 |
| Η φωτογραφία από http://eptanisos.blogspot.com/ |
Ημέρα αφιερωμένη στην ποίηση σήμερα. Σκέφτηκα ότι και λόγω της ιδιότητάς μου ως εφόρου της Ιονίου Βιβλιοθήκης αλλά και λόγω της καταγωγής μου από την Ζάκυνθο, να σας μιλήσω για την επτανησιακή ποίηση ή ίσως για κάποιον μεγάλο Επτανήσιο ποιητή. Το μυαλό όλων μας ταξιδεύει στον εθνικό μας ποιητή, τον Διονύσιο Σολωμό, που όλοι τον ονομάζουμε «εθνικό ποιητή» όχι μόνο επειδή έγραψε υπέροχα ποιήματα με αποκορύφωμα τον «Ύμνο εις την Ελευθερία» αλλά πάνω από όλα επειδή συνταίριαξε τα έως τότε δημοτικά τραγούδια με τον λυρισμό της ιταλικής ποίησης αλλά κι επειδή χρησιμοποίησε την δημοτική γλώσσα στη λογοτεχνία. Όλοι λίγο πολύ γνωρίζουμε αυτά τα γεγονότα που αφορούν τον Διονύσιο Σολωμό. Αυτό που λίγοι όμως γνωρίζουμε είναι ότι ο εθνικός μας ποιητής επηρεάστηκε στις πατριωτικές ιδέες, στην χρησιμοποίηση της δημοτικής γλώσσας αλλά και στην λυρική γραφή από τον δάσκαλό του, τον Αντώνιο Μαρτελάο. Συζητούσα τις προάλλες με κάποιους φίλους μου σχετικά με το θέμα που ήθελα να αναπτύξω σήμερα εδώ και με εντυπωσίασε το γεγονός ότι οι περισσότεροι, δεν γνώριζαν την ύπαρξη αυτού του μεγάλου ποιητή, του Αντώνιου Μαρτελάου. Κάποιοι από αυτούς μάλιστα για να δικαιολογήσουν την άγνοιά τους, μου απάντησαν: μα, δεν είμαι από την Ζάκυνθο. Και εκείνες τις στιγμές, σκέφτηκα ότι επέλεξα σωστά, ότι υπήρχε ανάγκη να μιλήσω για τον Μαρτελάο, κατά τη γνώμη μου, αν δεν υπήρχε Μαρτελάος ίσως να μην υπήρχε και Σολωμός. Ή σωστότερα: αν δεν υπήρχε Μαρτελάος ο Σολωμός δεν θα είχε γίνει αυτό που έγινε.
Ας πάρουμε όμως τα γεγονότα με την σειρά. Ο Αντώνιος Μαρτελάος γεννήθηκε το 1754 στη Ζάκυνθο, πατέρας του ήταν ο ιερέας Αντώνιος Μαρτελάος και μητέρα του η Άννα Σουμάκη. Λέγεται ότι καταγόταν από πλούσια και αριστοκρατική οικογένεια. Ο ίδιος σπούδασε στη Ζάκυνθο Ελληνική Φιλολογία με δάσκαλο τον Παναγιώτη Παλαμά, Διδάσκαλο του Γένους και πρόγονο του γνωστού μας Κωστή Παλαμά. Ο Μαρτελάος όμως εκτός από την ελληνική φιλολογία, διδάχτηκε ιταλική και λατινική φιλολογία και φιλοσοφία από Καθολικούς μοναχούς. Πολύ νέος ακόμα αποφάσισε να γίνει ορθόδοξος ιερέας στην ιδιόκτητη εκκλησία της Αναλήψεως στην πόλη της Ζακύνθου. Αργότερα όμως άλλαξε γνώμη και αποφάσισε να ασχοληθεί επαγγελματικά με την διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας. Άνοιξε σχολείο στην πόλη της Ζακύνθου όπου δεχόταν ως μαθητές τα φτωχά παιδιά των ποπολάρων χωρίς αμοιβή αλλά ελάμβανε υψηλά δίδακτρα από τα παιδιά των αρχόντων. Ανάμεσα στους μαθητές του ήταν ο Ούγο Φώσκολο, ο Γεώργιος Τερτσέτης( συγγραφέας, αγωνιστής της Επανάστασης του 1821, πολιτικός, αρχειοφύλακας της Βιβλιοθήκης της Βουλής στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος) , ο Αντώνιος Μάτεσης ( ο συγγραφέας του γνωστού θεατρικού έργου «Βασιλικός») και φυσικά ο Διονύσιος Σολωμός.
Ο Αντώνιος Μαρτελάος έζησε την εποχή του Μέγα Ναπολέοντα, της γαλλικής επανάστασης και της απελευθέρωσης των Επτανήσων από την ενετοκρατία, που είχε κρατήσει για τέσσερις αιώνες στα Επτάνησα. Ενθουσιάστηκε λοιπόν από τα ιδεώδη της Γαλλικής επανάστασης περί ελευθερίας και ισότητας των λαών καθώς και από τον γαλλικό διαφωτισμό και ήταν από τους πρώτους που πήγαν στην πλατεία του Αγίου Μάρκου και έκαψε μαζί με τους άλλους το περίφημο Libro D’ oro , την χρυσή βίβλο που αναφέρονταν μέσα όλα τα ονόματα των αριστοκρατών της εποχής.
Διέδωσε και στους μαθητές του τις νέες φιλελεύθερες ιδέες, δημιουργώντας κατ΄αυτόν τον τρόπο μια νέα γενιά νέων με νέες αντιλήψεις και αρχές για την κοινωνία. Αυτές τις ιδέες του δεν δίστασε να τις κηρύξει και στους πιστούς από τον άμβωνα της εκκλησίας. Παρά την δική του αριστοκρατική καταγωγή, εξελίχτηκε σε έναν φλογερό δημοκράτη, μέσα από τους λόγους του στηλίτευε τις αδικίες και τις καταχρήσεις των αριστοκρατών σε βάρος του απλού λαού. Αυτές οι ιδέες του αποτυπώνονται στους στίχους του:
«Δεν μπορεί ανθρώπου γλώσσα να ειπεί τι συμφορές
Εγγενούσαν των αρχόντων οι κλεψιές και οι αδικιές
Ανθρωπόμορφα θερία που λεγόστε Χριστιανοί
Στα κεφάλια σας να πέσει ούλη του Θεού η οργή»
Το 1797 ο Μαρτελάος έγραψε το γνωστό ποίημα του «Ύμνο εις την περίφημον Γαλλία και τον Βοναπάρτη» και δέχτηκε έντονες αντιδράσεις από τους συντηρητικούς κύκλους καθώς και από την Αγγλία που θεωρούσαν την γαλλική επανάσταση κακή επιρροή για όλη την υπόλοιπη Ευρώπη. Ο Μαρτελάος έγραψε και άλλα επαναστατικά ποιήματα, υπήρξε μέλος της Φιλικής Εταιρείας και συνδέθηκε με μεγάλη φιλία με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη που ζούσε εκείνη την εποχή εξόριστος στην Ζάκυνθο.
Τα πιο γνωστά επαναστατικά ποιήματα του Μαρτελάου είναι ο «Θούριος» και «ο Ύμνος εις την Ελευθερίαν». Η επίδραση του τελευταίου ποιήματος στον Διονύσιο Σολωμό και στο μετέπειτα έργο του είναι χαρακτηριστική και έντονη.
« Όθεν είσθε των Ελλήνων
Παλαιά ανδρειωμένα
Κόκκαλα εσκορπισμένα
Τώρα λάβετε πνοήν.»
Ο Αντώνιος Μαρτελάος εκτός από ποιήματα, έγραψε επίσης ωδές, επιγράμματα, εκκλησιαστικούς λόγους και μετέφρασε από τα ιταλικά το ποίημα του Τορκουάτο Τάσσο «Ελεύθερη Ιερουσαλήμ».
Ο Μαρτελάος παρόλο που ο ίδιος γνώριζε την καθαρεύουσα, έγραψε όλα τα ποιήματά του στην δημοτική για να είναι κατανοητά σε όλο τον κόσμο και να είναι προσιτά στον απλό λαό. Επίσης είναι ο πρώτος Επτανήσιος ποιητής που δεν χρησιμοποιεί στα γραπτά του βενετσιάνικες λέξεις.
Δυστυχώς ο ίδιος δεν πρόλαβε να ζήσει την ανεξαρτησία της πατρίδας μας, πέθανε το 1819, κατατρεγμένος από τους Άγγλους – που κυβερνούσαν τότε τα Επτάνησα. Πριν πεθάνει όμως πρόλαβε να εμφυσήσει στους μαθητές του και σε όλα τα Επτάνησα, την ιδέα της ελευθερίας, της εθνικής ανεξαρτησίας, της ισότητας. Και πρόλαβε να μας αφήσει παρακαταθήκη κάποια υπέροχα ποιήματα, τα πρώτα επτανησιακά ποιήματα γραμμένα στην ελληνική δημοτική γλώσσα.
Εύη Ρούτουλα Έφορος Ιονίου Βιβλιοθήκης Ένωσης Επτανησίων Ελλάδας, Δικηγόρος Συγγραφέας
Συνέδριο «Η ποίηση σήμερα» -«Βίλα Στέλλα» Νέο Ηράκλειο Αττικής, 8/2/2020
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου