ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΡΙΑΡΑΣ (28 Νοεμβρίου 1906-22 Αυγούστου 2014)

«Ερωτεύτηκα πολύ. Έζησα όλη μου τη ζωή ερωτευμένος. Με την κυριολεξία του όρου. Με συγκίνηση»
«Έρωτας είναι η επιδίωξη του ιδανικού. Σε όλες του τις εκφάνσεις. Ξεχωρίζω δύο: τον σαρκικό- πνευματικό έρωτα προς τη- τον σύντροφο και τον έρωτα προς την εργασία. Αυτό που λέμε φιλεργία. «Ο έρωτας είναι το αντίδοτο του θανάτου. Είναι ίσως η ίδια η ζωή. Μόνο όταν είσαι ερωτευμένος ζεις. Ειδάλλως είσαι... πέτρα...». 

Ο Εμμανουήλ Γ. Κριαράς (28 Νοεμβρίου 1906-22 Αυγούστου 2014) ήταν Έλληνας φιλόλογος, ομότιμος καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής τουΑριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Γεννήθηκε στις 28 Νοεμβρίου του 1906 στον Πειραιά από οικογένεια κρητικής καταγωγής, ενώ τα πρώτα παιδικά του χρόνια έζησε στη Μήλο. Το 1914 με την οικογένειά του εγκαταστάθηκε στα Χανιά της Κρήτης, όπου και τελείωσε τις γυμνασιακές του σπουδές. Το 1924 ξεκίνησε τις σπουδές του στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, από την οποία αποφοίτησε το 1929. Από το 1930 έως το 1950 εργάστηκε στο Μεσαιωνικό Αρχείο της Ακαδημίας Αθηνών, αρχικά ως συνεργάτης και από το 1939 ως διευθυντής. Παράλληλα με την εργασία του στο Μεσαιωνικό Αρχείο συνέχισε τις σπουδές του· το 1930 μετέβη στο Μόναχο με υποτροφία της Ακαδημίας Αθηνών για να ενημερωθεί σε θεωρητικά και τεχνικά ζητήματα της λεξικογραφίας στο περιβάλλον του Thesaurus Linguae Latinae, το 1938-1939 και το 1945-1948, ως διδάκτορας πλέον, για μετεκπαίδευση στο Παρίσι, την πρώτη φορά στη βυζαντινολογία και τη δεύτερη στησυγκριτική γραμματολογία. Πήρε το διδακτορικό του δίπλωμα το 1938 από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, με τη διατριβή Μελετήματα περί τας πηγάς του Ερωτοκρίτου.

Το 1948 ήταν υποψήφιος για την έδρα της νέας ελληνικής φιλολογίας στην Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, την οποία όμως κατέλαβε ο Λίνος Πολίτης. Δύο χρόνια αργότερα, εκλέχτηκε στην θέση του τακτικού καθηγητή της μεσαιωνικής ελληνικής φιλολογίας στο ίδιο Πανεπιστήμιο. Στην Θεσσαλονίκη δίδαξε κυρίως μεσαιωνική φιλολογία, εκτάκτως μεσαιωνική ελληνική ιστορία, νεοελληνική φιλολογία, αλλά και γενική και συγκριτική γραμματολογία, αφού χάρη στις δικές του ενέργειες ιδρύθηκε (το 1965) η πρώτη -και για πολλά χρόνια μοναδική στην Ελλάδα- έκτακτη αυτοτελής έδρα της Γενικής και Συγκριτικής Γραμματολογίας. Το διδακτικό έργο του Εμμανουήλ Κριαρά διακόπηκε βίαια τον Ιανουάριο του 1968, όταν η Χούντα των Συνταγματαρχών αποφάσισε να τον απολύσει για τα δημοκρατικά του φρονήματα. Η απόλυσή του από το Πανεπιστήμιο τον έστρεψε με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα στη σύνταξη του ''Λεξικού της μεσαιωνικής ελληνικής δημώδους γραμματείας (1100-1669)'' (την απόφαση για τη συγκρότησή του είχε ήδη πάρει το 1956), ενώ από τότε μέχρι και σήμερα συνεχίζει το ερευνητικό και συγγραφικό του έργο. Η σύζυγός του, καθηγήτρια της ψυχοτεχνικής στη Βιομηχανική Σχολή της Θεσσαλονίκης (σημερινό Πανεπιστήμιο Μακεδονίας),Αικατερίνη Στριφτού-Κριαρά, με την οποία είχε παντρευτεί το 1936, απεβίωσε την 1η Μαΐου του 2000. 

Απεβίωσε πλήρης ημερών στις 22 Αυγούστου 2014

Επιστημονικό έργο

Ο Κριαράς αναφέρεται ως ένας πολυγραφότατος νεοέλληνας επιστήμονας, όπως παρατηρούσε το 2008 ο Παναγιώτης Ζιώγας: "Αν προσεγγίσουμε την παράμετρο Σελίδες των δημοσιευμάτων Κριαρά, τότε καταλήγουμε στις ακόλουθες διαπιστώσεις. Από τις είκοσι περίπου χιλιάδες σελίδες του μετρημένου έργου του Ε. Κριαρά, συντριπτική υπεροχή έχουν τα Λεξικογραφικά που υπερβαίνουν τις οκτώμισι χιλιάδες σελίδες, ακολουθούν τα Γραμματολογικά με περίπου έξι χιλιάδες, τα Σύμμικτα που υπερβαίνουν τις τρεις χιλιάδες, έπονται τα Επιστολογραφικά με περίπου χίλιες πεντακόσιες σελίδες, με τελευταία τα καθαρά Γλωσσικά που εγγίζουν τις εννιακόσιες σελίδες".

Από τα περισσότερα από 1.000 άρθρα και τα περίπου 60 βιβλία που έχει εκδώσει αυτοτελώς μέχρι σήμερα ο Κριαράς, ξεχωρίζουν οι μονογραφίες του για τον Ψυχάρη, τον Σολωμό και τον Παλαμά, οι εκδόσεις των παλαιότερων κειμένων της νεοελληνικής λογοτεχνίας (Πανώριας του Χορτάτση, των θεατρικών του Πέτρου Κατσαΐτη, κ.ά), οι ποικίλες μελέτες του για τον δημοτικισμό και κυρίως οι 14 πρώτοι τόμοι του Λεξικού της μεσαιωνικής ελληνικής δημώδους γραμματείας (1100-1669)που έχει καθιερωθεί διεθνώς ως Λεξικό Κριαρά. Είναι ίσως η επιτομή του έργου του. Το 1997, για προσωπικούς λόγους, ο Ε. Κριαράς εγκατέλειψε το μεσαιωνικό λεξικό του, παραδίδοντας το σχετικό λεξικογραφικό του αρχείο στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας της Θεσσαλονίκης. Το Κέντρο συνεχίζει την επεξεργασία του αρχείου και έχει εκδώσει τον 15ο (2006), 16ο (2008) και 17ο (2011) τόμο του Λεξικού, καθώς και δίτομη επιτομή των πρώτων 14 τόμων (με την επιμέλεια Ι. Ν. Καζάζη και Τ. Α. Καραναστάση), η οποία είναι διαθέσιμη στο διαδίκτυο [8]. Στο λεξικογραφικό χώρο ανήκει και η σύνταξη από τον Ε. Κριαρά του Λεξικού της σύγχρονης ελληνικής δημοτικής γλώσσας, γραπτής και προφορικής το 1995 που εξέδωσε η Εκδοτική Αθηνών.

Δημοτικισμός και προσφορά στην πολιτεία

Παρά το πολυσχιδές επιστημονικό του έργο ο Κριαράς δεν υπήρξε «επιστήμονας του εργαστηρίου». Όπως δήλωνε σε συνέντευξή του στην Ο. Αντωνοπούλου το 2002: «Ο επιστήμονας δεν πρέπει να μένει μόνο στο εργαστήριο. Βέβαια το εργαστήριο χρειάζεται, διότι αλλιώς εργασία δε θα υπάρξει. Αλλά δε φτάνει αυτό. Εκείνος που έχει συνείδηση των καθηκόντων του των πνευματικών, πρέπει όσο γίνεται να εκλαϊκεύει την επιστήμη του. Αυτό επιδίωξα γενικότερα στη ζωή μου, αλλά κυρίως μετά το '74, όταν αποκαταστάθηκε η Δημοκρατία στον τόπο μας. Ο επιστήμονας πρέπει να είναι και ερευνητής και δάσκαλος, εκλαϊκευτής». Ο Κριαράς υπήρξε πιστός της δημοτικιστικής ιδεολογίας από τα μαθητικά του χρόνια, συγκεκριμένα από το 1923, και αγωνίστηκε με όλα τα μέσα που διέθετε για τα γλωσσικά του πιστεύω. Σημαντική ήταν η συνεισφορά του τόσο στην αναγνώριση της δημοτικής ως επίσημης γλώσσας του ελληνικού κράτους όσο και στην καθιέρωση του μονοτονικού συστήματος γραφής. Είναι γνωστό ότι με το νόμο 309/23.1.76 η κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή με υπουργό παιδείας το Γεώργιο Ράλλη αποφάσισε την αναγνώριση της δημοτικής στο χώρο της παιδείας και της δημόσιας διοίκησης. Τότε δόθηκε στη σχολική χρήση ανασυγκροτημένη γραμματική της δημοτικής γλώσσας με βάση τη Νεοελληνική Γραμματική του Μανόλη Τριανταφυλλίδη. Η Γραμματική του Τριανταφυλλίδη, τυπωμένη το 1941, για να χρησιμεύσει στην εκπαίδευση χρειαζόταν συντόμευση και κάποια προσαρμογή στην εκπαιδευτική και γλωσσική πραγματικότητα. Το έργο αυτό ανέλαβε ειδική επιτροπή της οποίας μέλος υπήρξε και ο Κριαράς. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1981-1982, η κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου πήρε δύο συμπληρωματικές αποφάσεις: πρώτον, να συντάσσονται οι νόμοι στη δημοτική γλώσσα και να μεταγραφούν οι σημαντικότεροι δικαστικοί κώδικες στη δημοτική και, δεύτερον, να καθιερωθεί το μονοτονικό σύστημα γραφής. Ο Κριαράς ήταν ο πρόεδρος της εικοσαμελούς επιτροπής που ανέλαβε και έφερε εις πέρας το δύσκολο έργο της μεταγραφής των δικαστικών κωδίκων και επίσης πρόεδρος της επιτροπής που εισηγήθηκε το είδος του μονοτονικού που επρόκειτο να εφαρμοστεί. Στα χρόνια που έχουν μεσολαβήσει από την καθιέρωση της δημοτικής μέχρι σήμερα ο Κριαράς συνεχίζει να υπερασπίζεται τη δημοτική γλώσσα. Αρθρογραφεί συχνά, προσπαθώντας να αντιμετωπίσει επιμέρους δυσκολίες στη χρήση της γλώσσας και προτείνοντας λύσεις. Παράλληλα, προσπάθησε να διαφωτίσει και το πλατύ κοινό για επιμέρους γλωσσικά ζητήματα μέσα από τηλεοπτικές εκπομπές (Τα πεντάλεπτα στηνΕΡΤ από το 1985 έως το 1987).

Βραβεία-Διακρίσεις

Η πολύπλευρη προσφορά του καθηγητή Κριαρά τόσο στην επιστήμη όσο και ευρύτερα στο ελληνικό έθνος είναι από καιρό αναγνωρισμένη και στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Η Ελληνική Δημοκρατία του έχει απονείμει κατά καιρούς τα παράσημα του Σταυρού των Ταξιαρχών του Τάγματος του Φοίνικος (δις), του Σταυρού των Ταξιαρχών του Τάγματος Γεωργίου Α΄ και του Ταξιάρχη του Τάγματος Τιμής. Η Γαλλία του απένειμε το παράσημο του Ιππότη της Λεγεώνας της Τιμής και η Ιταλία το παράσημο του Ταξιάρχη επί τιμή της Ιταλικής Δημοκρατίας. Το 1977 για το συνολικό επιστημονικό του έργο του απονεμήθηκε στη Βιέννη από το γερμανικό Alfred Toepfler Stiftung το σημαντικό Βραβείο Herder, ενώ έργα του έχουν κατά καιρούς τιμηθεί με τα βραβεία Zappas της Γαλλίας (το διδακτορικό του), Γουλανδρή (η μονογραφία του για το Σολωμό), Γεωργίου Φωτεινού της Ακαδημίας Αθηνών (η έκδοση της Πανώριας), κ.ά. Ο Κριαράς είναι σήμερα, μεταξύ πολλών άλλων, επίτιμος πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Γενικής και Συγκριτικής Γραμματολογίας, της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων, επίτιμο μέλος του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας και του Σικελικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών. Παράλληλα, είναι αντεπιστελλόν μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και ξένος εταίρος της Ακαδημίας Arcadia της Ρώμης και της Ακαδημίας του Παλέρμου. Το 2006, με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη γέννησή του, τιμήθηκε από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης με την ανώτατη τιμητική του διάκριση, το Χρυσό Αριστοτέλη[10], ενώ την ίδια χρονιά αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας του Τμήματος Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης τουΠανεπιστημίου Αθηνών . Το Σεπτέμβριο του 2009 ο Εμμανουήλ Κριαράς συμπεριλήφθηκε στην τελευταία ("τιμητική") θέση του ψηφοδελτίου Επικρατείας του ΠΑΣΟΚ για τις βουλευτικές εκλογές της 4ης Οκτωβρίου του 2009. Σε συνάντησή του με τον νέο πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου ο Κριαράς ζήτησε να καταργηθεί η διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στο Γυμνάσιο, επισημαίνοντας ότι η «ταυτόχρονη διδασκαλία νέων και αρχαίων ελληνικών στην πράξη προκαλεί σύγχυση, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι μαθητές να είναι γλωσσικά ακατάρτιστοι»

ΠΗΓΗ http://el.wikipedia.org/

..Η κατάσταση είναι άσχημη από κάθε άποψη. Είναι πολύ πιο εντυπωσιακή βέβαια αυτή που λέμε οικονομική κρίση και οι επιπτώσεις της είναι τραγικές, αλλά- επιτρέψτε μου- είναι τραγικότερες οι επιπτώσεις της άλλης κρίσης, αυτής της λεγόμενης κοινωνικής. Αυτοκαταδιωκόμεθα άπαντες. Υπάρχει γενικώς μια ανισορροπία. Διάγει κρίση η πολιτική ζωή, διά γει κρίση η Παιδεία, η Δικαιοσύνη- έννοιες πρωταρχικές... Όσον αφορά το αμιγώς οικονομικό φαινόμενο, δεν είμαι ίσως αρμόδιος να δώσω λύσεις. Έζησα και το κραχ του ΄29 αλλά ήταν αλλιώς τότε... Τώρα είναι διαφορετικά. Συνδυάζεται με την παγκοσμιοποίηση. Το κοινωνικό λοιπόν πρόβλημα είναι προϊόν της ευημερίας. Προϋπάρχει λοιπόν της οικονομικής κρίσης. Αυτό που ζούμε τώρα θα προτιμούσα να μην το είχα προλάβει, να μην το είχα ζήσει.

ΕΜ. ΚΡΙΑΡΑΣ ( http://www.istologos.gr/2008-06-23-10-18-00/2008-06-19-08-50-03/353-kriaras#.U_ijocWSzvJ

Η συγγραφική παρουσία του Εμμανουήλ Kριαρά

Επί εβδομήντα χρόνια ο Εμμανουήλ Kριαράς (Πειραιάς, 1906) καλλιεργεί πολύ αποδοτικά τη φιλολογική έρευνα, με κύρια χαρακτηριστικά του έργου του τα δημώδη μεσαιωνικά ελληνικά κείμενα, τη μελέτη των πηγών (συγκριτική μέθοδος), τη νεοελληνική γλώσσα, τον Δημοτικισμό και την αντίστοιχη λεξικογραφία και όλα αυτά με πληθώρα έργων, με νηφάλιο τρόπο και με σεβασμό στην αντίθετη γνώμη. Χονδρικά μπορούμε να διακρίνουμε δύο μεγάλες κατηγορίες συγγραφών του: α) φιλολογική, γλωσσική και λεξικογραφική έρευνα σε δημώδη μεσαιωνικά ελληνικά κείμενα και β) αντίστοιχη έρευνα σε νεοελληνικά κείμενα.

Α. Στην πρώτη κατηγορία έχουμε τις ακόλουθες ενότητες:

1) Kριτική έκδοση και ερμηνεία κειμένων:

Γεωργίου Χορτάτση, Πανώρια, Θεσσαλονίκη 1975 (είχε εκδοθεί ως Γύπαρις κτλ., Αθήναι 1940),

[Πέτρος] Kατσαΐτης, Ιφιγένεια-Θυέστης-Kλαθμός Πελοποννήσου, Αθήνα 1950.

Βυζαντικά ιπποτικά μυθιστορήματα [Kαλλίμαχος και Χρυσορρόη, Βέλθανδρος και Χρυσάτζα, Φλώριος και Πλάτζια-Φλώρα, Ιμπέριος και Μαργαρώνα], Αθήναι 1955.

Ανακάλημα της Kωνσταντινόπολης κτλ. [είναι θρήνος για την Αλωση], β' έκδοση, Θεσσαλονίκη 1965 (α' έκδοση 1956).

2) Μικρότερες μελέτες για τη δημώδη μεσαιωνική ελληνική γραμματεία και γλώσσα. Εχουν συγκεντρωθεί σε δύο επιβλητικούς τόμους με τίτλο Μεσαιωνικά Μελετήματα. Γραμματεία και γλώσσα, Θεσσαλονίκη 1988 (=81 μελετήματα με πολλά ευρετήρια).

3) Λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας (1100-1669), τόμοι Α'-ΙΔ', Θεσσαλονίκη 1969-1997 (α-παραθήκη). Πρόκειται για έργο πραγματικά σπουδαίο, καύχημα της ελληνικής επιστήμης διεθνώς αναγνωρισμένο. Δεν έχει ολοκληρωθεί, αλλά όπως έχει δηλώσει ο ίδιος ο Kριαράς (Γλωσσοφιλολογικά κτλ., Θεσσαλονίκη 2000, σ. ι'), προβλέπεται ότι θα ολοκληρωθεί από το «Kέντρο Ελληνικής Γλώσσας» (KΕΓ) της Θεσσαλονίκης, στο οποίο έχει παραχωρήσει το σύνολο των αρχείων του Λεξικού του.

Β'. Στη δεύτερη κατηγορία έχουμε πλήθος βιβλίων, μελετών, παρεμβάσεων και άρθρων, στα οποία η έρευνα του Kριαρά έχει σταθερόν άξονα τα πρόσωπα και τα πράγματα του Δημοτικισμού, τα συναφή θέματα ιστορίας του Γλωσσικού Ζητήματος, τη λεξικογράφηση και την ορθή χρήση της νεοελληνικής γλώσσας. Η ενασχόλησή του με τα θέματα αυτά γίνεται πυκνότερη μετά την αναγνώριση της Δημοτικής από την Πολιτεία το 1976. Μπορούμε και εδώ να διακρίνουμε, χονδρικώς πάντοτε, τις ακόλουθες ενότητες:

1) Βιβλία για εξέχουσες προσωπικότητες του Δημοτικισμού:

Διονύσιος Σολωμός. Ο βίος - Το έργο, Αθήνα 1972 (α' έκδοση, Θεσσαλονίκη 1957).

Ψυχάρης. Ιδέες-αγώνες-ο άνθρωπος, Αθήνα 1981 (α' έκδοση, Θεσσαλονίκη 1959).

Kωστής Παλαμάς. Ο αγωνιστής του Δημοτικισμού και η κάμψη του, Αθήνα 1997.

Ελισαίος Γιανίδης, ο νηφάλιος, Θεσσαλονίκη 1999.

2) Μικρότερες μελέτες για το Δημοτικισμό, που έχουν συγκεντρωθεί σε τόμους:

Φιλολογικά Μελετήματα, 19ος αιώνας, Αθήνα 1979. (Σολωμός, Βηλαράς, Kάλβος, Ψυχάρης, Kονεμένος, Tommaseo).

Πρόσωπα και θέματα από την ιστορία του Δημοτικισμού, τόμος Α', Αθήνα 1986. (Ροΐδης, Βλάχος, Kονεμένος, Βερναρδάκης, Πάλλης, Παλαμάς, Τριανταφυλλίδης, Βενιζέλος).

Λόγιοι και Δημοτικισμός, Αθήνα 1987. (Σταθμοί του Γλωσσικού Ζητήματος, Γλωσσική κακοδαιμονία, ο «Λόγος» της Πόλης, Συκουτρής, Γληνός, Ι. Kακριδής, Ν. Ανδριώτης, Πέτρος Χάρης, μονοτονικό σύστημα ορθογραφίας κ.ά.).

Η γλώσσα μας. Παρελθόν και παρόν, Θεσσαλονίκη 1992. (Ιστορικά του Δημοτικισμού: Ψυχάρης, Αμαντος, Τριανταφυλλίδης, Βάρναλης, Αποστολάκης, Kουντουράς, Φώτος Πολίτης, Ι. Θ. Kακριδής, Δημαράς, Λίνος Πολίτης, Τσοπανάκης, Πρεβελάκης, Νίκος Σβορώνος, Σταμάτης Kαρατζάς κ.ά. Προβλήματα της σύγχρονης γλώσσας. Το μονοτονικό κ.ά. διάφορα = 82 θέματα -ογκώδης τόμος με πολλά ευρετήρια).

Θητεία στη γλώσσα, Αθήνα 1998. (Αλλες μελέτες για πρόσωπα και πράγματα του Δημοτικισμού: Ξενόπουλος, Φωτιάδης, Χρηστίδης, Kαζαντζάκης, Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος, Ελύτης, Στυλιανός Αλεξίου, Τσοπανάκης, Μπαμπινιώτης, Φιλοσοφική Σχολή Θεσσαλονίκης, Μικρά γλωσσικά, Αναμνήσεις, Διάφορα = 44 θέματα -ωραίος τόμος με αναλυτικά ευρετήρια).

Γλωσσοφιλολογικά: Υστερο Βυζάντιο - Νέος Ελληνισμός, Θεσσαλονίκη 2000. (Ευστάθιος Θεσσαλονίκης, Ερωτόκριτος, Μοισιόδακας, Πέτρος Kατσαΐτης, Πάλλης, Τριανταφυλλίδης, Kαζαντζάκης, Βάρναλης κ.ά. Γλωσσικά και λεξικογραφικά άρθρα και σημειώματα = 110 θέματα -επιβλητικός τόμος με πολλά ευρετήρια).

3) Μελέτες και άρθρα για την ορθή χρήση της Δημοτικής (συγκεντρωμένα σε τόμους):

Αρθρα και σημειώματα ενός δημοτικιστή, Θεσσαλονίκη 1979.

Η σημερινή μας γλώσσα. Μελετήματα και άρθρα, Θεσσαλονίκη 1984.

Τα πεντάλεπτά μου στην ΕΡΤ και άλλα γλωσσικά, Θεσσαλονίκη 1988 (α' έκδοση, 1987). Είναι οι εκπομπές του στην τηλεόραση για την ορθή χρήση της Δημοτικής.

4) Νέο Ελληνικό Λεξικό της Σύγχρονης Δημοτικής Γλώσσας, Αθήνα 1995. Οπως το πολύτομο Λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας (1100-1669) αποτελεί απόσταγμα (και επιστέγασμα) των μεσαιωνικών μελετών του Kριαρά, έτσι και το σύντομο Λεξικό της Σύγχρονης Δημοτικής είναι ώριμος καρπός της πολύχρονης αναστροφής του με τη Νεοελληνική γλώσσα (ιδίως εκείνην του Δημοτικισμού) και αποτελεί εγκυρότατο λεξικό πολλαπλών χρήσεων.

5) Ο Εμμανουήλ Kριαράς είναι σήμερα ο πρωτεργάτης του μονοτονικού συτήματος ορθογραφίας για τη Νεοελληνική γλώσσα (παλαιότερα ήταν ο Ι. Θ. Kακριδής - Η δίκη των τόνων, 1943). Το σύστημα αυτό έχει επιβληθεί και νομοθετικά από την Πολιτεία στα σχολεία και στη Διοίκηση (απόφαση της Βουλής των Ελλήνων, 11/12 Ιανουαρίου 1982). Πολλοί όμως άνθρωποι της επιστήμης, των γραμμάτων και των τεχνών, έγκριτοι καθ' όλα και οπαδοί του Δημοτικισμού και των ιδεών του, δεν είναι πρόθυμοι να δεχθούν την τονική αυτή μεταρρύθμιση (για λόγους επιστημονικούς και ιστορικούς) και συνεχίζουν το παραδοσιακό σύστημα οθογραφίας. Αλλά σταματώ εδώ, γιατί το ζήτημα δεν είναι όσο φαίνεται απλό, και απαιτεί ευρύτερη ανάπτυξη.

Η μακρά και αδιάκοπη ενασχόλησή του Εμμανουήλ Kριαρά με τη μεσαιωνική και τη νεοελληνική γλώσσα οφείλεται στην ακλόνητη πίστη του στο Kίνημα του Δημοτικισμού, στο οποίο εντάχθηκε από νέος. Το Kίνημα του Δημοτικισμού ήταν αίτημα πνευματικό και γενικότερα ανανεωτικό για τη νεοελληνική κοινωνία -και ο Kριαράς το υπηρέτησε μαχητικά και το μελέτησε δημιουργικά απ' όλες τις πλευρές του: τη λογοτεχνική, την εκπαιδευτική, την επιστημονική και την κοινωνική. Αυτή η μεγάλη προσφορά του στον τόπο αναγνωρίζεται απ’ όλους και τον τιμά με ανυπόκριτο σεβασμό και βαθύτατη εκτίμηση.

Από την Καθημερινή 11-03-2001

 ΠΗΓΗ http://www.istologos.gr/2008-06-23-10-18-00/2008-06-19-08-50-03/353-kriaras#.U_ijocWSzvJ

ΑΠΟ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΣΤΑ ΝΕΑ 

«Το ξέρω καλά. Οι περισσότεροι – ειδικά κάποιοι νεόκοποι από τις τηλεοράσεις που έρχονται να με δουν, να μου ζητήσουν "δηλώσεις", δεν είναι γιατί γνωρίζουν και εκτιμούν το έργο και την προσωπικότητά μου. Είναι η ηλικία μου που τους κάνει εντύπωση. Δεν επεπόθησα ξέρετε τόσο μακρύ βίο... Έγινε. Δεν θέλω πια άλλο να ζήσω. Η χαρά μου (η αγαπημένη μου σύζυγος) έφυγε. Ο έρωτας– τον οποίο η ύπαρξή της και μόνο μου ενέπνεε, ο έρωτας για τη ζωή, τη δημιουργία και την εργασία, για τη δημιουργία, δεν υπάρχει πια. Οπότε, σας ευχαριστώ για τις ευχές και τα δώρα αλλά... είναι πλέον περιττά. Και η εποχή μας δεν το θέλει το περιττό..». 

«Δεν θέλω πλέον να ζω. Θέλω να διατηρήσω την αισιοδοξία μου αλλά δεν μου το επιτρέπουν τα "πράγματα" όπως έχουν καταστεί. Και σε κοινωνικό και σε προσωπικό επίπεδο. Κοινωνικά, μ' αυτή την κατάπτωση την οικονομική, αλλά όχι μόνο. Είναι πολιτικό το πρόβλημα και βεβαίως και πρόβλημα παιδείας. Ο Έλληνας έχει τον... ηρωισμό να θαυμάζει το αρχαίους– χωρίς, όμως, να τους γνωρίζει, ούτε να τους καταλαβαίνει. Έτσι, γιατί τον βολεύουν... Παράλληλα, φροντίζει για τον διορισμό του "ανάξιου" συνήθως παιδιού του σε βάρος του άξιου παιδιού του διπλανού, ο οποίος δεν έχει τις ίδιες... γνωριμίες, φροντίζει να δουλεύει όσο το δυνατό λιγότερο, να πάει αργότερα και να φεύγει νωρίτερα από τη δουλειά του, να βάζει στην τσέπη του ό,τι και όσο μπορεί ο καθένας– όχι μόνο οι πολιτικοί- απ' αυτά που δεν του ανήκουν, να μισεί και να υπονομεύει τον "άλλο", να...».

ΠΗΓΗ http://www.tanea.gr/news/greece/article/5058543/emmanoyhl-kriaras-etwn-107-ti-leei-gia-ton-erwta-th-zwh-ton-tha