Παρουσίαση του βιβλίου Άθλος της Βίβιαν Φόρτη - Γράφει ο Δημήτρης Βαρβαρήγος

Είμαι πολύ χαρούμενος που μου δίνεται πάλι η ευκαιρία να σχολιάσω για τη δουλειά της αδελφής - φίλης, συγγραφέα Βίβιαν Φόρτη

Υποθέτω θα θυμάσαι την πρώτη φορά;…

Βρεθήκαμε στις εγκαταστάσεις των εκδόσεων Μπατσιούλα δίνοντας μαζί μια 2ωρη τηλεφωνική συνέντευξη στην Αυστραλία στο ραδιοφωνικό σταθμό Ράδιο Σύμπαν στον δημοσιογράφο Δημήτρη Συμεωνίδη.

Νομίζω Νοέμβρης ήταν του 13, εκδιδόταν το δεύτερο βιβλίο της Έρεβος από τις εκδόσεις Μομέντουμ της σειράς σικουελ, ενώ ένα χρόνο πριν είχε εκδοθεί το πρώτο βιβλίο Μύθος, από τις εκδόσεις Διόπτρα. Είχα την τιμή να παρουσιάσω το Έρεβος, όπως και σήμερα έχω την ίδια απαράμιλλη τύχη, με την ολοκλήρωση της τριλογίας να μιλήσω και για το βιβλίο Άθλος, και τα δύο καλαίσθητα βιβλία Ερεβος και Αθλος εκδόθηκαν από τις εκδόσεις Μομεντουμ των Νίκου και Στέργιου Μπατσιούλα.

Όταν μου πρότεινε να μιλήσω για το Έρεβος την ένιωσα να έχει πολύ άγχος αν θα προλαβαίναμε τους χρόνους, ανάγνωση και ορθή τοποθέτηση απέναντι στο έργο της.

Είχαμε μόνο 10 με 15 μέρες καιρό για να διαβάσω και να γράψω την άποψη μου… την καθησύχασα λέγοντας, μην αγχώνεσαι θα προλάβουμε… δεν της είχα τότε ομολογήσει πως το βιβλίο της ήταν τόσο πολύ έξυπνο θεματικά, με άριστη απόδοση και ύφος ώριμης λογοτεχνικής γραφής που με βόηθησε να το διαβάσω απνευστί, να με εμπνεύσει και να αναφερθώ σε αυτό με απόλυτη ειλικρίνεια και ευαισθησία και αφήνοντας με σε μια αδημονούσα περιέργεια για τη συνέχεια του τρίτου τόμου, τον Άθλο, που σήμερα παρουσιάζουμε.

Φανταστική λογοτεχνία η θεματική των βιβλίων της, όχι όμως με εκείνη την αμερικάνικη χροιά με φαντάσματα, βρικόλακες, ζόμπι, ξωτικά, αλλά με μύθους της ελληνικής μυθολογικής θρυλικής  παράδοσης μας.

Ευρηματική έμπνευση γι’ αυτό και τα βιβλία της χαίρουν αναγνωρησιμότητας και αναγνωσιμότητας, γιατί δεν διαβάζονται απλά μόνο προς τέρψη της ανάγνωσης, αλλά πιο βαθιά, προς τέρψη του πνεύματος. Τα βιβλία της μελετώνται, γιατί ξεπετιούνται μέσα από τη γραφή της φωτεινοί δρόμοι όπου ανάμεσα από τον μύθο οδηγούν στην αλήθεια.

Και το φως που διαχέουν οι λέξεις δεν προβάλουν την άκρη των πραγμάτων, αλλά εμβαθύνουν συναρμολογώντας χιλιάδες ανόμοιες έννοιες τους σε μία ενότητα που δίνει την υπόσταση του ορθού λόγου. Λόγος που σε γεμίζει γνώση και ικανοποίηση για το αποτέλεσμα.

Όσοι δεν την έχετε ακόμη διαβάσει θα εκπλαγείτε από το ορθολογικό πνεύμα, τη σύνθετη σκέψη της, τη νοητική δεινότητα της να περνούν και να ζωντανεύουν την ψυχική υφή των ηρώων της.

Η διαλεκτική φτιάχνει τον άνθρωπο αληθινό, τον εξελίσσει. Γιατί μαθαίνει τη σχέση - αντίφαση που υπάρχει ανάμεσα στον Άνθρωπο και τη φύση… τη σχέση – αντίθεση ανάμεσα στον  Άνθρωπο με τον άλλον Άνθρωπο και την αποστολή να καταργήσει αυτή την αντίθεση. 

Η ιστορία παίζει καθοριστικό ρόλο στην εξελικτική της ανθρώπινης φύσης… λαός που ξεχνάει το ιστορικό παρελθόν του δεν έχει μέλλον.  Το ιστορικό μυθιστόρημα φέρνει στο φως στοιχεία από γεγονότα που αγνοούμε γιατί στην κλασσική παιδεία έχουν προσπεραστεί ή επειδή είναι πολλά και επιλέγονται τα κυριότερα ή για πολλούς λόγους και σκοπιμότητες αποκρύπτονται…

Γνωρίζουμε την μέχρι τώρα γραφή της συγγραφέως να οριοθετείται στη φανταστική λογοτεχνία, με μία όμως για μένα σοβαρή και σημαντική παράλειψη που δεν αναφέρεται πρωτίστως ως κύριος παράγοντας στη γραφή της, τα μυθολογικά στοιχεία που εμπεριέχονται στα βιβλία της.

Η θεματική των βιβλίων της προβάλει πληροφορίες που υμνούν το έπος… στοιχεία από το απώτερο πλούσιο μυθολογικό παρελθόν στο εγγύτερο μέλλον μας. Με αυτή την καταγραφή της εγώ θα το ονόμαζα επικό μυθιστόρημα καθώς η συνένωση του φανταστικού με τα ιστορικά στοιχεία είναι αναπόφευκτη και πάντα η ιστορία με το μύθο παίζει το δικό της ξεχωριστό, καταλυτικό ρόλο

Είναι ένα δεδομένο που παρατηρείται πάντοτε στη λογοτεχνία, δηλαδή, η μυθιστορηματική επινόηση να συγχωνεύει το πραγματικό με το φανταστικό, να συνενώνει το παρελθόν με το μέλλον με πρωτόγνωρες καταστάσεις, να ξεπερνάει όρια πέραν τού απτού και τελικά να εμφορούνται ως ο μύθος μιας απίστευτης ιστορίας.

Έτσι η διαλεκτική της Φόρτη δεν αφηγείται απλά, αλλά κατασκευάζει έναν καινούριο άγνωστο κόσμο που θα μπορούσε να ζει, να δρα και να επιβιώνει σε μια άλλη σφαίρα μακράν της δικής μας κοσμικής αντίληψης.

Ότι δεν γνωρίζουμε, ότι επιστημονικά δεν έχει αναλυθεί το αποκαλούμε φανταστικό μέχρι να αποδειχτεί το αντίθετο. Κι στη ζωή όλα έχουν προηγηθεί για να έχουμε την πληροφορία της αναφοράς γιατί και η μυθιστορία της συγγραφέως να μην έχει βάσιμη αλήθεια;

Είτε αληθινό είτε φανταστικό, με τη τριλογία της Φόρτη, εγώ προσωπικά ταξίδεψα σε αυτό το παράλληλο σύμπαν που κατασκεύασε με τόση μαεστρία κι ευρηματικότητα.

Στον Άθλο, συνάντησα πάλι την αγαπημένη μου Δάφνη, η πρωταγωνίστρια του Μύθου, του Ερέβους, του Άθλου και αφυπνίστηκαν πάλι στο μυαλό μου τα σφιχτοδεμένα σχέδια πλοκής της ολοκληρωμένης πλέον τριλογίας, που δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση τούτη η ολοκλήρωση. Αντίθετα θα τόνιζα, ότι είναι επίπονη και κοπιαστική δημιουργικά για να μην χαθεί η τεχνική απόδοσης και το όριο που πρέπει να δεσμευτεί η φαντασία, ώστε να μην αποκτήσει το ύφος μιας φαιδρής αφήγησης.

Όμως η Φόρτη παρ’ όλη την άμετρη φαντασία και το πάντρεμα της μυθολογίας μας με το φανταστικό, έχει φτιάξει τόσο αληθινούς χαρακτήρες που ότι κι αν πουν ή πράξουν, είναι τόσο αληθινοί που μας παρασύρουν στην όποια απόφαση ή δράση τους.

Η συναισθηματική ταύτιση μου ως αναγνώστης με το Φοίβο και ειδικά με τη Δάφνη αλλά και τους δευτερεύοντες χαρακτήρες υπήρξε απόλυτη και στον Άθλο, διότι η Φόρτη γνωρίζει καλά πώς να διαμορφώσει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο πλοκής και δράσης ώστε να προσελκύει την προσοχή του αναγνώστη όσο το δυνατόν με πιο αποτελεσματικό τρόπο.

Ως πρώτο βήμα που ξεχώρισα στο ύφος γραφής της είναι που παίρνει κάθε μονάδα πλοκής διαδοχικά αναπτύσσοντας κάθε τι αντικρουόμενο και χαρακτηριστικό συναίσθημα στα αντίστοιχα μέρη που το αποτελούν. Καταγράφοντας τα βασικά στοιχεία για κάθε ένα από αυτά τα δευτερεύοντα μέρη, ο συνοπτικός σκελετός του θέματος της μετατρέπεται σε ένα αναλυτικό σχεδιάγραμμα της ιστορίας που αφηγείται.

Δεν είναι μόνο η ρέουσα, ζωντανή γραφή, αλλά κι ένα άλλο σπουδαίο διεγερτικό, ένα δόλωμα θα έλεγα που αγκιστρώνει την περιέργεια του αναγνώστη.

Οι δοκιμασίες που με έντεχνο τρόπο εισαγάγει συγκρούσεις προσωπικοτήτων, εμπόδια που πρέπει να ξεπεραστούν από τη δράση και τις αποφάσεις των ηρώων της, πολλώ δε περισσότερο από τη Δάφνη που παίρνει την ευθύνη να διαχειριστεί τα δύσκολα συμβάντα μέσα από μια κατάσταση αγωνίας για την έκβαση.

Από την αρχή της αφήγησης τα μυθολογικά στοιχεία που εισάγει η συγγραφέας είναι πολύ κατατοπιστικά, δίνοντας μας πληροφορίες για την Ατλαντίδα με έναν απλό λογοτεχνικό, αλλά ταυτόχρονα επιμορφωτικό χαρακτήρα.

Από την αρχή η γραφή ακολουθεί ένα κρεσέντο αλλά η κορύφωση του βιβλίου αρχίζει όταν ο Δίας χρίζει τη Δάφνη διαχειρίστρια με αποτέλεσμα να είναι αυτή που θα ξυπνήσει τους Δώδεκα από τη λήθη και κατόπιν με το θάνατο του Άβαρη πρέπει η ίδια να αγωνιστεί  για να σώσει τον κόσμο απ’ τη φρικτή μοίρα του.

Όμως, δεν θα μιλήσω για την εξέλιξη της μυθιστορίας, ούτε για την πλοκή, τις ανατροπές και την κατάληξη, την έκβαση και δικαίωση των ηρώων. Αυτή τη φορά θα σταθώ σε ένα άλλο κομμάτι του βιβλίου που καταλαμβάνει σημαντικό μέρος.

Θα μιλήσω για τις σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ των ηρώων.

Αρχικά συναντάμε τη Δάφνη ώριμη πια, κατασταλαγμένη να πατάει γερά στα πόδια της, να χάνει και να ξαναβρίσκει το θάρρος να ακολουθήσει το πεπρωμένο της και να ξεπεράσει τις όποιες δυσκολίες και αναποδιές, έχοντας εμπιστοσύνη πλέον στον εαυτό της και στους συνοδοιπόρους της.

Στην αρχή της τριλογίας γνωρίσαμε τη Δάφνη παιδί, εδώ βλέπουμε τη γυναίκα που εξελίχθηκε. Με σταθερούς πια δεσμούς και τη καθοδήγηση που της προσφέρεται βαδίζει άτρομη το μονοπάτι των ηρώων.

Ξεκινάω με τη σκηνή της Δάφνης που αναφέρεται στην Ολυμπιάδα. Δυνατά, συγκλονιστικά συναισθήματα κυριαρχούν, πόνος, θλίψη αλλά πάνω απ’ όλα κατανόηση από μία μητέρα προς μία άλλη.

Στην αρχή της περιπέτειας της καλείται να αντιμετωπίσει τη μητέρα της. Ιερός δεσμός, αναντικατάστατος. Με μια πλούσια παλέτα συναισθημάτων η ΒΦ καλύπτει την αγωνία, τον πόνο της απώλειας, την ανεκτικότητα, τη συναίνεση και κατανόηση της μητέρας.

Συμπεριφορά καθορισμένη από την ανιδιοτελή αγάπη που χαρακτηρίζει κάθε γυναίκα που έχει γνωρίσει τη μητρότητα. Αλλά και στην επανασύνδεση με τον πατέρα της- η οποία γίνεται από την επιτακτική ανάγκη που τους επιβάλλει η σκληρή καθημερινότητα που καλούνται να αντιμετωπίσουν αμοιβαία σταθερότητα, εμπιστοσύνη και κατανόηση.

Σε αυτό το βιβλίο η σχέση της Δάφνης με τους γονείς της αλλάζει επίπεδο εξελίσσεται και κατασταλάζει με τρόπο ρεαλιστικό και απόλυτα ανθρώπινο. Όσο συνεχίζεται το ταξίδι η Δάφνη συνειδητοποιεί ότι όλοι οι άνθρωποι που την αγαπούσαν και τους έχει χάσει εξακολουθούν να βρίσκονται στο πλάι της, να την αγαπούν, να την προσέχουν, να την καθοδηγούν. Αλλά και με τους νέους ανθρώπους που γνωρίζει χτίζει σχέσεις ζωής. Κερδίζει το σεβασμό, παλεύει για τα παιδιά της, αλλά και για τα παιδιά όλου του κόσμου. Μαθαίνει να εμπιστεύεται το ένστικτο της, μαθαίνει καινούρια πράγματα, εντρυφεί στο Παγκράτιο από έναν Τραντέλληνα. Μαθαίνει τη μουσική των θεών και πώς να χειρίζεται το Παλλάδιο. Έτσι η Δάφνη εξελίσσεται για ακόμα μια φορά.

Κερδίζει ακόμη και τους δύσκολους και δύστροπους χαρακτήρες, όπως τον Ηρακλή. Τα μονοπάτια τους διασταυρώνονται τελείως τυχαία και η Δάφνη καλείται να πείσει τον απόλυτο ήρωα να σταθεί στο πλευρό της. Κάτι που στην αρχή φαντάζει σχεδόν ακατόρθωτο γιατί ο Ηρακλής έχει γίνει απαθής, απρόσιτος, και το μόνο του μέλημα είναι το ποτό. Αν και το ταξίδι της στην αρχή του βιβλίου ξεκινά μοναχικά στο τέλος του έχει γεμίσει με χαρακτήρες που στέκονται στο πλευρό της ηρωίδας.

Επιδέξια γραφή και τούτο γιατί η Φόρτη, δεν έγραψε τα βιβλία της τυχαία με μοναδικό οδηγό τη φαντασία, αλλά με γνώμονα τη γνώση, την επιστημοσύνη που επιστατεί προσεχτικά, εξονυχιστικά καταγράφοντας την τριλογία με συγγραφική σύνεση

Η γνωστική είναι το μέρος της φιλοσοφίας, που αναφέρεται στα αισθήματα, τις παραστάσεις, τις κρίσεις και τους συλλογισμούς και η συγγραφέας είναι γνώστρια, είναι ενσυνείδητη ειδήμων και κατέχει την αντίληψη του έξω κόσμου σε σχέση με το εγώ το κέντρο των ψυχικών φαινομένων, επίγνωση και συναίσθηση και με τις γνώσεις και το πλούσιο πνεύμα της ξέρει καλά τι γράφει, τι εξιστορεί και τι σωστό προσφέρει στο αναγνωστικό της κοινό:

Γνωρίζει την κλασική μορφή του λογοτεχνικού κειμένου για να μπορεί να δημιουργεί και να στηρίζει με έντεχνο και αριστουργηματικό τρόπο το φανταστικό κομμάτι όσο και τις επιμέρους ιστορικές αναφορές που δομούν θεματικά τα κείμενα της.

Η Φόρτη είναι από τους συγγραφείς που γνωρίζουν να μην αφήνουν κενά στην αφήγηση, δεν αφήνει τίποτα στη τύχη του, χρησιμοποιεί κάθε υλικό δομής -άσκηση, εφαρμογή, εκτέλεση- που της παρέχει ο λόγος και δεν καλύπτει αποφθεγματικά έννοιες για να κλείσει κάτι ανολοκλήρωτο.

Αντίθετα εμβαθύνει και επεξηγεί την εφαρμογή, την πράξη θεωρητικών γνώσεων, προσωπικών εμπειριών ή απόψεων, πως έγιναν και πως εξελίχτηκαν οι πράξεις και οι πρακτικές γραφής, ανεβάζοντας σκαλί σκαλί σε μια αναρήχηση από το απλό στο σύνθετο στην πυραμίδα που οικοδομεί με αστείρευτο πνεύμα να γνωρίσουμε τον κόσμο που μας παρουσιάζει κάνοντας μας συνεργούς και συμπαραστάτες μπροστά στις ευθύνες και τις αποφάσεις των πρωταγωνιστών.

Μεγάλη αποζημίωση για τον αναγνώστη η γραφή της Φόρτη μπροστά στη προσπάθεια που κατέβαλε να μας γνωρίσει κόσμους άγνωρους, να μας θέσει ενώπιον των ευθυνών, των διλλημάτων, των συγκρούσεων, των αντιθέσεων των καταπληκτικών αποκαλύψεων που θα σαστίσουν μέχρι των τελικών αποφάσεων τους.

Και η επιμονή μου καλά κρατεί στην άποψη όπως τόνισα και στο παρελθόν ότι Αυτή η σπουδαία επιδεξιότητα στη γραφή καθιστά την Φόρτη, δίχως υπερβολή, ως μία από τις καλλίτερες συγγραφείς στο χώρο της φανταστικής λογοτεχνίας, και θα συμπλήρωνα, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε παγκόσμια κλίμακα.

Αν η Φόρτη έγραφε αυτή τη σπουδαία τριλογία σε μια άλλη γλώσσα με περισσότερους αναγνώστες, το έργο της θα κέρδιζε παγκόσμια αναγνώριση, προβάλλοντας όχι μόνο την ελληνική μυθολογία αλλά και την ελληνική γλώσσα. Η τριλογία της δεν είναι ένα απλά πρόζα, αλλά μια μαθητεία που πρέπει να διαβαστεί απ’ όλους.

Όλη αυτή η θεματική είναι η μυστική συνταγή για μια πετυχημένη σειρά βιβλίων φαντασίας και είναι τούτα τα βιβλία που συνήθως τα τελευταία τουλάχιστον χρόνια μεταφέρονται και στον κινηματογράφο σπάζοντας κάθε ρεκόρ θέασης και εισπράξεων παγκοσμίως. Και τούτο σου εύχομαι Βίβιαν, ολόψυχα να συμβεί.

Πιστή εκπρόσωπος η Φόρτη της σύγχρονης ελληνικής γραμματείας. Υπηρετεί έναν από τους πλέον δύσκολους δρόμους της τέχνης, καθώς ο λόγος είναι η αρχή των πραγμάτων, και ο σκοπός της λογοτεχνίας δεν είναι άλλος εκτός από το να μας οδηγήσει  σε μια αμοιβαία κατανόηση απέραντη και ανεξάντλητη, σε μια παγκόσμια καλοσύνη και αδελφοσύνη.

Βίβιαν συγχαρητήρια για τα σπουδαία έργα σου και πολλές ευχαριστίες που μας τα προσφέρεις.

 Δημήτρης Βαρβαρήγος