«ΜΗΔΕΙΑ ΕΝ ΗΛΥΣΙΟΙΣ»
[ΧΩΡΑ ΜΑΚΑΡΩΝ]
Ο Δρ Γιάννης Παπαθεοδώρου καταξιωμένος όχι μόνο στο χώρο της παιδείας ως εκπαιδευτικός,αλλά και στο χώρο της Τέχνης της Λογοτεχνίας ως ποιητής,με πολλές βραβευμένες ποιητικές συλλογές στο ενεργητικό του, προχωρά ακόμα υψηλότερα για να μας παραδώσει ένα πρότυπο έργο του αρχαίου Ελληνικού Λυρικού - Επικού - Τραγικού Λόγου,μία τραγωδία, μία άλλη μοναδική αναβαπτισμένη εκδοχή του μύθου της Μήδειας με τίτλο «ΜΗΔΕΙΑ ΕΝ ΗΛΥΣΙΟΙΣ»[ΧΩΡΑ ΜΑΚΑΡΩΝ], εκδόσεων Φίλντισι και με εντυπωσιακό εξώφυλλο από τον εκλιπόντα εικαστικό Δημήτριο Ταλαγάνη.
Ως ο σπουδαίος ποιητής Στησίχορος, ο Γιάννης Παπαθεοδώρου εξοικειωμένος με τους μεγάλους επικούς ποιητές Όμηρο, Αισχύλο,Ευριπίδη, Σοφοκλή, αλλά και με την αρχαία ελληνική γραμματεία τιτλοφορεί το έργο του με το μυθικό όνομα της Μήδειας, τοποθετούμενη στο χώρο των Ηλυσίων πεδίων μεταξύ των Μακάρων.Το όνομά της, ως προς την ετυμολογία, αποδίδεται στο ρήμα «μέδομαι»που σημαίνει κατά πρώτον προνοώ, φροντίζω, σκέπτομαι, αλλά και κατά δεύτερον σχεδιάζω, επινοώ, μηχανεύομαι. Στον μύθο, σε ενεργητική διάθεση το ρήμα, η Μήδεια αναδεικνύεται σε«σκεπτόμενη γυναίκα», αλλά επί της ουσίας ταυτίζεται με το αρνητικό στερεότυπο της Μέδουσας και σε μέση διάθεση αποκτά την δεύτερη σημασία, δηλαδή του σχεδιασμού με την αρνητική έννοια που το χρησιμοποιεί ο Όμηρος.
Η Μήδεια«μὲ τὴν ἀχλύ καὶ τὴν Δόξα τῆς μυστικής ὁράσεως τοῦ Λόγου καὶ τῆς Ποιήσεώς» του Γιάννη Παπαθεοδώρου, σύνθετος και συναρπαστικός χαρακτήρας,«διαβαίνει μόνη, τοὺς δρόμους τοῦ Μύθου θλιμμένη, στεφανωμένη μὲ φαρμακερούς Ὄφεις», ως βάρβαρη μάγισσα, ως«φαρμακίδα»έχοντας προδώσει την οικογένειά της για να βοηθήσει τον εραστή της Ιάσονα, παίρνοντας έναν δρόμο χωρίς επιστροφή, αφού«οι μυστικές πτυχές του πάθους της κακοφόρμισαν, γέννησαν την εκδίκηση» [σελ. 33].
Η προσεκτική ανάγνωση της Μήδειας εν Ηλυσίοις ως σύνθετου δείγματος τραγικής ποίησης αποκαλύπτει πως πρόκειται για ένα κλασσικό σύγχρονο έργοστο οποίο και σήμερα αναδεικνύονται όσο ποτέ άλλοτε έντονα τα στοιχεία κοινωνικού προβληματισμού, αφού:
- στην εποχή μας ο κλασικός ελληνικός κόσμος είναι έτοιμος να περάσει στον εμφύλιο σπαραγμό και στη φάση της παρακμής του,
- η κριτική των παραδοσιακών αξιών είναι παρούσα σε κάθε θεσμό, πολιτικό και κοινωνικό,
- αμφισβητούνται παραδοσιακές πολιτισμικές αξίες που σχετίζονται με το βιολογικό γένος, την ελληνικότητα και τους κοινωνικούς θεσμούς του παρελθόντος.
Το συγκεκριμένο δράμα στην πλήρη του έκταση φαίνεται να είναι μια παρουσίαση των μυστικών πτυχών του πάθους που προκαλεί η απογοήτευση των προσδοκιών. Διαγράφεται έντονα η οδύνη και η ευαισθησία μιας πληγωμένης γυναίκας που περνά από το ένα στάδιο στο άλλο, έως ότου καταλήγει στην πράξη της εκδίκησης. Η Μήδεια εγκληματεί, αλλά όχι αναίτια, όχι δίχως δύναμη και αξιοπρέπεια. Ο ποιητής Γιάννης Παπαθεοδώρου«από σκηνής φιλόσοφος» απεικονίζει τον βαθμό μανίας και αγριότητας που μπορεί να φθάσει η απατημένη σύζυγος και σε πόση παραφροσύνη εκ της συζυγικής απάτης.Η θεατρική και η φιλολογική κριτική όμως, σχεδόν στο σύνολό της, αρκείται στον ψυχοδραματικό χαρακτήρα της εσωτερικής σύγκρουσης της Μήδειας και στις πολιτικοκοινωνικές προεκτάσεις που αναμφίβολα οδηγούν η εκφορά του λόγου και τα επιχειρήματά της.
Η γλώσσα της τραγωδίας,εύηχη και εύρυθμη με ύφος απλό, επιβλητικό, επικό και η τεχνική της αδιαμφισβήτητη, αφού τα γραφόμενα δεν είναι καθαρώς ονοματικά στοιχείααλλά συμβάλλουν με την γνήσια λυρική περιγραφή, την πληθωρική χρήση επιθέτων και τεχνικής, όπως του φραστικού παραλληλισμού ή της «αναφοράς» και της παραλλαγμένης επανάληψης, να υπογραμμίσουν την ποιητική έντεχνη δομή με την τριαδική άρθρωση των χορικών ασμάτων( στροφή, αντιστροφή, επωδός).
Στην τραγωδία «Μήδεια εν Ηλυσίοις» ξαναβρίσκουμε, την αγάπη για την ζωή και το φως, την αβεβαιότητα για το μέλλον, τον τρόμο μπροστά στις μεγάλες συμφορές που συντρίβουν τον άνθρωπο, τα πάθη του έρωτα, του θυμού,της ζήλειας, της εκδίκησης, την πίστη στην Νέμεση που πλήττει τους υπερόπτες, τον νόμο της Αδράστειας της ψυχής,τον ύπατο νόμο της μεγαλόπρεπης ελευθερίας,«Ρυθμιστής της ζωής του να είναι,ο άνθρωπος /ελεύθερος ν αποφασίζει / και πάντα το καλό να πράττει.» [σελ. 38],την γνώση της αλήθειας,, την ιδέα για μια δύναμη σκοτεινή και ακαθόριστη, για ένα αμείλικτο πεπρωμένο, στους νόμους του οποίου υποτάσσονται και οι θεοί, «Όποιος τον όρκο δεν κρατεί/ ανόσια πράξη/ οι πίκρες και οι συμφορές τέλος δεν έχουν»,όλα αυτά που ο αναγνώστης/ ο θεατής της τραγωδίας περιμένει να τα ακούσει / να τα δει επί σκηνής, και που μας τα προσφέρει απλόχερα ο τραγικός ποιητής Γιάννης Παπαθεοδώρου. Του δίνεται η ευκαιρία να εκφράσει την γνώμη του για πρόσωπα και πράγματα των καιρών μας να μιλήσει στην ψυχή μας και στις μεταγενέστερες γενιές που θα τον μελετήσουν. «Τα περιττά η μνήμη λησμονά/ είναι ανήλεη στα λάθη,καραδοκούν οι σειρήνες στα στενά της Μνήμης.»Ηδημιουργική φαντασία του και η λεπτή ψυχή του τον καθιστούν ικανό να σμιλεύει στίχους μοναδικούς.
«Στα πέρατα του κόσμου, αν βρεθείς, / μην αφεθείς στην θλίψη της μοναξιάς Οι σκιές και οι φωνές των σειρήνων σε ακολουθούν / και συ στο ακρόπωρο θα γυρεύεις το στίγμα / των χαμένων οριζόντων απεγνωσμένα./ Το μόνος πληγώνει τους αδύναμους.»
«Ποία δόξα ἔστηκεν ἐπὶ γῆς ἀμετάθετος, πάνταθάνατος διαδέχεται…Κανεὶς δὲν ξέρει ποτὲτῆς τύχης τὰ παιχνίδια [σελ 53]
Ὅταν θὰ ἔρθει τὸ τέλος τοῦ ταξιδιοῦ σου, ἀνώφελο νὰ κλάψεις. Τὶς ράγες ποὺ χάραξες μὲ βαρὺ τὸ φορτίο, μὴ γυρίσεις πίσω νὰ δεῖς. Οἱ γραμμὲς δὲν ὑπάρχουν πιά. Ἐπιστροφὴ καμία» [σελ. 23]
Αξίζει να επισημάνω τον μονόλογο της Μήδειας όταν πρόκειται να σκοτώσει τα παιδιά της εκφράζοντας και την ευχή για όλους μας μέσα από ποιητική δεξιοσύνη των στίχων του Γιάννη Παπαθεοδώρου:
« Φίλεψε μας ημέρα μας με τα μελιφόρα άνθη σου, άπλωσε στα πρύματα μας πανιά, το ηλιόκαυτο πάθος μας να ταξιδεύουμε στο φως, να τρυγούμε οι ίδιοι το νέκταρ της επόμενης σοδειάς, να παραμείνουμε ρυθμιστές της ζωής, ν αποφασίζουμε λεύτεροι, πάντα για το καλό,….»
Κύριε Παπαθεοδώρου,δεχθείτε τα θερμά μας συγχαρητήρια αφού με το έργο σας «Μήδεια εν Ηλυσίοις» δεν επιτελείτε μόνο τον ρόλο σας ως ποιητής, αλλά εκπληρώνετε και την κοινωνική σας αποστολήως διδάσκαλος παιδαγωγός, ανθρωπιστής, επιμορφωτής, κήρυκας να «σηκώσουμε τὶς βοσπόρειες θύελλες»της ζωής υπερασπιζόμενος την καταπολέμηση των παθών, διδάσκοντας τον τρόπονα τα κατανεύσουμε με την εφαρμογή των γραπτών και άγραφων ηθικών νόμων, των σοφών διδαγμάτων– αποφθεγμάτων που θα βοηθήσουν στην ανοικοδόμηση της κοινωνίας και στο πέρασμα από το απλό «ζῆν» στο «εὖ ζῆν,όπως θα ήθελαν οι αρχαίοι μας Φιλόσοφοι.
Είναι ανάγκη λοιπόν η τραγωδία «Μήδεια εν Ηλυσίοις» να διδαχθεί στα παιδιά μας και ευχή όλων ημών να απολαύσουμε την εκτέλεση της στο αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου.
Να είστε σίγουρος κ. Παπαθεοδώρου πως η μνήμη μας σε στιγμές ανάκλησης δεν θα είναι αδύνατη να μας ταξιδεύει στην «Μήδεια εν Ηλυσίοις» στη χώρα των Μακάρων και στις διδαχές της.
Δρ Αικατερίνη Βλαχοπαναγιώτου Μπατάλια
Πρόεδρος Διεθνούς Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών & Καλλιτεχνών
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου