Η Ίνγκεμποργκ Μπάχμαν (Ingeborg Bachmann, 25 Ιουνίου 1926 – 17 Οκτωβρίου 1973) ήταν Αυστριακή ποιήτρια και συγγραφέας.
Η Ίγκεμποργκ Μπάχμαν γεννήθηκε στο Κλάγκενφουρτ, στο αυστριακό κρατίδιο της Καρινθίας. Μελέτησε φιλοσοφία, ψυχολογία, Γερμανική φιλολογία και νομική στα πανεπιστήμια του Ίνσμπουργκ, Γκρατς και Βιέννης. Το 1949 ανακηρύχθηκε διδάκτορας της Φιλοσοφίας από το πανεπιστήμιο της Βιέννης για τη διατριβή της με τίτλο Η κριτική κατανόηση της υπαρξιακής φιλοσοφίας του Μάρτιν Χάιντεγκερ. Σύμβουλος διατριβής ήταν ο Βίκτορ Κραφτ. Μετά την αποφοίτησή της, η Μπάχμαν εργάστηκε ως σεναριογράφος και συντάκτρια στον συμμαχικό ραδιοσταθμό Rot-Weiss-Rot, ένα επάγγελμα το οποίο την βοήθησε να αποκτήσει συνολική γνώμη για τη σύγχρονη λογοτεχνία, ενώ της παρείχε αρκετό εισόδημα ώστε να μπορεί να εργαστεί ως συγγραφέας. Επιπλέον, τα πρώτα ραδιοφωνικά δράματα δημοσιεύθηκαν από τον σταθμό. Σε αυτήν την περίοδο ήρθε σε επαφή με τον Χανς Βάιγκελ και τον συγγραφικό κύκλο γνωστό ως Ομάδα 47, της οποίας μέλη ήταν οι Ίλσε Έσινγκερ, Πάουλ Σέλαν, Χάινριχ Μπελ, Μαρσέλ Ράιχ-Ρανίτσκι και Γκύντερ Γκρας.
Το 1953 μετακόμισε στη Ρώμη, όπου πέρασε τον περισσότερο χρόνο γράφοντας ποιήματα, δοκίμια και σύντομες ιστορίες, καθώς και λιμπρέτα σε συνεργασία με τον Χανς Βέρνερ Χέντζε, τα οποία γρήγορα τους απέφεραν διεθνή φήμη και πολυάριθμα βραβεία. Η σχέση της με τον Ελβετό συγγραφέα Μαξ Φρις (1911-1991) επηρέασε την απεικόνιση του δεύτερου πρωταγωνιστή στο μυθιστόρημα του Φρις Gantenbein. Η απιστία του Φρις είχε ως αποτέλεσμα το χωρισμό τους το 1962, ο οποίος είχε σημαντικό αντίκτυπο στην Μπάχμαν.
Τη νύχτα τις 25/26 Σεπτεμβρίου 1973 εκδηλώθηκε πυρκαγιά στη κρεβατοκάμαρά της και μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο Σαν' Ετζένιο, Ρώμη, για θεραπεία. Οι τοπικές αρχές απέδωσαν την πυρκαγιά σε αναμμένο τσιγάρο. Κατά τη διάρκεια της παραμονής παρουσίασε στερητικό σύνδρομο από κατάχρηση βαρβιτουρικών. Οι θεράποντες ιατροί δεν γνώριζαν αυτή τη συνήθειά της και μπορεί να οδήγησε στο θάνατό της στις 17 Οκτωβρίου 1973. Ετάφη στο κοιμητήριο Άνναμπιχλ, στο Κλάγκενφουρτ.
Προς τιμήν της θεσπίστηκε το 1977 το βραβείο Ίνγκεμποργκ Μπάχμαν, το οποίο απονέμεται κάθε χρόνο στο Κλάγκενφουρτ, στο φεστιβάλ γερμανόφωνης λογοτεχνίας.
Έργο
Κατά τη διάρκεια της ζωής της, η Μπάχμαν ήταν κυρίως γνωστή για τις δύο ποιητικές συλλογές, Die gestundete Zeit και Anrufung des Grossen Bären. Μετά το θάνατό της έγινε δημοφιλής στους φεμινιστές αναγνώστες, ενώ η ενασχόληση φεμινιστών ακαδημαϊκών με το έργο της οδήγησε σε ένα κύμα μελέτης της τράβηξε την προσοχή και προς το υπόλοιπο έργο της.
Η λογοτεχνική δουλειά της Μπάχμαν εστιάζει σε θέματα όπως τα προσωπικά όρια, η στοιχειοθέτηση της αλήθειας και η φιλοσοφία της γλώσσας, το τελευταίο στην παράδοση του Αυστριακού φιλόσοφου Λούντβιχ Βίτγκενσταϊν. Πολλά από τα έργα της αφορούν την πάλη των γυναικών για επιβίωση και για να έχουν φωνή στην μεταπολεμική αυστριακή κοινωνία. Στις ιστορίες της αντιμετωπίζει επίσης την ιστορικότητα του ιμπεριαλισμού και του φασισμού, και συγκεκριμένα, την επιμονή των ιμπεριαλιστικών ιδεών στο παρόν.Στη διδακτορική διατριβή της εκφράζει την αυξανόμενη απογοήτευσή της στον Χαϊντεγκεριανό υπαρξισμό, κάτι που επιλύθηκε μερικώς από το αυξανόμενο ενδιαφέρον για τον Βιτγκενστάιν, του οποίου το Tractatus Logico-Philosophicus επηρέασε σημαντικά τη σχέση της με τη γλώσσα.
Εργογραφία
Ποιητικές συλλογές
1953: Die gestundete Zeit
1956: Anrufung des Grossen Bären
2000: Ich weiß keine bessere Welt. (αδημοσίευτα ποιήματα)
2006: Να λέω λόγια σκοτεινά
Ραδιοφωνικά έργα
1952: Ein Geschäft mit Träumen
1955: Die Zikaden
1959: Der gute Gott von Manhattan
Λιμπρέτα
1960: Der Prinz von Homburg
1965: Der junge Lord
Μυθιστορήματα
1961: Το τριακοστό έτος/ η Undine φεύγει (Das Dreissigste jahr)
1966: Η περίπτωση Φράντσα (Der Fall Franza)
1971: Ο Ιβάν, ο Μαλίνα κι εγώ (Malina)
1972: Ρέκβιεμ για τη Φάννυ Γκόλντμαν, (Requiem für Fanny Goldmann)
❀ ❀ ❀ ❀
ΠΟΙΗΜΑΤΑ
Το ποίημα για τον αναγνώστη
Τι μας κράτησε μακριά; Αν κοιτάξω στον καθρέφτη και αναρωτηθώ, τότε θα δω μια παραποιημένη μορφή, μια μοναχική γραφή και δεν θα με καταλαβαίνω πια ούτε εγώ η ίδια. Σε αυτή την απέραντη παγωνιά έπρεπε να αποξενωθούμε, παρά την ασίγαστη αγάπη; Σου ξεστόμισα ίσως φλέγοντα λόγια, καμένες, κακόγουστες, διαπεραστικές προτάσεις ή και ανούσιες, χωρίς λάμψη, σαν να ήθελα να εντείνω την αθλιότητά σου και να σε διώξω με το νου μου από τον κόσμο μου. Ήρθες βέβαια έχοντας εμπιστοσύνη, κάποιες φορές αδέξια, αξιώνοντας μια λέξη με όμορφα χρώματα, ακόμη και παρηγοριά ήθελες και εγώ δεν ήξερα να σε παρηγορήσω. Ούτε τα βαθυστόχαστα νοήματα είναι η δουλειά μου.
Αλλά μια ασίγαστη αγάπη για σένα δεν με εγκατέλειψε ποτέ και τώρα αναζητώ σε ερείπια και στους αιθέρες, στον παγωμένο άνεμο και στον ήλιο, τα λόγια για σένα που θα με ρίξουν ξανά στην αγκαλιά σου. Επειδή ο πόθος μου για σένα με αναλώνει.
Δεν είμαι κομμάτι υφάσματος, ούτε και φτιαγμένη από ρούχο που θα μπορούσε να καλύψει τη γύμνια σου, αλλά από το κράμα όλων των υλικών του κόσμου. Κι επιθυμώ να εκραγώ στις αισθήσεις σου και στο μυαλό σου, όπως οι φλέβες του χρυσού στη γη, να σε ποτίσω με φως και να λάμψεις, την ώρα εκείνη που η μαύρη φωτιά, η θνησιμότητα, θα ξεσπάει μέσα σου.
Δεν ξέρω τι θέλεις από μένα.
Δεν είμαι ικανή για τον ύμνο που θα σε έκανε να κερδίσεις μια μάχη.
Μπροστά από βωμούς αποσύρομαι.
Δεν μεσολαβώ.
Όλες σου οι υποθέσεις με αφήνουν αδιάφορη.
Αλλά όχι εσύ. Μόνο εσύ όχι.
Εσύ είσαι τα πάντα για μένα.
Και τι δεν θα ήθελα να ήμουν εγώ για σένα!
Να σε ακολουθήσω θα ήθελα, όταν θα έχεις πια πεθάνει
να γυρίσω να σε κοιτάξω κι ας μαρμαρώσω
ν’ αντηχήσω σαν ένα τραγούδι
να κάνω τα θηρία που θα έχουν απομείνει να δακρύσουν
τις πέτρες να ανθίσουν
να αποδεσμεύσω το άρωμα από κάθε κλαδί.
μετάφραση: Αλεξάνδρα Αντωνακάκη
❀ ❀ ❀ ❀
[Θα ’Ρθει Μια Μέρα]
Με έχουν ρωτήσει κάποιες φορές γιατί σκέφτομαι ή φαντάζομαι μία ουτοπική χώρα, έναν ουτοπικό κόσμο, στον οποίο όλα θα είναι καλά και στον οποίο όλοι θα είμαστε καλοί. Το ν’ απαντήσει κανείς σ’ αυτό, όταν έρχεται διαρκώς αντιμέτωπος με τη στυγερότητα αυτής της καθημερινότητας, μπορεί να είναι παράδοξο, γιατί ό,τι έχουμε είναι ένα τίποτα. Πλούσιος είναι κανείς όταν έχει κάτι που είναι περισσότερο από υλικά πράγματα. Και εγώ δεν πιστεύω σε αυτό τον υλισμό, σε αυτή την καταναλωτική κοινωνία, σε αυτόν τον καπιταλισμό, σ’ αυτή την κτηνωδία που λαμβάνει χώρα εδώ, σ’ αυτόν τον πλουτισμό των ανθρώπων που δεν έχουν κανένα δικαίωμα να πλουτίζουν από εμάς. Πιστεύω πραγματικά σε κάτι και το ονομάζω «Θα ’ρθει μια μέρα». Και μια μέρα θα έρθει. Ναι, προφανώς δεν θα έρθει, γιατί πάντοτε μας το κατέστρεφαν αυτό, εδώ και τόσα χιλιάδες χρόνια πάντοτε το κατέστρεφαν. Δεν θα έρθει, και παρ’ όλ’ αυτά εγώ το πιστεύω. Γιατί, αν δεν μπορώ πλέον να το πιστεύω, δεν θα μπορώ πλέον και να γράφω.
[…]
[Μετάφραση από τα Γερμανικά: Αλέξανδρος Κυπριώτης]
❀ ❀ ❀ ❀
ΑΠΟΞΕΝΩΣΗ
Δέντρα στα δέντρα δεν μπορώ πια να δω.Δεν έχουν τα κλαδιά τα φύλλα που τα κρατούν στον άνεμο
Γλυκείς είν’ οι καρποί, όμως χωρίς αγάπη.
Ούτε καν που χορταίνουν.
Και τι να γίνει;
Μπροστά στα μάτια μου το δάσος δραπετεύει,
μπροστά στ’ αυτιά μου κλείνουν τα πουλιά το στόμα,
κανείς αγρός δεν γίνεται για μένα κλίνη.
Χορτάτη είμαι απ’ το χρόνο
μα τον ορέγομαι.
Και τι να γίνει;
Θα καίνε στα βουνά τις νύχτες οι φωτιές.
Να ξεκινήσω να τα πλησιάζω όλα πάλι;
Δεν βλέπω σε κανένα δρόμο μια οδό.
Μετάφραση: Γιώργος Καρτάκης
http://www.periou.gr/
❀ ❀ ❀ ❀
Ξέρεις, μητέρα, όταν τα μήκη και τα πλάτη
τον τόπο δεν θα αναφέρουν, πως τα παιδιά σου
από την σκοτεινή γωνιά του κόσμου θα σου γνέφουν;
Σταματάς, όπου οι δρόμοι περιπλέκονται
και διαθέσιμη είναι η καρδιά σου για όλους τους άλλους.
Δεν βαστάμε πολύ, σκορπάμε τα έργα μας
και κοιτάζουμε πίσω. Μα ο καπνός πάνω από την πυρά
δεν μας αφήνει τη φωτιά να δούμε.
Ρώτα: κανένα δεν ξανάρχεται; Οδηγημένοι προς τα κάτω
απ’ το νήμα της στάθμης,
όχι στην κατεύθυνση του ουρανού, φέρνουμε
πράγματα στο φως που εντός τους κατοικεί η εξόντωση
και η δύναμη να διασκορπιστούμε.
Όλα αυτά είναι μια απόδειξη για το τίποτα που κανένας δε ζήτησε.
Αν τη φωτιά ανάψεις εξαρχής, παρουσιαζόμαστε αγνώριστοι,
μουντζουρωμένοι, μπρος στο λευκό σου πρόσωποo.
Κλάψε! Όμως μη μας γνέφεις.
Μετάφραση: Γιώργος Καρτάκης
http://www.periou.gr/
http://www.periou.gr/
❀ ❀ ❀ ❀
ΒΙΒΛΙΑ
Να λέω λόγια σκοτεινά
Η Ίνγκεμποργκ Μπάχμαν, όπως και οι Αυστριακοί συγγραφείς της "Ομάδας της Βιέννης" Ρόμπερτ Μούζιλ, Τόμας Μπέρνχαρντ και Πέτερ Χάντκε, ασχολήθηκε με το θέμα της υπαρξιακής σχέσης ανάμεσα στη γλώσσα, τη νόηση και τον κόσμο.
Το ποιητικό εγώ δεν μιλάει εκ των έσω ενός εξωτερικού κόσμου, αλλά μένει στα σύνορα, στην περιφέρεια, και η γλώσσα που χρησιμοποιεί είναι γλώσσα ορίων: "συνορεύει εδώ μια λέξη με μένα, την αφήνω να συνορεύει". "Τα όρια της γλώσσας μου [...] επισημαίνουν τα όρια του κόσμου μου. Δεν μπορεί να υπάρξει ένας καινούργιος κόσμος χωρίς μια νέα γλώσσα".
Με το έργο της, η Μπάχμαν αποσκοπεί στη διεύρυνση, μέσα από έναν αγώνα αυτογνωσίας, των ορίων της συνείδησης, εμμένει στον διάλογο με τον Άλλον, με το Εσύ, που είναι και το Εγώ. Στον έρωτα αυτή η πορεία με στόχο την απόλυτη προσέγγιση του Άλλου, das' "Αηkοmmeη", την "Άφιξη" στον Άλλο, ταυτίζεται με την "Άφιξη" στο Εγώ
Η περίπτωση Φράντσα
Η Φράντσα εγκατέλειψε τον άντρα της -έναν διακεκριμένο Βιεννέζο ψυχίατρο- και έφυγε με τον αδελφό της για ένα ταξίδι στις πηγές του Νείλου.
Στη φαντασμαγορική ατμόσφαιρα της αιγυπτιακής ερήμου συνειδητοποιεί σιγά-σιγά την εγκληματική προσωπικότητα του συζύγου της και τη βαθιά αρρωστημένη φύση του γάμου τους. Για τον άντρα της η Φράντσα δεν ήταν ποτέ τίποτα περισσότερο από μια περίπτωση. Και στο σημείο αυτό διασταυρώνεται με τις ηρωίδες των άλλων μυθιστορημάτων της Ίγκεμποργκ Μπάχμαν - "Μαλίνα" και "Ρέκβιεμ για τη Φάννυ Γκόλντμαν". Όπως αυτές, έτσι και η Φράντσα, έζησε μέσα σ΄ έναν κόσμο όπου ασταμάτητα συναντάμε τα ίδια πατρώνυμα, τις ίδιες μορφές, σ΄ έναν κόσμο όπου οι εμπειρίες της ζωής και του έρωτα αποκαλύπτουν μια σειρά καθημερινών και ατιμώρητων εγκλημάτων. Σαν θεός από την αρχαία μυθολογία, ο αδελφός συνοδεύει και καθοδηγεί τη Φράντσα μακριά από το αποστειρωμένο σύμπαν των ευρωπαϊκών κλινικών και την βοηθά να διαβεί το κατώφλι της ύστατης ελευθερίας.
Μ΄ αυτό το μυθιστόρημα η Ίνγκεμποργκ Μπάχμαν κατόρθωσε να περιγράψει με απαράμιλλο τρόπο τα μαρτύρια στα οποία η κοινωνία μας υποβάλλει όλους και όλες, όσοι αδύναμοι αλλ΄ ανυποχώρητοι παραβαίνουν τους κανόνες.
Jaqueline Chambon
Ο Ιβάν, ο Μαλίνα κι εγώ
"Ο Ιβάν, ο Μαλίνα κι εγώ" είναι η συγκλονιστική καταγραφή της κατάδυσης της ηρωίδας στα απώτερα βάθη της ουσίας του εγώ της. Η ζωή της βρίσκεται σε κρίσιμη καμπή. Ταλαντεύεται ανάμεσα σε δύο άντρες, τον Μαλίνα, το alter ego της, και τον Ιβάν, τον Άλλο. Η γυναίκα ακροβατεί εξ αιτίας τους ανάμεσα στη λογική και την τρέλα, τη ρουτίνα και το όνειρο, τη συμβατικότητα και το πάθος. Η αγωνιώδης αναζήτησή της για ευτυχία σ' έναν κόσμο αλλοτρίωσης και φθοράς, κενού και απουσίας ζωής, θα την οδηγήσει σε μια δραματική προσπάθεια να βρει διέξοδο φυγής. Το έργο καταγράφει την αγωνία της συγγραφέως μπροστά στο τραγικό δίλημμα της σύγχρονης γυναίκας - του σύγχρονου ανθρώπου τελικά- να επιλέξει ανάμεσα σ' έναν κόσμο που δεν είναι δικός της κι έναν κόσμο που δεν μπορεί να γίνει δικός της.
Το τριακοστό έτος. Η Undine φεύγει
Γνώρισα έναν άντρα, τον έλεγαν Χανς κι ήταν αλλιώτικος από όλους τους άλλους. Γνώρισα ακόμη έναν και ήταν κι εκείνος αλλιώτικος από όλους τους άλλους. Ύστερα έναν που ήταν τελείως αλλιώτικος από όλους τους άλλους και λέγονταν Χανς, τον αγάπησα. Τον συναντούσα στο ξέφωτο και πηγαίναμε μακριά, χωρίς σκοπό, στην πεδιάδα του Δούναβη ήταν, φεύγαμε πάνω στου Λούνα παρκ την τεράστια ρόδα, στον Μέλανα Δρυμό ήταν, κάτω απ' τα πλατάνια στις μεγάλες λεωφόρους, έπινε μαζί μου Pernod. Τον αγαπούσα. Στεκόμασταν σ' έναν σιδηροδρομικό σταθμό, στον βορρά, και το τραίνο έφευγε πριν τα μεσάνυχτα. Δεν έγνεψα, έκανα με το χέρι ένα σημάδι για τέλος. Για το τέλος που δεν βρίσκει κανένα τέλος. Που δεν τελειώνει ποτέ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου