Για να φτάσει κανείς στo εγκαταλειμμένο χωριό της Ζέρμας, περνά από το γεφύρι Ζέρμας ή Καντσιώτικο στο Σαραντάπορο. Είναι ένα από τα λίγα γεφύρια της Ηπείρου, που είναι θεμελιωμένο στα μέσα του 18ου αιώνα, για την ακρίβεια το 1747, όπως δείχνει ανάγλυφη επιγραφή σε εντοιχισμένη πλάκα.
Το γεφύρι είναι κτισμένο σε στρατηγηκό σημείο, εξυπηρετούσε το δρόμο Κόνιτσας-Κοζάνης (δλδ Ηπείρου-Μακεδονίας) και ταυτόχρονα τα χωριά Ζέρμα (Πλαγιά) και Κάντσκο (Δροσοπηγή). Πρόκειται για το μοναδικό σωζόμενο πέτρινο γεφύρι στον κυρίως Σαραντάπορο.
Η Ιερά Μονή Παναγίας Ζέρμας αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της επαρχίας Κονίτσης. Κατά την παράδοση, η Μονή ιδρύθηκε από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Πωγωνάτο το 679, στη θέση Παληομονάστηρο.
Ραγισμένες προσευχές...
Σήμερα ολοκληρώνεται ανακαίνιση στην οριακά μη αναστρέψιμη κατάρρευση ενός μοναδικού μνημείου όπου μαζί του διασώζεται τμήμα της ιστορικής μας μνήμης..
Στη σημερινή της θέση χτίστηκε αργότερα, μετά από ζημιές που υπέστη λόγω κατολισθήσεων. Την αλλαγή θέσης τη συμπεραίνει κανείς αν συνδυάσει δύο στοιχεία: την εντοιχισμένη επιγραφή στη δυτική πλευρά του Καθολικού, όπου αναγράφεται ως έτος κτίσης το 1656 από τον Ιωάννη Νικολάου, και τη σωζόμενη σφραγίδα της Μονής του έτους 1618, στοιχείο που υποδηλώνει πιθανώς προγενέστερη λειτουργία της Μονής σε διαφορετική θέση.
Από την ανακαίνιση του 1802 και μέχρι το 1913 η Μονή μαρτυρείται ενεργή, με τελευταίο Ηγούμενο το Ζακύνθιο Αρχιμανδρίτη Διονύσιο Παπαδάτο. Πέρα από το θρησκευτικό της έργο, η Μονή βοήθησε πνευματικά και οικονομικά την ευρύτερη περιοχή κατά την Τουρκοκρατία. Στον 20ο αιώνα, κατά τη διάρκεια των πολέμων, υπέστη εκτεταμένες καταστροφές, ιδίως στην πτέρυγα των κελιών και στο τέμπλο του Καθολικού όπου κάηκαν ολοσχερώς. Το Καθολικό που είναι τρίκλιτη βασιλική με τρούλο, ενώ άλλοι δύο τρούλοι βρίσκονται στο νάρθηκα, αποτελεί το μοναδικό δείγμα του συγκεκριμένου αρχιτεκτονικού τύπου στην Ήπειρο.
Στο εσωτερικό του ναού σώζονται τοιχογραφίες, ενδεικτικές του παλαιότερου πλούσιου διακόσμου που σύμφωνα με επιγραφή, ήταν έργο των Λινοτοπιτών ζωγράφων Νικολάου και Γεωργίου.
Η πύλη του ναού στη δυτική πλευρά είναι τοξοειδής και μοναδικής τεχνοτροπίας. Στο υπέρθυρο υπάρχει ανάγλυφος σταυρός και η κτητορική επιγραφή της Μονής. Πάνω από αυτό σε μια κόγχη υπήρχε τοιχογραφία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. ( https://monastiriakonitsis.gr/)
Το εγκαταλειμμένο χωριό της Ζέρμας, βρίσκεται απέναντι από το μοναστήρι, γαντζωμένο στις νότιες υπώρειες της Κάτω Αρένας. Ένας οικισμός με δύσκολη προσέγγιση, καθώς το έδαφος υποχωρεί συνεχώς και οι κατολισθήσεις είναι καθημερινότητα. Αυτός ήταν άλλωστε ο λόγος που οι κάτοικοί του το εγκατέλειψαν τη δεκαετία του 70, για να φτιάξουν ξανά τα σπίτια και τις ζωές τους από την αρχή σε κοντινό ασφαλέστερο σημείο. Σήμερα, κοιτάζουν απέναντι τη γενέθλια γη και αισθάνονται πως ένα κομμάτι τους έμεινε για πάντα πίσω...
Για να ανέβει κανείς, περνά από το μοναδικό επικίνδυνο μονοπάτι, με το χώμα εχθρικό να φεύγει κάτω από τα πόδια. Ο βαθμός δυσκολίας δεν μας πτοεί γιατί η μυστηριώδης αύρα της Ζέρμας μας μαγνητίζει, μας στέλνει ψιθύρους από το παρελθόν.
Φτάνουμε σ΄έναν κόσμο δίχως ανθρώπους. Η φύση αδυσώπητη κατέλαβε, γκρέμισε και κυρίευσε τα έργα τους. Έσβησε αργά - αργά κόπους, χαρές, λύπες, όλη τη ζωή μιας κοινωνίας.
Ανάμεσα στα ερείπια, στέκει ακόμη η κεντρική βρύση του 1750 .
Το σχολείο του οικισμού, βουβή , σπασμένη κυψέλη...
Η εκκλησιά, συντηρημένη από το βαθύ θρησκευτικό συναίσθημα εκείνων που δεν μπορούν να ξεχάσουν
(Ανάγλυφη παραστάδα της εισόδου του ναού.)Η Ζέρμα υπήρξε μικρό κέντρο αγιογραφίας, λιγότερο γνωστή από τους Χιονάδες, αλλά με τους ζωγράφους και τους τεχνίτες της πέτρας να αφήνουν τη δική τους υπογραφή στο Άγιο Όρος, στο Αγρίνιο, στην Αμφιλοχία, στη Θεσπρωτία, στη Θεσσαλία και αλλού.
Στη Μονή Κάμενας, κοντά στο Δέλβινο της Αλβανίας, ο ζωγράφος Μιχαήλ από τη Ζέρμα υπέγραψε σωζόμενη έως σήμερα αγιογράφηση σε ναό του 1662 «δηα χυρός του αμαρτολού Μιχάλις ζωγράφος εκ κόμις Ζέρμας».
Από εδώ καταγόταν ο Γιαννούλης Ζέρμας (1854), που προσέφερε εθνικές υπηρεσίες ως οπλαρχηγός και συνεργάστηκε με το Νικόλα Αδάμο και τους καπετάνιους, Λεωνίδα αρχικά (1877), και στην εξέγερση της Δυτικής Μακεδονίας το 1878.
Το παλιό κοινοτικό γραφείο...
Τα πατρικά σπίτια έπαψαν να λαχταρούν επιστροφές και βγάζουν πια μόνο παραπονεμένα τριξίματα. Τα κατοικεί τώρα μόνο η άγρια ζωή, η μνήμες και η σιωπή. Και κάπου κάπου διακρίνονται σκόρπιες λέξεις για τη χαμένη θαλπωρή...
Τα κτίρια ερειπωμένα, καρδιάς και πέτρας σπαραγμοί.
Ένας παράδεισος για ελεύθερα άλογα.
Φεύγοντας έρχονται στη σκέψη οι στίχοι του Σεφέρη.
Πως ίσως " όλα τούτα είναι παλιές ιστορίες
που δεν ενδιαφέρουν πια κανέναν..."
(Γ. Σεφέρης)
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΚΕΙΜΕΝΑ : ΒΑΛΕΝΤΙΝΑ ΜΠΟΥΣΙΟΥ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου