Η Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ (22 Φεβρουαρίου 1939 - 21 Ιανουαρίου 2020) ήταν Ελληνίδα ποιήτρια.
Η Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ γεννήθηκε στην Αθήνα τον Φεβρουάριο του 1939. Γονείς της ήταν οι Γιάννης Αγγελάκης και Ελένη Σταμάτη. Ήταν πνευματική κόρη του Νίκου Καζαντζάκη, που διατηρούσε φιλικές σχέσεις με τον πατέρα της. Μόλις στα 17 της χρόνια δημοσιεύει στο περιοδικό Καινούργια εποχή το ποίημα της «Μοναξιά» μετά από παρότρυνση του Νίκου Καζαντζάκη, ο οποίος έστειλε γράμμα στον Γιάννη Γουδέλη, τον διευθυντή της Καινούργιας εποχής γράφοντας: «Παρακαλώ, δημοσιεύστε αυτό το ποίημα, το έχει γράψει μία κοπέλα που δεν έχει βγάλει ακόμα το γυμνάσιο. Είναι το ωραιότερο ποίημα που διάβασα ποτέ!». Από τότε άνοιξε ο δρόμος για την ενασχόληση της με την ποίηση και τη μετάφραση. Άρθρα για την ποίηση και την μετάφραση της ποίησης έχουν δημοσιευτεί σε περιοδικά και εφημερίδες. Το έργο της έχει μεταφραστεί σε περισσότερες των δέκα γλωσσών και ποιήματα της εμπεριέχονται σε λογοτεχνικές ανθολογίες. Αρχή και τέλος για εκείνη η ποίηση του Κ.Π. Καβάφη. Σπούδασε ξένες γλώσσες στην Αθήνα, τη Γαλλία και την Ελβετία. Ήταν διπλωματούχος μεταφράστρια-διερμηνέας. Είχε μεταφράσει, μεταξύ άλλων, Αλεξάντρ Σεργκέγεβιτς Πούσκιν, Βλαντιμίρ Βλαντιμίροβιτς Μαγιακόβσκι, Ουίλλιαμ Σαίξπηρ κ.ά. Η ποίησή της διακρίνεται από μια έντονη καταφυγή σε φανταστικές χώρες. Το 2014 συμμετείχε στην ταινία Μητριαρχία.Απεβίωσε στις 21 Ιανουαρίου 2020.
Διακρίσεις
Το 1962 τιμήθηκε με το Α΄ Βραβείο Ποίησης της πόλης της Γενεύης (Prix Hensch). Το 1985 τιμήθηκε με το Β΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης. Έχει δώσει διαλέξεις και διάβασε ποιήματά της σε Πανεπιστήμια των ΗΠΑ και Καναδά (Harvard, Cornell, Darmouth, N.Y.State, Princeton, Columbia κ.α.) Το 2000 τιμήθηκε με το βραβείο Κώστα και Ελένης Ουράνη (Ακαδημία Αθηνών). Το 2014 βραβεύτηκε με το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων για το σύνολο του έργου της.
Τίτλοι στη βάση Βιβλιονέτ
(2020) Ποίηση 1963-2011, Εκδόσεις Καστανιώτη
(2018) Με άλλο βλέμμα, Εκδόσεις Καστανιώτη
(2018) Των αντιθέτων διάλογοι και με τον ανήλεο χρόνο, Εκδόσεις Καστανιώτη
(2016) Της μοναξιάς διπρόσωποι μονόλογοι, Εκδόσεις Καστανιώτη
(2015) Ποίηση 1963 - 2011, Εκδόσεις Καστανιώτη
(2014) Ποίηση 1963 - 2011, Εκδόσεις Καστανιώτη
(2011) Η ανορεξία της ύπαρξης, Εκδόσεις Καστανιώτη
(2005) Στον ουρανό του τίποτα με ελάχιστα, Εκδόσεις Καστανιώτη
(2003) Μεταφράζοντας σε έρωτα της ζωής το τέλος, Εκδόσεις Καστανιώτη
(2001) Η ύλη μόνη, Εκδόσεις Καστανιώτη
(2000) Φωτοζωή, Ολκός
(1999) Ποιήματα 1986-1996, Εκδόσεις Καστανιώτη
(1998) Ποιήματα, Εκδόσεις Καστανιώτη
(1997) Ποιήματα 1963-1977, Εκδόσεις Καστανιώτη
(1995) Ωραία έρημος η σάρκα, Εκδόσεις Καστανιώτη
(1993) Άδεια φύση, Κέδρος
(1990) Επίλογος αέρας, Κέδρος
(1988) Οι μνηστήρες, Κέδρος
(1987) Ο θρίαμβος της σταθερής απώλειας, Κέδρος
(1986) Ενάντιος έρωτας, Κέδρος
(1974) Μαγδαληνή το μεγάλο θηλαστικό, Ερμής
Συμμετοχή σε συλλογικά έργα
(2019) Τα ποιήματα του 2018, Κοινωνία των (δε)κάτων
(2018) Συνομιλώντας με τον Κ. Π. Καβάφη, Όστρια Βιβλίο
(2018) Χρώματα ψυχής, Όστρια Βιβλίο
(2017) 3ο Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης Αθηνών, Κύκλος Ποιητών
(2017) Ανθολογία σύγχρονη ερωτικής ποίησης, Κύμα
(2017) Άνθρωπος και χρόνος, Ιδιωτική Έκδοση
(2017) Αντικατοπτρισμοί, Στίξις
(2017) Η Ελλάδα ταξιδεύει, ολοένα ταξιδεύει, Ιωλκός
(2016) Δαίδαλος, Μεγάλη ανθολογία της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας, Εταιρεία Συγγραφέων
(2016) Χνάρια στο φιλιατρό των φίλων, Γαβριηλίδης
(2013) 1ο Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης Αθηνών, Κύκλος Ποιητών
(2012) Άφθαρτα νερά, Ποιείν και Πράττειν
(2012) Λόγος και νόηση, Κοινός Τόπος Ψυχιατρικής, Νευροεπιστημών & Επιστημών του Ανθρώπου
(2012) Τα ποιήματα του 2011, Κοινωνία των (δε)κάτων
(2011) World Poetry 2011, Ιδιωτική Έκδοση
(2011) Ημερολόγιο 2012: Η δική μας Ελλάδα, Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη
(2009) Ο Παρθενώνας στην ποίηση, Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (Ε.Λ.Ι.Α.)
(2008) Ποιήματα ελληνικής υφής, Διεθνές Κέντρο Συγγραφέων και Μεταφραστών Ρόδου [επιμέλεια, κείμενα, μετάφραση]
(2008) Τα ποιήματα του 2007, Κοινωνία των (δε)κάτων
(2007) Μέρες ποίησης, Γαβριηλίδης
(2007) Σύγχρονη ερωτική ποίηση, Εκδόσεις Καστανιώτη
(2003) Όταν γυναίκες έχουν διαφορές, Μέδουσα
(1999) Στο γύρισμα του αιώνα, Νεφέλη
(1996) Για τον Νίκο Καρούζο, Ίκαρος
(1991) Παρά δήμον ονείρων, Εκδόσεις Καστανιώτη
(1985) Τον όρθρον τον ερχόμενον, Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (Ε.Λ.Ι.Α.)
Μεταφράσεις
(2019) March, Michael, Χορεύοντας πάνω στις στάχτες, Άγρα
(2018) Bellow, Saul, 1915-2005, Άδραξε τη μέρα, Εκδόσεις Καστανιώτη
(2018) Χαρίση, Κλέλια, Αλλαγή φρουράς, Ιανός
(2017) Fischer, Hatto, 1945-2017, Αδάμαστη ζωή, Κυκεών Tales
(2017) Plath, Sylvia, 1932-1963, Το κοστούμι-δε-με-μέλει και άλλες ιστορίες για παιδιά, Εκδόσεις Πατάκη
(2016) Χρόνης, Βαγγέλης, Ένα χωνάκι θλίψη, Εκδόσεις Καστανιώτη
(2016) Ιγγλέση Μαργέλλου, Σεσίλ, Ιωάννα Ράλλη, Όνειρα και σύμβολα, Cube Art Editions [ Κύβος Εκδόσεις Τέχνης ]
(2016) March, Michael, Ο χώρος της υποχώρησης, Άγρα
(2016) Αρωνιάδα, Πόπη, Ουλές, Το Ροδακιό
(2015) Παπαδόπουλος, Στέφανος, The Black Sea, Εκδόσεις Καστανιώτη
(2015) Mayakovsky, Vladimir, 1893-1930, Πώς φτιάχνονται τα ποιήματα, Ύψιλον
(2015) March, Michael, Τα καμένα στολίδια του καλοκαιριού, Άγρα
(2014) Mateo, Pedro, 1952-2014, Δι' ελιγμών, Γαβριηλίδης
(2014) Shalamov, Varlam, 1907-1982, Οι βιβλιοθήκες μου, Άγρα
(2013) March, Michael, Αυτό που όλα στοχεύουν, Άγρα
(2013) Heaney, Seamus, 1939-2013, Τα ποιήματα του βάλτου, Εκδόσεις Καστανιώτη [ανθολόγηση, μετάφραση]
(2011) Andreyev, Leonid, 1871-1919, Εκείνος και Το κόκκινο γέλιο, Άγρα
(2011) Puskin, Aleksandr Sergeevic, 1799-1837, Ευγένιος Ονέγκιν, Εκδόσεις Καστανιώτη
(2011) Grossman, Vasily Semyonovich, 1905-1964, Μαντόνα Σιξτίνα. Η αιώνια ανάπαυση, Άγρα
(2010) Bellow, Saul, 1915-2005, Η μοναδική. Άδραξε τη μέρα, Εκδόσεις Καστανιώτη
(2010) Andreyev, Leonid, 1871-1919, Η σκέψη. Ο κυβερνήτης, Άγρα
(2010) March, Michael, Ο δρόμος της επιστροφής, Άγρα
(2008) Χρόνης, Βαγγέλης, Youth in Hades, Εκδόσεις Καστανιώτη
(2008) Ράλλη, Ιωάννα, Αρχέτυπα του θηλυκού, Cube Art Editions [ Κύβος Εκδόσεις Τέχνης ]
(2008) Εικόνες περιπλάνησης, Εκδόσεις Καστανιώτη
(2006) Άναλις, Δημήτρης Τ., 1938-2012, Άνθρωποι της άλλης όχθης, Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη
(2006) Walcott, Derek Alton, 1930-2017, Ποιήματα, Εκδόσεις Καστανιώτη
(2005) March, Michael, Υπόσχεση μόνο, Άγρα
(2004) Bellow, Saul, 1915-2005, Άδραξε τη μέρα, Εκδόσεις Καστανιώτη
(2004) Σπαθάρη, Ελισάβετ, Ευ αγωνίζεσθαι, Ιδιωτική Έκδοση
(2004) Η αρχαία πατρίδα των ποιημάτων, Μεταίχμιο
(2004) Pelevine, Victor, Το κίτρινο βέλος, Άγρα
(2003) March, Michael, Εξαφάνιση, Άγρα
(2003) Brodsky, Joseph, 1940-1996, Τα ποιήματα της Θείας Γέννησης, Εκδόσεις Καστανιώτη
(2002) Σταθόγιαννης, Πάνος, Νότια θηρία, Διεθνές Κέντρο Συγγραφέων και Μεταφραστών Ρόδου
(2001) Art and Landscape, Ίδρυμα Παναγιώτη και Έφης Μιχελή
(2001) Art and Landscape, Ίδρυμα Παναγιώτη και Έφης Μιχελή
(2001) Ξεινός, Γεώργιος, Εις την Πόλιν, Ιδιωτική Έκδοση
(2000) Puskin, Aleksandr Sergeevic, 1799-1837, Ευγένιος Ονέγκιν, Εκδόσεις Καστανιώτη
(2000) Puskin, Aleksandr Sergeevic, 1799-1837, Ευγένιος Ονέγκιν, Εκδόσεις Καστανιώτη
(1998) Lermontov, Michail, Ένας ήρωας του καιρού μας, Εκδόσεις Καστανιώτη
(1998) Lermontov, Michail, Ένας ήρωας του καιρού μας, Εκδόσεις Καστανιώτη
(1997) Lacarrière, Jacques, 1925-2005, Τα παιδικά χρόνια του Ίκαρου και άλλα ποιήματα, Εκδόσεις Πατάκη
(1996) Heaney, Seamus, 1939-2013, Τα ποιήματα του βάλτου, Εκδόσεις Καστανιώτη [μετάφραση, ανθολόγηση]
(1996) Plath, Sylvia, 1932-1963, Το κοστούμι "δε με μέλει", Εκδόσεις Πατάκη
(1995) Mackridge, Peter, 1946-, Διονύσιος Σολωμός, Εκδόσεις Καστανιώτη
(1992) Drot, Jean - Marie, Η επιστροφή του κουλού Οδυσσέα, Μέδουσα
(1991) Gronowicz, Antoni, Garbo, Libro
(1990) Thomas, Dylan Marlais, 1914-1953, Κάτω από το γαλατόδασος, Ερμείας
(1988) Σπανίδου, Ειρήνη, 1946-, Το φίδι του Θεού, Κέδρος
(1987) Στην Αστόρια, Νέα Υόρκη, Κέδρος
(1985) Layton, Irving, Εδώ αγάπησε φλεγόμενη η Σαπφώ, Libro
(1984) Δημήτρης Μυταράς, Κέδρος
(1983) Συλλογικό έργο, Σύγχρονοι αμερικανοί ποιητές, Ύψιλον [ανθολόγηση, μετάφραση]
(1981) Shvarts, Evgeny, 1896-1958, Ο δράκος, Κάλβος
(1980) Α. Φασιανός, Κέδρος
(1974) Voznezensky, Andrei, 1933-2010, Σύγχρονη ποίηση: Αντρέι Βοζνισιένσκι, Μπουκουμάνης
Five Canadian Poets in Greece: Dudek, Gustafson, Layton, Purdy, Solway, Γιαννίκος Β. - Καλδής Β.
Παπαδόπουλος, Στέφανος, Η μαύρη θάλασσα, Εκδόσεις Καστανιώτη
ΠΟΙΗΜΑΤΑ
Μοναξιά
Αν ενώσεις το βροχόνερο με το δάκρυ σου
το γέλιο σου με τον ήλιο
το σίφουνα, τον αγέρα με την ξεσηκωμένη αγανάκτησή σου.
Αν κλάψεις για τα παιδάκια με τις ρόδινες ανταύγειες
του δειλινού στο πρόσωπο, που πλαγιάζουν
με τα χεριά αδειανά, με τα πόδια γυμνά
θα βρεις τη μοναξιά σου.
Αν σκύψεις στους συνανθρώπους σου
μες στα αδιάφορα μάτια τους θα ‘ναι γραμμένη
απελπιστική, ολοκληρωτική η μοναξιά σου.
Κι αν πάλι τους δείξεις το δρόμο της δύναμης
και τους ξεφωνίσεις να πιστέψουν μόνο τον εαυτό τους
θα τους δώσεις μια πίκρα παραπάνω
γιατί δε θα το μπορούν, θα ‘ναι βαρύ γι’ αυτούς
και θα ‘ναι πάλι η μοναξιά σου.
Αν φωνάξεις την αγάπη σου
θα ‘ρθει πίσω άδεια, κούφια, η ίδια σου η φωνή
γιατί δεν είχε το κουράγιο να περάσει όλες
τις σφαλισμένες πόρτες, όλα τα κουρασμένα βήματα
όλους τους λασπωμένους δρόμους.
Θα γυρίσει πίσω η φωνή που την έστειλες τρεμάμενη
λαχταριστή, με άλλα λόγια που δεν την είχες προστάξει εσύ
τα λόγια της μοναξιάς σου.
Θεέ μου, τι θα γίνουμε;
Πώς θα πορευτούμε;
Πώς θα πιστέψουμε; Πώς θα ξεγελαστούμε;
Μ’ αυτή την αλλόκοτη φυγή των πραγμάτων
των ψυχών από δίπλα μας;
Ένας δρόμος υπάρχει, ένας τρόπος.
Μια θα ‘ναι η Νίκη:
αν πιστέψουμε, αν γίνουμε, αν πορευτούμε.
Μόνοι μας.
Φθινόπωρο 1956
(Μόλις στα 17 της χρόνια δημοσιεύει στο περιοδικό Καινούργια εποχή το ποίημά της «Μοναξιά» μετά από παρότρυνση του Νίκου Καζαντζάκη, ο οποίος έστειλε γράμμα στον Γιάννη Γουδέλη, τον διευθυντή της Καινούργιας εποχής γράφοντας: «Παρακαλώ, δημοσιεύστε αυτό το ποίημα, το έχει γράψει μία κοπέλα που δεν έχει βγάλει ακόμα το γυμνάσιο. Είναι το ωραιότερο ποίημα που διάβασα ποτέ!». Από τότε άνοιξε ο δρόμος για την ενασχόληση της με την ποίηση και τη μετάφραση.)
- https://poiimata.com/
Από την κλειδαρότρυπα κρυφοκοιτάω τη ζωή
την κατασκοπεύω μήπως καταλάβω
πώς κερδίζει πάντα αυτή
ενώ χάνουμε εμείς.
Πώς οι αξίες γεννιούνται
κι επιβάλλονται πάνω σ' αυτό που πρώτο λιώνει:
το σώμα.
Πεθαίνω μες στο νου μου χωρίς ίχνος αρρώστιας
ζω χωρίς να χρειάζομαι ενθάρρυνση καμιά
ανασαίνω κι ας είμαι
σε κοντινή μακρινή απόσταση
απ' ό,τι ζεστό αγγίζεται, φλογίζει...
Αναρωτιέμαι τι άλλους συνδυασμούς
θα εφεύρει η ζωή
ανάμεσα στο τραύμα της οριστικής εξαφάνισης
και το θαύμα της καθημερινής αθανασίας.
Χρωστάω τη σοφία μου στο φόβο∙
πέταλα, αναστεναγμούς, αποχρώσεις
τα πετάω.
Χώμα, αέρα, ρίζες κρατάω∙
να φεύγουν τα περιττά λέω
να μπω στον ουρανό τού τίποτα
με ελάχιστα.
Από τη συλλογή Στον ουρανό τού τίποτα με ελάχιστα (2005)
την κατασκοπεύω μήπως καταλάβω
πώς κερδίζει πάντα αυτή
ενώ χάνουμε εμείς.
Πώς οι αξίες γεννιούνται
κι επιβάλλονται πάνω σ' αυτό που πρώτο λιώνει:
το σώμα.
Πεθαίνω μες στο νου μου χωρίς ίχνος αρρώστιας
ζω χωρίς να χρειάζομαι ενθάρρυνση καμιά
ανασαίνω κι ας είμαι
σε κοντινή μακρινή απόσταση
απ' ό,τι ζεστό αγγίζεται, φλογίζει...
Αναρωτιέμαι τι άλλους συνδυασμούς
θα εφεύρει η ζωή
ανάμεσα στο τραύμα της οριστικής εξαφάνισης
και το θαύμα της καθημερινής αθανασίας.
Χρωστάω τη σοφία μου στο φόβο∙
πέταλα, αναστεναγμούς, αποχρώσεις
τα πετάω.
Χώμα, αέρα, ρίζες κρατάω∙
να φεύγουν τα περιττά λέω
να μπω στον ουρανό τού τίποτα
με ελάχιστα.
Από τη συλλογή Στον ουρανό τού τίποτα με ελάχιστα (2005)
Θέλω να γράψω ένα ποίημα
Αδυνατεί να κάνει ωραίους στίχους
η πραγματικότης βλέπετε
Αντώνης Φωστιέρης
I
Θέλω να γράψω ένα ποίημα
για την πραγματικότητα
αυτή που δεν έζησε ποτέ κανείς
αφού ο καθένας
στη δική του βρέθηκε φυλακισμένος
αιώνες τεντώνοντας τα χέρια προς τα έξω.
Την πραγματικότητα
που ίσως γνωρίζουν οι πεθαμένοι
εκεί στις βαθιές χαράδρες
της ανυπαρξίας
όπου κανένα σαρκικό παραμύθι
δεν πείθει
κι άχρωμα μούρα
πέφτουν σ' αναίσθητα σώματα.
Την πραγματικότητα
που αν σ' άγγιζε ποτέ
θ' αναγνώριζες αμέσως σαν τη μόνη αλήθεια
έξω απ' της δικής σου επιβίωσης
τις φαντασιώσεις.
Θα 'ταν ζεστή άραγε, θα 'χε του πελάγου τη μυρωδιά
ή αμετάκλητη χωρίς να δωρίζει
ούτε μια ώρα προθεσμία;
Θα 'θελα να γράψω ένα ποίημα
για μια πραγματικότητα
που δεν θα με είχε περιλάβει
αλλά τρομάζουν οι στίχοι...
Ούτε το σκέφτονται
ούτε προσπαθούν.
Από τη συλλογή Στον ουρανό τού τίποτα με ελάχιστα (2005)
Αδυνατεί να κάνει ωραίους στίχους
η πραγματικότης βλέπετε
Αντώνης Φωστιέρης
I
Θέλω να γράψω ένα ποίημα
για την πραγματικότητα
αυτή που δεν έζησε ποτέ κανείς
αφού ο καθένας
στη δική του βρέθηκε φυλακισμένος
αιώνες τεντώνοντας τα χέρια προς τα έξω.
Την πραγματικότητα
που ίσως γνωρίζουν οι πεθαμένοι
εκεί στις βαθιές χαράδρες
της ανυπαρξίας
όπου κανένα σαρκικό παραμύθι
δεν πείθει
κι άχρωμα μούρα
πέφτουν σ' αναίσθητα σώματα.
Την πραγματικότητα
που αν σ' άγγιζε ποτέ
θ' αναγνώριζες αμέσως σαν τη μόνη αλήθεια
έξω απ' της δικής σου επιβίωσης
τις φαντασιώσεις.
Θα 'ταν ζεστή άραγε, θα 'χε του πελάγου τη μυρωδιά
ή αμετάκλητη χωρίς να δωρίζει
ούτε μια ώρα προθεσμία;
Θα 'θελα να γράψω ένα ποίημα
για μια πραγματικότητα
που δεν θα με είχε περιλάβει
αλλά τρομάζουν οι στίχοι...
Ούτε το σκέφτονται
ούτε προσπαθούν.
Από τη συλλογή Στον ουρανό τού τίποτα με ελάχιστα (2005)
✧✧✧✧✧✧✧✧✧✧
Λυπιού
Στη Λυπιού κλαίω συνέχεια
από τότε που μου ’δειξες την αξία της λύπης.
Όχι, δεν είναι το αρνητικό της γονιμότητας
αλλά το θετικό της απουσίας.
Έλεγες και το προφίλ σου με τάραζε
σαν να το ’χαν σκαλίσει στον πιο σκληρό βράχο,
τα μάτια σου σαν να ’ταν από θειάφι
αλαφιασμένα, μ’ αλάφιαζαν.
Ας κλαίμε, λοιπόν, κι ας το λέμε χαρά
χαρά γιατί είμαστε ακόμη εδώ υποφέροντας.
Με το ξημέρωμα θα μπούμε σ’ άλλο λιμάνι
όπως σ’ ένα καινούργιο ποίημα
και μες στην πάχνη θα κρατώ
τον τελευταίο στίχο μιας ανείπωτης ερωτικής ιστορίας.
[Απόσπασμα]
Στη Λυπιού κλαίω συνέχεια
από τότε που μου ’δειξες την αξία της λύπης.
Όχι, δεν είναι το αρνητικό της γονιμότητας
αλλά το θετικό της απουσίας.
Έλεγες και το προφίλ σου με τάραζε
σαν να το ’χαν σκαλίσει στον πιο σκληρό βράχο,
τα μάτια σου σαν να ’ταν από θειάφι
αλαφιασμένα, μ’ αλάφιαζαν.
Ας κλαίμε, λοιπόν, κι ας το λέμε χαρά
χαρά γιατί είμαστε ακόμη εδώ υποφέροντας.
Με το ξημέρωμα θα μπούμε σ’ άλλο λιμάνι
όπως σ’ ένα καινούργιο ποίημα
και μες στην πάχνη θα κρατώ
τον τελευταίο στίχο μιας ανείπωτης ερωτικής ιστορίας.
[Απόσπασμα]
✧✧✧✧✧✧✧✧✧✧
Στη Λυπιού και πάλι
Η γλώσσα της Λυπιού είναι η σιωπή
Προοίμιο
Στη σιωπή τα ποιήματα
γεννιούνται όπως στον έρωτα
μόνο που το συνηθίζει
η ασυγκίνητη σιγή
και να τα γεννάει
και να τα καταπίνει.
1
Εδώ σπουδάζεις τη σιωπή
σα να 'ταν ξένη γλώσσα
κι αν έχεις ασκηθεί αρκετά
ξέρεις να ξεχωρίζεις τη διάλεκτο
της μέρας απ' τη βαριά προφορά
της νύχτας.
Τα πουλιά τα μαθαίνεις απ’ έξω
όπως και το φως που αλλοιώνει
τη σημασία του τίποτα.
Δεν θα μπορέσεις ποτέ αυθόρμητα
να εκφραστείς σ' αυτή τη γλώσσα
όμως θα σ' αιφνιδιάζει πάντα η αλήθεια της.
Διαβάζεις τα δέντρα, τα βουνά στο πρωτότυπο.
Λες: Τι έχω εγώ να πω σ' αυτή τη γλώσσα;
Το πληγωμένο ζώο μέσα σου βαθιά δεν απαντά.
Σωπαίνει.
2
Ξέσπασ' η βροχή σήμερα
σ' ένα ακατανόητο υβρεολόγιο.
Στο γυαλί της Τιβί οι κινήσεις
των ανθρώπων χωρίς ήχο:
χαμόγελα, σώματα, αγκαλιές,
χειραψίες, δέσιμο γραβάτας, μπουνιές...
Δεν άκουγα τα λόγια
και μου φαινόταν παράλογη
η γραφειοκρατία της ύπαρξης.
Γιατί, γιατί αυτός ο γλυκός αφηρημένος;
Με τι συντάσσεται το πάθος;
Φαίνεται λησμόνησα το συντακτικό
της νιότης.
3
Στον κήπο του καπηλειού
είναι άνοιξη κι οι ανθισμένες
καστανιές πονόψυχα σκύβουν
πάνω στους συνταξιούχους.
Μούσια, μουστάκια λευκά
λίγο γέλιο στα μπλε ξεπλυμένα
ματάκια πίσω απ’ τον αφρό της μπίρας
η σερβιτόρα λυγερή
σαν κούκλα μόλις βγαλμένη απ' το κουτί
με τη μάρκα του θεϊκού πολυκαταστήματος
ακόμη στο λαιμό της.
Η γλώσσα της Λυπιού είναι η σιωπή
Προοίμιο
Στη σιωπή τα ποιήματα
γεννιούνται όπως στον έρωτα
μόνο που το συνηθίζει
η ασυγκίνητη σιγή
και να τα γεννάει
και να τα καταπίνει.
1
Εδώ σπουδάζεις τη σιωπή
σα να 'ταν ξένη γλώσσα
κι αν έχεις ασκηθεί αρκετά
ξέρεις να ξεχωρίζεις τη διάλεκτο
της μέρας απ' τη βαριά προφορά
της νύχτας.
Τα πουλιά τα μαθαίνεις απ’ έξω
όπως και το φως που αλλοιώνει
τη σημασία του τίποτα.
Δεν θα μπορέσεις ποτέ αυθόρμητα
να εκφραστείς σ' αυτή τη γλώσσα
όμως θα σ' αιφνιδιάζει πάντα η αλήθεια της.
Διαβάζεις τα δέντρα, τα βουνά στο πρωτότυπο.
Λες: Τι έχω εγώ να πω σ' αυτή τη γλώσσα;
Το πληγωμένο ζώο μέσα σου βαθιά δεν απαντά.
Σωπαίνει.
2
Ξέσπασ' η βροχή σήμερα
σ' ένα ακατανόητο υβρεολόγιο.
Στο γυαλί της Τιβί οι κινήσεις
των ανθρώπων χωρίς ήχο:
χαμόγελα, σώματα, αγκαλιές,
χειραψίες, δέσιμο γραβάτας, μπουνιές...
Δεν άκουγα τα λόγια
και μου φαινόταν παράλογη
η γραφειοκρατία της ύπαρξης.
Γιατί, γιατί αυτός ο γλυκός αφηρημένος;
Με τι συντάσσεται το πάθος;
Φαίνεται λησμόνησα το συντακτικό
της νιότης.
3
Στον κήπο του καπηλειού
είναι άνοιξη κι οι ανθισμένες
καστανιές πονόψυχα σκύβουν
πάνω στους συνταξιούχους.
Μούσια, μουστάκια λευκά
λίγο γέλιο στα μπλε ξεπλυμένα
ματάκια πίσω απ’ τον αφρό της μπίρας
η σερβιτόρα λυγερή
σαν κούκλα μόλις βγαλμένη απ' το κουτί
με τη μάρκα του θεϊκού πολυκαταστήματος
ακόμη στο λαιμό της.
✧✧✧✧✧✧✧✧✧✧
Η ευλογία της έλλειψης
Ευγνωμονώ τις ελλείψεις μου
ό,τι μου λείπει με προστατεύει
από κείνο που θα χάσω
όλες οι ικανότητές μου
που ξεράθηκαν στο αφρόντιστο χωράφι της ζωής
με προφυλάσσουν από κινήσεις στο κενό
άχρηστες, ανούσιες.
Ό,τι μου λείπει με διδάσκει
ό,τι μου 'χει απομείνει
μ’ αποπροσανατολίζει
γιατί μου προβάλλει εικόνες απ’ το παρελθόν
σαν να 'ταν υποσχέσεις για το μέλλον.
Δεν μπορώ, δεν τολμώ
ούτ’ έναν άγγελο περαστικό
να φανταστώ γιατί εγώ
σ’ άλλον πλανήτη, χωρίς αγγέλους
κατεβαίνω.
Η αγάπη, από λαχτάρα που ήταν
έγινε φίλη καλή
μαζί γευόμαστε τη μελαγχολία του Χρόνου.
Στέρησέ με –παρακαλώ το Άγνωστο–
στέρησέ με κι άλλο
για να επιζήσω.
Από τη συλλογή Η ανορεξία της ύπαρξης (2011)
Ευγνωμονώ τις ελλείψεις μου
ό,τι μου λείπει με προστατεύει
από κείνο που θα χάσω
όλες οι ικανότητές μου
που ξεράθηκαν στο αφρόντιστο χωράφι της ζωής
με προφυλάσσουν από κινήσεις στο κενό
άχρηστες, ανούσιες.
Ό,τι μου λείπει με διδάσκει
ό,τι μου 'χει απομείνει
μ’ αποπροσανατολίζει
γιατί μου προβάλλει εικόνες απ’ το παρελθόν
σαν να 'ταν υποσχέσεις για το μέλλον.
Δεν μπορώ, δεν τολμώ
ούτ’ έναν άγγελο περαστικό
να φανταστώ γιατί εγώ
σ’ άλλον πλανήτη, χωρίς αγγέλους
κατεβαίνω.
Η αγάπη, από λαχτάρα που ήταν
έγινε φίλη καλή
μαζί γευόμαστε τη μελαγχολία του Χρόνου.
Στέρησέ με –παρακαλώ το Άγνωστο–
στέρησέ με κι άλλο
για να επιζήσω.
Από τη συλλογή Η ανορεξία της ύπαρξης (2011)
✧✧✧✧✧✧✧✧✧✧
Μεταφράζοντας σε έρωτα της ζωής το τέλος
Επειδή με τη δική μου γλώσσα
δεν μπορώ να σ’ αγγίξω
μεταγλωττίζω το πάθος μου.
Δεν μπορώ να σε μεταλάβω
και σε μετουσιώνω,
δεν μπορώ να σε ξεντύσω
έτσι σε ντύνω μ’ αλλόφωνη φαντασία.
Στα φτερά σου από κάτω
δεν μπορώ να κουρνιάσω
γι’ αυτό γύρω σου πετάω
και του λεξικού σου γυρνάω τις σελίδες.
Πώς απογυμνώνεσαι θέλω να μάθω
πώς ξανοίγεσαι
γι’ αυτό μες στις γραμμές σου
ψάχνω συνήθειες
τα φρούτα π’ αγαπάς
μυρουδιές που προτιμάς
κορίτσια που ξεφυλλίζεις.
Τα σημάδια σου ποτέ μου δεν θα δω γυμνά
εργάζομαι λοιπόν σκληρά πάνω στα επίθετα σου
για να τ’ απαγγείλω σ’ αλλόθρησκη λαλιά.
Πάλιωσε όμως η δική μου ιστορία
κανένα ράφι δεν στολίζει ο τόμος μου
και τώρα εσένα φαντάζομαι με δέρμα σπάνιο
ολόδετο σε ξένη βιβλιοθήκη.
Επειδή δεν έπρεπε ποτέ
ν’ αφεθώ στην ασυδοσία της νοσταλγίας
και να γράψω αυτό το ποίημα
τον γκρίζο ουρανό διαβάζω
σε ηλιόλουστη μετάφραση.
Πηγή: Poeticanet
Επειδή με τη δική μου γλώσσα
δεν μπορώ να σ’ αγγίξω
μεταγλωττίζω το πάθος μου.
Δεν μπορώ να σε μεταλάβω
και σε μετουσιώνω,
δεν μπορώ να σε ξεντύσω
έτσι σε ντύνω μ’ αλλόφωνη φαντασία.
Στα φτερά σου από κάτω
δεν μπορώ να κουρνιάσω
γι’ αυτό γύρω σου πετάω
και του λεξικού σου γυρνάω τις σελίδες.
Πώς απογυμνώνεσαι θέλω να μάθω
πώς ξανοίγεσαι
γι’ αυτό μες στις γραμμές σου
ψάχνω συνήθειες
τα φρούτα π’ αγαπάς
μυρουδιές που προτιμάς
κορίτσια που ξεφυλλίζεις.
Τα σημάδια σου ποτέ μου δεν θα δω γυμνά
εργάζομαι λοιπόν σκληρά πάνω στα επίθετα σου
για να τ’ απαγγείλω σ’ αλλόθρησκη λαλιά.
Πάλιωσε όμως η δική μου ιστορία
κανένα ράφι δεν στολίζει ο τόμος μου
και τώρα εσένα φαντάζομαι με δέρμα σπάνιο
ολόδετο σε ξένη βιβλιοθήκη.
Επειδή δεν έπρεπε ποτέ
ν’ αφεθώ στην ασυδοσία της νοσταλγίας
και να γράψω αυτό το ποίημα
τον γκρίζο ουρανό διαβάζω
σε ηλιόλουστη μετάφραση.
Πηγή: Poeticanet
✧✧✧✧✧✧✧✧✧✧
Ποιητικό υστερόγραφο
Τα ποιήματα δεν μπορούν πια
να ‘ναι ωραία
αφού η αλήθεια έχει ασχημύνει.
Η πείρα είναι τώρα
το μόνο σώμα των ποιημάτων
κι όσο η πείρα πλουταίνει
τόσο το ποίημα τρέφεται και ίσως δυναμώσει.
Πονάν τα γόνατά μου
και την Ποίηση δεν μπορώ πια να προσκυνήσω,
μόνο τις έμπειρες πληγές μου
μπορώ να της χαρίσω.
Τα επίθετα μαράθηκαν
μόνο με τις φαντασιώσεις μου
μπορώ τώρα την Ποίηση να διανθίσω.
Όμως πάντα θα την υπηρετώ
όσο βέβαια εκείνη με θέλει
γιατί μόνο αυτή με κάνει λίγο να ξεχνώ
τον κλειστό ορίζοντα του μέλλοντός μου.
Τα ποιήματα δεν μπορούν πια
να ‘ναι ωραία
αφού η αλήθεια έχει ασχημύνει.
Η πείρα είναι τώρα
το μόνο σώμα των ποιημάτων
κι όσο η πείρα πλουταίνει
τόσο το ποίημα τρέφεται και ίσως δυναμώσει.
Πονάν τα γόνατά μου
και την Ποίηση δεν μπορώ πια να προσκυνήσω,
μόνο τις έμπειρες πληγές μου
μπορώ να της χαρίσω.
Τα επίθετα μαράθηκαν
μόνο με τις φαντασιώσεις μου
μπορώ τώρα την Ποίηση να διανθίσω.
Όμως πάντα θα την υπηρετώ
όσο βέβαια εκείνη με θέλει
γιατί μόνο αυτή με κάνει λίγο να ξεχνώ
τον κλειστό ορίζοντα του μέλλοντός μου.
Αχνοφαίνονται τα πλεούμενα, Ιφιγένεια.
Λιβάνι στρώθηκαν τα σκαλοπάτια
προς τη θάλασσα.
Το βήμα σου, το φόρεμα και τα μαλλιά
αποσταλμένοι του ανέμου.
Έρχονταν μια μια δυο δυο οι νύχτες
στις ρώγες των δακτύλων σου
και στην κορφή της πλάτης
αβασίλευτος πάντα ένας ήλιος.
Ανήμπορη να μετρήσεις τους αμπελώνες
τα χωράφια και τους ελαιώνες σου
χανόσουν σε καλοκαιριάτικο όνειρο.
Εκεί στο ξύλινο μπαλκόνι σου
θέριευαν τα γεράνια
μεγάλωναν τα σπιτικά πουλιά
κι έπαιζες τα δειλινά με χαϊμάλια
και ιστορίες αγάπης.
Βασιλοκόρη
ξέχναγες τα ωραία σάνταλά σου
όταν ο λιονταρογέννητος ουρανός
σε γυναικεία του στιγμή
ακουμπούσε στα γόνατά σου.
Ιφιγένεια, κάθε καΐκι κι ένας άγριος Απρίλης
κάθε γοργόνα πλώρης
κι ένα γιορτερό ακρογιάλι.
Γέροντες σοφοί
πριν απ’ την αρχή των δέντρων
γέροντες πολύξεροι
είχαν διηγηθεί —
πριν ακόμα γεννηθεί η Αφροδίτη
πίσω απ’ τα σύννεφα—
την ιστορία της κοπέλας
που φιλική ήταν στους ανέμους.
Κι εσύ
—μάρμαρο το φως
δέσμια κρατά την κεφαλή σου—
μίλησες στη θάλασσα την Παναγιά
γλυκά σκυμμένη
στο γιο της το Σεπτέμβρη
για τους πολεμιστές
και τις κακές τους σκέψεις.
Δεν πιστεύουν οι πολεμιστές.
Ταύροι είναι
με ήλιους ζωγραφιστούς στις πανοπλίες
και τις κνήμες
βαριά φυτεμένες στο χώμα.
Δεν πιστεύουν στους καρπούς της αναμονής
στις θάλασσες που επιστρέφουν
όλο και πιο πλούσιες —
αναγεννιούνται κι οι βυθοί.
Χρειάζεται ο καιρός του πουλαριού
των ψηλών κάκτων
της νεροφίδας
και των αστεριών ώς να ξαναφανούν.
Χρειάζεται η αιωνιότητα της εμπιστοσύνης.
Μιλάνε για τη μάχη
τη θρέφουν μαζί με τ’ άλογα
και τις αγριοπέρδικες.
Όλα είναι έτοιμα λένε.
Τα αιχμηρά όπλα, τα ηνία
η γη ανασκαμμένη για τα σώματα
ο θυμός, οι φωνές των γυναικών.
Κι ο άνεμος;
Φάνηκαν τα πρώτα δελφίνια, Ιφιγένεια.
Τα πουλιά και τα καράβια ακολουθούν.
Κλαρί λεμονανθού άνθιζ’ η καλοσύνη
στο περβόλι σου.
Κι όμως ο λαιμός σου προσφέρεται
αόρατο μονοπάτι του κακού.
Θόρυβος στ’ ακρογιάλι.
Στις πλάκες του λιμανιού
πατήματα ανδρών, τρεξίματα
μαντάτα πρόσωπα.
Αρνήθηκε είπαν.
Αρνήθηκε η Ιφιγένεια.
Για την αγάπη έλεγε
για τη γλυκιά καρδιά
για ειρηνικές πολίχνες
να φροντίσουμε τα καρποφόρα
τις βροχές να δεχτούμε στην ώρα τους
για τις βοσκές
για τους Αγγέλους.
Αρνήθηκε.
Να μη φτάσουν οι πολεμιστές·
να ομορφύνουν τα κάστρα
απ’ τον κισσό
να τρανέψουν τα παιδιά.
Για τη χαρά είπε
κι ανέβηκε στους ουρανούς.
Έκπληκτοι οι στρατιωτικοί
ανέβαλαν τον πόλεμο
και την Ελένη βρήκαν ταπεινή
να ετοιμάζει το δείπνο.
Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ. 1963. Λύκοι και σύννεφα. Αθήνα: Ζάρβανος. Και στον συγκεντρωτικό τόμο: Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ. 1999. Ποιήματα (1963–1977). Αθήνα: Καστανιώτης.
Οι μνηστήρες
Απ’ το παράθυρο
ο κήπος μοιάζει ν’ ανήκει
αλλού
και το σπίτι να ταξιδεύει
πάνω σ’ ένα φύλλο.
Μέσ’ απ’ τη γρίλια
κομμένοι φέτες συνεδριάζουν
οι μνηστήρες της σιωπής μου
οργανώνουν τη ζωή μου
σαν βεγγέρα
κι ανεβαίνει ώς τα πάνω πατώματα
η τσίκνα
απ’ τα εδέσματα
της μακρότατης αναμονής μου.
Πετούν γύρω μου οι μνηστήρες
ζαλισμένοι απ’ το φως
της εκθαμβωτικής μοναξιάς μου·
όταν τους κοιτώ από ψηλά
είναι που βρίσκομαι σε μια κάμαρη
γεμάτη Οδυσσέα.
Ας μη μιλήσω πάλι
για τη θεσπέσια φωνή του
τη λίγη πρωτοτυπία του
που τον έκανε αιώνιο απ’ την αρχή
αλλά για μιαν αλλαγή
μια λαμπερή κλωστή
μέσα μου.
Περιμένοντας φτάνω στην ουσία
του εαυτού μου.
Πώς να περιγράψω το κουκούτσι
όταν πια δεν περιβάλλεται
είναι γυμνό και δε φοβάται
δονείται, δε σπαρταρά
και μου επιβάλλει τη σταθερότητα
του χρόνου;
Μια σοβαρότητα αρχίζει από μένα
και πιάνει όλη τη φύση
αν η πορεία συνεχιστεί
κι ο θάνατος θα είναι
μια αξία.
***
Ακούω κάτω τους αλαλαγμούς,
ήμουνα κάποτε κι εγώ
με λάσπες στο κεφάλι
λεμονανθούς στ’ αυτιά
φώναζα παθιασμένα
«λευτερωθείτ’ απ’ τα δεσμά!»
μα τα δεσμά είναι βαθιά
μια συμπεριφορά
που παίζει ο εαυτός
τον εαυτό του.
Τώρα ένα παράθυρο μόνο·
πίσω του η μικρή μου
ιδιωτική σκιά
ο φυσικός μου κόσμος.
Κλεισμένη μες στο σπίτι
όπως μες στο χρόνο
κοιτάζω το δέντρο
όπως το θεό:
έξω απ’ το χρόνο.
Καταλαβαίνω λίγο
την παρουσία μου
εδώ
μ’ εσένα και χώρια από σένα·
το κρέας μου σε περιμένει
μα η σκέψη μου σ’ είδε να ’ρχεσαι
από καιρό
και σ’ έχει ξεπροβοδίσει πάλι.
Τα πρόσωπα υπάρχουν
μόνο μέσα μας
τα μάτια τους λάμνουν
στα υγρά του οργανισμού μας.
Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ. 1984. Οι μνηστήρες. Αθήνα: Κέδρος. Και στον συγκεντρωτικό τόμο: Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ. 1999. Ποιήματα (1963–1977). Αθήνα: Καστανιώτης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου