 |
| . John William Waterhouse -Flora and the Zephyrs |
Ο Ζέφυρος είναι δυτικός άνεμος. Γιος του Αστραίου (έναστρος ουρανός) και της Ηούς (αυγή)."Και η Ηώ με τον Αστραίο, γέννησε τους ανέμους τους σκληρόκαρδους, τον Ζέφυρο που φέρνει ξαστεριά, τον γρηγοροκίνητο Βοριά και τον Νότο, αφού θεά πλάγιασε ερωτικά με θεό."Ησίοδος -Θεογονία
Σύζυγος της Ιριδας, της προσωποποίησης του ουράνιου τόξου, απέκτησε, έλεγαν, από αυτήν τον Έρωτα. Ωστόσο και από την Αρπυια Ποδάγρη απέκτησε ο Ζέφυρος παιδιά, όταν έσμιξε ερωτικά μαζί της σ' ένα λιβάδι κοντά στο ρεύμα του μεγάλου ωκεανού. Κι ήταν τα παιδιά τους δυο θαυμαστά άλογα, ο Ξάνθος και ο Βαλίος, που έτρεχαν σαν τον άνεμο (Ομηρος, Ιλιάδα π 148 - 151). Τα άλογα αυτά κληρονόμησε ο Αχιλλέας από τον πατέρα τον Πηλέα, χάρισμα γαμήλιο σ' αυτόν του Ποσειδώνα.
(Ομηρος, Ιλιάδα π 148 - 151).
τῷ δὲ καὶ Αὐτομέδων ὕπαγε ζυγὸν ὠκέας ἵππους
Ξάνθον καὶ Βαλίον, τὼ ἅμα πνοιῇσι πετέσθην,
τοὺς ἔτεκε Ζεφύρῳ ἀνέμῳ Ἅρπυια Ποδάργη 150
βοσκομένη λειμῶνι παρὰ ῥόον Ὠκεανοῖο,
Μετάφραση :
Και ο Αυτομέδων έζεψε τον Ξάνθον και Βαλίον,
Και ο Αυτομέδων έζεψε τον Ξάνθον και Βαλίον,
πουλάρι’ ανεμόποδα, τα γέννησε η Ποδάργη
η Άρπυι’ από τον Ζέφυρον ως έβοσκε στην χλόην
στα τείχη του Ωκεανού.
Του Ζέφυρου και του Βορέα τη συνδρομή επικαλείται ο Αχιλλέας για να ανάψουν με την πνοή τους τη νεκρική πυρά του φίλου του, του Πάτροκλου που έπεσε στην Τροία (Ομηρ. Ιλ. Ψ. 192 - 218). Την ικεσία του ήρωα την άκουσε η Ίρις και φτερωτή καθώς ήταν, έφτασε μεμιάς στα ανάκτορα του Ζέφυρου, όπου απάντησε και τους άλλους ανέμους συναγμένους σε κοινό συμπόσιο. Μόλις άκουσαν ο Ζέφυρος και Βορέας το μήνυμα της, "επεκτάθηκαν με θόρυβο, ταράζοντας τα σύγνεφα έμπροσθεν τους. Και ως διάβαιναν το πέλαγος απ' την σφοδρή πνοή τους σηκώνονταν τα κύματα και αμ' έφθασαν στην Τροία, έπεσαν μέσα στην πυρά κι εβρόντα ευθύς η φλόγα. Και ολονυκτίς απ' την πυράν, κι οι δύο φυσομανώντας τες φλόγες σήκωναν ψηλά" (ομηρ.ιλ.ψ. 212 - 218, μετάφρ. Ιάκ. Πολυλά).
 |
| Zephyrus and Chloris, by William-Adolphe Bouguereau |
(Ομηρος Ιλιάδα ψ. 212 - 218)
οὐδὲ πυρὴ
Πατρόκλου ἐκαίετο τεθνηῶτος·
ἔνθ᾽ αὖτ᾽ ἀλλ᾽ ἐνόησε ποδάρκης δῖος Ἀχιλλεύς·
στὰς ἀπάνευθε πυρῆς δοιοῖς ἠρᾶτ᾽ ἀνέμοισι
Βορέῃ καὶ Ζεφύρῳ, καὶ ὑπίσχετο ἱερὰ καλά· 195
πολλὰ δὲ καὶ σπένδων χρυσέῳ δέπαϊ λιτάνευεν
ἐλθέμεν, ὄφρα τάχιστα πυρὶ φλεγεθοίατο,νεκροί,
ὕλη τε σεύαιτο καήμεναι. ὦκα δὲ Ἶρις
ἀράων ἀΐουσα μετάγγελος ἦλθ᾽ ἀνέμοισιν.
εἰλαπίνην,δαίνυντο·
θέουσα δὲ Ἶρις ἐπέστη
πάντες ἀνήϊξαν, κάλεόν τέ μιν εἰς ἓ ἕκαστος·
ἣ δ᾽ αὖθ᾽ ἕζεσθαι μὲν ἀνήνατο, εἶπε δὲ μῦθον·
οὐχ ἕδος· εἶμι γὰρ αὖτις ἐπ᾽ Ὠκεανοῖο ῥέεθρα 205
Αἰθιόπων ἐς γαῖαν, ὅθι ῥέζουσ᾽ ἑκατόμβας
ἀθανάτοις, ἵνα δὴ καὶ ἐγὼ μεταδαίσομαι ἱρῶν.
ἀλλ᾽ Ἀχιλεὺς Βορέην ἠδὲ Ζέφυρον κελαδεινὸν
ἐλθεῖν ἀρᾶται, καὶ ὑπίσχεται ἱερὰ καλά,
ὄφρα πυρὴν ὄρσητε καήμεναι, ᾗ ἔνι κεῖται 210
Πάτροκλος, τὸν πάντες ἀναστενάχουσιν Ἀχαιοί
 |
| Ζέφυρος: ανάγλυφο της ζωφόρου από το ρολόι του Ανδρονίκου Κυρρήστου, χαλκογραφία του Richard Dalton από το βιβλίο "Antiquites and views in Greece and Egypt...", Λονδίνο 1791 |
Μετάφραση
Αλλ’ η πυρά δεν άναφτε του άψυχου Πατρόκλου,
Ανάμερ’ από την πυράν ευχή
στους ανέμους,
τον Ζέφυρον και τον Βοριά κι
ετάχθηκε θυσίες,
και με χρυσό σπονδίζοντας
ποτήρι επαρακάλει
να έλθουν κι έτσι γρήγορα τα
ξύλα πάρουν φλόγα
να καταλύσει τους
νεκρούς. Και άμ’ άκουσεν η Ίρις
την δέησήν του, εχυθη ευθύς μηνύτρα στους
ανέμους.
Εις το τραπέζι εκάθονταν του ορμητικού Ζεφύρου
όλοι μαζί, και ως πάτησε στο πέτρινο κατώφλι
η Ίρις όλη βιαστική, κι εκείνοι αυτού την είδαν
εσηκωθήκαν και καθείς σιμά του την καλούσε.
Κι εκείνη δεν ηθέλησε, «δεν κάθομαι», τους είπε,
«στου Ωκεανού το ρεύμα ευθύς οπίσω θα πηγαίνω,
των Αιθιόπων εις την γην, που σφάζουν εκατόμβες
των αθανάτων, ως κι εγώ το μέρος μου να λάβω.
Αλλ’ ο Αχιλλεύς παρακαλεί, και τάζεται θυσίες,
ο Ζέφυρος ο ηχηρός να τρέξει και ο Βορέας
εις την πυράν να δώσετε πνοήν να πάρει φλόγα
εκεί που κείται ο Πάτροκλος π’ όλοι οι Αχαιοί τον κλαίουν.»
.
.
 |
| The Death of Hyacinth by Giovanni Battista Tiepolo. |
(Ευριπίδης, Ελένη 1469 - 1474).
'...ή να γλεντήσεις στη γιορτή την ολονύκτια του
Υάκινθου που τον σκότωσε του Φοίβου ο δίσκος
όπως έριχνε κι από τότε ο γιος του ∆ία
όρισε να γίνονται στη µνήµη του γιορτές σε ολόκληρη τη Λακωνία ...
 |
| Sir Edward Coley Burne Jones - Zephyrus And Psyche |
Μεταγενέστερες πηγές (Ovid. Fast. 5, 195 - 206) διασώζουν την παράδοση πως ο Ζέφυρος κυνήγησε τη νύμφη Χλωρίδα (Φλώρα) κι από τον έρωτα τους γεννήθηκαν όλα τα λουλούδια της άνοιξης. Ο Ζέφυρος, γρήγορος όσο και ο Βορέας, ήταν άλλοτε καταστροφικός, άλλοτε απαλός και καλοδεχούμενος και δρόσιζε αιώνια τόπους παραδείσιους, όπως ήταν οι κήποι του Αλκίνοου και τα Ηλύσια πεδία (ομ. Οδ. 7, 112 κ.ε. και 4, 563 - 568).
Η λατρεία του Ζέφυρου στην Αθήνα επιβεβαιώνετε από βωμό που του είχαν στήσει όχι μακριά από τα τείχη της πόλης, στην Ιερά Οδό (Παυς. 1, 37, 2).
 |
| Henrietta Rae (Mrs. Ernest Normand Zephyrus wooing Flora |
Ο ΖΕΦΥΡΟΣ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
Ορφικός Ύμνος 81 -Ζεφύρου
Aρχαίο κείμενο:
Αὖραι παντογενεῖς Ζεφυρίτιδες, ἠεροφοῖται,
ἡδυπνοοι, ψιθυραί, θανάτου ἀνάπαυσιν ἔχουσαι,
εἰαριναί, λειμωνιάδες, πεποθημέναι ὅρμοις,
σύρουσαι ναυσὶ τρυφερον ὅρμον, ἠέρα κοῦφον·
ἔλθοιτ' εὐμενέουσαι, ἐπιπνείουσαι ἀμεμφεῖς,
ἠέριαι, ἀφανεῖς, κουφόπτεροι, ἀερόμορφοι.
Nεοελληνική απόδοση:
Αύρες του Ζέφυρου που γεννιέστε στον πόντο και περιφέρεστε στον αέρα,
που πνέετε γλυκά, ψιθυριστά, που παρέχετε την ανάπαυση του θανάτου (ανακούφιση από τους κόπους),
ανοιξιάτικες, που φυσάτε στα λιβάδια και είστε περιπόθητες στους όρμους (τα αγκυροβόλια)·
που σέρνετε τα πλοία σε ήσυχο πέραμα με ελαφρό αέρα,
μακάρι να έλθετε με ευμένεια, με πνοές ευνοϊκές,
αέρινες, αφανείς, σαν ελαφριά φτερά, με τη μορφή του αέρα.
 |
| Edward Burne-Jones Zephyrus Bearing Psyche http://www.bbc.co.uk/arts/. |
ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΒΟΣ Ὁ Φιλόπατρις
Τὸ κῦμα Ἰόνιον πρῶτον
ἐφίλησε τὸ σῶμα –
πρῶτοι οἱ ἰόνιοι Ζέφυροι
ἐχάιδευσαν τὸ στῆθος
----- τῆς Κυθερείας.
Kι ὅταν τὸ ἐσπέριον ἄστρον
ὁ οὐρανός ἀνάπτῃ,
καὶ πλέωσι γέμοντα ἔρωτος
καὶ φωνῶν μουσικῶν
----- θαλάσσια ξύλα,
φιλεῖ τὸ ἴδιον κῦμα,
οἱ αὐτοί χαϊδεύουν Ζέφυροι
τὸ σῶμα καὶ τὸ στῆθος
τῶν λαμπρῶν Ζακυνθίων –
----- ἄνθος παρθένων!..
 |
| La Prima Vera, detail, (1478) by Sandro Botticelli Flora, Chloris and Zephyrus |
Ο. ΕΛΥΤΗΣ
I)Θυμήσου:
τον αγχέμαχο Ζέφυρο
το ερεβοκτόνο ρόδι
τα φλεγόμενα ωκύποδα φιλιά»
II)Λύνει αέρας τα στοιχεία και βροντή προσβάλλει τα βουνά.
Μοίρα των αθώων, πάλι μόνη, να σε, στα Στενά!
Στα Στενά τα χέρια μου άνοιξα
Στα Στενά τα χέρια μου άδειασα
κι άλλα πλούτη δεν είδα, κι άλλα πλούτη δεν άκουσα
παρά βρύσες κρύες να τρέχουν
Ρόδια ή Ζέφυρο ή Φιλιά.
Ο καθείς και τα όπλα του, είπα:
Στα Στενά τα ρόδια μου θ' ανοίξω
Στα Στενά φρουρούς τους ζέφυρους θα στήσω
Τα φιλιά τα παλιά θ' απολύσω που η λαχτάρα μου άγιασε!
Λύνει αέρας τα στοιχεία και βροντή προσβάλλει τα βουνά.
Μοίρα των αθώων, είσαι η δική μου η Μοίρα!
 |
Zephyrus and the gentle breeze Aura. (detail) Sandro Botticelli
The Birth of Venus
Μελίνα Κανά- Όταν τραγουδάω (ζέφυρος) |
Μουσική, Στίχοι: Θανάσης Παπακωνσταντίνου
Με κλειστά τα μάτια πάντα τραγουδάω
γιατί στην καρδιά μου ο Ζέφυρος φυσά.
Έλα σκόρπισέ με Ζέφυρε σαν στάχτη
σ' ολονών τα βάθη τα επτασφράγιστα.
Αχ ζωή μάγισσα
να σε μάθω άργησα.
Κάθισε κοντά μου Θάμυρι να πούμε
τη χαρά του κόσμου, το παράπονο.
Κάθε μέρα χάνω, χάνω το όνειρό μου
και το ξαναβρίσκω όταν τραγουδώ.
Τα τραγούδια παίρνουν κάτι απ' την ψυχή μας
και το μεταφέρουν στο στερέωμα
Όπου αναβοσβήνει σα θλιμμένο πάλσαρ
και το δρόμο δείχνει, για τους ναυαγούς
ΠΗΓΕΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου