Ο Ούγκο φον Χόφμανσταλ (Hugo von Hofmannsthal) ήταν Αυστριακός συγγραφέας, ποιητής, δραματουργός, δοκιμιογράφος, διηγηματογράφος και λιμπρεττίστας όπως και ιδρυτικό μέλος του θεατρικού φεστιβάλ του Σάλτσμπουργκ.
Ο Χόφμανσταλ γεννήθηκε την 1 Φεβρουαρίου 1874 στη Βιένη και πέθανε την 15 Ιουλίου 1929 στο Ροντάουν κοντά στη Βιένη. Θεωρείται ως ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της Fin de Siècle και της βιενέζικης πρωτοπορίας (Wiener Moderne).
Ο Χόφμανσταλ άρχισε πολύ νέος να γράφει ποιήματα. Επειδή δεν του επιτρεπόταν να τα δημοσιεύσει ως μαθητής, τα έργα του δημοσιεύθηκαν με ψευδώνυμα. Ήδη από την ηλικία αυτή άρχισε να έρχεται σε επικοινωνία με τον Στέφαν Γκεόργκε (Stefan George), αργότερα με τον Άρθουρ Σνίτσλερ (Arthur Schnitzler) και με άλλους εκπροσώπους της αβαγκάρντ ομάδας της Βιένης „Jung Wien“.
Μετά την αποφοίτηση από το ακαδημαϊκό γυμνάσιο στη Βιένη, σπούδασε νομικά στο πανεπιστήμιο της Βιένης, διέκοψε όμως τις σπουδές του μετά από ένα ταξίδι του στη Βενετία για να ασχοληθεί με τη γαλλική φιλολογία. Την διδακτορική του εργασία "Για την χρήση της γλώσσας στους ποιητές της Πλειάδας" την τελείωσε το 1898. Το 1901 εγκατέλειψε την πανεπιστημιακή του σταδιοδρομία, για να αφοσιωθεί στο γράψιμο. Το ίδιο έτος παντρεύεται την Γκέρτρουν Σλέσινγκερ (Gertrud Schlesinger). Το ζευγάρι μετακόμισε σε ένα μπαρόκ παλατάκι στο Ρόνταουν κοντά στη Βιένη (που ονομάστηκε παλατάκι του Χόφμανσταλ), στο οποίο έζησε ο Χόφμανσταλ μέχρι τον θάνατό του το 1929. Aπό τον γάμο προέκυψαν 3 παιδιά. Τον Μάρτιο του 1938 αναγκάστηκε η οικογένεια να μεταναστεύσει. Η σύζυγός του, Gerty von Hofmannsthal, έζησε μέχρι τον θάνατό της, το 1959, στην Οξφόρδη.
Ο Χόφμανσταλ υπήρξε το 1917 συνιδρυτής του θεατρικού φεστιβάλ του Σάλτσμπουργκ. Μας άφησε ένα ογκώδες και πολύπλοκο λογοτεχνικό έργο, πλούσιο σε αισθητική, γλώσσα και συμβολισμούς, το οποίο άξια τον κατατάσσει στους κυριότερους εκπροσώπους της μοντέρνας αυστριακής λογοτεχνίας
Έργα (επιλογή)
Δράματα
1892 - Ο θάνατος του Τίτσιαν (Der Tod des Tizian)
1893 - Ειδύλλιο (Idylle)
1894 - Ο αφελής και ο θάνατος (Der Tor und der Tod)
1900 - Το ορυχείο στο Φάλουν (Das Bergwerk zu Falun)
1904 - Ηλέκτρα (Elektra)
1906 - Οιδίπους και η σφίγγα (Ödipus und die Sphinx)
1911 - κάποιος (Jedermann)
1921 - Ο δύσκολος (Der Schwierige)
1922 - Το μεγάλο θέατρο του Σάλτσμπουργκ (Das Salzburger Große Welttheater)
1923 - Ο απείθαρχος (Der Unbestechliche)
1923/25 - Ο πύργος (Der Turm)
Λιμπρέττα
1911 - Ο Ιπότης (Der Rosenkavalier)
1912 - Η Αριάδνη στη Νάξο (Ariadne auf Naxos)
1913 - Γυναίκα χωρίς σκιά (Die Frau ohne Schatten)
1928 - Η Αιγυπτιακή Ελένη (Die ägyptische Helena)
1929 - Arabella
Απόσπασμα μυθιστορήματος
1907 – 1927 Αντρέας ή οι ενωμένοι (Andreas oder Die Vereinigten)
Εκθέσεις, και πεζά, Ποιήματα
1895 - Το παραμύθι της 672ης νύχτας (Das Märchen der 672. Nacht)
1899 - Ιστορία αναβάτη (Reitergeschichte)
1900 - Η εμπειρία του στρατάρχη του Bassompierre (Erlebnis des Marschalls von Bassompierre)
1902 - Μια επιστολή (Ein Brief)
1903 - Η συζήτηση για τα ποιήματα (Das Gespräch über Gedichte)
1907 - Τα μονοπάτια και οι συναντήσεις (Die Wege und die Begegnungen)
1907 - 1908 - Τα γράμματα των επιστρεφόμενων (Die Briefe des Zurückgekehrten)
1910 - Lucidor. Αριθμοί σε μια άγραφη κωμωδία (Lucidor. Figuren zu einer ungeschriebenen Komödie)
1911 - Το παράξενο κορίτσι (Das fremde Mädchen)
1919 - Γυναίκα χωρίς σκιά (Die Frau ohne Schatten)
1925 - Οδοιπορικό στη βόρεια Αφρική (Reise im nördlichen Afrika)
1891 - Σχετικά με τη φυσιολογία της σύγχρονης αγάπης (Zur Physiologie der modernen Liebe)
1896 - Ποίηση και ζωή (Poesie und Leben)
1914 - Προσφυγή στα ανώτερα επίπεδα (Appell an die oberen Stände)
1915 - Πόλεμος και πολιτισμός (Krieg und Kultur)
1922-27 - Νέες γερμανικές θέσεις (Neue Deutsche Beiträge)
1907 - Ο ποιητής και η εποχή μας (Der Dichter und diese Zeit)
1917 - Η ιδέα της Ευρώπης (Die Idee Europa)
1922 - ποίηση (Gedichte)
1926 - Πρώτα κομμάτια πεζογραφίας (Früheste Prosastücke)
1927 - Αξίες και Τιμές της γερμανικής γλώσσας (Wert und Ehre deutscher Sprache)
1927 - Η λογοτεχνία ως πνευματικός χώρος του έθνους (Das Schrifttum als geistiger Raum der Nation)
ΒΙΒΛΙΑ - ΕΠΙΛΟΓΗ
Η ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΛΟΡΔΟΥ ΤΣΑΝΤΟΣ
Η "Επιστολή του Λόρδου Τσάντος", που χρονολογείται στα 1902, συνιστά το βαθμό μηδέν όχι της γραφής, αλλά της ποιητικής του Χόφμαννσταλ είναι ένα μανιφέστο της διάλυσης της ομιλίας και του ναυαγίου του εγώ μέσα στο άτακτο και συγκεχυμένο ρεύμα των πραγμάτων που η γλώσσα δεν μπορεί πλέον να κατονομάσει ούτε να δαμάσει μ' αυτή την έννοια το συγκεκριμένο αφήγημα είναι η ευφυής καταγγελία μιας παραδειγματικής συνθήκης του 20ου αιώνα. Ο πρωταγωνιστής εγκαταλείπει την κλίση του και το επάγγελμα του συγγραφέα, διότι καμία λέξη δεν του φαίνεται ικανή να εκφράσει την αντικειμενική πραγματικότητα το μυστικό ρεύμα της ζωής τον κυριεύει και διεισδύει μέσα του σε τέτοιο βαθμό ώστε να χάνεται ολοκληρωτικά μέσα στα αντικείμενα, να διαλύεται σε μια αποκάλυψη του Όλου που καταστρέφει την ενότητα του προσώπου σε μια τρεμοσβήνουσα μαρμαρυγή συγκινήσεων και αντιδράσεων. Μ' αυτό το διάσημο αφήγημα, που συχνά θεωρείται παράδειγμα του πιο ακραίου εξπρεσιονισμού, ο Χόφμαννοταλ πηγαίνει πολύ πέρα από την ανησυχητική ατμόσφαιρα του fin de siecle. (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟΥ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ)
Η εμφάνιση του νεαρού Χόφμανσταλ είναι ένα από τα μεγάλα θαύματα πρώιμης τελειότητας και έτσι παραμένει στις αναμνήσεις μας εκτός από τον Κητς και τον Ρεμπώ, δεν γνωρίζω στην παγκόσμια λογοτεχνία άλλο παράδειγμα νεότητας τόσο αλάνθαστης στον έλεγχο της γλώσσας, τόσο ευρείας στην έμπνευση των ιδεών, τόσο εμποτισμένης από ποιητική ουσία ακόμα και στην τελευταία αράδα, όσο αυτό το μεγαλειώδες πνεύμα που, ήδη από τα δεκάξι ή τα δεκαεπτά του χρόνια, ενεγράφη στα αιώνια χρονικά της γερμανικής γλώσσας με στίχους αλησμόνητους και μια πρόζα που δεν έχει ξεπεραστεί μέχρι σήμερα. Το εντυπωσιακό ξεκίνημά του και ταυτοχρόνως αυτή η τελειότητα είναι φαινόμενα που δεν παρουσιάζονται δύο φορές σε μία γενιά. (STEFAN ZWEIG, Ο κόσμος του χθες. Αναμνήσεις ενός Ευρωπαίου, 1944)
"Ο Λόρδος Τσάντος ζει στη νοσταλγία του νοήματος της ζωής, και με τον τρόπο του προαναγγέλλει την καλπάζουσα κρίση στην οποία θα εισέλθει ή λογοτεχνία κατά τη διάρκεια του αιώνα χωρίζοντας τη γλώσσα μας από τη ζωή και προσηλυτίζοντάς μας όλους, όπως στα έργα του Beckett, σε μια γλώσσα αποχωρισμένη από τον κόσμο, εκτός από τον Λόρδο Τσάντος, βουβό πια στους αιώνες των αιώνων, μόνο και ήσυχο στη σάλα της σιωπής, της αδυναμίας των λέξεων, θύμα της ίδιας του της τόλμης, εστιασμένο πια μόνο στη δεύτερη ζωή των πραγμάτων, μυστική και φευγαλέα, μια "ζωή που δεν εκφράζεται με λέξεις κι όμως είναι η ζωή μου". Στο κείμενο αυτό βρίσκουμε έναν εξαίσιο αποχαιρετισμό στη λέξη που όχι μόνο δεν καταστρέφει τα μελλοντικά σχέδια του συγγραφέα, αλλά τα ενισχύει, αφήνοντας τον Χόφμαννσταλ πιο δημιουργικό από ποτέ." ENRIQUE VILA-MATAS
ΣΤΙΓΜΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Στο ύψος του Αποσπερίτη έλαμπε αθέατος πίσω από σκοτεινά βουνά ο Παρνασσός, και εκεί, στην πλαγιά - οι Δελφοί. Στη θέση της ιερής πόλεως, κάτω από το ναό του θεού, υπάρχει σήμερα ένας χιλιόχρονος ελαιώνας, και ανάμεσα στους κορμούς των δέντρων διάσπαρτα συντρίμμια από κίονες. Όμως αυτά τα χιλιόχρονα δέντρα, παρά την ηλικία τους, είναι πολύ νέα, δεν φτάνουν μέχρι το παρελθόν, δεν έχουν προλάβει να δουν τους Δελφούς και τον Οίκο του Θεού. Το βλέμμα βυθίζεται στις εκατονταετίες τους, σαν σε πηγάδι, και σε ονειρώδη βάθη χαμηλότερα απλώνεται το Άφθαστο. Όμως εδώ το Άφθαστο είναι κοντά. Κάτω από αυτά τ' άστρα, σ' αυτή την κοιλάδα, όπου βοσκοί και κοπάδια κοιμούνται, είναι κοντύτερα παρά οπουδήποτε αλλού. Τα ίδια χώματα, ο ίδιος αέρας, οι ίδιες πράξεις, η ίδια ανάπαυση. . . (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ)
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΝΟΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗ
Από τη γωνία που στεκόταν το τρίτο άλογο δεν ερχόταν παρά νεκρική σιγή ήταν ένα μεγάλο ζώο με χαμηλωμένο το κεφάλι σαν να κοιμόταν, όμως ήταν ξύπνιο. Είχε ξεχαστεί τρώγοντας, όπως θα μπορούσε να είχε ξεχαστεί βαδίζοντας καταπάνω σ' έναν τοίχο ή μέσα στο νερό ή και ακόμη στον άδειο αέρα. Ζούσε αλλά η ζωή του είχε εντελώς χαθεί σαν μια πέτρα που είναι βυθισμένη στη λίμνη. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΧΩΡΙΣ ΣΚΙΑ
Η αυτοκράτειρα ρίγησε. Ήξερε: Ήταν η σκιά της ξένης γυναίκας, που της είχε κατακυρωθεί. Τα χέρια της σκιάς υψώθηκαν προς το μέρος της με τις παλάμες ανεστραμμένες, ήταν η χειρονομία του σκλάβου, που παραδίδεται ολοκληρωτικά, για ζωή και θάνατο. Το γονατισμένο ον ριγούσε σαν τρεμόφυλλη λεύκα και η αυτοκράτειρα έτρεμε κι εκείνη μέχρι τα μύχια της ψυχής της.
Οι δύο παλάμες έσμιξαν, επάνω τους αναπαυόταν μια στρογγυλή κούπα με χρυσό νερό. Η σκιά, υψώνοντας ακόμη περισσότερο τα μπράτσα της, πρόσφερε τρέμοντας στην αυτοκράτειρα το νάμα και μαζί τον εαυτό της. Ο αυτοκράτορας είχε πια ανακαθίσει εντελώς. Στηριγμένος μόνο στο αριστερό του χέρι τέντωνε το δεξί προς τα εμπρός με απέραντο πόθο και ανυπομονησία.
Στα μάτια του, που δεν ξεκολλούσαν από το χέρι της γυναίκας του, η ελπίδα και η απελπισία σφιχταγκαλιάζονταν, σαν δύο φίδια που παλεύουν... (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου