Δευτέρα 5 Μαΐου 2014

Η 3η Μαΐου 1808, ο ΓΚΟΓΙΑ , ο ΜΠΟΥΝΙΟΥΕΛ και η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ.

Γράφει ο Θανάσης Γιούνης 





Η εκτέλεση των υπερασπιστών της Μαδρίτης.

Η 3η Μαΐου 1808 (Ισπανικά: El tres de mayo de 1808 το έργο είναι γνωστό και ως El tres de mayo de 1808 en Madrid, ή Los fusilamientos de la montaña del Príncipe Pío, ή Los fusilamientos del tres de mayo) είναι ένας πίνακας που δημιούργησε ο Ισπανός καλλιτέχνης Φρανθίσκο Γκόγια. Το έργο, που ολοκληρώθηκε το έτος 1814, βρίσκεται στο Μουσείο του Πράδο, στη Μαδρίτη.
Είναι ζευγάρι με το έργο " 2 Μαΐου 1808" ή αλλιώς " Η επέλαση των Μαμελούκων"
Συνδέονται νοηματικά καθώς η εκτέλεση των πατριωτών είναι αντίποινα για την αντίσταση στο Γαλλικό ιππικό και το στρατό κατοχής.
Ο Goya γοητευμένος απ' τη Γαλλική επανάσταση εξέφρασε αρχικά συμπάθεια για τους εισβολείς του Ναπολέοντα που στη διάρκεια του πολέμου της Χερσονήσου κατέλαβε τη Μαδρίτη και όρισε αυτοκράτορα το μεγάλο αδερφό του Ιωσήφ Βοναπάρτη εκθρονίζοντας κι εξορίζοντας τον Φερδινάνδο Ζ. Γρήγορα όμως ένιωσε τη διάψευση όλων των προσδοκιών για ελευθερία.
Ο πίνακας είναι επαναστατικός από κάθε άποψη: στο ύφος, στο θέμα, στην πρόθεση. Ανήκει στο Ρομαντισμό, κατά τη γνώμη μου μόνο ως πολιτική περίοδο, γιατί καλλιτεχνικά δεν έχει σχέση με όλη την προηγούμενη δημιουργία. Είναι Γκόγια. Με όλα τα στοιχεία που αναγνώρισαν σ' αυτόν οι ιμπρεσιονιστές αλλά και τα προμηνύματα του εξπρεσιονισμού.
Η σκηνή έχει μεγάλη συναισθηματική δύναμη. Είναι νύχτα, φαίνονται οι στέγες της Μαδρίτης και σε πρώτο επίπεδο στο φως του φαναριού, που βρίσκεται στα πόδια των στρατιωτών, εκτυλίσσεται η τρομερή πράξη. Το φως εισβάλει αποκαλυπτικά μέσα στη νύχτα για να φωτίσει τη σκηνή, με ένα τρόπο που όμοιο του βρίσκει κανείς και στον Ρέμπραντ. 
Φωτισμένοι μ΄ένα ιδιαίτερο φως οι πατριώτες ενώ οι άνδρες του εκτελεστικού αποσπάσματος είναι σκυφτοί και χωρίς πρόσωπο. Τρία πτώματα κείτονται ήδη μέσα στο αίμα, ένας μοναχός προσεύχεται, μερικοί λαϊκοί περιμένουν την ομοβροντία και το θάνατο ενώ δεξιά φθάνει μια καινούργια σειρά από καταδικασμένους σε εκτέλεση. 
Πρωταγωνιστής ο άντρας με το λευκό πουκάμισο, προκαλεί τους εκτελεστές κι ανοίγει τα χέρια σαν εσταυρωμένος. Το λευκό πουκάμισο αναδεικνύεται σε ύψιστο σύμβολο θυσίας και καθαρότητας, αφού εκεί συντελείται η αποκορύφωση της φωτεινής ενέργειας, στο πιο φωτεινό σημείο του πίνακα. 
Τι ειρωνεία. Το φως του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης φωτίζει τώρα τις φρικαλεότητες.

Απ΄τον πίνακα ξεπηδά και η ταινία LE FANTÔME DE LA LIBERTÉ , " ΤΟ ΦΑΝΤΑΣΜΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ" του Λουίς Μπουνιουέλ, 1974. Η ταινία αρχίζει με τον πίνακα του Γκόγια που γίνεται αμέσως ζωντανό πλάνο. Οι καταδικασμένοι φωνάζουν: " Κάτω οι Ελευθερωτές — Κάτω η Ελευθερία!" Η προβληματική της ταινίας είναι ολοφάνερη. Πάντα υπάρχει ένα Φάντασμα της Ελευθερίας που μας προτείνεται ως Ελευθερία. Ακολουθεί μια σειρά από σεκάνς, σουρρεαλιστικές και φαινομενικά ασύνδετες μεταξύ τους που κάνουν το έργο να μοιάζει σπονδυλωτό: εκκλησία, αστική συμβατικότητα, έμφυτες καταπιεσμένες ορμές, στρατός, εξουσία, δικαιοσύνη… Έτσι αμφισβητείται , σατιρίζεται και καταγγέλλεται η επίφαση Ελευθερίας που στοιχειώνει την αστική κοινωνία και τον πολιτισμό. Η ταινία κλείνει όπως ανοίγει: σημερινοί διαδηλωτές, καθώς πυροβολούνται απ' την αστυνομία φωνάζουν: Κάτω οι Ελευθερωτές — Κάτω η Ελευθερία. 
Ο Πίνακας του Francisco José de Goya και η αξιοποίησή του στο " ΦΑΝΤΑΣΜΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ" του Buñuel μας αφήνουν προβληματισμένους. Οι πολιορκημένοι Μαδριλένοι φώναζαν πράγματι: " Ζήτω οι αλυσίδες", προτιμούσαν δηλαδή τις αλυσίδες του παλιού καθεστώτος από τη φαντασματική ελευθερία που υπόσχονταν τα στρατεύματα του Ναπολέοντα. Μήπως η Ελευθερία δεν είναι τίποτε άλλο παρά "ένα φάντασμα που όλο προσπαθούμε να το πιάσουμε κι όλο μας ξεφεύγει, αφήνοντας στα δάχτυλά μας μια υγρασία ομίχλης." ? (Luis Buñuel) 
ΘΑΝΑΣΗΣ ΓΙΟΥΝΗΣ

Η ΤΑΙΝΙΑ 

The Phantom of Liberty Full Movie English Subtitles






Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου