Ο Ζαν Κοκτώ (Jean Cocteau, 5 Ιουλίου 1889 - 11 Οκτωβρίου 1963) ήταν Γάλλος ποιητής, μυθιστοριογράφος, θεατρικός συγγραφέας, ζωγράφος και σκηνοθέτης του κινηματογράφου. Υπήρξε ένας από τους πιο πολυσχιδείς καλλιτέχνες του μεσοπολέμου, μέλος της γαλλικής πρωτοπορίας. Επιδόθηκε στην ανάπλαση και υπερρεαλιστική ερμηνεία των ελληνικών μύθων (Ορφέας, Αντιγόνη, Οιδίποδας, Ολέθρια μηχανή), θήτευσε στο ψυχολογικό θέατρο και ασπάστηκε το νεορομαντισμό. Από τις γνωστότερες ταινίες του είναι: Η πεντάμορφη και το τέρας και οι Τρομεροί γονείς (από το θεατρικό του έργο).
Γεννήθηκε στο Μαιζόν-Λαφίτ, κοντά στο Παρίσι, το 1889 και πέθανε στο Μιλί-λα-Φορέ, κοντά στο Παρίσι, το 1963 σε ηλικία 74 ετών. Ήταν γιος εύπορου Παριζιάνου συμβολαιογράφου και μορφώθηκε στο Λύκειο Κοντορσέ.
Επιδεικνύοντας ταλέντο στην ποίηση, το μυθιστόρημα και το θέατρο, στη ζωγραφική, στο σενάριο και τη μουσική κίνηση της χώρας του, ο Κοκτώ δημοσίευσε την πρώτη συλλογή ποιημάτων του "Το λυχνάρι του Αλαντίν" (La Lampe d' Aladin) το 1909, σε ηλικία μόλις 18 χρόνων. Στις ποιητικές συλλογές του που ακολούθησαν, "Ο άστατος πρίγκηπας" (1910), "Ο χορός του Σοφοκλέους" (1912) και το "Ακρωτήρι της Καλής Ελπίδας" (1919), διακρίνεται από μια αβρότητα και χάρη στο ύφος κι ένα πλούτο φαντασίας. Το ίδιο παρατηρείται και στα μυθιστορήματά του, όπως για παράδειγμα στο "Θωμά τον απατεώνα" (Thomas l' imposteur, 1923), και στα "Τρομερά παιδιά" (Les Enfants terribles, 1929). Όλο το έργο του, ακόμα και τα φιλοσοφικά και κριτικά του δοκίμια, διαπνέεται από ένα αίσθημα παιδικής αφέλειας μαζί με μια αγωνία αναζήτησης.
Στο θέατρο άρχισε την καριέρα του το 1923 με τους "Νεόνυμφους του Πύργου του Άιφελ" (Les Mariés de la Tour Eiffel), με μια τάση φυγής από το στυλ του ρεαλισμού που επικρατούσε και ανάπτυξης της αξίας του αυτοσκοπού στη θεατρική τέχνη. Στη συνέχεια με τον "Ρωμαίο και Ιουλιέτα" (1924), τον "Ορφέα" (1927), την "Αντιγόνη" (λιμπρέτο στην όπερα του Χόνεγκερ) και τον "Οιδίποδα τύραννο" (λιμπρέτο στην όπερα - ορατόριο του Ιγκόρ Στραβίνσκι) το 1928, την "Ανθρώπινη φωνή" (1930), την "Ολέθρια μηχανή" (La Machine infernale, 1934), τους "Ιππότες της στρογγυλής τραπέζης" (Les Chevaliers de la Table ronde, 1937), τους "Τρομερούς γονείς" (Les Parents terribles, 1939), τη "Γραφομηχανή" (La Machine à écrire, 1941) και το "Δικέφαλο αετό" (L'Aigle à deux têtes, 1946), κηρύσσεται υπέρ των νεωτεριστικών ιδεών, συνεργάζεται με Γάλλους της πρωτοπορίας κι εμφανίζεται διαδοχικά ως φουτουριστής, σουρεαλιστής, κυβιστής ή ντανταϊστής.
Επηρεασμένος από το σουρεαλιστικό κίνημα και τους πρωτοπόρους της αφηρημένης τέχνης στη ζωγραφική και τη γλυπτική, ο Κοκτώ πειραματίζεται και μεταφέρει τις τάσεις αυτές της εποχής του και στο θέατρο, όπως στην "Παρέλαση" (Parade, 1917) σε σκηνικά Πικάσο και μουσική του Ερίκ Σατί (Satie) και "Το Βόδι πάνω στη Στέγη" (Le Boeuf sur le Toit, 1920) σε σκηνικά Ντυφύ και μουσική του Νταριούς Μιλώ (Milhaud).
Από τους συγγραφείς που είχαν επιρροή στο έργο του είναι ο Εντμόν Ροστάν, ο Ραϊμόν Ραντιγκέ, ο Κατύλ Μαντές, η Κόμισσα ντε Νοάιγ, μα πιο πολύ ο Αντρέ Ζιντ. Ο Κοκτώ όμως δεν περιορίστηκε στη συγγραφή των έργων του. Έλαβε κι ο ίδιος ενεργό μέρος ως ηθοποιός, παραγωγός, σκηνογράφος. Έγραψε για χορόδραμα, μιούζικαλ, τσίρκο, κινηματογραφικές ταινίες (όπως π.χ. η σουρεαλιστική ταινία "Η ωραία και το κτήνος", 1946). Συνεργάστηκε με ονόματα όπως ο Φρανσουά Κοπώ, ο Άρθουρ Χόνεγκερ, συνθέτης του μουσικού δράματος "Βασιλιάς Δαβίδ", ο Πικάσο και ο Μοντιλιάνι, ο Σερζ Ντιαγκιλέφ, ο μεγάλος Ρώσος χορογράφος και σκηνοθέτης, ιδρυτής των περίφημων "Ρωσικών μπαλέτων" κ.ά.
Ο Ζαν Κοκτώ πέθανε στις 11 Οκτωβρίου του 1963, μία ημέρα μετά την Εντίθ Πιάφ. Ο Ζαν Κοκτώ και η Εντίθ Πιάφ, σε ένα από τα περίεργα παιχνίδια της μοίρας, διασταυρώθηκαν το 1940 όταν η Πιάφ ερμήνευσε αλησμόνητα τον Ωραίο αδιάφθορο, που ο Κοκτώ είχε γράψει ειδικά για εκείνη.
Ο Ζαν Κοκτώ. Πίνακας του Αμεντέο Μοντιλιάνι
Προσωπική ζωή
Υπήρξε φίλος για δεκαετίες με τον Πάμπλο Πικάσο και ήταν ένας από τους κουμπάρους στον γάμο του Ισπανού ζωγράφου με την Ολγα Χοχλόβα. Επίσης, ήταν φίλος με τον Μαρσέλ Προυστ, τον Αντρέ Ζιντ και τον δισέγγονο του Βίκτωρος Ουγκώ, Ζαν. Από το 1937 ως τον θάνατό του είχε σχέση με τον ηθοποιό Ζαν Μαρέ.
Φιλμογραφία
1930 Tο αίμα του ποιητή
1943 Αιώνιοι ερασταί
1946 Η πεντάμορφη και το τέρας
1947 Δικέφαλος αετός
1948 Τρομεροί γονείς
1950 Ορφέας και Ευρυδίκη
1960 Η διαθήκη του Ορφέα
Ελληνικές μεταφράσεις
*Thomas l'imposteur, 1923 : Θωμάς ο απατεώνας, [κείμενo, εικονογράφηση], μετάφρ.Στ. Ευθυμιάδης, (ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ), 1985 και 2007
*Le Livre Blanc, 1928 : Το λευκό βιβλίο, [κείμενα, εικονογράφηση], Νίκος Παπαδογιάννης, (ΑΙΟΛΟΣ), 1988
*Les Enfants terribles, 1929 : Τα τρομερά παιδιά, Τίνα Τσιάτσικα, (PRINTA), 1993 και Τ.Ροδόπουλος, (ΟΔΥΣΣΕΑΣ), 1975
*Opium, 1930 : Το όπιο, Άρης Σφακιανάκης, (ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ), 2007
*La Voix humaine, 1930 : Ανθρώπινη φωνή, Ιωάννα Δεσύλλα, (ΈΨΙΛΟΝ), 1994
*La Machine infernale, 1934 : Δαιμόνια μηχανή, Γιάννης Θηβαίος, (ΔΩΔΩΝΗ), 2014
*Mon Premier voyage (Tour du monde en 80 jours), 1937 : Ο γύρος του κόσμου σε 80 ημέρες, Φωτεινή Παπαρήγα, (ΚΕΔΡΟΣ), 2006
*Les Parents terribles, 1938 : Οι τρομεροί γονείς, Αλέξης Σολομός, (ΔΩΔΩΝΗ), 1998 και Ερρίκος Μπελιές, (ΠΑΤΑΚΗ), 2002
*Fantôme de Marseille : Το φάντασμα της Μασσαλίας (γραμμένο για την Εντίθ Πιαφ), Γιάννης Θηβαίος, (ΜΠΙΛΙΕΤΟ), 2010
*Η ανθρώπινη φωνή – Το φάντασμα της Μασσαλίας – Η ψεύτρα – Την έχασα, μετάφρ.Μάριος Πλωρίτης, (ΔΩΔΩΝΗ), 1994
*Θέατρο τσέπης (μονόπρακτα), Βίκος Ναχμίας, (ΑΓΡΑ), 2005
*Ελληνικό ημερολόγιο, [κείμενα, ζωγραφική] : Θανάσης Νιάρχος, (ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ), 1986
https://el.wikipedia.org/
https://el.wikipedia.org/
Jean Cocteau by Federico de Madrazo y Ochoa,
ΠΟΙΗΜΑ - Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΡΥΘΜΟΣ (1949)
Θα πιώ ούζο κάτω από την κληματαριά μιας ταβέρνας.
Διέκρινα, πολύ μακριά, στην άκρη μια αταξίας
με στέγες πλυμένες από το φεγγάρι,
Τον Παρθενώνα σε σκεφτικό κουκουβάγιας ύπνο.
Καταπλήξαμε τους Θεούς στη θάλασσα του Αιγαίου
Τα νησιά ανοίγουν τα πόδια τους στις ουτοπίες Μ
πορεί η Ελλάδα να έχει γεράσει
Δεν θα το λέγαμε πετώντας πάνω από την θάλασσα.
Την βλέπουμε καμωμένη από εφηβικά κορμιά, μ’ εντονο
Ροζ χρώμα, με μέληα ανάκατα και βελουδένιο χνούδι.
Δεν ξέρω αν είναι μάχη ή κάτι άλλο
Αυτά τα κορμιά κοιμούνται μετά τον έρωτα.
Ιδού τι αφήνει να εννοήσουμε η θέα των νησιών,
Από ψηλά, (αυτό που φτάνει μέχρι εμάς)
Ένα τριχωτό σύστημα που πτέ δεν μαδάμε,
Μια αταξία από πλάτες, ώμους, γόνατα.
Πότε πότε κάποια κοιμωμένη τεντώνοντας το πόδι
Ή ένας κοιμώμενος το χέρι,
δαντελώνουν του νησιου την άκρη
Είναι φανερό πως αυτά τα μπλεγμένα κορμιά
Δεν είναι πολεμιστές μπερδεμένοι μες στο θάνατο
Όχι. Αυτό δεν μοιάζει με τίποτε άλλο που μπορεί
να ειπωθεί αλλιώς από αυτό που σας λέω.
Ένα σύμπλεγμα μηρών και γοφών,
Ώστε να πιστέψουμε πως κι η αμαρτία έχει τον παράδεισό της
Είναι τουλάχιστον η εικόνα των νησιών κάτω από τα φτερά μας.
Κορμιά με κορμιά κοιμισμένα, αυτά τα αγόραι ποια είναι;
Αυτά τα κορίτσια ποια είναι;
Κανένας. Έτσι είναι φτιαγμένα τα νησιά.
Των θεών άλλωστε συναντήσαμε μια λιτανεία
Που μας έκρυβε το ακατάληπτο μυστικό.
Και τα δικά του κορμιά ήταν μπερδεμένα,
Αλλά με χιόνι κι αλάβαστρο
Μια στρατιά κορμιών αστραφτερών.
Αστραφτερά, ιερά, στο δρόμο για το βουνό
Όπου μάθαμε πως γεύονται γλυκίσματα μελένια
Πίνουν μέλι κι απατούν τις συντρόφους τους
Κι αποικοιμιούνται στους μαιάνδρους των κιονόκρανων
Θεοί και άνθρωποι κατοικούν το ίδιο κτήριο
Και πότε-πότε απαντιούνται στην σκάλα
Είναι η Ελλάδα, Θεοί και Άνθρωποι συνομιλούν
Ή ταξιδεύουν, πιάνοντας λιμάνι στα νησιά.
Όλα τούτα κατευθύνονται από το ραβδωτο μέταλο
Ενός κράνους. Όλα τούτα κατευθύνονται από το σίδερο
Μιας λόγχης. Κατευθύνονται από μια ταραχώδη
Κυρία, ακίνητη, με την γαλάζια του νερού της θάλασσας ματιά.
https://www.hallofpeople.com/gr/
Από το «Κινηματογράφος και ποίηση»
https://www.hallofpeople.com/gr/
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
Από το «Όπιο»
Η αισθητική της αποτυχίας είναι η μόνη αυθεντική. Εκείνος που δεν κατανοεί τη αποτυχία είναι χαμένος. Η σπουδαιότητα της αποτυχίας είναι θεμελιώδης. Δε μιλώ για το αντικείμενο της αποτυχίας. Αν δεν έχει συλλάβει κανείς αυτό το μυστικό, αυτή την αισθητική, αυτή την ηθική της αποτυχίας, δεν έχει καταλάβει τίποτα και η δόξα παραμένει κενή.
Εμείς οι ποιητές έχουμε μανία με την αλήθεια. Προσπαθούμε να πούμε με κάθε λεπτομέρεια ό,τι μας συγκλονίζει. «Αρκετά πια με τα προσωπικά σας», είναι ο έπαινος που επισύρει κάθε φορά η ακτινοβολία μας. Μπορεί να φανταστεί την πίστη που εμπνέουν οι έντιμες αναφορές μας για το τι βλέπουμε, από την αξιοθαύμαστη δυσπιστία που διεγείρει στον καθένα η ίδια μας η ακριβολογία για πράγματα καθημερινά. Ο ποιητής δεν επιζητεί το θαυμασμό· θέλει να τον πιστέψουν.
Η φήμη μου έχει ξεπεράσει το έργο μου. Πρέπει λοιπόν το έργο μου να φτάσει στο ίδιο επίπεδο με τη φήμη του. Είμαι ο αντίποδας του Βολταίρου! Αυτός είναι όλο σκέψη-διανόηση. Εγώ δεν είμαι τίποτε –«ένας άλλος» μιλάει μέσα μου. Αυτή η δύναμη παίρνει πνευματική μορφή, κι αυτό είναι η τραγωδία- κι ήταν έτσι από την αρχή.
Οι καθρέφτες είναι οι πόρτες απ’ όπου πηγαινοέρχεται ο θάνατος. Άλλωστε, δεν έχετε παρά να κοιτάζεστε όλη σας τη ζωή σ’ έναν καθρέφτη και θα δείτε το θάνατο να δουλεύει σαν τις μέλισσες μάσα σε μια γυάλινη κυψέλη».
Το έργο κάθε δημιουργού είναι αυτοβιογραφικό, ακόμη κι αν δεν το ξέρει ή δεν το επιθυμεί, ακόμη κι αν το έργο του είναι «αφηρημένο». Η εκτίμηση της τέχνης είναι μια ηθική στύση· αλλιώτικα, δεν είναι παρά σκέτος ντιλεταντισμός. Πιστεύω ότι η σεξουαλικότητα είναι η βάση της φιλίας.
Επαναλαμβάνω συνεχώς ότι η τέχνη είναι το πάντρεμα του συνειδητού με το υποσυνείδητο. Τελευταία, άρχισα να σκέφτομαι μήπως η ιδιοφυΐα είναι μια κρυφή μέχρι σήμερα μορφή μνήμης.
Από έναν ολοένα και πιο έντονο ατομικισμό δεν ξεπηδά παρά η μοναξιά. Τώρα δεν αλληλοχωνεύονται όχι μόνο καλλιτέχνες από διαφορετικές ομάδες, αλλά κι εκείνοι που ανήκουν την ίδια αμάδα, άνθρωποι που μοιράζονται την ίδια μοναξιά, το ίδιο κελί, που εκμεταλλεύονται το ίδιο ορυχείο. Κάτι που μεταβάλλει σε εχθρό μας τον μοναδικό άνθρωπο που μπορούσε να μας καταλάβει, και αντιστρόφως.
Δεν θα 'θελα να με κάνουν τσακωτό να γράφω. Πάντοτε σχεδίαζα. Το γράψιμο για μένα είναι ένα ζωγράφισμα, να δένεις τις γραμμές μ' έναν τέτοιο τρόπο, που να σχηματίζουν γραφή, ή να τις λύνεις έτσι ώστε το γράψιμο να μοιάζει με ζωγραφιά.
Ένα έργο τέχνης, από τη στιγμή που έχει αποσπαστεί από μας, αρχίζει να ζει σύμφωνα με τους αναγνώστες του ή τους θεατές του, που το παραμορφώνουν για δική τους χάρη. Κάθε έργο τέχνης έχει τα μυστικά του μέρη, και κάποιος θα μπορούσε να αναρωτηθεί τι είναι καλύτερο, να τα αποκαλύπτουμε ή να τα αφήνουμε έτσι, μυστικά.
Από «Το λευκό βιβλίο»
Η προσέγγιση της Ελλάδας μου προξενεί πάντοτε την ίδια ευχαρίστηση - ένα είδος ευθυμίας. Μου φαίνεται ότι επιστρέφω σπίτι μου. Στη Γαλλία, δυστυχώς, δεν αισθάνομαι πλέον σαν στο σπίτι μου. Όσο περνούν τα χρόνια και ξεμακραίνω από την εποχή που το μυαλό δεν είχε ακόμα αρχίσει να ορίζει τις αισθήσεις, γυρνώντας πίσω βρίσκω αχνάρια του έρωτα που είχα ανέκαθεν για τα αγόρια. Λάτρευα πάντα το δυνατό και το όμορφο, αυτό που εγώ πιστεύω πως πρέπει να τ' ονομάζουμε ωραιότερο φύλο. Το δυστύχημα μ' εμένα ήταν ότι βρισκόμουν στα χέρια μιας κοινωνίας που αντιμετώπισε το ασυνήθιστο σαν αντικείμενο ντροπής και το καταδίκαζε. Βασανιστικά μας υποχρέωνε ν' αλλάξουμε και να καταπνίξουμε τις ιδιαίτερες κλίσεις μας... ...Ο ομοφυλόφιλος αναγνωρίζει τον ομοφυλόφιλο, όπως ο Εβραίος τον Εβραίο. Τον ανακαλύπτει πίσω από απ' οποιαδήποτε μάσκα, και σας διαβεβαιώνω γι' αυτή μου την ικανότητα να τον ανακαλύπτω ακόμα και ανάμεσα στις γραμμές του πιο αθώου βιβλίου. Τούτο το πάθος είναι πολύ πιο περίπλοκο απ' όσο συνηθίζουν οι ηθικολόγοι να ισχυρίζονατι ότι είναι. Γιατί, όπως υπάρχουν γυναίκες ομοφυλόφιλες, γυναίκες με ολοφάνερα τα γνωρίσματα της λεσβίας, που όμως, αφού κάνουν έρωτα με τη δική τους, ψάχνουν να βρουν μετά σαν τρελές κάποιον άντρα, έτσι υπάρχουν και ομοφυλόφιλοι άντρες, που αφού κάνουν έρωτα με τον δικό τους, μετά ψάχνουν να βρουν γυναίκα. Υπάρχουν όμως και ομοφυλόφιλοι άντρες που δεν έχουν ξεκαθαρίσει μέσα τους τι ακριβώς θέλουν, κι έτσι ζουν μια ολόκληρη ζωή μέσα σε ταραχή και ανησυχία. Κι αυτό το αποδίδουν σε μια ντροπαλωσύνη που τους διακρίνει.
Από .gayekfansi.blogspot.gr/2011/09/1889-1963.html
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου