Α! ναι, ξέχασα να σου πω, πως τα στάχυα
είναι χρυσά κι απέραντα, γιατί σ’ αγαπώ.
Τάσος Λειβαδίτης
Μινωϊκό Χρυσό σκουλαρίκι της βασιλικής νεκροπομπής των Μαλίων, στο Χρυσόλακκο, που παριστάνει δύο αντικριστές σφήκες.
Γιάννης Αγγελάκας -Ό,τι σου άξιζε…
Με σκαλίζεις σαν ξερό χωράφι
Κι ό,τι σάπιο κι άχρηστο βρίσκεις το αγαπάς
Το χρυσάφι μου το πετάς στα σκουπίδια
Αναλογίζομαι την ώρα που θα φεύγεις
Νομίζοντας πως πήρες ό,τι ήθελες να πάρεις
Δίχως ποτέ να σου περάσει απ’ το μυαλό
Πως πήρες ό,τι σου άξιζε να πάρεις
Μυκηναϊκός πολιτισμός - Χρυσό δαχτυλίδι που βρέθηκε σε τάφο στην Τίρυνθα. Κατασκευασμένο το 1400 π.Χ. με την τεχνική ρεπουσσέ. Ζωόμορφοι προσκυνητές προσφέρουν αναθήματα σε μία καθιστή θεότητα. Η παράσταση αποδίδεται με εξαιρετική λεπτομέρεια.
Αρης Αλεξάνδρου - Κτήμα φυλακής
Κάθε αυγή και κάθε δύση
μαζεύω το χρυσάφι τ’ ουρανού
και το σφραγίζω
σε προφίλ
με το πραγματικό
τ’ αληθινό μου
πρόσωπο.
Με την ελευθερία μου
ένα χρυσάφι μη δεκτόν παρά τοις εμπόροις
πληρώνω κάθε νύχτα
το πρόσκαιρό μου
κτήμα τάφου.
Κάθε αυγή και κάθε δύση
μαζεύω το χρυσάφι τ’ ουρανού
και το σφραγίζω
σε προφίλ
με το πραγματικό
τ’ αληθινό μου
πρόσωπο.
Με την ελευθερία μου
ένα χρυσάφι μη δεκτόν παρά τοις εμπόροις
πληρώνω κάθε νύχτα
το πρόσκαιρό μου
κτήμα τάφου.
Μυκηναϊκός πολιτισμός Περίαπτο με γυναικεία μορφή. Είναι κατασκευασμένο από χρυσό με την τεχνική της κοκκίδωσης. Του 14ου αι. π.Χ. Βρέθηκε σε τάφο των Μυκηνών, φιλοξενείται στο Αρχαιολογικό μουσείο της Αθήνας
Οι Κολχίδες
α΄ ποίημα
- Αρμάτωσα τό μυθικό καράβι γιά ταξίδι
- θεόταχτο καί πορφυρά πανιά άπλωσα καί η πλώρη
- τίς στοιχιωμένες θάλασσες χαράκωνε καί γύρω
- στήν κουπαστή κυκλόφεγγαν οι χάλκινες ασπίδες.
- Αρμένιζα γι' απάτητες Κολχίδες καί είχα τάμα
- ν' αρπάξω τή χρυσή προβιά τού Φρίξου από τό Δράκο,
- μέσ' απ' τό χνώτο τής φωτιάς. Κι αψήφισα φουρτούνες,
- τίς Συμπληγάδες τίς κακές, πίβουλες λάμιες κι όρνια,
- καί σέ ακρογιάλι αξόρκιστο τή φυκιωμένη τέλος
- άραξα Αργώ. Κι αντίκρυσα τό μαγικό χρυσάφι
- μέσ' σέ ρουμάνι σκιαδερό καί γύρω του βιγλίζαν
- άγρυπνα τέρατα, στρυφνά μυστήρια. Καί βοήθεια
- λαχτάρησα−κι ώ! στό βαθύ τού Αιήτη τό παλάτι
- τά τραγικά νά μέ κοιτούν τής Μήδειας είδα μάτια!
Η περίφημη χρυσή μάσκα του Αγαμέμνονα. Πιθανόν το πιο αναγνωρίσιμο παγκοσμίως έργο με την τεχνική ρεπουσσέ. Βρέθηκε σε μυκηναϊκό τάφο (1600 π.Χ.) Από τα γνωστότερα εκθέματα του Αρχαιολογικού μουσείου της Αθήνας.
Νικηφόρος Βρεττάκος - Ο Αγρός των λέξεων
Όπως η μέλισσα γύρω από ένα άγριο
λουλούδι, όμοια κ' εγώ. Τριγυρίζω
διαρκώς γύρω απ' τη λέξη.
Ευχαριστώ τις μακριές σειρές
των προγόνων, που δούλεψαν τη φωνή,
την τεμαχίσαν σε κρίκους, την κάμαν
νοήματα, τη σφυρηλάτησαν όπως
το χρυσάφι οι μεταλλουργοί κ' έγινε
Όμηροι, Αισχύλοι, Ευαγγέλια
κι άλλα κοσμήματα.
Με το νήμα
των λέξεων, αυτόν το χρυσό
του χρυσού, που βγαίνει απ' τα βάθη
της καρδιάς μου, συνδέομαι" συμμετέχω
στον κόσμο.
Σκεφτείτε:
Είπα και έγραψα, «Αγαπώ».
http://www.myriobiblos.gr/
Όπως η μέλισσα γύρω από ένα άγριο
λουλούδι, όμοια κ' εγώ. Τριγυρίζω
διαρκώς γύρω απ' τη λέξη.
Ευχαριστώ τις μακριές σειρές
των προγόνων, που δούλεψαν τη φωνή,
την τεμαχίσαν σε κρίκους, την κάμαν
νοήματα, τη σφυρηλάτησαν όπως
το χρυσάφι οι μεταλλουργοί κ' έγινε
Όμηροι, Αισχύλοι, Ευαγγέλια
κι άλλα κοσμήματα.
Με το νήμα
των λέξεων, αυτόν το χρυσό
του χρυσού, που βγαίνει απ' τα βάθη
της καρδιάς μου, συνδέομαι" συμμετέχω
στον κόσμο.
Σκεφτείτε:
Είπα και έγραψα, «Αγαπώ».
http://www.myriobiblos.gr/
Διάδημα με έκτυπη διακόσμηση Τάφος ΙΙΙ ταφικού κύκλου Α
Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
Mário de Sá-Carneiro - Η πτώση
Κι εγώ που είμαι βασιλιάς σ’ αυτήν την αταξία,
Εγώ, που ’μαι κυκλώνας, ποθώ να τη διορθώσω
Γυρίζω ώσπου να φύγω... Μου ξεγλιστράνε ωστόσο
Όλα μες την αχλή και μες στην υπνηλία.
Στα χέρια μου αν πέσει ψήγμα από χρυσό,
Γίνεται αμέσως ευτελές... το ρίχνω παραπέρα…
Πεθαίνω από τη χλεύη μου προς κάθε θησαυρό,
Πεθαίνω λόγω στέρησης, που παραπήρα αέρα.
Το χρώμα με λαμπρύνει, λόγω λιποθυμίας,
Τα χέρια τείνω από καρδιάς – τη σύσπασή τους δε νικώ!...
Και με περνώ από κόσκινο– σκέτο μηδενικό..
Ακόμη όμως με δονεί το φως της αγωνίας.
Να με νικήσω ατύχησα, να συντριβώ είμαι ικανός,
–Πτώση και νίκη ενίοτε το ίδιο είναι γεγονός–
Και όπως είμαι ακόμη φως, γοργά πισωπατώ,
Κορώνω μέχρι τέλους, με ιδανική οργή:
Κοιτώ τον πάγο αφ’ υψηλού, στον πάγο αυτό θε να ριχτώ...
.....................................................................................
Έπεσα...
Και μόνος απομένω, στον εαυτό μου πάνω έχοντας συντριβεί!...
Κι εγώ που είμαι βασιλιάς σ’ αυτήν την αταξία,
Εγώ, που ’μαι κυκλώνας, ποθώ να τη διορθώσω
Γυρίζω ώσπου να φύγω... Μου ξεγλιστράνε ωστόσο
Όλα μες την αχλή και μες στην υπνηλία.
Στα χέρια μου αν πέσει ψήγμα από χρυσό,
Γίνεται αμέσως ευτελές... το ρίχνω παραπέρα…
Πεθαίνω από τη χλεύη μου προς κάθε θησαυρό,
Πεθαίνω λόγω στέρησης, που παραπήρα αέρα.
Το χρώμα με λαμπρύνει, λόγω λιποθυμίας,
Τα χέρια τείνω από καρδιάς – τη σύσπασή τους δε νικώ!...
Και με περνώ από κόσκινο– σκέτο μηδενικό..
Ακόμη όμως με δονεί το φως της αγωνίας.
Να με νικήσω ατύχησα, να συντριβώ είμαι ικανός,
–Πτώση και νίκη ενίοτε το ίδιο είναι γεγονός–
Και όπως είμαι ακόμη φως, γοργά πισωπατώ,
Κορώνω μέχρι τέλους, με ιδανική οργή:
Κοιτώ τον πάγο αφ’ υψηλού, στον πάγο αυτό θε να ριχτώ...
.....................................................................................
Έπεσα...
Και μόνος απομένω, στον εαυτό μου πάνω έχοντας συντριβεί!...
Από τη συλλογή Dispersão (Διασπορά). Ποίημα γραμμένο στο Παρίσι το 1913.
Χρυσό διάδημα Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
PAUL CELAN - Άσμα θανάτου/Φούγκα
Μαύρο γάλα της αυγής πίνουμε το βράδυ
το πίνουμε το μεσημέρι και το πρωί το πίνουμε το
πίνουμε τη νύχτα
πίνουμε και πίνουμε
φτυαρίζουμε έναν τάφο στους αιθέρες εκεί που άνετα
ξαπλώνεις
Ένας άνδρας μένει στο σπίτι παίζει με τα φίδια
γράφει
γράφει σαν σκοτεινιάζει στη Γερμανία τα χρυσά σου
μαλλιά Μαργαρίτα
το γράφει και βγαίνει απ’ το σπίτι και λάμπουν
τ’αστέρια
καλεί αυτός σφυρίζοντας τους Εβραίους του μπροστά
του τους βάζει να φτυαρίσουν έναν τάφο στη γη
μας προστάζει παίξτε τώρα για τον χορό
Μαύρο γάλα της αυγής πίνουμε τη νύχτα
σε πίνουμε το πρωί και το μεσημέρι σε πίνουμε
το βράδυ
πίνουμε και πίνουμε
Ένας άνδρας μένει στο σπίτι παίζει με τα φίδια
γράφει
γράφει σαν σκοτεινιάζει στη Γερμανία τα χρυσά σου
μαλλιά Μαργαρίτα
Τα σταχτιά σου μαλλιά Σουλαμίτιδα φτυαρίζουμε έναν
τάφο στους αιθέρες εκεί που άνετα ξαπλώνεις
Φωνάζει αυτός σκάψτε βαθύτερα στο χώμα εσείς οι
άλλοι τραγουδήστε και παίξτε
Πιάνει το σιδερικό στη ζώνη το κουνά τα μάτια του
είναι γαλάζια
βαθύτερα βάλτε εσείς τα φτυάρια εσείς οι άλλοι
παίξτε συνέχεια για τον χορό
Μαύρο γάλα της αυγής σε πίνουμε τη νύχτα
σε πίνουμε το μεσημέρι και το πρωί σε πίνουμε το
βράδυ
πίνουμε και πίνουμε
Ένας άνδρας μένει στο σπίτι τα χρυσά σου μαλλιά
Μαργαρίτα
Τα σταχτιά σου μαλλιά Σουλαμίτιδα αυτός παίζει με
τα φίδια
Φωνάζει παίξτε πιο γλυκά τον θάνατο ένας
Πρωτομάστορας είναι ο θάνατος στη Γερμανία
Φωνάζει παίξτε πιο μπάσα τα βιολιά μετά ανεβείτε
σαν καπνός στον αιθέρα
να ‘χετε στα σύννεφα έναν τάφο εκεί που άνετα
ξαπλώνεις
Μαύρο γάλα της αυγής σε πίνουμε τη νύχτα
σε πίνουμε το μεσημέρι ο θάνατος ένας Πρωτομάστορας
από τη Γερμανία είναι
σε πίνουμε το βράδυ και το πρωί πίνουμε και πίνουμε
ο θάνατος είναι ένας Πρωτομάστορας από τη Γερμανία
το μάτι του είναι γαλάζιο
ένας άνδρας μένει στο σπίτι τα χρυσά σου μαλλιά
Μαργαρίτα
ξεσηκώνει τα σκυλιά του εναντίον μας μάς χαρίχει
έναν τάφο στον αιθέρα παίζει με τα φίδια του και
ονειρεύεται ο θάνατος είναι ένας Πρωτομάστορας από
τη Γερμανία
τα χρυσά σου μαλλιά Μαργαρίτα
τα σταχτιά σου μαλλιά Σουλαμίτιδα
Απόδοση στα ελληνικά: Μαριγώ Αλεξοπούλου
Ενώτια Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
Ο έρωτας είναι ο ζητιάνος τού χρόνου, αλλά μία μόνο ώρα,
φωτεινή σαν νεόκοπο νόμισμα, κάνει τον έρωτα πλούσιο.
Είμαστε μια ώρα μαζί εδώ, δεν την ξοδεύουμε όμως για λουλούδια ή κρασί,
αλλά για ολόκληρο τον καλοκαιρινό ουρανό
και το χορτάρι για στρώμα.
Για χιλιάδες δευτερόλεπτα φιλιόμαστε ∙ τα μαλλιά σου
θησαυρός πάνω στο χώμα ∙ το φωτεινό άγγιγμα τού Μίδα
μετατρέπει τα μέλη σου σε χρυσάφι.
Ο χρόνος κυλάει αργά, γιατί εδώ είμαστε εκατομμυριούχοι,
καλοπιάνοντας τη νύχτα, έτσι ώστε τίποτα σκοτεινό
να μη βάλει τέλος στη λαμπερή μας ώρα,
κανένα διαμάντι να μη φωτίσει το φλέμα τού κούκου
που κρέμεται από το χορτάρι στο αυτί σου,
κανένας πολυέλαιος ή προβολέας να μη σε δει
καλύτερα φωτισμένη απ' ότι τώρα εδώ.
Ο χρόνος απεχθάνεται τον έρωτα,
θέλει τον έρωτα φτωχό ∙ αλλά ο έρωτας υφαίνει
χρυσάφι, χρυσάφι, χρυσάφι από άχυρο.
(Μεταφραστική δοκιμή: Νίκος Λάζαρης)
Hilda Doolittle - Adonis
1.
Each of us like you
has died once,
has passed through drift of wood-leaves,
cracked and bent
and tortured and unbent
in the winter-frost,
the burnt into gold points,
lighted afresh,
crisp amber, scales of gold-leaf,
gold turned and re-welded
in the sun;
each of us like you
has died once,
each of us has crossed an old wood-path
and found the winter-leaves
so golden in the sun-fire
that even the live wood-flowers
were dark.
2.
Not the gold on the temple-front
where you stand
is as gold as this,
not the gold that fastens your sandals,
nor thee gold reft
through your chiselled locks,
is as gold as this last year's leaf,
not all the gold hammered and wrought
and beaten
on your lover's face.
brow and bare breast
is as golden as this:
each of us like you
has died once,
each of us like you
stands apart, like you
fit to be worshipped.
1.
Each of us like you
has died once,
has passed through drift of wood-leaves,
cracked and bent
and tortured and unbent
in the winter-frost,
the burnt into gold points,
lighted afresh,
crisp amber, scales of gold-leaf,
gold turned and re-welded
in the sun;
each of us like you
has died once,
each of us has crossed an old wood-path
and found the winter-leaves
so golden in the sun-fire
that even the live wood-flowers
were dark.
2.
Not the gold on the temple-front
where you stand
is as gold as this,
not the gold that fastens your sandals,
nor thee gold reft
through your chiselled locks,
is as gold as this last year's leaf,
not all the gold hammered and wrought
and beaten
on your lover's face.
brow and bare breast
is as golden as this:
each of us like you
has died once,
each of us like you
stands apart, like you
fit to be worshipped.
Αργυρό ρυτό με επίχρυσα κέρατα και χρυσές ενθέσεις
Τάφος ΙΙΙ κύκλου Α ( Μινωϊκό)
1.
Ο καθένας από εμάς όπως κι εσύ
Πέθανε κάποτε,
Έχει περάσει ανάμεσα απ' τον σωρό με τις φυλλωσιές του δάσους,
εκείνες τις φθαρτές και λυγισμένες,
τις βασανισμένες και αλύγιστες στο ψύχος του χειμώνα
με την φλόγα απ' το χρυσάφι
να λάμπει ξανά,
το τραχύ κεχριμπάρι, οι ζυγοί των χρυσόφυλλων
να γίνονται χρυσός στο φως του ήλιου
ο καθένας από εμάς όπως κι εσύ
πέθανε κάποτε,
ο καθένας από εμάς έχει διασχίσει ένα παλιό μονοπάτι στο δάσος
και βρήκε τα φύλλα του χειμώνα
πολύ χρυσαφένια από την φλόγα του ήλιου
που έκανε ακόμα και τα ζωντανά άνθη του δάσους
να φαίνονται τόσο σκοτεινά.
2.
Ούτε ο χρυσός στην πύλη του ναού
είναι τόσο χρυσός όσο αυτά
ούτε ο χρυσός που κοσμεί τα σανδάλια σου
ούτε το χρυσό μέταλλο
που λάξευσε τις κλειδαριές σου
είναι τόσο χρυσό όσο το κιτρινισμένο φύλλο
ούτε όλο το χρυσάφι που σφυρηλατήθηκε και κατεργάσθη
και σμιλέφθηκε στο πρόσωπο της αγαπημένης σου,
ούτε το μέτωπο και το γυμνό στήθος
είναι τόσο χρυσό όσο αυτό.
Ο καθένας από εμάς όπως κι εσύ
πέθανε κάποτε,
ο καθένας όπως κι εσύ
στέκεται στην άκρη, όπως εσύ
για να γίνει αντικείμενο λατρείας.
μτφ. Γιώργος Χαφιάν
Χρυσό έλασμα με έκτυπη διακόσμηση
Οδυσσέας Ελύτης…Το χρυσό κλειδί
Εσείς του κόσμου οι σοφοί
για δώστε απάντηση σωστή.
Ποιος έχει το χρυσό κλειδί
όπου ανοίγουν οι ουρανοί;
Ένα κορίτσι το ‘χει
κι όποιος κι αν το παρακαλεί,
όχι του λέει όχι.
Βρε κορίτσι, βρε κορίτσι
μια ζωή την έχουμε.
Άνοιξέ μας άνοιξέ μας
άλλο δεν αντέχουμε.
Μάγισσες ρίχτε χαρτιά
και μελετήστε τα καλά.
Ποιος έχει το χρυσό κλειδί
όπου ανοίγουν οι ουρανοί;
Ένα κορίτσι το ‘χει
κι όποιος κι αν το παρακαλεί,
όχι του λέει όχι.
Κύπελλο Βαφειού
Χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία.
Παίξε στον άνεμο τη γλώσσα σου και πέρνα.
Αλλού σε λέγανε Γιουδήθ, εδώ Μαρία.
Το φίδι σκίζεται στο βράχο με τη σμέρνα.
Από παιδί βιαζόμουνα, μα τώρα πάω καλιά μου.
Μια τσιμινιέρα με όρισε στον κόσμο και σφυρίζει.
Το χέρι σου, που χάιδεψε τα λιγοστά μαλλιά μου,
για μια στιγμή αν με λύγισε, σήμερα δε με ορίζει.
Το μετζαρόλι ράγισε και το τεσσαροχάλι.
Την τάβλα πάρε, τζόβενο, να ξαναπάμε αρόδο.
Ποιος σκύλας γιος μας μούντζωσε κι έχουμε τέτοιο χάλι,
που γέροι και μικρά παιδιά μας πήραν στο κορόιδο;
Βαμμένη. Να σε φέγγει κόκκινο φανάρι.
Γιομάτη φύκια και ροδάνθη, αμφίβια Μοίρα.
Καβάλαγες ασέλωτο με δίχως χαλινάρι,
πρώτη φορά, σε μια σπηλιά, στην Αλταμίρα.
Σαλτάρει ο γλάρος το δελφίνι να στραβώσει.
Τι με κοιτάς; Θα σου θυμίσω εγώ που μ' είδες.
Στην άμμο πάνω σ' είχα ανάστροφα ζαβώσει
τη νύχτα που θεμέλιωναν τις Πυραμίδες.
Το τείχος περπατήσαμε μαζί το Σινικό.
Κοντά σου ναύτες απ' την Ουρ πρωτόσκαρο εβιδώναν.
Ανάμεσα σε ολόγυμνα σπαθιά στο Γρανικό
έχυνες λάδι στις βαθιές πληγές του Μακεδόνα.
Πράσινο. Αφρός, θαλασσινό βαθύ και βυσσινί.
Γυμνή. Μονάχα ένα χρυσό στη μέση σου ζωστήρι.
Τα μάτια σου τα χώριζαν εφτά Ισημερινοί
μες στου Giorgione το αργαστήρι.
Πέτρα θα του 'ριξα και δε με θέλει το ποτάμι.
Τι σου 'φταιξα και με ξυπνάς προτού να φέξει.
Στερνή νυχτιά του λιμανιού δεν πάει χαράμι.
Αμαρτωλός που δε χαρεί και που δε φταίξει.
Βαμμένη. Να σε φέγγει φως αρρωστημένο.
Διψάς χρυσάφι. Πάρε, ψάξε, μέτρα.
Εδώ κοντά σου, χρόνια ασάλευτος να μένω
ως να μου γίνεις Μοίρα, Θάνατος και Πέτρα.
Χρυσός κάνθαρος
Αζά καν ελκαλάμ μιν φάντα, ασσουκούτ μιν ζαχάμπ.
ΑΡΑΒΙΚΗ ΠΑΡΟΙΜΙΑ
«Είναι χρυσός η σιωπή και άργυρος ο λόγος.»
Τις βέβηλος προέφερε τοιαύτην βλασφημίαν;
τις χαυνωθείς Ασιανός παραιτηθείς εις μοίραν
τυφλήν, βωβήν, τυφλός, βωβός; Ποίος οικτρός παράφρων
ξένος τη ανθρωπότητι, την αρετήν υβρίζων,
χίμαιραν είπε την ψυχήν, και άργυρον τον λόγον;
Το μόνον μας θεοπρεπές δώρημα, περιέχον
τα πάντα - ενθουσιασμόν, λύπην, χαράν, αγάπην·
εν τη ζωώδει φύσει μας ανθρώπινον το μόνον!
Συ όστις τον αποκαλείς άργυρον, δεν πιστεύεις
το μέλλον, λύον την σιγήν, μυστηριώδες ρήμα.
Συ εν σοφία δεν τρυφείς, πρόοδος δεν σε θέλγει·
με την αμάθειαν - χρυσήν σιγήν - ευχαριστείσαι.
Νοσείς. Είν' η αναίσθητος σιγή βαρεία νόσος,
ενώ ο Λόγος ο θερμός, ο συμπαθής, υγεία.
Σκιά και νυξ είν' η Σιγή· ο Λόγος, η ημέρα.
Ο Λόγος είν' αλήθεια, ζωή, αθανασία.
Λαλήσωμεν, λαλήσωμεν - σιγή δεν μας αρμόζει
αφού εις το ομοίωμα επλάσθημεν του Λόγου.
Λαλήσωμεν λαλήσωμεν - αφού λαλεί εντός μας
η θεία σκέψις, της ψυχής άυλος ομιλία.
Ξύλινη εξαγωνική πυξίδα με χρυσά ελάσματα. Μυκήνες, 16ος αι. π.Χ. Τα τοιχώματα της πυξίδας διακοσμούνται με επαναλαμβανόμενα θέματα: κυνήγι ελαφιού ή ζαρκαδιού από λιοντάρι μέσα σε τοπίο με φοινικόδεντρα, και σπείρες.
Κώστας Καρυωτάκης - Οι αγάπες
Θά ’ρθουν όλες μια μέρα, και γύρω μου
«Είναι χρυσός η σιωπή και άργυρος ο λόγος.»
Τις βέβηλος προέφερε τοιαύτην βλασφημίαν;
τις χαυνωθείς Ασιανός παραιτηθείς εις μοίραν
τυφλήν, βωβήν, τυφλός, βωβός; Ποίος οικτρός παράφρων
ξένος τη ανθρωπότητι, την αρετήν υβρίζων,
χίμαιραν είπε την ψυχήν, και άργυρον τον λόγον;
Το μόνον μας θεοπρεπές δώρημα, περιέχον
τα πάντα - ενθουσιασμόν, λύπην, χαράν, αγάπην·
εν τη ζωώδει φύσει μας ανθρώπινον το μόνον!
Συ όστις τον αποκαλείς άργυρον, δεν πιστεύεις
το μέλλον, λύον την σιγήν, μυστηριώδες ρήμα.
Συ εν σοφία δεν τρυφείς, πρόοδος δεν σε θέλγει·
με την αμάθειαν - χρυσήν σιγήν - ευχαριστείσαι.
Νοσείς. Είν' η αναίσθητος σιγή βαρεία νόσος,
ενώ ο Λόγος ο θερμός, ο συμπαθής, υγεία.
Σκιά και νυξ είν' η Σιγή· ο Λόγος, η ημέρα.
Ο Λόγος είν' αλήθεια, ζωή, αθανασία.
Λαλήσωμεν, λαλήσωμεν - σιγή δεν μας αρμόζει
αφού εις το ομοίωμα επλάσθημεν του Λόγου.
Λαλήσωμεν λαλήσωμεν - αφού λαλεί εντός μας
η θεία σκέψις, της ψυχής άυλος ομιλία.
Κώστας Καρυωτάκης - Οι αγάπες
Θά ’ρθουν όλες μια μέρα, και γύρω μου
θα καθίσουν βαθιά λυπημένες.
Φοβισμένα σπουργίτια τα μάτια τους,
θα πετούνε στην κάμαρα μέσα.
Ωχρά χέρια θα σβήνουν στο σύθαμπο
και θανάσιμα χείλη θα τρέμουν.
«Αδελφέ» θα μου πουν «δέντρα φεύγουνε
«Αδελφέ» θα μου πουν «δέντρα φεύγουνε
μες στη θύελλα, και πια δε μπορούμε,
δεν ορίζουμε πια το ταξίδι μας.
Ένα θάνατο πάρε και δώσε.
Εμείς, κοίτα, στα πόδια σου αφήνουμε,
συναγμένο από χρόνια, το δάκρυ.
Τα χρυσά πού ’ναι τώρα φθινόπωρα,
Τα χρυσά πού ’ναι τώρα φθινόπωρα,
πού τα θεία καλοκαίρια στα δάση;
Πού οι νυχτιές με τον άπειρον, έναστρο
ουρανό, τα τραγούδια στο κύμα;
Όταν πίσω και πέρα μακραίνανε,
πού να επήγαν χωριά, πολιτείες;
Οι θεοί μάς εγέλασαν, οι άνθρωποι,
Οι θεοί μάς εγέλασαν, οι άνθρωποι,
κι ήρθαμε όλες απόψε κοντά σου,
γιατί πια την ελπίδα δεν άξιζε
το σκληρό μας, αβέβαιο ταξίδι.
Σα φιλί, σαν εκείνα που αλλάζαμε,
ένα θάνατο πάρε και δώσε.»
Θα τελειώσουν. Επάνω μου γέρνοντας
Θα τελειώσουν. Επάνω μου γέρνοντας
θ’ απομείνουν βουβές, μυροφόρες.
Ολοένα στην ήσυχη κάμαρα
θα βραδιάζει, και μήτε θα βλέπω
τα μεγάλα σαν έκπληκτα μάτια τους
που γεμίζανε φως τη ζωή μου…
https://www.greek-language.gr/
https://www.greek-language.gr/
Χρυσή κύλικα με πρόσθετα ελάσματα από τις λαβές προς τη βάση. Στο χείλος δύο περιστέρια. Έχει ονομαστεί συμβατικά "κύπελλο του Νέστορα"
Κώστας Καρυωτάκης - ΠΕΘΑΙΝΟΝΤΑΣ
Μάταιη ψυχή, στην ατονία εσπέρας εαρινής,
ενώ θα κλείνεις τα χρυσά φτερά σου πληγωμένη,
την ώρα που σα λύτρωση κάτι θα καρτερείς,
φτωχή καρδιά, θανάσιμα μα αιώνια λυπημένη·
όταν, φτασμένη απάνω στον ορίζοντα, θα ιδείς
μίση να φεύγουν οι έρωτες, χολή τα πάθη σου όλα,
όταν ανέβει από τα εξαίσια τ' άνθη της ζωής
μύρον η απαγοήτευση, ψυχή μου ονειροπόλα
την ώρα την υπέρτατη που θε να θυμηθείς
μ' ένα μόνο χαμόγελο τα φίλα και τα ενάντια --
μάταιη ψυχή, στο πέλαγο, στο αγέρι τι θα πεις;
ω, τι θα πεις, στενή καρδιά, στη χλωμή δύση αγνάντια;
Διάφορα χρυσά σκεύη από τάφους των Μυκηνών και των Δενδρών Αργολίδας. 15ος-14ος αι.
Το φεγγαράκι απόψε στο γιαλό
θα πέσει, ένα βαρύ μαργαριτάρι.
Κι απάνω μου θα παίζει το τρελό
τρελό φεγγάρι.
Όλο θα σπάει το κύμα ρουμπινί
Όλο θα σπάει το κύμα ρουμπινί
στα πόδια μου σκορπίζοντας αστέρια.
Οι παλάμες μου θα ’χουνε γενεί
δυο περιστέρια·
θ’ ανεβούν —ασημένια δυο πουλιά—,
θ’ ανεβούν —ασημένια δυο πουλιά—,
με φεγγάρι —δυο κούπες— θα γεμίζουν
,με φεγγάρι τους ώμους, τα μαλλιά
θα μου ραντίζουν.
Το πέλαγο χρυσάφι αναλυτό.
Το πέλαγο χρυσάφι αναλυτό.
Θα βάλω τ’ όνειρό μου σε καΐκι
ν’ αρμενίσει. Διαμάντι θα πατώ
λαμπρό χαλίκι.
Το γύρω φως ως θαν τη διαπερνά,
Το γύρω φως ως θαν τη διαπερνά,
η καρδιά μου βαρύ μαργαριτάρι.
Και θα γελώ. Και θε να κλαίω… Και νά,
νά το φεγγάρι
Χρυσός δακτύλιος με σφενδόνη διακοσμημένη κατά την περίκλειστη τεχνική, όπου τα μεταλλικά διάχωρα γεμίζονται με γυαλί. Απεικονίζεται γρύπας με ανοιχτά φτερά. Θολωτός τάφος Καπακλή Βόλου, 15ος αι. π.Χ. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Αθήνα
Βλαδίμηρος Μαγιακόφσκι
Τέσσερις.
Βαριές σα χτυπήματα.
«Τα του Καίσαρος – τα του Θεού».
Κι ένας
σαν κι εμένα.
Που θα πάει;
Πού φωλιάσει βολικά;
Αν ήμουν
μικρούλης
σαν ωκεανός, –
θα στεκόμουν στις μύτες των ποδιών των κυμάτων,
και με την παλίρροια θα χάιδευα το φεγγάρι.
Πού θα βρω την αγαπημένη μου,
που να ‘ναι σαν κι εμένα;
Αυτή δεν θα χωρούσε στον μικροσκοπικό ουρανό!
Ω, αν ήμουν φτωχός!
Σαν εκατομμυριούχος!
Τι να τα κάνει η ψυχή τα λεφτά;
Είναι ένας αχόρταγος κλέφτης γι’ αυτήν.
Της αποχαλινωμένης ορδής των επιθυμιών μου
Δε φτάνει όλο το χρυσάφι της Καλιφόρνιας.
Απόσπασμα
Κύπελλο τύπου Βαφειού από τον Λακκοειδή Τάφο III των Μυκηνών, 16ος-15ος αι. π.Χ. Το κατασκευασμένο από λεπτό χρυσό έλασμα κύπελλο είναι ένα από τα λαμπρά ευρήματα του Σλήμαν από τον Λακκοειδή Τάφο III. Η υπέροχα δουλεμένη διακόσμηση απεικονίζει ένα βραχώδες θαλάσσιο τοπίο μέσα στο οποίο κολυμπούν δελφίνια. Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Π 73• Κρατικό Μουσείο Βάδης/Peter Gaul
Χόρχε Λουίς Μπόρχες—Το χρυσάφι των τίγρεων
Πόσες φορές δεν κοίταξα
ώσπου να χαμηλώσει κίτρινο το δειλινό
την αγέρωχη τίγρη της Βεγγάλης
που πηγαινοέρχεται στον προκαθορισμένο δρόμο της
πίσω απ’ τις σιδερένιες μπάρες,
δίχως να υποψιάζεται πως είναι η φυλακή της.
Ύστερα θα ‘ρθουν άλλες τίγρεις,
η τίγρη της φωτιάς του Μπλέικ·
ύστερα θα ‘ρθουνε άλλα χρυσάφια
το μέταλλο του έρωτα — ο Δίας,
το δαχτυλίδι που κάθε νύχτες εννιά
γίνεται εννέα πια δαχτυλίδια
κι αυτά γίνονται ύστερα άλλα εννιά
κι έτσι συνέχεια, δίχως τελειωμό.
Καθώς περνούν τα χιόνια, σιγά σιγά
μ’ αφήνουν τ’ άλλα υπέροχα χρώματα
και τώρα απομείναν μοναχά
το ακαθόριστο φως, η αξεδιάλυτη σκιά
και το αρχικό χρυσάφι.
Α, δειλινά, τίγρεις και λάμψεις
του μύθου και του έπους,
α, το πιο πολύτιμο χρυσάφι, η χαίτη σου
που λαχταρούν ετούτα εδώ τα χέρια.
Μπέρτολτ Μπρεχτ - Ο σπιούνος
Να και οι καθηγητές,
απ' τ' αυτί οι μαθητές
τους αρπάζουν και τους στήνουν προσοχή.
Κάθε μαθητής κατάσκοπος.
Η μόρφωση, η γνώση είναι άσκοπος.
Μα ποιος γνωρίζει τίποτα στη σημερινή εποχή;
Ύστερα να τα νιάτα τα χρυσά
που με το δήμιο τα 'χουνε καλά.
Τον παίρνουν και τον φέρνουν σπίτι.
Καρφώνουν τον πατέρα τους με μια καταγγελία
και τον κατηγορούν για εσχάτη προδοσία·
δεμένος βγαίνει ο πατέρας απ' το σπίτι.
Από το Μονόπρακτο "Ο σπιούνος "
Πόσες φορές δεν κοίταξα
ώσπου να χαμηλώσει κίτρινο το δειλινό
την αγέρωχη τίγρη της Βεγγάλης
που πηγαινοέρχεται στον προκαθορισμένο δρόμο της
πίσω απ’ τις σιδερένιες μπάρες,
δίχως να υποψιάζεται πως είναι η φυλακή της.
Ύστερα θα ‘ρθουν άλλες τίγρεις,
η τίγρη της φωτιάς του Μπλέικ·
ύστερα θα ‘ρθουνε άλλα χρυσάφια
το μέταλλο του έρωτα — ο Δίας,
το δαχτυλίδι που κάθε νύχτες εννιά
γίνεται εννέα πια δαχτυλίδια
κι αυτά γίνονται ύστερα άλλα εννιά
κι έτσι συνέχεια, δίχως τελειωμό.
Καθώς περνούν τα χιόνια, σιγά σιγά
μ’ αφήνουν τ’ άλλα υπέροχα χρώματα
και τώρα απομείναν μοναχά
το ακαθόριστο φως, η αξεδιάλυτη σκιά
και το αρχικό χρυσάφι.
Α, δειλινά, τίγρεις και λάμψεις
του μύθου και του έπους,
α, το πιο πολύτιμο χρυσάφι, η χαίτη σου
που λαχταρούν ετούτα εδώ τα χέρια.
Μετάφραση: Δημήτρης Καλοκύρης
Ένα χρυσό δαχτυλίδι για κάθε δάχτυλο. Χρυσά σφραγιστικά δαχτυλίδια από τον Τάφο του Γρύπα Πολεμιστή στην Πύλο, 14ος αι. π.Χ. Τα δαχτυλίδια προέρχονται από τον λεγόμενο Τάφο του Γρύπα Πολεμιστή που ανασκάφηκε το 2015. Στα τρία από αυτά απεικονίζονται λεπτοδουλεμένες γυναικείες θεότητες σε διάφορες λατρευτικές σκηνές. Στο τέταρτο δαχτυλίδι απεικονίζεται σκηνή ταυροκαθαψίων: ένας αθλητικός άνδρας που εκτελεί με κομψότητα άλμα πάνω από έναν ταύρο• ένα πολύ τυπικό εικονογραφικό θέμα που προέρχεται από τη μινωική Κρήτη. Αρχαιολογικό Μουσείο Μεσσηνίας, SN 24-30, SN 24-18, SN 24-702, SN 24-736, Κρατικό Μουσείο Βάδης/Peter Gaul
Να και οι καθηγητές,
απ' τ' αυτί οι μαθητές
τους αρπάζουν και τους στήνουν προσοχή.
Κάθε μαθητής κατάσκοπος.
Η μόρφωση, η γνώση είναι άσκοπος.
Μα ποιος γνωρίζει τίποτα στη σημερινή εποχή;
Ύστερα να τα νιάτα τα χρυσά
που με το δήμιο τα 'χουνε καλά.
Τον παίρνουν και τον φέρνουν σπίτι.
Καρφώνουν τον πατέρα τους με μια καταγγελία
και τον κατηγορούν για εσχάτη προδοσία·
δεμένος βγαίνει ο πατέρας απ' το σπίτι.
Από το Μονόπρακτο "Ο σπιούνος "
Χρυσό μυκηναϊκό δακτυλίδι με περίκλειστο διάκοσμο στη σφενδόνη. Τα μικρά διάχωρα σε μορφή τρίλοβων τόξων φαίνεται ότι αρχικά ήταν γεμισμένα με λευκή υαλόμαζα. Από τη Θήβα. Υστεροελλαδική ΙΙΒ-ΙΙΙΑ1 περίοδος, τέλη 15ου- πρώιμος 14ος αι. π.Χ.
Σώπα, μη μιλάς, είναι ντροπή
κόψ’ τη φωνή σου, σώπασε
κι επιτέλους
αν ο λόγος είναι άργυρος
η σιωπή είναι χρυσός.
Τα πρώτα λόγια, οι πρώτες λέξεις
που άκουσα από παιδί
έκλαιγα, γέλαγα, έπαιζα
μού ‘λεγαν: «σώπα».
Στο σχολείο μού ‘κρυψαν την αλήθεια τη μισή
και μού ‘λεγαν: «εσένα τι σε νοιάζει; σώπα!»
Με φιλούσε το πρώτο αγόρι
που ερωτεύτηκα και μού ‘λεγε:
«κοίτα, μην πεις τίποτα, και…σώπα!»
Κόψ’ τη φωνή σου, μη μιλάς, σώπαινε.
Κι αυτό βάστηξε μέχρι τα είκοσί μου χρόνια.
Ο λόγος του μεγάλου, η σιωπή του μικρού.
Έβλεπα αίματα στα πεζοδρόμια
«τι σε νοιάζει, μού ‘λεγαν,
θα βρεις το μπελά σου – τσιμουδιά, σώπα».
Αργότερα φώναζαν οι προϊστάμενοι:
«μη χώνεις τη μύτη σου παντού,
κάνε πως δεν καταλαβαίνεις, και σώπα».
................................
Απόσπασμα
https://www.catisart.gr/
https://www.catisart.gr/
Χρυσός δίσκος με ανάγλυφη προτομή της Αθηνάς, που φορά περικεφαλαία με τρία λοφία, στεφάνι δάφνης και λοξή αιγίδα με γοργόνειο. Στα μάτια της θεάς η ίριδα ήταν καλυμμένη με γαλάζιο σμάλτο. Την προτομή πλαισιώνουν ζώνες με πλούσιο συρματερό και κοκκιδωτό διάκοσμο, και ένθετους γρανάτες. Το δικτυωτό πλέγμα των αλυσίδων, το οποίο περιβάλλει το κόσμημα, υποδηλώνει ότι χρησίμευε για να συγκρατεί τα μαζεμένα στο πίσω μέρος της κεφαλής μαλλιά. Από τη Θεσσαλία. 2ος αι. π.
Νταν Πάγκις - Προσχέδιο συμφωνητικού για τις αποζημιώσεις
Εντάξει, κύριοι που διαμαρτύρεστε κραυγαλέα ως συνήθως,
ενοχλητικοί θαυματοποιοί, ησυχία!
Όλα θα επανέλθουν στη θέση τους,
στη μια παράγραφο μετά την άλλη.
Η κραυγή στο λαρύγγι.
Τα χρυσά δόντια στα ούλα.
Ο τρόμος.
Ο καπνός στην τσίγκινη καμινάδα και ακόμα πιο βαθιά,
στο βαθούλωμα των οστών,
και αμέσως θα καλυφθείτε με δέρμα και τένοντες και θα ζήσετε,
κοιτάξτε, ξαναβρήκατε τη ζωή σας,
κάθεστε στο σαλόνι, διαβάζετε εφημερίδα.
Είστε εδώ. Όλα έγιναν εγκαίρως.
Όσον αφορά το κίτρινο αστέρι: αμέσως θα ξεριζωθεί
από το στήθος σας
και θα μεταναστεύσει
στον ουρανό.
https://www.liberal.gr/
Βαρύτιμο χρυσό διάδημα και κεντρικό τμήμα διαδήματος με «κόμβο του Ηρακλέους» και διακοσμητικά στοιχεία από γρανάτες, αχάτες, σμάλτο και υαλόμαζα. Διαδήματα αυτού του τύπου κοσμούσαν περίπλοκες κομμώσεις, με τα κρεμαστά εξαρτήματα να πέφτουν στο μέτωπο. Ο «κόμβος του Ηρακλέους», στον οποίο απέδιδαν φυλακτικές και ιαματικές ιδιότητες, απαντά συχνά στην ελληνιστική και ρωμαϊκή κοσμηματοτεχνία. Αρχές 2ου αι. π.Χ. Μήκ. 0,51 μ.
Κωστής Παλαμάς - Το χρυσό κρεβάτι
Το ξέρω· είμ’ ένα πλάσμα ταπεινόσαν τόσα, χωρίς δύναμη και χάρη,κι είμαι μια στάλα στον ωκεανό,κι είμαι στον κάμπο ασήμαντο χορτάρι.
Είδα πως εκοιμόμουνα βαριά Κι ενώ τα μάτια μ’ έμεναν κλειστά,έβλεπαν απ’ το φως αυτό λουσμένα. Κι έβλεπα, στο κρεβάτι μου μπροστάσταματούσανε, μήτε που μιλούσαν,και μ’ άνθη μύρια μοσχοβολιστά Κι έβλεπα κόσμο ακίνητο, σκυφτό,με γόνατα μπροστά μου λυγισμένα,αλλά κανένα μες στον κόσμο αυτόπου να πονεί δεν ένιωθα για μένα.
Παιδιά, γυναίκες, γέροι, νέοι, λαός Αλλά θεός που είχα για φιλιά,κι είχα για χάιδια περισσή τρεμούλα! Και κοίταζα καταφρονετικάλουλούδια, γονατίσματα, λιβάνια,θεός που λαχταρούσα πιο γλυκά Θεός με δίχως δύναμη καμιά,παρά με το προσκύνημα των άλλωνπου μου πλάταιναν και την ερημιάκαι έκαναν τον καημό μου πιο μεγάλον.
Και στέφανα οι ανθοί, από μέ πλεχτά, Αλίμονο, μια δύναμη κρατάτο σώμα μου δεμένο στο κρεβάτι, Και μου βαραίνουν οι χιονάτοι ανθοί,νεκρολούλουδα, χέρια μου και στήθια…αλλά του κάκου καρτερώ να ’ρθεί Και τότε μια φωνή λαχταριστήκι απ’ της καρδιάς μού ξέφυγε τα βάθη,στο λάρυγγά μου μέσα η φωνή μου εχάθη,κι έλεγε αυτά η φωνή προτού σβηστεί:
«Καλύτερα τα πόδια μου γυμνά »παρά να μ’ έχ’ η δόξα χαϊδευτόκι ανθοστεφάνωτο να μ’ έχει θύμα, »Μου φτάνει εμέ παράμερη ζωή,ψυχή και χέρια ελεύθερα να νιώθω,κι η αγάπη, μαλακότατη πνοή, »Μου φτάνει ο ήλιος, άστρο ευλογητό,όπως για όλους και για με να λάμπει,κι οι κάμποι που δουλεύω και πατώνα μου είναι της γλυκιάς πατρίδας κάμποι.
Κι εξύπνησ’ από τ’ όνειρο το πλάνο Το ξέρω· είμ’ ένα πλάσμα ταπεινόσαν τόσα, χωρίς δύναμη και χάρη, Μα δεν ποθώ της δόξας τα παλάτια,και της Αθανασίας τον ουρανό·δόξα δική μου είναι τα δυο σου μάτια, |
Μινωικά κοσμήματα
Με μιαν αχτίδα
Θα θερίσει ο ήλιος
στάχυ χρυσάφι.
Δικτυωτό χρυσό κόσμημα κεφαλής με ανάγλυφη προτομή της Αρτεμης. Από τη Θεσσαλία. 3ος αι. π.Χ.
Ιωάννης Πολέμης - Ο χρυσός και το μάρμαρο
Λέγει ο χρυσός στο μάρμαρο :
- Στα πέρατα του κόσμου
ποιος ήλιος λάμπει ωσάν εμέ, ποιο φως έχει το φως μου;
Εγώ τον κόσμο κυβερνώ, την ευτυχία υφαίνω,
ποδοπατώ την εμορφιά, την ασχημιά ομορφαίνω.
Εγώ οδηγώ στα σκοτεινά του κλέφτη μου το χέρι,
εγώ ακονίζω του φονιά το δίκοπο μαχαίρι.
Εγώ αγοράζω την τιμή και την πουλώ στο δρόμο,
εγώ νικώ την αρετή, καταπατώ τον νόμο.
Περίσσες είν΄ οι χάρες μου, κ΄ η δύναμή μου μόνη
κρεμνίζει θρόνους απ΄ εδώ, θρόνους εκεί στηλώνει...
Εσύ τι κάνεις, μάρμαρο;
Και τ΄ απαντάει εκείνο :
- Εγώ σε τάφου σκοτεινιά την δύναμή σου κλείνω.
Ημερολόγιον Σκόκου, τόμος 15 (1900), σελίδα 86
https://www.sarantakos.com/
Λέγει ο χρυσός στο μάρμαρο :
- Στα πέρατα του κόσμου
ποιος ήλιος λάμπει ωσάν εμέ, ποιο φως έχει το φως μου;
Εγώ τον κόσμο κυβερνώ, την ευτυχία υφαίνω,
ποδοπατώ την εμορφιά, την ασχημιά ομορφαίνω.
Εγώ οδηγώ στα σκοτεινά του κλέφτη μου το χέρι,
εγώ ακονίζω του φονιά το δίκοπο μαχαίρι.
Εγώ αγοράζω την τιμή και την πουλώ στο δρόμο,
εγώ νικώ την αρετή, καταπατώ τον νόμο.
Περίσσες είν΄ οι χάρες μου, κ΄ η δύναμή μου μόνη
κρεμνίζει θρόνους απ΄ εδώ, θρόνους εκεί στηλώνει...
Εσύ τι κάνεις, μάρμαρο;
Και τ΄ απαντάει εκείνο :
- Εγώ σε τάφου σκοτεινιά την δύναμή σου κλείνω.
Ημερολόγιον Σκόκου, τόμος 15 (1900), σελίδα 86
https://www.sarantakos.com/
Χρυσός ναΐσκος διακοσμημένος με ένθετους ημιπολύτιμους λίθους, 3ος αι. π.Χ.
Γιάννης Ρίτσος: Το χρέος των ποιητών
{....} Πολλοί στίχοι είναι σαν αργυρές κλωστές
δεμένες στα καμπανάκια των άστρων –
αν τους τραβήξεις, μια ασημένια κωδωνοκρουσία δονεί τον ορίζοντα.
Πολλά ποιήματα βουλιάζουν μες στην ίδια τους τη λάμψη,
περήφανα ποιήματα∙ δεν καταδέχονται τίποτα να πουν.
Ξέρω πολλά ποιήματα που πνίγηκαν στο χρυσό πηγάδι τής σελήνης.
Ένα σωστό ποίημα ποτέ δεν καθυστερεί σε μια γωνιά τού ρεμβασμού.
Είναι πάντα στην ώρα του σαν τον συνειδητό, πρόθυμο εργάτη
είναι ένας έτοιμος στρατιώτης που λέει παρών στο πρώτο κάλεσμα της εποχής του.
Κάποτε οι ποιητές μοιάζουνε με πουλιά μες στο δάσος τού χρόνου,
οι άλμπατρος του Μπωντλαίρ, τα κοράκια τού Πόε,
κάποτε σα σπουργίτια μες στο χιόνι ή σαν αητοί ψηλά σ απόκρημνα Ιδανικά.
Υπάρχουν και ποιήματα όμορφα σαν τα πουλιά Γκλουχάρ –
το Μάη και τον Απρίλη πνίγονται μες στο ίδιο τους το ερωτικό τραγούδι
πνίγονται μες στη μελωδία τους και κουφαίνονται.
Το Μάη και τον Απρίλη τα χαράματα
μες στην κρυστάλλινη δροσιά τού δάσους
βγαίνουν οι κυνηγοί με τα ντουφέκια τους και τα γκλουχάρ δεν τους ακούνε.
Το νου σας, σύντροφοι ποιητές, αδέρφια μου,
ας κρατάμε τ’ αυτί μας στυλωμένο στο γυαλί της σιωπής, –
τα βήματα του εχθρού και του φίλου μας μοιάζουν στο θαμπόφωτο του δάσους. Πρέπει να διακρίνουμε.{....}
Απόσπασμα
{....} Πολλοί στίχοι είναι σαν αργυρές κλωστές
δεμένες στα καμπανάκια των άστρων –
αν τους τραβήξεις, μια ασημένια κωδωνοκρουσία δονεί τον ορίζοντα.
Πολλά ποιήματα βουλιάζουν μες στην ίδια τους τη λάμψη,
περήφανα ποιήματα∙ δεν καταδέχονται τίποτα να πουν.
Ξέρω πολλά ποιήματα που πνίγηκαν στο χρυσό πηγάδι τής σελήνης.
Ένα σωστό ποίημα ποτέ δεν καθυστερεί σε μια γωνιά τού ρεμβασμού.
Είναι πάντα στην ώρα του σαν τον συνειδητό, πρόθυμο εργάτη
είναι ένας έτοιμος στρατιώτης που λέει παρών στο πρώτο κάλεσμα της εποχής του.
Κάποτε οι ποιητές μοιάζουνε με πουλιά μες στο δάσος τού χρόνου,
οι άλμπατρος του Μπωντλαίρ, τα κοράκια τού Πόε,
κάποτε σα σπουργίτια μες στο χιόνι ή σαν αητοί ψηλά σ απόκρημνα Ιδανικά.
Υπάρχουν και ποιήματα όμορφα σαν τα πουλιά Γκλουχάρ –
το Μάη και τον Απρίλη πνίγονται μες στο ίδιο τους το ερωτικό τραγούδι
πνίγονται μες στη μελωδία τους και κουφαίνονται.
Το Μάη και τον Απρίλη τα χαράματα
μες στην κρυστάλλινη δροσιά τού δάσους
βγαίνουν οι κυνηγοί με τα ντουφέκια τους και τα γκλουχάρ δεν τους ακούνε.
Το νου σας, σύντροφοι ποιητές, αδέρφια μου,
ας κρατάμε τ’ αυτί μας στυλωμένο στο γυαλί της σιωπής, –
τα βήματα του εχθρού και του φίλου μας μοιάζουν στο θαμπόφωτο του δάσους. Πρέπει να διακρίνουμε.{....}
Απόσπασμα
Χρυσό βραχιόλι με μορφή φιδιού, 200 π.Χ.
Τότε το φεγγάρι σκόνταψε στις ιτιές κι έπεσε στο πυκνό χορτάρι.
Μεγάλο σούσουρο έγινε στα φύλλα.
Τρέξανε τα παιδιά, πήραν στα παχουλά τους χέρια το φεγγάρι κι όλη τη νύχτα παίζανε στον κάμπο.
Τώρα τα χέρια τους είναι χρυσά, τα πόδια τους χρυσά, κι όπου πατούν αφήνουνε κάτι μικρά φεγγάρια στο νοτισμένο χώμα. Μα, ευτυχώς, οι μεγάλοι που ξέρουν πολλά, δεν καλοβλέπουν. Μονάχα οι μάνες κάτι υποψιάστηκαν.
Γι αυτό τα παιδιά κρύβουνε τα χρυσωμένα χέρια τους στις άδειες τσέπες, μην τα μαλώσει η μάνα τους που όλη τη νύχτα παίζανε κρυφά με το φεγγάρι.» […]
Χρυσό στεφάνι, με φύλλα και άνθη μυρτιάς. Βρέθηκε σε τάφο στη Σταυρούπολη Θεσσαλονίκης. 4ος αι. π.Χ.
ΤΖΑΛΑΛΑΝΤΙΝ ΡΟΥΜΙ - Μέσα από την Αγάπη
Μέσα από την Αγάπη
γλυκαίνει καθετί πικρό
Μέσα από την Αγάπη
το χάλκινο γίνεται χρυσό
Μέσα από την Αγάπη
το θολό κρασί γίνεται εκλεκτό
Μέσα από την Αγάπη
ο κάθε πόνος γίνεται γιατρικό
Μέσα από την Αγάπη
οι νεκροί θα αναστηθούν
Μέσα από την Αγάπη
οι βασιλιάδες δούλοι θα γενούν
http://hallofpeople.com/
γλυκαίνει καθετί πικρό
Μέσα από την Αγάπη
το χάλκινο γίνεται χρυσό
Μέσα από την Αγάπη
το θολό κρασί γίνεται εκλεκτό
Μέσα από την Αγάπη
ο κάθε πόνος γίνεται γιατρικό
Μέσα από την Αγάπη
οι νεκροί θα αναστηθούν
Μέσα από την Αγάπη
οι βασιλιάδες δούλοι θα γενούν
http://hallofpeople.com/
Η βελανιδιά, το ιερό δένδρο του Δία, αποτέλεσε έμπνευση για το στεφάνι. Βρέθηκε σε τάφο στην Ποτίδαια Χαλκιδικής. 3ος αι. π.Χ
Σαν άνεμος μου τίναξε ο έρωτας τη σκέψη
σαν άνεμος που σε βουνό βελανιδιές λυγάει.
‘Ηρθες, καλά που έκανες, που τόσο σε ζητούσα
δρόσισες την ψυχούλα μου, που έκαιγε ο πόθος.
Από το γάλα πιο λευκή
απ’ το νερό πιο δροσερή
κι από το πέπλο το λεπτό, πιο απαλή.
Από το ρόδο πιο αγνή
απ’ το χρυσάφι πιο ακριβή
κι από τη λύρα πιο γλυκιά, πιο μουσική…
Χρυσός σταυρός με διακοσμητικό τετράφυλλο ρόδακα στην ένωση των κεραιών. Aρχές 7ου αι. Ύψ. 0,03 μ.
Μίλτος Σαχτούρης -Το χρυσάφι
Κάποτε
θα σταματήσουμε
σε μια γαλάζια άμαξα
μες στο χρυσάφι
δε θα μετρήσουμε τα μαύρα
άλογα
δε θα μετρήσουμε τα μαύρα
άλογα
δε θα ’χουμε τίποτα ν’ αθροίσουμε
δε θα ’χουμε πια τίποτα
για να μοιράσουμε
κρατώντας
κρατώντας
ένα ξύλο
θα περάσουμε
μέσ’ απ’ τη μαύρη τρύπα
του ήλιου
του ήλιου
που θα καίει
https://www.greek-language.gr/
https://www.greek-language.gr/
Τρία τμήματα χρυσού περιδεραίου με ζαφείρια, σμαράγδια, κορναλίνη και μαργαριτάρια, από την Aλεξάνδρεια. 5ος αι.
Μίλτος Σαχτούρης - Τα γράμματα
Θα πάψω πια να γράφω ποιήματα
ἔριξες το χρυσό σου δαχτυλίδι μες στη
θάλασσα
στην ἀμμουδιά με το νεκρό κρανίο
κι ὅλα τα βουλιαγμένα καράβια βγῆκαν
στον ἀφρό
κι ὁ καπετάνιος ζωντανός
κι οἱ ναύκληροι να χαμογελᾶνε
εἶπα θα πάψω πια να γράφω ποιήματα
και στο παράθυρο τοῦ σπιτιοῦ μου τοῦ προγονικοῦ
ὁ πατέρας μου και ἡ μητέρα μου
κουνᾶνε τα μαντήλια τους και χαιρετᾶνε
τα ποιήματά μου ὅμως δεν μπόρεσαν να
τα διαβάσουν
ἔχουν ξεχάσει να διαβάζουν
λένε το κάπα ἄλφα και το δέλτα ἔψιλον
και συ μοῦ εἶπες ψέματα
στον τόπο αὐτό τοῦ κόκκινου γελαστοῦ
κρανίου εὲ ξεγέλασες
γι᾿ αὐτό κι εγώ σε γέλασα
και με πιστέψατε
κατάρα με τις εφτά σκιές
πάντα θα γράφω ποιήματα
(από τη συλλογή ΧΡΩΜΟΤΡΑΥΜΑΤΑ, 1980)
ἔχουν ξεχάσει να διαβάζουν
λένε το κάπα ἄλφα και το δέλτα ἔψιλον
και συ μοῦ εἶπες ψέματα
στον τόπο αὐτό τοῦ κόκκινου γελαστοῦ
κρανίου εὲ ξεγέλασες
γι᾿ αὐτό κι εγώ σε γέλασα
και με πιστέψατε
κατάρα με τις εφτά σκιές
πάντα θα γράφω ποιήματα
(από τη συλλογή ΧΡΩΜΟΤΡΑΥΜΑΤΑ, 1980)
Περίτεχνα χρυσά σκουλαρίκια με ζαφείρια, μαργαριτάρια και ψήφους από υαλόμαζα. Tέλη 5ου-αρχές 6ου αι. Ύψ. 0,10 μ
Και βλέπεις το φως του ήλιου καθώς έλεγαν οι παλαιοί.
Ωστόσο νόμιζα πως έβλεπα τόσα χρόνια
περπατώντας ανάμεσα στα βουνά και στη θάλασσα
συντυχαίνοντας ανθρώπους με τέλειες πανοπλίες·
παράξενο, δεν πρόσεχα πως έβλεπα μόνο τη φωνή τους.
Ήταν το αίμα που τους ανάγκαζε να μιλούν, το κριάρι
που έσφαζα κι έστρωνα στα πόδια τους·
μα δεν ήταν το φως εκείνο το κόκκινο χαλί.
Ό,τι μου λέγαν έπρεπε να το ψηλαφήσω
όπως όταν σε κρύψουν κυνηγημένο νύχτα σε στάβλο
ή φτάσεις τέλος το κορμί βαθύκολπης γυναίκας
κι είναι γεμάτη η κάμαρα πνιγερές μυρωδιές·
ό,τι μου λέγαν δορά και μετάξι.
Παράξενο, το βλέπω εδώ το φως του ήλιου· το χρυσό δίχτυ
Παράξενο, το βλέπω εδώ το φως του ήλιου· το χρυσό δίχτυ
όπου τα πράγματα σπαρταρούν σαν τα ψάρια
που ένας μεγάλος άγγελος τραβά
μαζί με τα δίχτυα των ψαράδων.
Δισκοειδές κόσμημα. Ο λεπτός διάτρητος δίσκος χρυσού κοσμείται από ένθετες υαλόμαζες. Ανθέμια και ημικυκλικά πέταλα γύρω από την κεντρική υαλόμαζα. Επικολλημένοι κρίκοι στην πίσω πλευρά προφανώς για να ράβεται το κόσμημα επάνω στο ύφασμα του ενδύματος. Πιθανώς από Συρία, 5ος αι
Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν - Δεν γυαλίζει ό,τι είναι χρυσό
Δε γυαλίζει ό,τι είναι χρυσό,
δεν είναι όσοι αναζητούν χαμένοι·
το παλιό και σθεναρό δε γνωρίζει μαρασμό,
οι ρίζες οι βαθιές δε γλείφονται απ’ τα ψύχη.
Απ’ την τέφρα μια φωτιά θ’ αφυπνιστεί,
ένα φως απ’ τις σκιές θ’ αναβλύσει·
αναγεννημένη η λεπίδα που ‘χε κερματιστεί
κι ο δίχως στέμμα πάλι βασιλιάς θα ζήσει
Μεταφράζει ο Αναστάσιος Δρακόπουλος
Δε γυαλίζει ό,τι είναι χρυσό,
δεν είναι όσοι αναζητούν χαμένοι·
το παλιό και σθεναρό δε γνωρίζει μαρασμό,
οι ρίζες οι βαθιές δε γλείφονται απ’ τα ψύχη.
Απ’ την τέφρα μια φωτιά θ’ αφυπνιστεί,
ένα φως απ’ τις σκιές θ’ αναβλύσει·
αναγεννημένη η λεπίδα που ‘χε κερματιστεί
κι ο δίχως στέμμα πάλι βασιλιάς θα ζήσει
Μεταφράζει ο Αναστάσιος Δρακόπουλος
Χρυσό δακτυλίδι με σταυρόσχημο τετράφυλλο ρόδακα στη σφενδόνη. 6ος-7ος αι.
Το πρώτο πράσινο που έχει η φύση
Είναι χρυσό, μα πώς να μην τ’ αφήσει;
Λουλούδι είναι το πρώιμό της φύλλο,
Μα αρκεί μια ώρα μόνο και το φύλλο
Υποχωρεί· γίνεται φύλλο μόνο.
Έτσι βυθίστηκε η Εδέμ στον πόνο,
Έτσι και το ξημέρωμα τελειώνει·
Τίποτα χρυσό δεν επιβιώνει.
Μετάφραση: Πάνος Κουτούλιας
Χρυσό εγκόλπιο σε σχήμα σταυρού Aνάστασης με διπλή οριζόντια κεραία και ένθετο lapis lazuli. H επιγραφή της πίσω όψης μνημονεύει ως κάτοχο τον Γεώργιο Bαραγγόπουλο με τον τίτλο του σεβαστού, που υποδηλώνει υψηλή κοινωνική θέση, ερμηνεύοντας ταυτόχρονα την πολυτέλεια των υλικών και την κομψότητα του αντικειμένου. 13ος-14ος αι. Ύψ. 0,04 μ
Κυριάκος Χαραλαμπίδης - ΒΟΔΙΑ ΣΤΟ ΝΕΡΟ*
Στις πεντελίσιες φλέβες τους κυλούσε
του χορταριού τ’ αμάλαγο χρυσάφι.
Και πού να φανταστούν τα ζωντανά
με τους μεγάλους οφθαλμούς της Ήρας
πως πιλαλούσαν Τσέτες το κατόπι τους
να κατακόψουν
το λιοβασίλεμα που μέσα τους ανθούσε.
Γοργά τ’ αφεντικά σε βάρκα στριμωχτήκαν,
τους πήρε αρόδο το φευγιό, καθώς η νύχτα
κοίμιζε το βουνό κι ακινητούσε ο γρύλος.
Από κοντά οι γελάδες ακλουθούσαν.
Βρεγμένες ως την άκρη της κοιλιάς
πασκίζανε να μπουν στο ψαροκάικο
χωρίς διάβρωση αισθημάτων, στ’ όνομα
υπακοής στο σύνηθες καθήκον.
−Καημένες φίλες μου, αχ, γυρίστε πίσω!
Με το μικρό σας όνομα σας κράζω,
γυρίστε, το θολόνερο αγριεύει.
Τα ύστατα κεφάλια σας μονάχα,
καλές μου, να χαϊδέψω,
πριν αλγεινή τη μοίρα αντιληφθείτε
και βγείτε, ωσάν ανάγλυφα ζωφόρου
υποταγμένα πίσω στη στεριά.
[Ηλίου και Σελήνης άλως, Ίκαρος, Αθήνα 2017]
Χρυσά σκουλαρίκια με κρεμαστά περιστέρια, τα πιο ερωτικά πουλιά, αλλά και τα πιο συχνά από τα συνοδευτικά σύμβολα της Aφροδίτης. Aρχές 2ου αι. π. X . Ύψ. 0,04 μ.
3
Στράτης Μυριβήλης - Η δασκάλα με τα χρυσά μάτια (1933)
Το έργο του Στράτη Μυριβήλη «Η Δασκάλα με τα χρυσά μάτια», φαίνεται ως συνέχεια του έργου «Η Ζωή εν τάφω», με το θαυμάσιο γλωσσικό του όργανο, το εντελώς προσωπικό και ανεπανάληπτο ύφος του, και τον ολάνθιστο πεζογραφικό λυρισμό του, μας δίνει σαν σε ραφαηλική ζωγραφιά το νησί του ολόκληρο και πανέμορφο: στεριά, θάλασσα, βλάστηση, χωριό, πολιτεία, λαό.
Περιγραφή
Το μυθιστόρημα «Η Δασκάλα με τα χρυσά μάτια» (1933), αποτελεί ένα αριστούργημα του Στράτη Μυριβήλη που μεταφέρθηκε στη μικρή οθόνη από τον Κώστα Αριστόπουλο το 1978. Η ατμόσφαιρα του πολέμου είναι κι εδώ παρούσα, καθώς ο ήρωας επιστρέφει από τον πόλεμο στη Μυτιλήνη, όπου βασανίζεται ανάμεσα στο σεβασμό προς τη μνήμη του σκοτωμένου φίλου του και στον έρωτα που αισθάνεται για τη χήρα εκείνου.
Απόσπασμα
Η κορυφαία στιγμή του έργου με το Λεωνή να καταχτά τη Σαπφώ
Η Σαπφώ αφήνεται στην αγκαλιά του, πιάνεται από το λαιμό του με το χέρι που σφίγγει τα καβούρια, δένεται πάνω του με το μπράτσο της και σιγά – σιγά ξαμολάει το κλαδί της αγριοσυκιάς.
Ο Λεωνής την κρατά σφιχτά με το ζερβί του πάνω στο στήθος, κατεβαίνει πολύ αργά, με προσοχή. Δοκιμάζει πρώτα καλά την κάθε προεξοχή του βράχου, πριν πατήσει απάνω με όλο του το βάρος. Ένα κύμα καυτερό τόνε γλύφει όλον, στα μηλίγγια του βαράνε σφυριές. Όλα είναι πράσινα μπροστά στα μάτια του, ένα ρευστό πράσινο που τρέχει. Ένας καταρράχτης από φύλα που θροούν και χύνουνται σε βάραθρο.
Ακούει το νερό σα να γουργουρίζει βαθιά μέσα στο καύκαλό του. Νιώθει το ζεστό κορμί της να τόνε τυλίγει σαν κισσός. Μεστό, λυγερό και ντελικάτο. Νιώθει στο πρόσωπο τη γλυκιά ζεστασιά των στέρεων κόρφων, που ζουλιούνται πάνω στο μάγουλό του, κ’ η ευωδιά τους τόνε ζαλίζει. Σα νάχει το πρόσωπό του ολόκληρο χωμένο μέσα σ’ ένα πελώριο τριαντάφυλλο. Ακούει την καρδιά της που χτυπά δυνατά κάτ’ από τη λεπτή μπλουζίτσα, και θαρρεί πως είναι η δική του καρδιά. Τα αίματά τους ορμούν ενάντια, αντιχτυπιούνται, βροντάνε τον ίδιον άγριο ρυθμό, σα να συγκοινώνησαν ξαφνικά οι αρτηρίες τους. Μια αίσθηση τρομερή, βίαια ευτυχισμένη, που φτάνει ως τον πόνο.
Σαν πάτησε χάμω δεν την άφησε. Ξαμόλησε μόνο το μπαστούνι να κρέμεται στην αγριόριζα κ’ έσφιξε γύρω στο κορμί της και τ’ άλλο του το μπράτσο. Τήνε κράτησε έτσι σαν ένα παιδί, σαν ένα θησαυρό. Την έσφιξε στην αγκαλιά σαν ένα λάφυρο. Έσκυψε στο πρόσωπό της έξαλλος, έσκυψε πολύ κοντά, πάνω από τα χρυσά μάτια της. Και τα βρήκε να τον κοιτάνε από κάτω, όπως κοιτάνε τα μάτια των αρρώστων μες από το βύθος της θέρμης. Η ματιά του μπήκε μέσα της, αρσενική και βάρβαρη. Είταν η αστραψιά της τρέλας του, κυκλοφόρεσε μονομιάς μέσα της. Πήγε κ’ ήρθε ο σπασμός ως τα ακρότατα των νεύρων της. Ένα γλυκό ρίγος τη συντάραξε σύγκορμη, και σφίχτηκε σπασμωδικά πάνω του με όλη της την ύπαρξη.
Τότες αυτός γύρισε τα μάτια του ένα γύρω, σαν ένα αγρίμι που γυρεύει καταφύγι για να σπαράξει το θύραμά του. Είδε τις πυκνές τούφες της φτέρης, την πήγε βιαστικά εκεί, την απόθεσε προσεχτικά πάνω στο παχύ στρώμα της πρασινάδας, που τσακίστηκε και μύρισε βαριά κατ’ από τα γόνατά του, και την έκαμε δική του μ’ έναν τρόπο βίαιο, σχεδόν εχθρικό.
Τα μάτια της βασίλεψαν κάτω από τα βαριά ματόκλαδα, τα δάχτυλα ξαμόλησαν λίγο – λίγο το μαντίλι με τα καβούρια.
Αυτά ξαπολύθηκαν μονομιάς, ξελευτερωμένα, σκορπίστηκαν όλα μαζί μ’ ένα χαρούμενο χαρχάλεμα μέσα στα χόρτα και μέσα στις πέτρες, χυμώντας πίσω κατά το ρέμα τους, με τις κουτσουρεμένες τους δαγκάνες όρθιες…
«Η Δασκάλα με τα χρυσά μάτια», μεταφέρθηκε στην οθόνη από τον Κώστα Αριστόπουλο το 1978.
Χρυσό σκουλαρίκι με κρεμαστή λουτροφόρο από υαλόμαζα, συρματερό και κοκκιδωτό διάκοσμο από το «Θησαυρό της Θεσσαλίας». Το μέγεθος του κοσμήματος, το σχήμα του αγγείου, η τεχνική και η διάταξη των διακοσμητικών στοιχείων υποδηλώνουν χρονολογία πρωιμότερη του 2ου αι. π.Χ. Ύψ. 0,09 μ.
ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ
Ο Βασιλιάς Μίδας και το χρυσάφι
Ο Μίδας ήταν βασιλιάς της Φρυγίας, γιος του βασιλιά Γορδία ή Γόρδιου (Αριστ., Varia 5.39.191.37 και 73), ιδρυτή της πόλης Γόρδιον στη Φρυγία. Στην ακρόπολη υπήρχε το άρμα του, που το τιμόνι του ήταν δεμένο με περίτεχνο και περίπλοκο κόμπο, τόσο που κανένας δεν μπορούσε να λύσει. Αυτόν τον δεσμό κατέλυσε ο Αλέξανδρος με το ξίφος του, γιατί γνώριζε τον χρησμό που όριζε ότι όποιος κατόρθωνε να λύσει τον κόμπο θα κατέλυε την Ασία. Ο Αλέξανδρος δεν τον έλυσε αλλά τον έκοψε. Αυτά όμως στους ιστορικούς χρόνους που όμως επηρεάζονταν ιδεολογικά από τους μυθικούς όπως φαίνεται και από αυτό το επεισόδιο.
Τον Γόρδιο αγάπησε η Κυβέλη και μαζί της απέκτησε ένα γιο, τον Μίδα.
Μίδας και Σιληνός
1. Ο Μίδας θέλησε να συλλάβει τον Σιληνό, για να μάθει τα μυστικά της σοφίας του. ( Ο Ηρόδοτος παραδίδει ότι η σύλληψη έγινε στους ομώνυμους κήπους του Φρύγα βασιλιά με τα αυτοφυή εξηντάφυλλα αγριοτριαντάφυλλα στους πρόποδες του Βερμίου (Ηρ. 8.138). Στις Μεταμορφώσεις του (11.85 κ.ε.) ο Οβίδιος αναφέρει ότι ο Σιληνός έχασε τον δρόμο του και αποκοιμήθηκε μακριά από τη συνοδεία του Διόνυσου στα βουνά της Φρυγίας. Τον βρήκαν χωρικοί που τον αλυσόδεσαν και τον παρέδωσαν αιχμάλωτο στον βασιλιά τους, τον Μίδα, γιατί δεν τον αναγνώρισαν. Αντίθετα, ο Μίδας, που κάποτε είχε μυηθεί στα μυστήρια, τον αναγνώρισε, τον ελευθέρωσε και τον συνόδευσε μέχρι να βρει τον Διόνυσο. Ο θεός, ευχαριστώντας τον βασιλιά που έφερε σώο τον τροφό του, τον αντάμειψε με το χάρισμα που του ζήτησε ο Μίδας, ό,τι αγγίζει να γίνεται χρυσός. Αυτή η εμπειρία υπήρξε πολύ ευχάριστη για τον βασιλιά, όμως μόνο μέχρι τη στιγμή του φαγητού. Οι τροφές μετατρέπονταν σε χρυσό, το ίδιο και το νερό και το κρασί -σκληρό σαν πέτρα το ψωμάκι· μέταλλο ρευστό χυνόταν το χρυσάφι απ' τα σαγόνια. Ο Μίδας παρακάλεσε τον Διόνυσο να πάρει πίσω το δώρο που τον σκότωνε -ανάφαγος και πάμπλουτος μαζί - απόγνωση, κι ολόστεγνη μια δίψα του καίει το λαρύγγι. Ο Διόνυσος δέχτηκε -Είναι αγαθό το πνεύμα τωνθεών -και του σύστησε να πλύνει κεφάλι και χέρια στις πηγές του Πακτωλού. Έκτοτε, το ποτάμι παρέμεινε γεμάτο με ψήγματα χρυσού.
Πίνακας του Walter Crane του 1893 που απεικονίζει την μεταμόρφωση της κόρης του σε χρυσό, όταν ο Μίδας την άγγιξε.
Τμήμα περιδέραιου από χρυσό και ημιπολύτιμους λίθους, με κεντρικό στοιχείο από ωοειδή αμέθυστο και κεφαλή λυγκός. 1ος αι. π.Χ. Μήκ. 0,16 μ
Το χρυσόμαλλο δέρας
Το χρυσόμαλλο δέρας ήταν το δέρας (δέρμα, προβιά) που απέμεινε από το κριάρι που έστειλε η Νεφέλη για να σώσει το γιο της Φρίξο από τη θυσία που ήθελε να κάνει ο πατέρας του
Ο βασιλιάς Αθάμας έχοντας πάρει τον χρησμό από το μαντείο των Δελφών ότι ήταν ευθύνη του γιου του το γεγονός πως δε φύτρωσε το σιτάρι εκείνη τη χρονιά, αποφάσισε να τον θυσιάσει. Έτσι η μητέρα του Νεφέλη η οποία είχε πεθάνει, έστειλε από τον ουρανό ένα κριάρι με χρυσό δέρμα να τον αρπάξει από την επικείμενη θυσία. Το κριάρι λοιπόν άρπαξε τον Φρίξο και την Έλλη και τους πήγε στην Κολχίδα. Εκεί ο Φρίξος θυσίασε το κριάρι στο Δία και χάρισε το δέρμα του στο βασιλιά της Κολχίδας, Αιήτη που τον φιλοξενούσε. Εκείνος το κρέμασε σε μια βελανιδιά στο δάσος του θεού Άρη και έβαλε έναν ακοίμητο δράκο να το φυλάσσει
Αργοναυτική εκστρατεία
Αργοναυτική εκστρατεία είναι η εκστρατεία του Ιάσονα και του πληρώματος του από την Ιωλκό στην Κολχίδα του Εύξεινου Πόντου για να πάρουν το χρυσόμαλλο δέρας, η οποία και εκφράζει αλληγορικά τη δεύτερη ιστορική μεγάλη αποίκηση των Ελλήνων στον Εύξεινο Πόντο. Η εκστρατεία αυτή πήρε το όνομά της από το πλοίο του Ιάσονα, την Αργώ, η οποία με τη σειρά της ονομάστηκε έτσι λόγω του κατασκευαστή της, Άργου.
Για την εκστρατεία αυτή έγραψε ο Απολλώνιος ο Ρόδιος στο βιβλίο του «Αργοναυτικά». Το χρυσόμαλλο δέρας το χρειαζόταν ο Ιάσονας για να κερδίσει το θρόνο του που του είχε υφαρπάξει ο αδελφός του πατέρα του, ο Πελίας.
Οταν φτάσανε στη μακρινή Κολχίδα ο Ιάσονας πήγε να συναντήσει τον Βασιλιά Αιήτη και την κόρη του Μήδεια για να ζητήσει το Χρυσόμάλλο Δέρας. Ο Αιήτης συμφώνησε να του το δώσει αφού πρώτα έφερνε εις πέρας τρεις δύσκολους άθλους. Συγκεκριμένα, τους ζήτησε να πάρει δύο ταύρους με χάλκινα πόδια και πύρινη ανάσα και να οργώσει ένα χωράφι, έπειτα να σπείρει δόντια δράκου και τέλος να πολεμήσει τους γίγαντες που θα βγουν από τα δόντια του δράκου. Ο Ιάσονας, με τη βοήθεια της Μήδειας, όργωσε το χωράφι με τους ταύρους κι έπειτα τον συμβούλεψε να ρίξει μία πέτρα για να πολεμήσουν οι γίγαντες μεταξύ τους. Ο Ιάσονας ακολούθησε την συμβουλή της και οι γίγαντες πολέμησαν μέχρι θανάτου. Η Μήδεια άκουσε πως ο Αιήτης δε θα έδινε το Χρυσόμαλλο Δέρας στον Ιάσονα παρά την εκπλήρωση των άθλων, και μάλιστα σκόπευε να κάψει και την Αργώ. Έτσι, ο Ιάσονας η Μήδεια και ο Ορφέας πήγανε στο ιερό δάσος του Θεού Άρη και βρήκαν τον ακοίμητο δράκο που φύλαγε το Χρυσόμαλλο Δέρας. Η Μήδεια έριξε ένα μαγικό υγρό το οποίο έκλεισε τα μάτια του δράκου, ενώ ο Ορφέας έπαιξε γλυκά τη λύρα του με αποτέλεσμα ο δράκος να αποκοιμηθεί και ο Ιάσονας να πάρει το Χρυσόμαλλο Δέρας. Επιστρέφοντας στην πατρίδα, ο Ιάσονας παρέδωσε το Χρυσόμαλλο Δέρας στον Πελία, αλλά εκείνος δεν κράτησε τον λόγο του και δεν έδωσε τον θρόνο στον Ιάσονα. Ο Ιάσονας παντρεύτηκε την Μήδεια και πήγαν μαζί στην Κόρινθο, όπου αφιέρωσε την Αργώ στον Θεό Ποσειδώνα και διοργάνωσε αγώνες προς τιμήν του. Συχνά, πήγαινε και καθόταν κοντά στην Αργώ, μέχρι που χρόνια μετά, όταν είχε γεράσει, έπεσε ένα ξύλο από το κατάρτι και τον σκότωσε.
Ο Ιάσονας δίνει το Χρυσόμαλλο Δέρας στον Πελία, ενώ η θεά Νίκη τον στεφανώνει. Απουλιανός ερυθρόμορφος κρατήρας, 340-330 π.Χ. Μουσείο του Λούβρου, Παρίσι.
ΤΟ ΧΡΥΣΕΛΕΦΑΝΤΙΝΟ ΑΓΑΛΜΑ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΗΝ ΟΛΥΜΠΙΑ
Κατά τον 5ο π.Χ. αιώνα οι πολίτες της Ολυμπίας αποφάσισαν να οικοδομήσουν έναν ναό για να τιμήσουν το Δία. Το μεγαλόπρεπο οικοδόμημα χτίστηκε ανάμεσα στα 466 και 456 π.Χ. Κατασκευάστηκε από λίθινους ογκόλιθους και συμπαγείς κίονες. Για λίγα χρόνια μετά την ολοκλήρωσή του δεν υπήρχε άγαλμα του Δία, ώσπου αποφασίστηκε να γίνει κι αυτό. Ανατέθηκε στον περίφημο Αθηναίο γλύπτη Φειδία.
Η κατασκευή του αγάλματος
Η γλύπτης Φειδίας, ήδη είχε φτιάξει άλλα δύο υπέροχα αγάλματα στην Αθήνα, της θεάς Αθηνάς. Στην Ολυμπία ο Φειδίας με τους συνεργάτες του αρχικά έφτιαξε μια ξύλινο κατασκευή προκειμένου να λειτουργήσει ως σκελετός του αγάλματος. Στη συνέχεια το κάλυψαν με πλάκες από ελεφαντόδοντο για να απεικονίσουν τη γυμνή επιδερμίδα του θεού και φύλλα χρυσού για τα ενδύματά του. Οι τεχνίτες κάλυψαν τις συνδέσεις τόσο καλά ώστε τα άγαλμα να δείχνει ενιαίο. Το άγαλμα ήταν τοποθετημένο πάνω σε θρόνο με ένθετες διακοσμήσεις από έβενο και πολύτιμους λίθους. Όταν ολοκληρώθηκε το ύψος του ήταν 13 μέτρα και το κεφάλι του έφτανε σχεδόν στην οροφή του ναού. Έδινε την εντύπωση πως αν σηκωνόταν ο Ζευς όρθιος θα σάρωνε την οροφή! Στους τοίχους του ναού κατασκευάστηκαν εξέδρες προκειμένου οι επισκέπτες να θαυμάζουν από κοντά το πρόσωπο του θεού. Μετά την ολοκλήρωσή του, το 435 π.Χ. το άγαλμα αποτέλεσε τα επόμενα 800 χρόνια ένα από τα μεγαλύτερα θαύματα του κόσμου.
Η απαγωγή του αγάλματος
Γύρω στο 40 μ.Χ. ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Καλιγούλας, πρόσταξε να μεταφερθεί το άγαλμα στη Ρώμη. Όμως, σύμφωνα με την παράδοση, όταν έφτασαν οι εργάτες για να το διαλύσουν, το άγαλμα έβγαλε ένα τόσο τρανταχτό γέλιο, ώστε σκόρπησαν από το φόβο τους. Αργότερα, το 391 μ.Χ. με την άνοδο του χριστιανισμού, οι Ρωμαίοι απαγόρευσαν τους Ολυμπιακούς αγώνες κι έκλεισαν τους ελληνικούς ναούς. Στη συνέχεια το άγαλμα του Δία μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Το 462 μ.Χ. μια πυρκαγιά κατάστρεψε το ανάκτορο, όπου βρισκόταν το άγαλμα, με αποτέλεσμα να χαθεί οριστικά.
Κατά τον 6ο μ.Χ. αιώνα η περιοχή της Ολυμπίας συγκλονίστηκε από σεισμούς. Ο ναός και το στάδιο καταστράφηκαν από κατολισθήσεις και πλημμύρες, ενώ η λάσπη κάλυψε ό,τι απέμεινε. Κάτω από τη λάσπη διατηρήθηκαν τα υπολείμματα , τα οποία ανακάλυψαν στην εποχή μας οι αρχαιολόγοι. Σήμερα, οι επισκέπτες μπορούν να επισκεφτούν τα ερείπια του ναού και τη θέση όπου βρισκόταν το άγαλμα.
Χρυσό περιδέραιο από στριφτό σύρμα με ορθογώνιο εξάρτημα. Το μεγάλο σμαράγδι πλαισιώνεται από διάτρητες πέλτες και βλαστούς. 3ος αι. μ.Χ. Διάμ. 0,107 μ.
ΤΟ ΧΡΥΣΕΛΕΦΑΝΤΙΝΟ ΑΓΑΛΜΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ
Το πιο εντυπωσιακό άγαλμα της Αθηνάς στην Ακρόπολη ήταν το χρυσελεφάντινο άγαλμα του Φειδία μέσα στον σηκό του Παρθενώνα. Η θεά εδώ παριστανόταν πάλι πάνοπλη αλλά ειρηνική. Ήταν η θεά της σοφίας, αυτή που παραστέκει ποιητές, ρήτορες, φιλοσόφους και καλλιτέχνες.
Ο Παυσανίας μας δίνει μια καλή περιγραφή του αγάλματος: 'Το άγαλμα το ίδιο είναι καμωμένο από ελεφαντόδοντο και χρυσάφι. Στη μέση του κράνους του υπάρχει πλαστική εικόνα Σφίγγας … και σε καθένα από τα πλάγια υπάρχουν γλυπτικές παραστάσεις γρυπών. Οι γρύπες (είναι) … θηρία που μοιάζουν με λεοντάρια, έχουν όμως φτερά και ράμφος αετού …
Το άγαλμα παριστάνει την Αθηνά όρθια, με χιτώνα μακρόν ως τα πόδια και με γλυπτική παράσταση της Μέδουσας από ελεφαντόδοντο στο στήθος? η θεά κρατεί και Νίκη, ύψους τεσσάρων περίπου πήχεων, ενώ με το άλλο χέρι βαστάει δόρυ? κοντά στα πόδια της βρίσκεται η ασπίδα και κοντά στο δόρυ ένα φίδι, το οποία είναι ίσως ο Εριχθόνιος. Στο βάθρο του αγάλματος υπάρχει ανάγλυφη η παράσταση της γέννησης της Πανδώρας'. (Αττικά, 24,5&7)
Από άλλες πηγές γνωρίζουμε ότι η ασπίδα της εξωτερικά είχε ανάγλυφη παράσταση Αμαζονομαχίας και εσωτερικά ζωγραφιστή παράσταση Γιγαντομαχίας. Τέλος στις παρυφές των σανδαλιών της υπήρχαν ανάγλυφες
σκηνές Κενταυρομαχίας. Το βάρος του χρυσού του αγάλματος ήταν περίπου 1150 κιλά. Το αριστούργημα αυτό της κλασικής περιόδου δεν έχει διασωθεί και είναι άγνωστες οι συνθήκες υπό τις οποίες καταστράφηκε. Μια ιδέα του αγάλματος,
μας δίνει ένα μικρό μαρμάρινο αντίγραφό του στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Η ποιότητα του έργου θα πρέπει να ήταν εξαιρετική, όπως και η ενότητά του με την αρχιτεκτονική του μεγάλου ναού. Το άγαλμα έφθανε σε ύψος δεκατριών και μισό μέτρων περίπου από το δάπεδο, πατούσε σε μαρμάρινη βάση και πλαισιωνόταν από μεγάλο αριθμό πολυτίμων αφιερωμάτων.
πηγή φωτογραφίας https://greekcultureellinikospolitismos.wordpress.com/
Golden earring with Nike riding a chariot The goddess of victory is riding a two-horse chariot. 5cm high (1 15/16 inch). Greek Greek Period, Classical Period, 350 – 325 BC
ΜΟΥΣΙΚΗ
Θα σου δώσω ένα τόπι χρυσό
Απόδοση στα Ελληνικά: Βασίλης Ρώτας
Σύνθεση, ενορχήστρωση & διεύθυνση ορχήστρας: Μίκης Θεοδωράκης
Μπουζούκι: Κώστας Παπαδόπουλος & Λάκης Καρνέζης
Ερμηνεία: Μαρία Φαραντούρη
Έργο: Ένας όμηρος (1966)
Θα σου δώσω ένα τόπι χρυσό
να το παίζεις στο χολ με παιδιά
αν με πάρεις, με πάρεις, με πάρεις
να ’μαι ταίρι σου πια.
Θα σου δώσω τα κλειδιά της καρδιάς μου
και τα χρήματα όσα κι αν έχω,
αν με πάρεις, με πάρεις, με πάρεις
να ’μαι ταίρι σου πια.
Θα σου πάρω ρολόι με καδένα
να το δείχνεις κρυφά στα παιδιά,
αν με πάρεις, με πάρεις, με πάρεις
να ’μαι ταίρι σου πια.
Θα σου δώσω χρυσάφι, χρυσάφι
να γιομίζεις τις χούφτες φλουριά,
αν με πάρεις, με πάρεις, με πάρεις
ταίρι να ’μαστε πια.
Θα σου φτιάξω μια πίτα με κρέας,
θα σε κρύψω ως να φύγουν οι μάγκες,
αν με πάρεις, με πάρεις, με πάρεις
ταίρι να ’μαστε πια.
Όμως πρώτα να δούμε αν ταιριάζουμε,
αν ταιριάζουμε οι δυο μας σωστά.
Χρυσό στεφάνι με φύλλα και καρπούς κισσού. Από τη Μακεδονία(;), 1ος αι. π.Χ. Διάμ. 0,25 μ.
ΤΟ ΤΑΝΓΚΟ ΤΗΣ ΝΕΦΕΛΗΣ
Χρυσό δαχτυλίδι σε μορφή φιδιού. 1ος αι. π. X .-1ος αι. μ. X . Ύψ. 0,04 μ.
Χρυσομαλλούσα
Ποίηση - Κωστής Παλαμάς
Ποίηση - Κωστής Παλαμάς
Μουσική - Μιχάλης Τερζής
Ερμηνεία - Θοδωρής Βουτσικάκης
Ενορχήστρωση - Βάσω Δημητρίου
Καλά δεν ξέρω
ποια είναι η ομορφιά σου,
κι αν το κορμί σου
κι αν η ψυχή σου,
τάχα ποια δύναμη
στην εικόνα σου
με πάει μαζί σου.
Δεν ξέρω αν είσαι
μια ορμή, μια ιδέα
κι αν είσαι η γλώσσα
μιας γνώμης θείας .
Κι αν είσαι η σάρκα
κι αν είσαι η γλύκα
της αμαρτίας
Καλά δεν ξέρω
ποια είναι η ομορφιά σου,
κι αν είσαι η χάρη
κι αν είσαι η μούσα
κι αν είσαι υγεία
κι αν είσαι αρρώστια,
χρυσομαλλούσα.
https://www.artsandthecity.gr/
Καλά δεν ξέρω
ποια είναι η ομορφιά σου,
κι αν το κορμί σου
κι αν η ψυχή σου,
τάχα ποια δύναμη
στην εικόνα σου
με πάει μαζί σου.
Δεν ξέρω αν είσαι
μια ορμή, μια ιδέα
κι αν είσαι η γλώσσα
μιας γνώμης θείας .
Κι αν είσαι η σάρκα
κι αν είσαι η γλύκα
της αμαρτίας
Καλά δεν ξέρω
ποια είναι η ομορφιά σου,
κι αν είσαι η χάρη
κι αν είσαι η μούσα
κι αν είσαι υγεία
κι αν είσαι αρρώστια,
χρυσομαλλούσα.
https://www.artsandthecity.gr/
Χρυσά βραχιόλια με διαπλεκόμενα σώματα φιδιών που καταλήγουν στις μορφές της Ίσιδος και του Σαράπιδος. Οι σπείρες της ουράς τους συμπλέκονται σε «κόμβο του Ηρακλέους». Στο αριστερό χέρι κρατούν κέρας Αμαλθείας και φιάλη στο δεξί. Φορούν ως στέμμα το μόδιο, μετρικό αγγείο που συμβόλιζε τη γονιμότητα. Ανάμεσά τους, ένα καλάθι γεμάτο με καρπούς μήκωνος και στάχυα σιταριού παραπέμπει στα μυστήρια του Διονύσου και της Δήμητρας. 1ος αι. μ.Χ. Ύψος 0,028 μ., διάμ. 0,061 μ.
Ο τρύγος - Γιάννης Πουλόπουλος
Χρυσά εξαρτήματα περιδεραίου κοσμημένα με σμαράγδια. Δύο έχουν το σχήμα κανθάρου, δύο το σχήμα λάγηνου και ένα το σχήμα κάλαθου. Από γυναικεία ταφή του Πειραιά. 1ος αι. μ.Χ. Ύψος 0,035-0,047 μ.
ΧΡΥΣΟΠΡΑΣΙΝΟ ΦΥΛΛΟ
ΜΟΥΣΙΚΗ: Μίκης Θεοδωράκης,
ΜΟΥΣΙΚΗ: Μίκης Θεοδωράκης,
ΣΤΙΧΟΙ: Λεωνίδας Μαλένης,
ΕΡΜΗΝΕΙΑ: Γρηγόρης Μπιθικώτσης.
Γη της λεμονιάς, της ελιάς
Γη της αγκαλιάς, της χαράς
Γη του πεύκου, του κυπαρισσιού
Των παλικαριών και της αγάπης
Χρυσοπράσινο φύλλο ριγμένο στο πέλαγος.
Γη του ξεραμένου λιβαδιού
Γη της πικραμένης Παναγιάς
Γη του Λίβα, του άδικου χαμού
Τ' άγριου καιρού των ηφαιστείων
Χρυσοπράσινο φύλλο ριγμένο στο πέλαγος.
Γη των κοριτσιών που γελούν
Γη των αγοριών που μεθούν
Γη του μύρου, του χαιρετισμού
Κύπρος της αγάπης και του ονείρου
Χρυσοπράσινο φύλλο ριγμένο στο πέλαγος.
Γη της λεμονιάς, της ελιάς
Γη της αγκαλιάς, της χαράς
Γη του πεύκου, του κυπαρισσιού
Των παλικαριών και της αγάπης
Χρυσοπράσινο φύλλο ριγμένο στο πέλαγος.
Γη του ξεραμένου λιβαδιού
Γη της πικραμένης Παναγιάς
Γη του Λίβα, του άδικου χαμού
Τ' άγριου καιρού των ηφαιστείων
Χρυσοπράσινο φύλλο ριγμένο στο πέλαγος.
Γη των κοριτσιών που γελούν
Γη των αγοριών που μεθούν
Γη του μύρου, του χαιρετισμού
Κύπρος της αγάπης και του ονείρου
Χρυσοπράσινο φύλλο ριγμένο στο πέλαγος.
Χρυσό περιδέραιο από πλεκτή ταινία και τρεις σειρές με αγγειόσχημα εξαρτήματα. Η μεσαία σειρά και τα κουμπώματα στις άκρες κοσμούνται με γρανάτες και σμάλτο. Στις απολήξεις της πλεκτής ταινίας διαμορφώνεται, με κοκκίδωση, το όνομα ΖΩΙΛΑC. Από τη Θεσσαλία. 2ος αι. π. X. Mήκος 0,36 μ.
Χρυσά σκουλαρίκια με περιστέρια από κορναλίνη. Στο κέντρο των διακοσμητικών χρυσών δίσκων από τους οποίους κρέμονται τα περιστέρια, έχει προσαρμοστεί ένθετη ταινία από ίασπι. Προέρχονται από τάφο της Απουλίας. 2ος αι. π.Χ.
.
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΚΟΥΛΑΡΙΚΙΑ
Οι αρχαίες Ελληνίδες φορούσαν στην πλειοψηφία τους εξαιρετικής τέχνης κοσμήματα. Εδώ θα δούμε κάποια από αυτά τα οποία ανήκουν στις συλλογές μεγάλων Μουσείων ή δημοπρατήθηκαν σε ιδιωτικές συλλογές, τα περισσότερα από την Ελληνιστική εποχή…
Greek, 225 – 175 B.C. Gold and glass. Earrings with Nike Pendants (Getty Museum) Flying figures of Nike, the Greek goddess of victory, form the main decoration of these Hellenistic gold earrings.
Gold disk earring with a pendant dove on an altar. Greek. Hellenistic Period. 220–150 B.C. | The Museum of Fine Arts, Boston
Greek gold earring, Tarantine gold earring, 4th century B.C. Marta Museum
A GREEK GOLD AND GARNET EARRING WITH SIREN – HELLENISTIC PERIOD, CIRCA 4TH-3RD CENTURY B.C.
Greek Gold, Garnet and Agate Filigree Earrings, 2nd century BC
Greek Gold Sphinx Earrings, 4th Century
ancient Greek earrings from the Hellenistic Age (330-30 B.C.)
Ancient Greek Pearl Garnet Earrings circa 332-30 BC. Ancient Greek
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου