ΤΟ ΔΙΑΖΕΥΚΤΙΚΟΝ ‘Η – το δίλημμα στην Ποίηση και όχι μόνο

Μίμης Ανδρουλάκης - Στην κόψη του διαζευκτικού ή - ή

..................................

Έχω μάθει από την ιστορία πως στις μεγάλες οικονομικές κρίσεις το συλλογικό αίσθημα της οδύνης περνά διαδοχικά πέντε φάσεις. Πρώτη φάση: σοκ, η αντεστραμμένη πυραμίδα με τα δανεικά σωριάζεται στα κεφάλια των ανθρώπων. Δεύτερη: αγωνία, προσωπική και κοινωνική. Τρίτη: θυμός και αγανάκτηση. Τέταρτη: κατάθλιψη. Στην πέμπτη φάση εμφανίζεται μια διχάλα, μια διασταύρωση: 

Ή αυτοκτονείς συλλογικά ψάλλοντας το «αποθανέτω η ψυχή μου μετά των αλλοφύλων» όπως ο Σαμψών ή λες «φτου κι από την αρχή» κάνεις το θυμό θετική σκέψη, θετικό σχέδιο, θετική δράση, δράση, δράση! για να ανακτήσεις το χαμένο χρόνο, τα χαμένα εισοδήματα, τις χαμένες θέσεις εργασίας. 

Ξέρω ότι το διαζευκτικό ή - ή ακούγεται σαν εκβιαστικό δίλημμα. Αλλά αυτή η διασταύρωση, η διχάλα, αυτό το ή - ή αποτελεί την ουσία της ανθρώπινης και της πολιτικής κατάστασης. Είναι τα όρια των ελεύθερων επιλογών μας. Είναι τα όρια των εναλλακτικών δρόμων που διαθέτουμε. Σαν τον Οιδίποδα θα βρισκόμαστε πάντα στις κρίσιμες καμπές της προσωπικής και εθνικής ζωής μας στη μοιραία διχάλα Δελφών - Δαυλίδας. Έτσι και τώρα στο σκληρό Απρίλη του 2012 είμαστε στην κόψη ανάμεσα στο ή και στο ή. http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=453828

ΚΙΚΗ ΔΗΜΟΥΛΑ  «Το διαζευκτικόν ή»

Μ' έκλεισε μέσα η βροχή

και μένω τώρα να εξαρτιέμαι από σταγόνες.

Όμως πού ξέρω αν αυτό είναι βροχή

ή δάκρυα από τον μέσα ουρανό μιας μνήμης;

Μεγάλωσα πολύ για να ονομάζω

τα φαινόμενα χωρίς επιφύλαξη,

αυτό βροχή, αυτό δάκρυα.

Στεγνή στέκομαι ανάμεσα

στα δύο ενδεχόμενα : βροχή ή δάκρυα,

κι ανάμεσα σε τόσα διφορούμενα :

βροχή ή δάκρυα,

έρωτας ή τρόπος να μεγαλώνουμε,

εσύ ή μικρή αποχαιρετιστήρια αιώρηση σκιάς

του τελευταίου φύλλου.

Το κάθε τελευταίο,

τελευταίο τ' ονομάζω χωρίς επιφύλαξη.

Και μεγάλωσα πολύ

για να είναι αυτό αφορμή δακρύων.

Δάκρυα ή βροχή, πού να ξέρω;

Και μένω να εξαρτιέμαι από σταγόνες.

Και μεγάλωσα πολύ

για να περιμένω άλλο μέτρο όταν βρέχει

κι όταν δεν βρέχει άλλο.

Σταγόνες για όλα.

Σταγόνες βροχής ή δάκρυα.

Από τα μάτια κάποιας μνήμης ή τα δικά μου.

Εγώ ή μνήμη, πού να ξέρω;

Μεγάλωσα πολύ για να χωρίζω τους χρόνους.

Βροχή ή δάκρυα.

Εσύ ή μικρή αποχαιρετιστήρια αιώρηση σκιάς

του τελευταίου φύλλου.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ «Το διαζευκτικόν «ή»»

«Όταν το δόρυ του Διομήδη, οδηγημένο απ’ της θεάς το χέρι,

μπήχτηκε στα πλευρά τ’ άγριου θεού, του κρανοφόρου, ο Άρης τότε

τέτοια βρυχήθηκε ιαχή που κατατρόμαξαν Αχαιοί και Τρώες,

γιατί ‘ταν (λέει ο Ποιητής) σάμπως ν’ αλάλαξαν εννέα ή δέκα

χιλιάδες πολεμόχαροι πολεμιστές μαζί.

Ω, αυτό το «ή» -

έκφραση περιπαιχτικής και ευγενικής ταυτόχρονα ακριβολογίας,

αμφίθυμο χαμόγελο μιας αμετάδοτης και αμέτοχης σοφίας

που στρέφει σκωπτικά προς τον εαυτό της και τους άλλους

γνωρίζοντας καλά πως ακατόρθωτη είναι

η ακρίβεια, πως ακρίβεια δεν υπάρχει, (γι’ αυτό κι ασυχώρετο

το ύφος το πομπικό της βεβαιότητας, - ο θεός να μας φυλάει).

«Ή», διαζευκτικό, σεμνή συνέπεια στο μυστήριο της αοριστίας,

βαθιά ανταπόκριση στην πολλαπλότητα ουσιών και φαινομένων,

μ’ εσένανε βολεύουμε κι εμείς τις δυσκολίες του βίου και του ονείρου,

τις τόσες αποχρώσεις και εκδοχές του μαύρου έως το αόρατο άσπρο.

 Αντώνης Ανηψητάκης  - Σόφισμα

Με ρώτησες

Ποιό σύνδεσμο προτιμώ

Το διαζευκτικόν "ή" ή το συνδετικόν "καί"

Το "και", το "και" είπα ως έτοιμος από καιρό 

γιατί τα θέλω όλα

αλλά και γιατί δεν μ' αρέσουν οι αποκλεισμοί

Βλέπεις, δεν κατάλαβα πως απαντώντας σου

αποδέχτηκα το "ή" της ερώτησης σου

http://www.plori.gr/content/view/159/118/

William Shakespeare  - To be, or not to be (from Hamlet)

To be, or not to be: that is the question:

Whether 'tis nobler in the mind to suffer

The slings and arrows of outrageous fortune,

Or to take arms against a sea of troubles,

And by opposing end them? To die: to sleep;

No more; and by a sleep to say we end

The heart-ache and the thousand natural shocks

That flesh is heir to, 'tis a consummation

Devoutly to be wish'd. To die, to sleep;

To sleep: perchance to dream: ay, there's the rub;

For in that sleep of death what dreams may come

When we have shuffled off this mortal coil,

Must give us pause: there's the respect

That makes calamity of so long life;

For who would bear the whips and scorns of time,

The oppressor's wrong, the proud man's contumely,

The pangs of despised love, the law's delay,

The insolence of office and the spurns

That patient merit of the unworthy takes,

When he himself might his quietus make

With a bare bodkin? who would fardels bear,

To grunt and sweat under a weary life,

But that the dread of something after death,

The undiscover'd country from whose bourn

No traveller returns, puzzles the will

And makes us rather bear those ills we have

Than fly to others that we know not of?

Thus conscience does make cowards of us all;

And thus the native hue of resolution

Is sicklied o'er with the pale cast of thought,

And enterprises of great pith and moment

With this regard their currents turn awry,

And lose the name of action. - Soft you now!

The fair Ophelia! Nymph, in thy orisons

Be all my sins remember'd.

http://www.artofeurope.com/shakespeare/sha8.htm

ΜΟΝΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΑΜΛΕΤ

Να ζει κανεις η να μη ζει- αυτο ειν' το ζητημα

Τι ειναι ανωτερο στο πνευμα , να υποφερεις

πετριες και βελη αδικης τυχης , η

να κανεις επανασταση εναντια σ' ενα πελαγο βασανα

και με την αρνηση τους να τους δωσεις τελος; Θανατος , 

υπνος , και τιποτ' αλλο- κι αν μ' αυτον τον υπνο του θανατου

παυει της καρδιας ο πονος και του κορμιου τα χιλια

βασανα , αυτο ειναι μια συντελεια που να την ευχεται κανεις με ζηλο . 

Θανατος , υπνος , υπνος- ισως ονειρα !

Εδω ειν' ο κομπος - τι σ' αυτον τον υπνο του θανατου

σαν τι ονειρα θε να' ρθουν , σαν θαχουμε πεταξει τουτο

το σαρκοκουβαρο ; αυτο μας κοβει - τουτη η εγνοια

κανει τη δυστυχια να ζει τοσο πολυ

Γιατι ποιος θα δεχοτανε ντροπες και χαλια

της ηλικιας , τ' αδικο απ' το δυνατο,

τον εξευτελισμο απ' το φαντασμενο,

τον πονο απ' την περιφρονημενη αγαπη, 

την αργητα του νομου , τους τραμπουκισμους

της εξουσιας και τις κλωτσιες που η ταπεινη

η αξια τρωει απ' τον αναξιο , αν μπορουσε

να' δινε μονος του κανεις στον εαυτο του

τη λυτρωση μ' ενα μαχαιρι; Ποιος θα τοθελε

να φερνει ευθυνες, να γρυλιζει και να ιδρωνει

απο το βαρος της ζωης , αν η τρομαρα

μην ειναι κατι μετα θανατον , στον κοσμο

τον αλλον , απ' οπου δεν γυριζει ταξιδιωτης , 

δε σαστιζε τη θεληση και δεν μας εκανε

να προτιμαμε να τραβαμε αυτα τα βασανα

παρα να παμε σ' αλλα που δεν τα γνωριζουμε;

Ετσι η συνειδηση μας μας κανει ολους δειλους

κι ετσι το φυσικο το χρωμα της αποφασης

απ' την ωχρη μπογια της σκεψης ξεθωριαζει

κι ειναι προσπαθειες πνοης μεγαλης κι ευκαιριας

που με την εγνοια αυτη ξεκοβεται η ορμη τους

και χανουν το ονομα της πραξης .

http://planus.pblogs.gr/2011/02/monologwntas.html

Η φωτογραφία είναι από  http://myanimations.gr/alfavito3.html