Homo Universalis: Πωλ Γκωγκέν - Paul Gauguin ( 7 Ιουνίου 1848

Δευτέρα 7 Μαΐου 2018

Πωλ Γκωγκέν - Paul Gauguin ( 7 Ιουνίου 1848 – 8 Μαΐου 1903 )

Χορός των κοριτσιών της Βρετάνης, 1888

Ο Πωλ Γκωγκέν (γαλλικά: Eugène Henri Paul Gauguin, Παρίσι, 7 Ιουνίου 1848 – Νήσοι Μαρκέζας, 8 Μαΐου 1903) ήταν σημαντικός Γάλλος ζωγράφος, εκπρόσωπος του ρεύματος του μεταϊμπρεσιονισμού και έντονα πειραματικός καλλιτέχνης που επηρέασε τα ρεύματα της μοντέρνας τέχνης. Θεωρείται σήμερα ένας από τους μείζονες ζωγράφους όλων των εποχών.

Αυτοπροσωπογραφία (1893).

Ο Γκωγκέν, με καταγωγή από Ισπανούς αποίκους στη Λατινική Αμερική, γεννήθηκε στο Παρίσι αλλά πέρασε τα παιδικά του χρόνια στην πρωτεύουσα του Περού, Λίμα. Σπούδασε στην Ορλεάνη της Γαλλίας και αμέσως μετά ταξίδεψε ανά τον κόσμο με εμπορικά πλοία και αργότερα με το Γαλλικό Ναυτικό για ένα διάστημα περίπου έξι ετών. Επέστρεψε στη Γαλλία το 1870, όπου και εργάστηκε ως βοηθός χρηματιστή. Παράλληλα με αυτή την ιδιότητά του, ο Γκωγκέν περνούσε μέρος του χρόνου του ζωγραφίζοντας με τον Καμίλ Πισαρό και τον Πωλ Σεζάν. Αν και οι πρώτες προσπάθειές του ήταν αδέξιες, σημείωσε σταδιακά αξιοσημείωτη πρόοδο. Την περίοδο 1876–1886, ο Γκωγκέν βρίσκονταν σε επαφή με τους ιμπρεσιονιστές καλλιτέχνες και συμμετείχε με έργα του στις εκθέσεις τους.

Το 1884 μετακόμισε με την οικογένειά του στην Κοπεγχάγη, όπου προσπάθησε να ακολουθήσει, χωρίς όμως επιτυχία, επαγγελματική σταδιοδρομία στις επιχειρήσεις. Τελικά, επέστρεψε στο Παρίσι το 1885, αφήνοντας την οικογένειά του στη Δανία και αποφασισμένος να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στη ζωγραφική. Χωρίς επαρκείς πόρους επιβίωσης, η σύζυγος και τα παιδιά του επέστρεψαν στην οικογένειά της.

Αυτοπροσωπογραφία
με φωτοστέφανο, 1889,

Την περίοδο 1886–1891, ο Γκωγκέν έζησε κυρίως στην περιοχή της Βρετάνης, όπου ζούσαν επίσης αρκετοί πειραματικοί ζωγράφοι που εντάσσονται συχνά στη λεγόμενη «Σχολή της Pont-Aven». Επηρεασμένος από τον ζωγράφο Εμίλ Μπερνάρ, ο Γκωγκέν μετάβαλε σημαντικά το ύφος της ζωγραφικής του. Τα κύρια χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ζωγραφικής του έγιναν η χρήση μεγάλων επιφανειών και έντονων χρωμάτων. Ο Γκωγκέν δήλωνε πλέον απογοητευμένος από τον ιμπρεσιονισμό και στράφηκε περισσότερο στην αφρικανική τέχνη και την τέχνη της Ασίας. Παράλληλα γύρω στο 1888, ήρθε σε επαφή με το έργο του Βίνσεντ βαν Γκογκ, έργο το οποίο αναγνώρισε ως ιδιαίτερα σημαντικό, και συνδέθηκε φιλικά μαζί του, τόσο ώστε να συγκατοικήσουν για 2 μήνες στην Αρλ. Εξαιτίας όμως της κατάθλιψης από την οποία έπασχαν αμφότεροι, η συγκατοίκηση αυτή κατέληξε σε έντονη διαμάχη μεταξύ τους με αποτέλεσμα ο βαν Γκογκ να κόψει μέρος του αριστερού αυτιού του, αφού προηγουμένως είχε απειλήσει να σκοτώσει τον Γκωγκέν.

Σε κακή ψυχολογική κατάσταση, ο Γκωγκέν εγκατέλειψε την Ευρώπη το 1891, για να ταξιδέψει στην Πολυνησία. Αρχικά εγκαταστάθηκε στην Ταϊτή και αργότερα στις νήσους Μαρκέζας. Εκεί πέρασε σχεδόν όλη την υπόλοιπη ζωή του, πραγματοποιώντας μόνο μία μόνον επίσκεψη στην Γαλλία. Τα έργα της περιόδου αυτής θεωρούνται ίσως τα καλύτερα δείγματα της εργασίας του και ξεχωρίζουν για τον έντονο συμβολισμό τους και τον πολλές φορές θρησκευτικό χαρακτήρα τους, εμφανώς επηρεασμένα από τον πολιτισμό των ιθαγενών της Πολυνησίας. Το σύνολο του έργου του Γκωγκέν και κυρίως οι πειραματισμοί του γύρω από τη χρήση των χρωμάτων, θεωρείται πως επηρέασε σημαντικά τα καλλιτεχνικά ρεύματα του 20ού αιώνα και ειδικότερα τον φωβισμό.

Οι πίνακες του Γκωγκέν ανέρχονται σε εκατοντάδες.

https://el.wikipedia.org/

Σπουδή γυμνού, ή Η Σουζάννα ράβει, 1880

Τέσσερις γυναίκες της Βρετάνης, 1886

Κόσμος πάει κι έρχεται, Μαρτινίκα, 1887

Tο μάζεμα των φρούτων, ή Στα μάνγκος, 1887

Όραμα μετά το κήρυγμα (Η πάλη του Ιακώβ με τον άγγελο), 1888

Καφενείο της νύχτας στην Αρλ, 1888

Ο Βαν Γκογκ ζωγραφίζοντας ηλιοτρόπια, 1888

Ο κίτρινος Χριστός, 1889

Vahine no te Tiare (Η γυναίκα με το λουλούδι), 1891

La Orana Maria (Ave Maria), 1891

Γυναίκες της Ταϊτής, 1891

Te arii vahine (Η γυναίκα με τα μάνγκος), 1896

Από πού ερχόμαστε; Τι είμαστε; Πού πάμε;, 1897

Tα στήθη με τα κόκκινα λουλούδια, 1899

Ta Matete

The Market Gardens of Vaugirard, 1879

Garden in Vaugirard (Painter's Family in the Garden in Rue Carcel), 1881,

Women Bathing, 1885

Martinique Landscape 1887

Bord de Mer II, 1887

Riders on the Beach, 1902

Nave nave moe (Sacred spring, sweet dreams), 1894,

Εργα Γκωγκέν που θυμίζουν τη ζωφόρο του Παρθενώνα

«Προτιμώ τα ξύλινα άλογα που έπαιζα ως παιδί, από τα άλογα του Παρθενώνα», έλεγε ο περίφημος ζωγράφος, για να προσθέσει όμως μελετώντας τον ναό: «Ολα τα έχουν κάνει αυτοί οι δαιμόνιοι Έλληνες» - Δείτε τα έργα του δίπλα δίπλα με περίφημα ανάγλυφα

Κώστας Ν. Καζαμιάκης

Ο Πωλ Γκωγκέν (1848-1903) και ο Βαν Γκογκ (1853- 1890), στη διάρκεια της σύντομης ζωής τους, πορεύτηκαν με υπαρξιακή αγωνία, αποξένωση και μοναξιά, δημιουργώντας έτσι το αρχέτυπο της ψυχοσύνθεσης του καλλιτέχνη στον σύγχρονο κόσμο. Θεωρούνται μάρτυρες της ζωής που θυσιάστηκαν για τα ιδανικά του Βίου και της Τέχνης. Οι δύο πολύτροποι ζωγράφοι ασφυκτιούν μέσα στο πλαίσιο των κυρίαρχων καλλιτεχνικών τάσεων της εποχής τους. Οι συνεχείς και βασανιστικοί προβληματισμοί για την κοινωνία, την τέχνη και τον άνθρωπο τούς οδηγούν σε χωριστούς ατραπούς, σε μονοπάτια που δημιουργούν μόνοι τους μέσα στο φωτεινό αλλά χαοτικό τοπίο του τέλους του 19ου αιώνα.

Ο Πωλ Γκωγκέν δυσφορεί με την αστικοποίηση, την βιομηχανική ανάπτυξη και συνολικά με τις αρχές και τις αξίες του δυτικού πολιτισμού. Αναζητά τον «χαμένο παράδεισο» ο οποίος βρίσκεται μακριά, σε τόπους που δεν έχει επηρεάσει η παντοδύναμη ελληνορωμαϊκή κουλτούρα.

Η ακαδημαϊκή παιδεία και κυρίως η ακαδημαϊκή τέχνη με τις ρίζες της στην αρχαία Ελλάδα, φτάνει στα χρόνια του Γκωγκέν μέσω της Ρωμαιοκρατίας, του Βυζαντίου, της Αναγέννησης και του Νεοκλασικισμού. Ο Γκωγκέν δεν συγκινείται με την ακαδημαϊκή παράδοση η οποία είναι εντελώς παράταιρη με την δική του ζωή αλλά και με τον καλλιτεχνικό του βίο. Μετακινείται συνεχώς. Παρίσι, Ρουέν, Κοπεγχάγη, Διέππη, Βρεττάνη στην Pont–Aven, Μαρτινίκα, Αρλ, Ταϊτή, Marquesas Islands. Πολλές φορές, ζώντας πολύ φτωχικά, εργάζεται ως αφισοκολλητής ή εργάτης-σκαφεύς, στη διώρυγα του Παναμά.

Τις απόψεις του o Πωλ Γκωγκέν τις συνοψίζει με τον καλύτερο τρόπο στην αφοριστική δήλωση του: «Προτιμώ τα ξύλινα άλογα που έπαιζα ως παιδί, από τα άλογα του Παρθενώνα»

Στη ζωγραφική ξεκινά από τον ιμπρεσιονισμό αλλά σύντομα δείχνει ότι το προσωπικό του στιλ κυριαρχεί και τον καθορίζει. Συμμετέχει τον Μάιο του 1886 στην τελευταία έκθεση των ιμπρεσιονιστών και σε λίγους μήνες εγκαταλείπει οριστικά τον ιμπρεσιονισμό δημιουργώντας ένα δικό του –ισμό τον συνθετισμό (synthetisme). Στον συνθετισμό ο καλλιτέχνης συνθέτει την πραγματικότητα και την αποδίδει στο έργο του, όχι εκ του φυσικού αλλά μέσα στο εργαστήριο του. Ανακαλεί με τη μνήμη του εικόνες, σχήματα, μορφές, χρώματα και γενικά την πραγματικότητα η οποία απλοποιούμενη δίνει χώρο στο συναίσθημα το οποίο κυριαρχεί. «Μου φτάνει να ερευνώ μέσα μου και όχι στη φύση», λέει ο Γκωγκέν. Προτρέπει συνεχώς τον Βαν Γκογκ να ζωγραφίζει από μνήμης και να μην αντιγράφει τη φύση. Ο συνθετισμός θα έχει μεγάλη επίδραση στους Ναμπί.

Ο Γκωγκέν ψάχνει τα μυστικά της παιδικής ηλικίας, αναζητά τις αξίες της «πρωτόγονης τέχνης», του πριμιτιβισμού, επιθυμεί να ζήσει σε μέρη εξωτικά και να συναναστραφεί με ανθρώπους που ζουν με τον ίδιο τρόπο εδώ και αιώνες. Τις απόψεις του αυτές συνοψίζει με τον καλύτερο τρόπο η αφοριστική δήλωση του: «Προτιμώ τα ξύλινα άλογα που έπαιζα ως παιδί, από τα άλογα του Παρθενώνα». Οταν όμως προσέχει και μελετά τη ζωφόρο του Παρθενώνος θα πει: «Ολα τα έχουν κάνει αυτοί οι δαιμόνιοι Ελληνες».

Θα δούμε παρακάτω μερικά έργα του Γκωγκέν δίπλα σε ανάγλυφα από τη ζωφόρο του Παρθενώνος.

«In the Vanilla Grove», 1891, 73x 92 εκ, Solomon R. Guggenheim Museum, Νέα Υόρκη. To έργο είναι γνωστό και με τον τίτλο: «Man and horse» ( Home et cheval)