνεται. Το λένε ικανότητα, ταλέντο, εργασία.
Τίποτα δεν χαρίζεται. Ακόμα και το ταλέντο εκ φύσεως για να εξελιχθεί χρειάζεται ατελείωτη μελέτη, δηλωμένη και άδηλη. Ούτε και μ’ αυτά τα δύο πάντως υπάρχει εγγύηση. Στο παπαδιαμάντειο, όπως ο ίδιος ονομάζει το διήγημα «ο κορωνοϊός της Μαρουσώς», όπου εσκεμμένα γράφει σε γλώσσα και ύφος καθαρά παπαδιαμαντικό, κάπως σαν άσκηση, αν το θέμα δεν ήταν σύγχρονο, κάποιος μη ειδικός καλός φιλόλογος δεν θα μπορούσε να πει ότι το έργο δεν είναι του Παπαδιαμάντη. Αναλογιστήκατε πόσες ώρες στα νιάτα του έφαγε για να διαβάζει τα άπαντα του σκιαθίτη κοσμοκαλόγερου, μέχρι αυτή η γλώσσα γίνει κτήμα του;
Ο Μπελίτσος εστιάζει στη λεπτομέρεια, όπως και κάθε καλός συγγραφέας, έχει αυτό που λένε ματιά σκηνοθέτη. Μόνο που για να εστιάσεις στη λεπτομέρεια πρέπει να ξέρεις καλά το θέμα. Το θέμα δεν το μαθαίνεις μόνο απ’ τα βιβλία. Η ζωή είναι δούναι και λαβείν. Κανείς καλός συγγραφέας δεν έζησε σαν πρίγκιπας απομονωμένος στο χρυσό κλουβί. Για να γνωρίσεις τον κόσμο και να τον περιγράψεις στα βιβλία σου πρέπει να ζυμωθείς μαζί του, να αναλωθείς, να κοπιάσεις, να τσαλακωθείς, να δώσεις για να πάρεις. Ο Μπελίτσος είναι του κόσμου τούτου, σαρξ εκ της σαρκός του, η γνώση του και η σοφία του πηγάζει πλην της μελέτης κι απ’ την πλούσια εμπειρία του, γι’ αυτό και τόσο παραστατικός.
Το παραμύθι, το όνειρο, η φαντασία, οι μνήμες, η τρυφερότητα, τα παιδιά, η συμπόνια, οι παλιές ιστορίες, αλλά και ο ρεαλισμός, η σκληρή βιωτή, το άδικο της ζωής, είναι τα βασικά συστατικά αυτού του μεγαλειώδους έργου του. Ο συγγραφέας γράφει για το άδοξο τέλος αθώων ανθρώπων, για το σκληρό αγώνα για την επιβίωση, για το τυχαίο, που καθορίζει συχνά τη διαδρομή μας. Αισθαντικός λογοτέχνης, που γνωρίζει εις βάθος χρόνου τα λογοτεχνικά ρεύματα, γνωρίζει την τέχνη της γραφής και τις παγίδες που παραμονεύουν για κάποιον ανεκπαίδευτο. Ο λογοτέχνης Μπελίτσος δημιουργεί δικό του στιλ γραφής, αρκετά διακριτό και αναγνωρίσιμο. Τα λογοτεχνικά έργα του δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από τα έργα των μεγάλων Ελλήνων συγγραφέων της ηθογραφίας.
Ο συγγραφέας είναι ουμανιστής, με βαθύτητα σκέψης, συμπαντική αντίληψη του κόσμου, φιλοσοφική ματιά. Δείχνει κατανόηση και μεγαλοθυμία για τα ανθρώπινα πάθη. Τα σουρεαλιστικά στοιχεία που υπάρχουν σε μερικά διηγήματα, δημιουργούν μια ατμόσφαιρα άφατης ευχαρίστησης και ποίησης. Η ευρύτητα των θεμάτων του και η γνώση εμπειρογνώμονος που έχει για κάθε θέμα, εκπλήσσει.
Το «Λυτρωτικό χιόνι» είναι το ώριμο καταστάλαγμα ενός ώριμου συγγραφέα αλλά κυρίως ενός ώριμου διανοούμενου. Τέρψη, συγκίνηση, ψυχαγωγία, μυσταγωγία.
Ο συγγραφέας Θοδωρής Μπελίτσος είναι ένας μεγάλος λογοτέχνης. Μακάρι να συνεχίσει να γράφει για πολλά χρόνια ακόμα, προσφέροντας στην κοινωνία έργα διαμάντια.
Σταύρος Τραγάρας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου