Γράφει ο Γιάννης Δημάκης
Ο Πολυάραβος είναι κτισμένος πάνω σε λόφο σε υψόμετρο 840 μέτρων, στους πρόποδες της Ζίζιαλης (Κουμπένοβα, ύψ. 1.466 μ.) στην οροσειρά του Ταϋγέτου και αποτελεί το ψηλότερο χωριό της Μάνης. Απέχει από το Γύθειο 26 χιλ.
Ο Πολυάραβος είναι κτισμένος πάνω σε λόφο σε υψόμετρο 840 μέτρων, στους πρόποδες της Ζίζιαλης (Κουμπένοβα, ύψ. 1.466 μ.) στην οροσειρά του Ταϋγέτου και αποτελεί το ψηλότερο χωριό της Μάνης. Απέχει από το Γύθειο 26 χιλ.
Η αρχική ονομασία του τόπου ήταν Πολυτσ(ζ)άραβος δηλ. τόπος με πολλά τσ(ζ)άρα (είδος φρύγανου, αφάνας), από τα οποία κατασκευάζονταν σάρωθρα.Είναι γνωστός για το σημαντικό γεγονός της μάχης του Πολυαράβου (1826), που θα διαβάσουμε παρακάτω, και τη φωνητική συγγένεια ονομάστηκε «Πολυάραβος» για να δηλώσει τον τόπο όπου σκοτώθηκαν πολλοί Άραβες (του Ιμπραήμ Πασά).
Ο Ιμπραήμ μετά τις ήττες του, στη Βέργα και στον Δυρό απο τις γυναίκες,αποφάσισε λοιπόν να κάνει μία τελευταία επίθεση δυναμικότερη από τις άλλες εναντίον της Μάνης.. Για να αποφύγει τις στενωπούς της δυτικής Μάνης και το χωριό της Βέργας, αποφάσισε να επιτεθεί στην Ανατολική Μάνη με κύριο άξονα προέλασης Γύθειο – Πασσαβάς - Αρεόπολη εκδηλώνοντας μια δευτερεύουσα επίθεση προς ταΒαρδουνοχώρια μετά τις ορεινές διαβάσεις του Ταΰγετου κοντά στη Γιάτρισσα .
Το σχέδιό του ήταν εμφανές. Επεδίωκε να μπει στη Δυτική Μάνη από την κορυφογραμμή του Ταϋγέτου που βρίσκονται νότια της κορυφής Ζίζιαλη υψ. 1468μ. και διέρχονται μέσα από τα χωριά Πολυάραβος και Σκυφιάνικα, οδηγούν δε στην περιοχή των χωριών Κελεφάς και Οίτυλο. Εάν ο ελιγμός αυτός του Ιμπραήμ πετύχαινε και κατελάμβανε την Κελεφά(Κάστρο) και το Οίτυλο θα διχοτομούσε τη Μάνη και θα μπορούσε να την κατακτήσει εύκολα.
Στον Πασσαβά όμως συνάντησε λυσσαλέα αντίσταση που όχι μόνο δεν μπόρεσε να κάμψει, αλλά τα στρατεύματα του υποχώρησαν άτακτα αναγκάζοντας τον να μετατρέψει τη δευτερεύουσα επίθεση σε κύρια! Η μόνη του ελπίδα ήταν να βρει τα ορεινά περάσματα του Ταΰγετου αφύλακτα και να μπορέσει να εισβάλλει επιτυχώς στη Μάνη.. Μέσω των χωριών Αρχοντικό, Μέλισσα, Κόκκινα Λουριά και Άγιο Νικόλαο που κατέλαβε, έφθασε τον Αύγουστο του 1826 στον Πολυάραβο.
Ο Ιμπραήμ έστειλε την εμπροσθοφυλακή του, αποτελούμενη από τρεις χιλιάδες άντρες, να προελάσει ταχύτατα και να καταλάβει τα χωριά Κόκκινα Λουριά – Δεσφίνα - Πολυάραβος. Επικεφαλής της εμπροσθοφυλακής ήταν ο φανατικός και ικανός στρατιωτικός Χουσνίμπεης και οδηγός ο ντόπιος δωσίλογος Μπόσινας. Στη Δεσφίνα συνάντησαν την πρώτη ισχυρή αντίσταση από τον πύργο του Θεοδωράκη Σταθάκο και τους οικείους του. Ο Μπόσινας προσπαθώντας να πείσει τον Σταθάκο να παραδοθεί όχι μόνο δεν τα κατάφερε, αλλά σκοτώθηκε κιόλας στην προσπάθειά του αυτή κοντά στον πύργο. Οι Άραβες ξεκίνησαν αμέσως την σφοδρή επίθεση στον πύργο. Οι Έλληνες αμυνόμενοι παρά τη συντριπτική αριθμητική υπεροχή των αντιπάλων δεν παραδόθηκαν και καθυστέρησαν αρκετές ώρες την προέλαση της εμπροσθοφυλακής ώστε να προλάβουν οι υπόλοιποι Μανιάτες να ταμπουρωθούν στον Πολυάραβο. Ο Σταθάκος και οι πολεμιστές του έπεσαν όλοι ηρωικά μετά από πολύωρη μάχη, δίνοντας τον απαραίτητο χρόνο στη Μάνη να επιζήσει της εισβολής, κρατώντας ζωντανή την Επανάσταση!
Οι Μανιάτες πλέον, με ανεβασμένο το ηθικό και αρκετό χρόνο να προετοιμασθούν, οχυρώθηκαν στη θέση προφήτης Ηλίας πριν από τη στενωπό Δερβέν - Φούρκα. Παρέμεναν σε θέσεις απόκρυψης μέχρι να πλησιάσουν οι Άραβες μαχητές αρκετά κοντά και με μια ομοβροντία εξολόθρευσαν σχεδόν όλους όσους είχε στείλει ο Αιγύπτιος επικεφαλής της εμπροσθοφυλακής εναντίον τους. Ο Χουσνί μπέης μόλις αναγνώρισε την ακριβή διάταξη της αμυντικής διάταξης των Ελλήνων διέταξε ολομέτωπη επίθεση εκ μέρους του συνόλου της εμπροσθοφυλακής.
Και αυτή η δεύτερη επίθεση αντιμετωπίστηκε με θάρρος και αποτελεσματικά από τους Μανιάτες που με συνεχείς και εύστοχες βολές αποδεκάτιζαν τους εχθρούς τους.
Αναλογιζόμενος τόσο την ανάγκη κατάληψης του Πολυάραβου, όσο και την οργή του Ιμπραήμ πασά, ο Αιγύπτιος επιτελής, διέταξε ακόμη μία επίθεση κατά του προφήτη Ηλία, την τρίτη κατά σειρά. Οι διαταγές του αυτή τη φορά ήταν σαφείς: εκδίωξη των αμυνομένων από τα ταμπούρια τους δια της λόγχης! Και αυτή η επιθετική προσπάθεια, χάριν της ανδρείας των απογόνων των αρχαίων Λακεδαιμόνιων, πνίγηκε στο αίμα αναγκάζοντας τον Χουσνί μπέη να προστρέξει στον Ιμπραήμ. Ο Αιγύπτιος στρατηγός που επέβλεπε από μακριά την μάχη αποφάσισε να πλευροκοπήσει τις δυνάμεις των Μανιατών.
Έστειλε ένα Τάγμα πεζικού και μια ορεινή πυροβολαρχία να πραγματοποιήσει κυκλωτική κίνηση και ταυτόχρονα διέταξε δύο Τάγματα πεζικού να επιτεθούν μετωπικά για να καθηλώσουν τους αμυνομένους. Η εμπροσθοφυλακή θα λειτουργούσε ως τακτική εφεδρεία στην νέα αυτή επιθετική ενέργεια. Η επίθεση εκδηλώθηκε αργά το απόγευμα και δεν πρόλαβε να γενικευθεί λόγω του σκότους. Η πρώτη μέρα τελείωσε με μικρές τακτικές νίκες των Ελλήνων.
Ενώ το βράδυ ο Ιμπραήμ προώθησε τα πυροβόλα του για να βάλλει επιτυχώς τις αμυντικές θέσεις στον προφήτη Ηλία, οι Μανιάτες οπλαρχηγοί συναντήθηκαν και αποφάσισαν να αφήσουν την πρώτη αυτή γραμμή άμυνα και να συμπτύξουν τις δυνάμεις τους στη δεύτερη θέση η οποία κάλυπτε τη Λάκκα-Στεφανάκου στην έξοδο της στενωπού Δερβέν-Φούρκα. Η σύμπτυξη έγινε μετά τις 11μ.μ με πλήρη μυστικότητα και αιφνιδίασε πλήρως τον Ιμπραήμ που στις 5:30 π.μ διέταξε γενική έφοδο, μόνο και μόνο για να βρει τονπροφήτη Ηλία χωρίς υπερασπιστές. Μόλις αντιλήφθηκε τη σύμπτυξη των Ελληνικών δυνάμεων, διέταξε τον Συνταγματάρχη Οσμάν μπέη να καταδιώξει τους Μανιάτες με το Τάγμα και τη πυροβολαρχία που είχε αναλάβει την υπερκέραση του προφήτη Ηλία.
Οι προωθημένες μονάδες των Αιγυπτίων πέρασαν την στενωπό στις 7 π.μ. και δέχθηκαν καταιγισμό πυρών από τρία διαφορετικά σημεία από τους ήδη οχυρωμένους Έλληνες. Ο Οσμάν μπέης αναλογιζόμενος την κρισιμότητα της κατάστασης, αποφάσισε να εμπλέξει όλες τις δυνάμεις του στη μάχη. Ανέπτυξε τα πυροβόλα του και άρχισε να βάλλει, χωρίς αποτέλεσμα όμως. Η μεγάλη κλίση του εδάφους δεν επέτρεπε αποτελεσματική χρήση του πυροβολικού. Οι Μανιάτες περίμεναν τους Αιγύπτιους να φθάσουν σε απόσταση βολής. Μόλις πλησίασαν αρκετά άρχισαν να τους κτυπάνε με μεγάλα ποσοστά επιτυχίας. Παρά την γενναιότητα τους οι Άραβες και μετά από δίωρη μάχη, αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν.
Ο Ιμπραήμ βλέποντας το αδιέξοδο του εγχειρήματος, και μετά από σχολαστική εξέταση της γεωγραφίας της περιοχής, διέταξε τον Χουσνή μπέη με όλες του τις δυνάμεις να υπερκεράσει την δεύτερη αμυντική τοποθεσία των Μανιατών μέσω ενός στενού μονοπατιού, που οι ντόπιοι ονομάζουν Στενοδιάβατα. Έθεσε χρονικό όριο εκτέλεσης του κυκλωτικού ελιγμού και διέταξε επίσης τον Οσμάν μπέη να πραγματοποιήσει παραπλανητική μετωπική επίθεση κατά των αμυνομένων ώστε να τους καθηλώσει. Το σχέδιο του Ιμπραήμ ήταν απλό και ευφυές αλλά δεν απέδωσε τα αποτελέσματα που ήθελε ο Αιγύπτιος στρατηγός. Η ατραπός Στενοδιάβατα ήταν πολύ στενή και απότομη και έτσι οι δυνάμεις του Χουσνή δεν μπόρεσαν να τη διαβούν κατά τη διάρκεια της ημέρας. Τους έπιασε η νύχτα και έτσι τερματίστηκαν οι επιχειρήσεις της δεύτερης μέρας των συγκρούσεων.
Οι Μανιάτες, γνωρίζοντας καλά την γη τους, είχαν σκοπούς και περιπόλους σε όλα τα γύρω υψώματα και αντιλήφθησαν γρήγορα τη νέα κυκλωτική κίνηση. Αποφάσισαν να οπισθοχωρήσουν εκ νέου, αυτή τη φορά μέσα στο χωριό Πολυάραβος. Με ανεβασμένο το ηθικό λόγων των νικών των προηγούμενων ημερών αλλά και ενισχυμένοι με νέους ξεκούραστους άνδρες από όλη τη Λακωνία, έβλεπαν με αισιοδοξία την κατάσταση. Αντίθετα οι Άραβες, εξουθενωμένοι και με πολλές απώλειες, είχαν χάσει το ηθικό τους. Ο Ιμπραήμ ήξερε πως για να διατηρήσει ελπίδες νίκης και κατάκτησης της Μάνης, θα έπρεπε την επόμενη μέρα να καταλάβει τονΠολυάραβο και να συντρίψει τους υπερασπιστές του!
ΠΟΛΥΑΡΑΒΟΣ
Η επίθεση του ήταν σφοδρή. Οι δυνάμεις του ενήργησαν ως εξής: τέσσερα τάγματα με το σύνολο του πυροβολικού σε μετωπική επίθεση εναντίον του χωριού, ένα τάγμα με διαταγές να επιτεθεί στις βόρειο ανατολικές παρυφές του Πολυάραβου, ένα τάγμα να ανέβει στο ύψωμα Ζίζιαλι για να υπερκεράσει την τοποθεσία και ακόμη ένα τάγμα ως τακτική εφεδρεία. Αποφάσισε και χρησιμοποίησε δηλαδή επτά χιλιάδες άντρες, χωρίς να προσμετράμε τους άντρες του πυροβολικού, για να επιτεθεί σε ένα χωριό!!!!!!!!!!! Ο Πολυάραβος όμως ήταν ένα χωριό κτισμένο σε άριστη αμυντική τοποθεσία. Σε ψηλό ύψωμα δεν είχε κάποια ατραπό ή στενωπό για να υπερφαλαγγιστεί με ευκολία. Με ψηλά σπίτια και μαντρότοιχους σε όλη την εξωτερική περίμετρο, παρείχε ασφαλή κάλυψη για τους αμυνομένους και ταυτόχρονα έκανε εξαιρετικά επικίνδυνη οποιαδήποτε προσπάθεια προσέγγισής του.
Στις 8 π.μ. ξεκινάει η προώθηση των ταγμάτων εφόδου η οποία όμως πραγματοποιείται με πολύ αργούς ρυθμούς λόγω του ανώμαλου και πετρώδους εδάφους. Με μια μικρή στάση για ξεκούραση, οι επιτιθέμενοι φτάνουν μετά από τρεις κοπιαστικές ώρες σε απόσταση βολής και ξεκινάει η μάχη με πρωτοφανή σφοδρότητα. Η μάχη κορυφώνεται στις 2μ.μ όπου ο Ιμπραήμ ρίχνει στη μάχη το εφεδρικό τάγμα. Έγιναν κάποιες μεμονωμένες διεισδύσεις εντός του χωριού που αντιμετωπίστηκαν με επιτυχία από τους κατοίκους του χωριού. Χαρακτηριστικό είναι το επεισόδιο της Ελένης Αναειπόνυφης που σκότωσε έναν Αιγύπτιο που την κατεδίωκε κοντά στη βρύση της πλατείας εντός του χωριού! Ο Σπυρίδων Τρικούπης αναφέρει το γεγονός στην Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης:
«Η Ελένη Αναειπόνυφη, βαστώσα τα δύο ανήλικα τέκνα της και καταδιωκομένη υπό τινός Αιγυπτίου, έφευγε προς το όρος του Πολυαράβου. Ο Αιγύπτιος έδραξε την συρομένην άκραν και επροσπάθει να κρατήση τοιουτοτρόπως την φεύγουσαν. Αλλ’ αυτή, αφήσασα κατά γης τα τέκνα, έδραξε την άλλην άκραν, όπου ευρίσκετο δεδεμένος ο θησαυρός της, δέκα δίστηλα. Αισθανθείσα δε ότι η ζώνη ετεντώθη, απέλυσεν αίφνης την άκραν και πεσόντα ύπτιον τον Αιγύπτιον ετραυμάτισε δια της ιδίας αυτού λόγχης και έσωσεν εαυτήν, τα τέκνα και τον θησαυρόν. »
Στις 3 μ.μ. μετά από τέσσερις ώρες λυσσαλέας μάχης, οι Μανιάτες θεώρησαν πως τόσο το ηθικό, όσο και η κούραση των Αιγυπτίων ήταν σε τέτοιο σημείο, ώστε να επιχειρήσουν έξοδο και καταδίωξη των εχθρών……και δεν έκαναν λάθος. Η έφοδος τους ήταν τρομακτική και πραγματικά σκόρπισαν τους Άραβες. Ξεκίνησε μια ανηλεής καταδίωξη μέχρι την πρώτη αμυντική τοποθεσία του προφήτη Ηλία, όπου και οι Μανιάτες σταμάτησαν την εφόρμησή τους. Άφησαν ισχυρή προφυλακή στην τοποθεσία και επέστρεψαν στον Πολυάραβο για ξεκούραση και ανασυγκρότηση. Το τάγμα των Αιγυπτίων που επιχειρούσε την παράκαμψη της τοποθεσίας, μόλις είδε την εξέλιξη της μάχης υποχώρησε συντεταγμένα προς Δεσφίνα.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
Έτσι έληξε θριαμβευτικά για την Ελληνική Επανάσταση η τριήμερη μάχη του Πολυάραβου. Οι απώλειες των Αιγυπτίων ήταν 1100 νεκροί και 1400 τραυματίες ενώ των Ελλήνων ήταν 28 νεκροί και 75 τραυματίεςμεταξύ των οποίων και 5 γυναίκες. Μία συντριπτική ήττα για μια σημαντική στρατιωτική φυσιογνωμία της εποχής, του Ιμπραήμ Πασά.
Ο Αιγύπτιος στρατηγός αφού κατανόησε το αδύνατον του εγχειρήματος, λόγω του εδάφους αλλά και της μαχητικής αξίας των Μανιατών, αποφάσισε να οπισθοχωρήσει προς την Τρίπολη και μετά στράφηκε στη Μεθώνη για να διαχειμάσει.
Η Ελληνική Επανάσταση έμεινε ζωντανή, τόσο επιχειρησιακά όσο και στη συνείδηση των Ξένων Δυνάμεων που μετά από έναν περίπου χρόνο αποφάσισαν να εγκαταλείψουν την ουδέτερη στάση τους και να συντρίψουν τον Τούρκο-Αιγυπτιακό στόλο στο Ναβαρίνο στις 8 Οκτωβρίου 1827. Και η ταπεινωτική ήττα του Ιμπραήμ έδωσε τα κατάλληλα επιχειρήματα στους φιλέλληνες ευρωπαίους διπλωμάτες αλλά και στους πραγματιστές στρατηγικούς αναλυτές της εποχής να συμφωνήσουν στην αναγκαιότητα αποχώρησης των Αιγυπτίων από την Ελλάδα και την παύση της ενίσχυσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά των επαναστατημένων Ελλήνων από τον Μωχάμετ Άλι της Αιγύπτου.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Οι νίκες στίς μάχες Βέργας,Δυρού και Πουάραβου ,αποτελούν αποστομωτική απάντηση προς όλους εκείνους που σήμερα με διάφορα συγγράμματα ΥΠΟΤΙΜΑΝΕ ΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΜΑΣ , ότι μετά την πτώση του Μεσολογγίου η Επανάσταση εξέπνευσε και πως αν φθάσαμε στην Ελευθερία, τούτο οφείλεται στην παρέμβαση των τριών Δυνάμεων, που ο στόλος τους σημείωσε το μεγάλο ναυτικό τρόπαιο στο Ναυαρίνο.
Όμως, το Ναυαρίνο ήρθε 16 μήνες μετά τη Μάχη της Βέργας και αυτό σημαίνει πως ο αγωνιζόμενος Έλληνας άντεξε και χάρις στην εκστρατεία του Καραϊσκάκη στη Στερεά που για ένα έτος ακόμη σημείωνε θριάμβους. Αναγνωρίζουμε και τιμάμε την προσφορά των Ευρωπαίων στον Αγώνα μας, αλλά δεν πρέπει να υποτιμάμε το δικό μας Αγώνα. Εναν αγώνα που δόθηκε κάτω απο πολύ δύσκολες συνθήκες εθνικού διχασμού και ταυτόχρονα είχαν να αντιμετωπίσουν δυο αυτοκρατορίες.Την Οθωμανική και την Αιγυπτιακή........
Και δυστυχώς, χρόνια τώρα τον υποτιμάμε σε σημείο τέτοιας αισχρότητας, ώστε οι Μάχες της Βέργας, του Διρού και του Πολυαράβου, να μη μνημονεύονται σε σχολικά και πανεπιστημιακά εγχειρίδια».
ΠΗΓΕΣ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου